ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Transcript

1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤO Η ΣΧΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας... 1 Ι. Έννοια... 3 ΙΙ. Οι θεωρίες για την εξάρτηση Το κριτήριο της προσωπικής εξάρτησης... 5 ΙΙΙ. Ο χαρακτηρισμός της σύμβασης από τα μέρη ΙV. Η νομολογία V. Κριτική VΙ. O μισθωτός ως «τύπος» VΙΙ. Ο επιχειρηματικός κίνδυνος VIII. Τεκμήρια εξαρτημένης εργασίας Διάκριση της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας από συγγενείς συμβάσεις Ι. Σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών ΙΙ. Σύμβαση έργου ΙΙΙ. Σύμβαση προσωπικής εταιρίας Σχέση εξαρτημένης εργασίας μεταξύ συζύγων ή προσώπων που τελούν σε ελεύθερη συμβίωση Ι. Σύμβαση εξαρτημένης εργασίας μεταξύ συζύγων ΙΙ. Σύμβαση εξαρτημένης εργασίας μεταξύ προσώπων που τελούν σε ελεύθερη συμβίωση Kατηγορίες εργαζομένων Ι. Γενικά για τη διάκριση των εργαζομένων σε κατηγορίες ΙΙ. Υπάλληλοι και εργάτες Η σημασία της διάκρισης Τα κριτήρια διάκρισης α) Το ουσιαστικό κριτήριο β) Το τυπικό κριτήριο... 57

2 XVIII Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις ΙΙΙ. Διευθύνοντες υπάλληλοι Οι διευθύνοντες υπάλληλοι ως ιδιαίτερη κατηγορία Έννοια Συνέπειες Ιδιαίτερα είδη της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας Ι. Ατυπικές συμβάσεις εργασίας ΙΙ. Σύμβαση προσωρινής απασχόλησης Γενικά Το νομικό καθεστώς A. Οδηγία 2008/ Β. Ν. 2956/ α) Οι Εταιρίες Προσωρινής Απασχόλησης β) Έννοια προσωρινής απασχόλησης αα) Η έννομη σχέση μεταξύ ΕΠΑ και έμμεσου εργοδότη.. 75 ββ) Η έννομη σχέση μεταξύ ΕΠΑ και εργαζομένου γγ) Η έννομη σχέση μεταξύ έμμεσου εργοδότη και εργαζομένου γ) Η διάρκεια της σύμβασης του εργαζομένου με την ΕΠΑ και η διάρκεια της απασχόλησής του στον έμμεσο εργοδότη ΙΙΙ. Τηλεργασία Η τηλεργασία ως νέα μορφή οργάνωσης της εργασίας Έννοια Μορφές εμφάνισης Το εργασιακό καθεστώς του «τηλεργαζομένου» Η ευρωπαϊκή συλλογική συμφωνία πλαίσιο για την τηλεργασία 93 ΙV. Σύμβαση ομαδικής εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 Σύνταγμα και εργατικό δίκαιο Ι. Η σημασία του Συντάγματος για το εργατικό δίκαιο Η οικονομικοπολιτική ουδετερότητα του Συντάγματος Η επαγγελματική ελευθερία Το δικαίωμα της εργασίας Η συνδικαλιστική ελευθερία α) Η συλλογική αυτονομία ειδικότερα β) Συλλογική αυτονομία και κρατική ρύθμιση των όρων εργασίας

3 Περιεχόμενα XIX γ) Το δικαίωμα της απεργίας ΙΙ. Η επίδραση των συνταγματικών δικαιωμάτων στις ατομικές εργασιακές σχέσεις Οι λειτουργίες των ατομικών δικαιωμάτων α) H αμυντική λειτουργία των ατομικών δικαιωμάτων - Τα ατομικά δικαιώματα ως αμυντικά δικαιώματα του ατόμου απέναντι στην κρατική εξουσία β) Τα ατομικά δικαιώματα ως θεμελιώδεις αρχές της έννομης τάξης αα) Η θεωρία της άμεσης τριτενέργειας ββ) Η θεωρία της έμμεσης τριτενέργειας Η υποχρέωση κρατικής προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων Η επίδραση των ατομικών δικαιωμάτων στο δίκαιο των συμβάσεων H πρακτική της εκμετάλλευσης Ι. Έννοια ΙΙ. Προϋποθέσεις α) Μακροχρόνια β) Γενική και απρόσωπη γ) Σταθερή και ομοιόμορφη δ) Ανεπιφύλακτη ΙΙΙ. Νομική φύση Η κανονιστική θεωρία - Η πρακτική ως έθιμο της επιχείρησης Η συμβατική θεωρία - Η πρακτική ως βάση σιωπηρής συμφωνίας Η θεωρία της εμπιστοσύνης - venire contra factum proprium nulli conceditur Αξιολόγηση των θεωριών ΙV. Μεταβολή και κατάργηση της πρακτικής Η αρχή της ίσης μεταχείρισης Ι. Έννοια, περιεχόμενο και λειτουργία ΙΙ. Γενική αρχή της ίσης μεταχείρισης και ειδικές απαγορεύσεις διακρίσεων ΙΙΙ. Νομική θεμελίωση ΙV. Προϋποθέσεις εφαρμογής Ύπαρξη ενεργού σχέσης εργασίας Παροχή εκούσια Παροχή νόμιμη Ουσιωδώς όμοιες καταστάσεις

4 XX Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις 5. Αρχή της ίσης μεταχείρισης και συμβατική ελευθερία Έλλειψη ειδικού και σοβαρού λόγου για διαφοροποιήσεις α) Υπάλληλοι - εργάτες β) Πλήρως και μερικώς απασχολούμενοι γ) Απασχολούμενοι με σχέση δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου δ) Χρόνος πρόσληψης Απασχόληση στον ίδιο εργοδότη V. Πεδίο εφαρμογής VI. Αρχή της ίσης μεταχείρισης και πρακτική της εκμετάλλευσης (επιχειρησιακή συνήθεια) VII. Συνέπειες από την παράβαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης VIII. Αρχή της ίσης μεταχείρισης και συλλογικές κανονιστικές ρυθμίσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ 9 Απαγορεύσεις διακρίσεων Ι. Η απαγόρευση διακρίσεων στην απασχόληση και στην εργασία γενικά Νομοθετικό πλαίσιο ΙΙ. Στόχος της νομοθετικής απαγόρευσης διακρίσεων ΙΙΙ. Είδη απαγορεύσεων διακρίσεων IV. Απαγόρευση διακρίσεων και συμβατική ελευθερία V. Απαγόρευση διακρίσεων και αρχή της ίσης μεταχείρισης VI. Πεδίο εφαρμογής VII. Μορφές διακρίσεων Άμεσες και έμμεσες διακρίσεις Άμεσες διακρίσεις Διάκριση λόγω εγκυμοσύνης Έμμεσες διακρίσεις Η παρενόχληση ως διάκριση VIII. Ίση αμοιβή για ίσης αξίας εργασία Διατάξεις του κοινοτικού και εθνικού δικαίου που κατοχυρώνουν την αρχή της ίσης αμοιβής για όμοια ή ίσης αξίας εργασία Έννοια αμοιβής Έννοια όμοιας εργασίας ή εργασίας ίσης αξίας ΙΧ. Λόγοι που δικαιολογούν μια διαφορετική μεταχείριση Α. Διαφορετική μεταχείριση λόγω επαγγελματικών απαιτήσεων Έννοια επαγγελματικών απαιτήσεων Συγκεκριμενοποίηση της «ουσιαστικής και καθοριστικής επαγγελματικής απαίτησης»

5 Περιεχόμενα XXI 3. Οι προτιμήσεις των πελατών ως δικαιολογητικός λόγος άμεσων διακρίσεων Β. Διαφορετική μεταχείριση λόγω ηλικίας προς εξυπηρέτηση σκοπών της πολιτικής της απασχόλησης, της αγοράς εργασίας και της επαγγελματικής κατάρτισης Γ. Διαφορετική μεταχείριση λόγω θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων Χ. Θετικά μέτρα ΧΙ. Έννομες συνέπειες ΧΙΙ. Βάρος απόδειξης ΚΕΦΑΛΑΙΟ TETAΡΤΟ Η ΣΥΝΑΨΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ 10 H σύναψη της σύμβασης εργασίας Ι. Οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη της σύμβασης εργασίας Υποχρεώσεις των μερών κατά τις διαπραγματεύσεις για σύναψη σύμβασης εργασίας Συνέπειες από την παράβαση προσυμβατικών υποχρεώσεων ΙΙ. Προϋποθέσεις έγκυρης σύναψης Δικαιοπρακτική ικανότητα Τύπος Ειδικοί όροι Αναγγελία πρόσληψης ΙΙΙ. Ειδικοί τρόποι κατάρτισης της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας Σύμβαση εργασίας με διαγωνισμό Σύμβαση εργασίας με δοκιμή ΙV. Περιορισμοί της συμβατικής ελευθερίας κατά την κατάρτιση της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας Ελευθερία σύναψης και καθορισμού του περιεχομένου της σύμβασης Περιορισμοί της ελευθερίας σύναψης και επιλογής του αντισυμβαλλομένου Η επιλογή του προσώπου του αντισυμβαλλομένου α) Η ελευθερία επιλογής β) Το δικαίωμα πληροφόρησης του εργοδότη και τα όριά του γ) Το «δικαίωμα στο ψέμα» Aπαγορεύσεις σύναψης Αναγκαστικές συμβάσεις εργασίας

6 XXII Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις α) Προστασία ειδικών κατηγοριών εργαζομένων βάσει του ν. 2643/ β) Φορτοεκφορτωτικές εργασίες Υποχρέωση επαναπρόσληψης εργαζομένων σε επιχειρήσεις εποχιακής λειτουργίας α) Ξενοδοχειακές επιχειρήσεις εποχιακής λειτουργίας β) Τουριστικά και επισιτιστικά καταστήματα εποχιακής λειτουργίας γ) Επιχειρήσεις Τουριστικών Λεωφορείων H ελαττωματική σύμβαση εργασίας Ι. Άκυρη και ακυρώσιμη σύμβαση εργασίας ΙΙ. Μερική και ολική ακυρότητα ΙΙΙ. Αξιώσεις του εργαζομένου από την παροχή εργασίας στο πλαίσιο άκυρης σύμβασης Περιορισμός των συνεπειών της ακυρότητας Ακυρότητα ex nunc Αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού α) Περιεχόμενο της αξίωσης αδικαιολόγητου πλουτισμού β) Νομική μεταχείριση της αξίωσης αδικαιολόγητου πλουτισμού Μισθολογικές παροχές χορηγούμενες ανεξάρτητα από το κύρος της σύμβασης IV. Η λύση της άκυρης σύμβασης εργασίας V. Καταχρηστική επίκληση της ακυρότητας VΙ. Επικύρωση άκυρης σύμβασης εργασίας VII. Δικονομικά ζητήματα Η διάρκεια της σύμβασης εργασίας Ι. Γενικές παρατηρήσεις ΙΙ. Σύμβαση ορισμένου χρόνου Ορισμένη διάρκεια ημερολογιακά καθορισμένη Ορισμένη διάρκεια συναγόμενη από το είδος και το σκοπό της εργασίας Σύμβαση με διαλυτική αίρεση ΙΙΙ. Σύμβαση αορίστου χρόνου ΙV. Σύμβαση εργασίας που η διάρκειά της ορίζεται για ολόκληρη τη ζωή ενός προσώπου ή υπερβαίνει την πενταετία V. Απαγόρευση διακρίσεων VI. Περιορισμοί στην ελευθερία σύναψης συμβάσεων ορισμένου χρόνου 405

7 Περιεχόμενα XXIII 1. Δικαιολογητικός λόγος των περιορισμών στην ελευθερία σύναψης συμβάσεων ορισμένου χρόνου Συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου και Σύνταγμα Νομοθετικές βάσεις των περιορισμών α) Άρθρο 8 παρ.3 ν. 2112/ β) ΑΚ γ) Π.Δ. 81/ Κρίσιμο χρονικό σημείο για τη συνδρομή αντικειμενικού λόγου Η συγκεκριμένη διάρκεια της σύμβασης ως αντικείμενο δικαστικού ελέγχου Αντικειμενικοί λόγοι που δικαιολογούν την ορισμένη διάρκεια α) Παροδικές ανάγκες της επιχείρησης σε εργατικό δυναμικό αα) Πρόγνωση ββ) Αιτιώδης συνάφεια β) Εποχιακή απασχόληση γ) Αναπλήρωση εργαζομένου δ) Η αβεβαιότητα ως προς τις μελλοντικές ανάγκες της επιχείρησης σε εργατικό δυναμικό ε) Δοκιμή του εργαζομένου στ) Λόγοι κείμενοι στο πρόσωπο του εργαζομένου αα) Η επιθυμία του εργαζομένου ββ) Συμπλήρωση του προβλεπόμενου για την συνταξιοδότηση του εργαζομένου ορίου ηλικίας γγ) Συμβάσεις ορισμένου χρόνου με αλλοδαπούς ζ) Ορισμένη διάρκεια επιβαλλόμενη από νόμο ή κανονισμό που έχει ισχύ νόμου VΙΙ. Tήρηση έγγραφου τύπου για την ανανέωση της σύμβασης εργασίας ορισμένου χρόνου VΙΙΙ. Συνέπειες ακυρότητας του όρου για την ορισμένη διάρκεια ΙΧ Διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα KΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ 13 Περιορισμοί στην ελευθερία διαμόρφωσης του περιεχομένου της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας Ι. Περιορισμοί της συμβατικής ελευθερίας Περιορισμοί μέσω διατάξεων αναγκαστικού δικαίου

8 XXIV Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις 2. Περιορισμοί μέσω συλλογικών κανονιστικών ρυθμίσεων Περιορισμοί μέσω γενικών ρητρών ΙΙ. Ο δικαστικός έλεγχος του περιεχομένου της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας στο πλαίσιο μιας περαιτέρω extra legem νομολογιακής διάπλασης του δικαίου ΙΙΙ. Συμβατική ελευθερία και συμβατικός έλεγχος ΙV. Η νομοθετική βάση και τα κριτήρια του δικαστικού ελέγχου των όρων της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας V. Ρήτρες που περιορίζουν την επαγγελματική ελευθερία του μισθωτού Ρήτρες απαγόρευσης ανταγωνισμού για το μετά τη λύση της σύμβασης διάστημα Ρήτρες που απαγορεύουν την παράλληλη απασχόληση κατά τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης Ρήτρες καταβολής των εξόδων που δαπάνησε ο εργοδότης για την εκπαίδευση του μισθωτού VI. Ρήτρες που παρέχουν στον εργοδότη δικαίωμα μονομερούς τροποποίησης των όρων της σύμβασης VII. Ορισμένη διάρκεια μεμονωμένων όρων εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤO ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ 14 Η υποχρέωση παροχής εργασίας και το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη Ι. Υποχρέωση παροχής εργασίας Η παροχή εργασίας και η ετοιμότητα για εργασία Υποχρέωση αυτοπρόσωπης εκπλήρωσης Το αμεταβίβαστο της αξίωσης του εργοδότη ΙΙ. Έννοια, λειτουργία και θεμελίωση του διευθυντικού δικαιώματος ΙΙΙ. Τα όρια του διευθυντικού δικαιώματος Nόμος, συλλογική σύμβαση εργασίας, κανονισμός εργασίας Ατομική σύμβαση εργασίας Απαγόρευση καταχρηστικής άσκησης Aρχή της ίσης μεταχείρισης Συγκεκριμενοποίηση της εργασιακής σχέσης IV. Συνέπειες από την άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος καθ υπέρβαση των ορίων του V. Είδος εργασίας Παρεμφερείς και πρόσθετες εργασίες Μεταβολή στο είδος της απασχόλησης

9 Περιεχόμενα XXV 3. Συγκεκριμενοποίηση της εργασιακής σχέσης VI. Τόπος εργασίας Απασχόληση εκτός έδρας Μεταβολή του τόπου εργασίας α) Μετάθεση β) Μεταφορά της εκμετάλλευσης σε άλλο τόπο VII. Χρόνος εργασίας Έννοια Προσδιορισμός της διάρκειας του χρόνου εργασίας Η μερική απασχόληση α) Έννοια, περιεχόμενο Προϋποθέσεις κύρους β) Συνέπειες από τη μη τήρηση του έγγραφου τύπου και τη μη γνωστοποίηση του εγγράφου της συμφωνίας στη δημόσια αρχή. 555 γ) Η αμοιβή της μερικής απασχόλησης δ) Παροχή εργασίας πέραν της συμφωνημένης ε) Απαγόρευση διακρίσεων στ) Λοιπές προστατευτικές ρυθμίσεις Μεταβολή του χρόνου εργασίας VIII. Διεύρυνση του διευθυντικού δικαιώματος με συμβατικές ρήτρες ΙΧ. Απαλλαγή από την υποχρέωση παροχής εργασίας Οι παρεπόμενες υποχρεώσεις του εργαζομένου Ι. Έννοια ΙΙ. Νομική θεμελίωση ΙΙΙ. Διακρίσεις ΙV. Η υποχρέωση πίστης του εργαζομένου V. Η υποχρέωση υπακοής VΙ. Οι επιμέρους υποχρεώσεις Υποχρέωση παράλειψης πράξεων ανταγωνισμού Υποχρέωση παράλειψης παράλληλης απασχόλησης Υποχρέωση εχεμύθειας Υποχρέωση πληροφόρησης Περιορισμοί στην ελευθερία γνώμης Υποχρέωση παράλειψης συμπεριφοράς που συνιστά απαγορευμένη διάκριση ή παρενόχληση Η εκτός υπηρεσίας συμπεριφορά VΙΙ. Συνέπειες της παράβασης παρεπόμενων υποχρεώσεων

10 XXVI Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις 16 H μη εκπλήρωση της παροχής εργασίας, η πλημμελής εκπλήρωση και η ευθύνη του εργαζομένου Ι. Η ανώμαλη εξέλιξη της σύμβασης εργασίας ΙΙ. Η μη παροχή εργασίας Ανυπαίτια αδυναμία παροχής Υπαίτια αδυναμία παροχής Αδυναμία παροχής από υπαιτιότητα του εργοδότη ΙΙΙ. Η πλημμελής εκπλήρωση ΙV. Ποινικές ρήτρες V. Η ευθύνη του εργαζομένου Η αρχή της πλήρους ευθύνης για κάθε πταίσμα Λόγοι που επιβάλλουν τον περιορισμό της ευθύνης του εργαζομενου για ζημίες που προκαλεί κατά την εκτέλεση της εργασίας του Προϋποθέσεις για τον περιορισμό της ευθύνης του εργαζομένου Θεμελίωση του περιορισμού της ευθύνης του εργαζομένου H ευθύνη έναντι τρίτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕBΔΟΜΟ ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ 17 H υποχρέωση παροχής μισθού Ι. Έννοια ΙΙ. Το περιεχόμενο του μισθού Χρηματικός μισθός Μισθός σε είδος ΙΙΙ. Ο καθορισμός του μισθού Νομικές βάσεις α) Ατομική σύμβαση εργασίας β) Συλλογική σύμβαση εργασίας γ) Πρακτική της εκμετάλλευσης δ) Νόμος Το ύψος του μισθού α) Όρια της συμβατικής ελευθερίας ως προς τον καθορισμό του μισθού β) Αμοιβή πρόσθετης κατά χρόνο ή κατ είδος εργασίας γ) Συνηθισμένος μισθός ΙV. Στοιχεία προσδιοριστικά του ύψους του μισθού Χρονικός μισθός Μισθός με βάση την απόδοση της εργασίας

11 Περιεχόμενα XXVII V.Ιδιαίτερες μορφές αμοιβής Προμήθεια Συμμετοχή στα κέρδη της επιχείρησης Παροχές από προγράμματα ομαδικής ασφάλισης του προσωπικού Οικειοθελείς παροχές Φιλοδωρήματα VI. Η σύνθεση του μισθού Βασικός μισθός και επιδόματα Επιδόματα υπηρεσίας ή προϋπηρεσίας Επιδόματα εορτών Οικογενειακά επιδόματα VII. Σχέση νόμιμου και συμβατικού μισθού Η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης Σύγκριση νόμιμου και συμβατικού μισθού VIII. Διακρίσεις του μισθού Τακτικές και έκτακτες αποδοχές Τακτικές και καταβαλλόμενες αποδοχές IX. Μείωση μισθού Δικαίωμα ανάκλησης Τροποποιητική καταγγελία X. Η καταβολή του μισθού και οι συνέπειες της μη καταβολής Χρόνος, τόπος και τρόπος πληρωμής α) Χρόνος πληρωμής β) Τόπος πληρωμής γ) Τρόπος πληρωμής Συνέπειες μη καταβολής XI. Παραγραφή και αποδυνάμωση μισθολογικών αξιώσεων Παραγραφή Αποδυνάμωση XII. Η προστασία του μισθού Προστασία έναντι του εργοδότη α) Απαγόρευση συμψηφισμού, κατάσχεσης και εκχώρησης του μισθού β) Απαγόρευση παραίτησης από το μισθό γ) Απαγόρευση κρατήσεων Προστασία έναντι των δανειστών του εργοδότη Προστασία έναντι των δανειστών του μισθωτού

12 XXVIII Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις 18 Μισθός χωρίς παροχή εργασίας I. Γενικά ΙI. Υπερημερία εργοδότη ως προς την αποδοχή της εργασίας Προϋποθέσεις υπερημερίας εργοδότη α) Έγκυρη σύμβαση εργασίας β) Προσφορά από τον εργαζόμενο της εργασίας γ) Δυνατότητα εκπλήρωσης της παροχής δ) Μη αποδοχή της εργασίας από τον εργοδότη Παύση της υπερημερίας Συνέπειες της υπερημερίας α) Μισθοί υπερημερίας β) Αφαίρεση ωφέλειας γ) Καταχρηστική άσκηση της αξίωσης για μισθούς υπερημερίας. 732 ΙΙI. Αδυναμία αποδοχής της εργασίας για λόγους που αφορούν τον εργοδότη Ο κίνδυνος λειτουργίας της εκμετάλλευσης Διάκριση του κινδύνου λειτουργίας της εκμετάλλευσης από τον οικονομικό κίνδυνο Η ρύθμιση της ΑΚ Η θεωρία των σφαιρών Η κατανομή του μισθολογικού κινδύνου με βάση γενικούς κανόνες του αστικού δικαίου Αδυναμία αποδοχής που οφείλεται σε ανώτερη βία Ο μισθολογικός κίνδυνος σε περίπτωση απεργίας ΙV. Αδυναμία παροχής της εργασίας εξαιτίας κωλύματος από σπουδαίο λόγο Η ρύθμιση των άρθρων 657 και 658 ΑΚ Προϋποθέσεις εφαρμογής α) Κώλυμα του εργαζομένου προς παροχή εργασίας οφειλόμενο σε σπουδαίο λόγο β) Έλλειψη υπαιτιότητας του εργαζομένου γ) Παροχή εργασίας πλέον του δεκαημέρου Συνέπειες Οι παρεπόμενες υποχρεώσεις του εργοδότη Ι. Γενικά ΙΙ. Νομική θεμελίωση ΙΙΙ. Διακρίσεις IV. Συνέπειες παράβασης

13 Περιεχόμενα XXIX V. Οι επιμέρους υποχρεώσεις Υποχρέωση προστασίας της ζωής και υγείας του εργαζομένου α) Διατάξεις ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου β) Εργατικά ατυχήματα Απαλλαγή του εργοδότη από την ευθύνη προς αποζημίωση των εργαζομένων που υπάγονται στην ασφάλιση του ΙΚΑ αα) Η ευθύνη κατά το ν. 551/ (1) Έννοια εργατικού ατυχήματος (2) Συνέπειες ββ) Η ευθύνη κατά τη νομοθεσία του ΙΚΑ γγ) Αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης δδ) Υποχρέωση αναγγελίας του εργατικού ατυχήματος Υποχρέωση προστασίας της προσωπικότητας του εργαζομένου Η προστασία προσωπικών δεδομένων του εργαζομένου ειδικότερα Υποχρέωση προστασίας των περιουσιακών αγαθών του εργαζομένου Υποχρέωση πληροφόρησης Υποχρέωση χορήγησης άδειας αναψυχής Υποχρέωση ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων Υποχρέωση απασχόλησης του εργαζομένου Η προαγωγή του εργαζομένου Ι. Έννοια ΙΙ. Διακρίσεις ΙΙΙ. Θεμελίωση του δικαιώματος προαγωγής ΙV. Ο δικαστικός έλεγχος της παράλειψης προαγωγής Τα συμβούλια προαγωγών ως εργοδοτικά όργανα Η νομοθετική βάση του δικαστικού ελέγχου α) Κανονισμοί συμβατικής ισχύος β) Κανονισμοί νομοθετικής ισχύος Η έκταση του δικαστικού ελέγχου V. Η κατά πλάσμα προαγωγή VI. Παραγραφή των αξιώσεων του παραλειφθέντος υπαλλήλου VII. Άμυνα του εργοδότη VIII. Δικονομικά ζητήματα

14 XXX Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις KEΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΔΕΙΑ ΑΝΑΨΥΧΗΣ 21 Τα χρονικά όρια εργασίας Ι. Γενικά ΙΙ. Κοινοτικο δίκαιο ΙΙΙ. Νόμιμο ωράριο Ο γενικός κανόνας Ειδικές ρυθμίσεις Παρεκκλίσεις Εργαζόμενοι που δεν υπόκεινται στις διατάξεις περί χρονικών ορίων εργασίας ΙV. Ωράριο καθοριζόμενο με εθνικές γενικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας V. Ωράριο καθοριζόμενο από τους λοιπούς παράγοντες διαμόρφωσης των όρων εργασίας VI. Υπερβάσεις ωραρίου Υπερεργασία α) Η θεσμοθετημένη υπερεργασία β) Η απλή υπερεργασία Υπερωρία α) Υπέρβαση του νόμιμου ωραρίου β) Απασχόληση κατά τις Κυριακές και λοιπές αργίες γ) Συμφωνίες ως προς την παροχή υπερωριακής εργασίας δ) Νόμιμη υπερωριακή απασχόληση ε) Παράνομη υπερωριακή απασχόληση Αμοιβή νόμιμης και παράνομης υπερωριακής απασχόλησης α) Αμοιβή νόμιμης υπερωριακής απασχόλησης β) Αμοιβή παράνομης υπερωριακής απασχόλησης γ) Εξεύρεση ωρομισθίου δ) Έννοια καταβαλλόμενου ωρομισθίου ε) Το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο για εργασία κατά τις Κυριακές, εορτές ή (και) κατά τη νύκτα Παραίτηση από την αξίωση υπερωριακής αμοιβής Συμφωνία κάλυψης των αξιώσεων από την παροχή υπερωριακής εργασίας από τις μεγαλύτερες των νομίμων καταβαλλόμενες απόδοχές Παραγραφή Δικονομικά ζητήματα

15 Περιεχόμενα XXXI VΙI. Η υπερωριακή απασχόληση στο σύστημα της πενθήμερης εργασίας Απασχόληση κατά την 6η ημέρα Το πενθήμερο εργασίας : Έννοια - Καθιέρωση Αποδοχές-ωρομίσθιο Απασχόληση κατά την έκτη ημέρα υπό καθεστώς πενθήμερης εργασίας VIΙI. Διευθέτηση χρόνου εργασίας Η άδεια αναψυχής Ι. Έννοια, σκοπός και φύση της αξίωσης για άδεια αναψυχής ΙΙ. Το νομικό πλαίσιο Κοινοτικό δίκαιο Εθνικό δίακιο ΙΙΙ. Προϋποθέσεις για τη γένεση της αξίωσης Ύπαρξη σχέσης εργασίας Συμπλήρωση ορισμένου χρόνου υπηρεσίας Συνεχής απασχόληση ΙV. Περιεχόμενο της αξίωσης Η διάρκεια της άδειας αναψυχής Χρηματικές παροχές που συνδέονται με την άδεια α) Αποδοχές άδειας β) Επίδομα άδειας V. Η εκπλήρωση της υποχρέωσης Ο χρόνος παροχής της άδειας Ο τρόπος εκπλήρωσης της παροχής Συνέπειες της μη εκπλήρωσης VI. Τύχη της άδειας σε περίπτωση λύσης της σύμβασης ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ Η ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 23 Τρόποι λύσης της σύμβασης εργασίας I. Λύση με συμφωνία των μερών II. Μονομερής λύση ΙΙΙ. Λοιποί τρόποι Θάνατος του εργαζομένου Θάνατος του εργοδότη Σύγχυση

16 XXXII Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις 24 Η καταγγελία I. Έννοια και νομική φύση ΙΙ. Νομική βάση ΙΙΙ. Η δήλωση της καταγγελίας Τύπος και περιεχόμενο της δήλωσης Αναφορά του λόγου καταγγελίας Η «περιέλευση» της καταγγελίας στον αντισυμβαλλόμενο IV. Προϋποθέσεις κύρους της καταγγελίας V. Αντιπροσώπευση στην καταγγελία VI. Ανάκληση καταγγελίας VII. Είδη καταγγελίας Τακτική και έκτακτη καταγγελία Καταγγελία με προθεσμία ή χωρίς προθεσμία Καταγγελία υπό αίρεση Μερική καταγγελία Η γενική προστασία από την καταγγελία Εισαγωγή Τυπικοί περιορισμοί της εργοδοτικής καταγγελίας Ι. Ν. 2112/1920, 3198/1955 και β.δ. 16/ Προϋποθέσεις εφαρμογής Σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου Παροχή εξαρτημένης εργασίας κατά κύριο επάγγελμα Δίμηνη υπηρεσία ΙΙ. Τυπικές προϋποθέσεις Έγγραφος τύπος Προθεσμίες προσιδυποίησης Αποζημίωση α) Σκοπός και λειιτουργία β) Νομική φύση και προϋποθέσεις χορήγησης γ) Το ύψος της αποζημίωσης και ο τρόπος υπολογισμού της αα) Διάρκεια απασχόλησης στο συγκεκριμένο εργοδότη ββ) Τακτικές αποδοχές δ) Νομοθετικοί περιορισμοί ως προς το ύψος της αποζημίωσης ε) Aτομικές συμφωνίες ως προς την αποζημίωση και το ύψος της 966 στ) Χρόνος, τόπος και τρόπος καταβολής της αποζημίωσης ζ) Συμψηφισμός, εκχώρηση και κατάσχεση της αξίωσης για την απόζημίωση η) Συνέπειες μη καταβολής της αποζημίωσης θ) Προθεσμία για την άσκηση της αξίωσης αποζημίωσης

17 Περιεχόμενα XXXIII ΙΙΙ. Απαλλαγή του εργοδότη από την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης Καταγγελία ύστερα από υποβολή μήνυσης ή άσκηση ποινικής δίωξης κατά του εργαζομένου α) Προϋποθέσεις απαλλαγής από την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης β) Χρονικά όρια άσκησης του δικαιώματος γ) Αθώωση του εργαζομένου και συνέπειες αυτής στο κύρος της καταγγελίας δ) Καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος καταγγελίας ε) Προθεσμία προσβολής του κύρους της καταγγελίας και άσκησης της αξίωσης για αποζημίωση Καταγγελία λόγω ανώτερης βίας α) Περιστατικά ανώτερης βίας β) Οριστική και ολική διακοπή της λειτουργίας της επιχείρησης Καταγγελία λόγω αντισυμβατικής συμπεριφοράς του εργαζομένου που στοχεύει στην πρόκληση της απόλυσής του V. Κοινωνικοασφαλιστική κάλυψη του εργαζομένου VI. Αναγγελία της καταγγελίας Ουσιαστικοί περιορισμοί της καταγγελίας I. Περιορισμοί βάσει της ΑΚ 281 Η καταχρηστική απόλυση Η κακόβουλη καταγγελία Η αντικειμενικά αδικαιολόγητη καταγγελία Η απόλυση ως ultima ratio ΙΙ. H συνταγματικά επιβαλλόμενη προστασία από την απόλυση και η πραγμάτωσή της μέσω της ΑΚ ΙΙΙ. Νόμιμοι λόγοι απόλυσης Ατομικοί λόγοι α) Κλονισμός της εμπιστοσύνης ως λόγος καταγγελίας β) Πιέσεις τρίτων προς τον εργοδότη ως λόγος καταγγελίας Οικονομικοτεχνικοί λόγοι α) Έννοια οικονομικοτεχνικών λόγων - Η καταγγελία ως συνέπεια επιχειρηματικών αποφάσεων του εργοδότη β) Ο δικαστικός έλεγχος των επιχειρηματικών αποφάσεων του εργοδότη γ) Ο δικαστικός έλεγχος της καταγγελίας αα) Δυνατότητα αποφυγής της απόλυσης με τη λήψη άλλων ηπιότερων μέτρων Η μετάθεση προηγείται της απόλυσης. 1037

18 XXXIV Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις ββ) Δυνατότητα απασχόλησης σε άλλη θέση εργασίας με διαφορετικούς (δυσμενέστερους) όρους εργασίας Η τροποποιητική καταγγελία προηγείται της απόλυσης γγ) Μέτρα νομοθετικά προβλεπόμενα για την αποφυγή απολύσεων Η ορθή επιλογή του απολυτέου α) Ο κύκλος των προσώπων, μεταξύ των οποίων θα χωρήσει η επιλογή του απολυτέου β) Τα κρίσιμα για την επιλογή κριτήρια και η βαρύτητά τους IV. Oυσιαστικοί περιορισμοί βάσει ειδικών νομοθετικών ρυθμίσεων Νομοθετικές απαγορεύσεις της καταγγελίας Καταγγελία λόγω νόμιμης συνδικαλιστικής δράσης V. Περιορισμοί της εργοδοτικής καταγγελίας βάσει συλλογικών συμβάσεων εργασίας και κανονισμών εργασίας Συνέπειες άκυρης απόλυσης I. Σχετική ακυρότητα Παραίτηση από το δικαίωμα προσβολής του κύρους της απόλυσης II. Προθεσμία προσβολής του κύρους της απόλυσης III. Μισθοί υπερημερίας IV. Αξίωση επαναπασχόλησης V. Aξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης VI. Προσωρινή έννομη προστασία Oμαδικές απολύσεις Ι. Προστασία μέσω διαδικασίας H κοινοτική ρύθμιση Η εθνική ρύθμιση ΙΙ. Έννοια ομαδικών απολύσεων Κριτήρια προσδιορισμού Έννοια απόλυσης Επιχείρηση και εκμετάλλευση ΙΙΙ. Πεδίο εφαρμογής Επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν πάνω από 20 άτομα Εξαιρέσεις από το πεδίιο εφαρμογής ΙV. Η διαδικασία των ομαδικών απολύσεων Υποχρέωση πληροφόρησης και διαβούλευσης με τους εκπροσώπους των εργαζομένων Συμφωνία για τις απολύσεις Διοικητική παρέμβαση

19 Περιεχόμενα XXXV V. Συνέπειες από τη μη τήρηση των διατάξεων για τις ομαδικές απολύσεις VI. Eφαρμογή του ν. 1387/1983 σε περίπτωση οριστικής διακοπής της δραστηριότητας της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης Η ειδική προστασία από την απόλυση Ι. Συνδικαλιστικά στελέχη Σκοπός της προστασίας Προστατευόμενα πρόσωπα α) Μέλη διοίκησης συνδικαλιστικής οργάνωσης β) Ιδρυτικά μέλη γ) Λοιπά προστατευόμενα πρόσωπα Διάρκεια προστασίας Προϋποθέσεις προστασίας α) Σύμβαση εργασίας β) Συμπλήρωση δίμηνης υπηρεσίας γ) Καταγγελία σύμβασης εργασίας δ) Δυνατότητα απασχόλησης του συνδικαλιστικού στελέχους αα) Η επιχείρηση ή εκμετάλλευση στην οποία απασχολείται το συνδικαλιστικό στέλεχος διακόπτουν οριστικά και πλήρως την λειτουργία τους ββ) Όταν το συνδικαλιστικό στέλεχος περιέρχεται σε διαρκή αδυναμία (έστω και από ενέργειες τρίτου) να εκτελέσει την εργασία του στον τόπο εργασίας ε) Γνώση της συνδικαλιστικής ιδιότητας από τον εργοδότη Περιεχόμενο της ειδικής προστασίας α) Λόγοι καταγγελίας β) Διαπίστωση του νόμιμου λόγου καταγγελίας από την Επιτροπή Προστασίας των Συνδικαλιστικών Στελεχών Σχέση της ειδικής προστασίας του ν.1264/1982 με τη γενική προστασία από την απόλυση Συνέπειες από τη μη τήρηση των διατάξεων για την απόλυση συνδικαλιστικών στελεχών Καταχρηστική επίκληση της ειδικής προστασίας ΙΙ. Εργαζόμενες γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης και λοχείας ΙΙΙ. Στρατευμένοι μισθωτοί IV. Άτομα με ειδικές ανάγκες Καταγγελία σύμβασης εργασίας από τον εργαζόμενο Ι. Η καταγγελία της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου ΙΙ. Η αποχή από την εργασία ως σιωπηρή καταγγελία

20 XXXVI Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις 1. Αποχή λόγω ασθένειας Αποχή για άλλη, εκτός από την ασθένεια, αιτία ΙΙΙ. Αποχώρηση ή απόλυση λόγω συνταξιοδότησης ΙV. Aποχώρηση με τη συγκατάθεση του εργοδότη (άρθρ. 8 εδ.α ν. 3198/1955) Η έκτακτη καταγγελία της σύμβασης εργασίας Ι. Δικαιολογητικός λόγος και λειτουργία της έκτακτης καταγγελίας ΙΙ. Πεδίο εφαρμογής της ΑΚ ΙΙΙ. Περιορισμός και διεύρυνση του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας Αποκλεισμός ή περιορισμός του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας Διεύρυνση του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας IV. Ο σπουδαίος λόγος ως προϋπόθεση του κύρους της έκτακτης καταγγελίας Βασικά εννοιολογικά στοιχεία Η συγκεκριμενοποίηση της έννοιας του σπουδαίου λόγου α) Στάθμιση συμφερόντων β) Κατευθυντήριες γραμμές για τη συγκεκριμενοποίηση του σπουδαίου λόγου αα) Αρχή της αναλογικότητας ββ) Αρχή της ίσης μεταχείρισης γ) Η στάθμιση σε περίπτωση συνδρομής περισσότερων λόγων καταγγελίας αα) Μεμονωμένη και συνολική εκτίμηση ββ) Συνεκτίμηση λόγων που αποσβέσθηκαν ή ατόνησαν V. Σπουδαίοι λόγοι για την έκτακτη καταγγελία από την πλευρά του εργοδότη Παράβαση συμβατικών υποχρεώσεων του εργαζομένου α) Ουσιώδεις παραβάσεις β) Σχέση πειθαρχικών ποινών και καταγγελίας Καταγγελία λόγω υποψίας «Εξαναγκασμένης» καταγγελία Οικονομικοτεχνικοί λόγοι VI. H άσκηση του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας Δήλωση καταγγελίας Τήρηση προθεσμίας Αναφορά του σπουδαίου λόγου Χρονικά όρια άσκησης του δικαιώματος VII. Συνέπειες καταγγελίας

21 Περιεχόμενα XXXVII 1. Άκυρη καταγγελία Αξίωση αποζημίωσης κατά το άρθρο 673 ΑΚ Αξίωση αποζημίωσης κατά το άρθρο 674 ΑΚ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 33 Μεταβίβαση επιχείρησης και συνέπειες για τις εργασιακές σχέσεις I. Οι ρυθμίσεις του κοινοτικού και του εθνικού δικαίου για την προστασία των εργαζομένων σε περίπτωση μεταβίβασης επιχείρησης Η κοινοτική νομοθεσία Η εθνική νομοθεσία α) Ο νομολογιακά διαμορφωμένος κανόνας της αυτοδίκαιης μεταβίβασης των εργασιακών σχέσεων με διατήρηση αμετάβλητων των όρων εργασίας β) Π.Δ. 178/ ΙΙ. Μεταβίβαση επιχείρησης, εκμετάλλευσης ή τμημάτων τους Διατήρηση της ταυτότητας της μεταβιβαζόμενης οικονομικής μονάδας και υπό τον νέο φορέα της α) Τα κρίσιμα κριτήρια β) Μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων γ) Ανάληψη από το νέο φορέα ενός σημαντικού μέρους του προσωπικού δ) Συνέχιση ίδιας ή παρόμοιας δραστηριότητας ε) Διακοπή λειτουργίας της επιχείρησης Μεταβολή του φορέα της μονάδας Οι βασικές θέσεις του ΔΕΚ ΙΙΙ. Συνέπειες μεταβίβασης επιχείρησης, εκμετάλλευσης ή τμημάτων τους Μεταβίβαση εργασιακών σχέσεων α) Υπεισέλευση του διαδόχου και νέου εργοδότη στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις από τη σχέση εργασίας β) Δικαίωμα εναντίωσης του εργαζομένου Διατήρηση της ισχύος των όρων συλλογικών συμβάσεων εργασίας και κανονισμών εργασίας Δικαιώματα εργαζομένου από συστήματα επαγγελματικής ή διεπαγγελματικής ασφάλισης Προστασία των εκπροσώπων των εργαζομένων IV. Απόλυση λόγω της μεταβίβασης

22 XXXVIII Εργατικό Δίκαιο. Ατομικές εργασιακές σχέσεις 1. Η απαγόρευση απόλυσης του άρθρου 5 1 του Π.Δ. 178/2002 Σκοπός της ρύθμισης Προϋποθέσεις εφαρμογής α) Aπολύσεις πριν από τη μεταβίβαση β) Απολύσεις, μετά τη μεταβίβαση της επιχείρησης, από τον νέο φορέα της Συνέπειες παράβασης της απαγόρευσης Βάρος απόδειξης V. Καταγγελία λόγω μεταβολής των όρων εργασίας VI. Eυθύνη παλαιού και νέου εργοδότη VII. Παρέμβαση των εκπροσώπων των εργαζομένων στη διαδικασία της μεταβίβασης επιχείρησης - Υποχρέωση πληροφόρησης και διαβούλευσης