Άννα Μιχίδη Νικόλαος Δ. Παπαδόπουλος Γλώσσα Γ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ NEA ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΚΔΟΣΗ Σύμφωνα με τις διδακτικές οδηγίες και τη νέα σχολική γραμματική
Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣHMEIΩMA.... 9 Ας γνωριστούμε καλύτερα.... 11 1Η ΕΝΌΤΗΤΑ Πάλι μαζί... 13 Θαλασσινό σχολείο... 13 Επιστροφή στα θρανία... 18 Το σχολείο ταξιδεύει στον χρόνο... 24 Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων Ημαθίας... 31 Δεν είναι τρελοί οι δίδυμοι!.... 38 Ένα αστείο περιστατικό.... 44 Κριτήριο αξιολόγησης στην 1η ενότητα.... 47 2Η ΕΝΌΤΗΤΑ Στο σπίτι και στη γειτονιά...51 Αγαπητό μου ημερολόγιο.... 51 Η φίλη μας η Αργυρώ... 57 Τα παιδικά μου παιχνίδια... 64 Στη νέα μας γειτονιά... 72 Κριτήριο αξιολόγησης στη 2η ενότητα.... 77 3Η ΕΝΌΤΗΤΑ Στη γη και στη θάλασσα....81 Σπίτι με κήπον.... 81 Γάτος από σπίτι ζητά νέα οικογένεια.... 92 Οι ακροβάτες της θάλασσας....101 Γη και θάλασσα....106 Οι μικροί ταξιδιώτες ανεβαίνουν στο βουνό....112 Κριτήριο αξιολόγησης στην 3η ενότητα....118 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 5
Περιεχόμενα 4Η ΕΝΌΤΗΤΑ Ο κόσμος γύρω μας...122 Πώς υιοθετήσαμε ένα κομμάτι γης....122 Τα χαρτιά ανακυκλώνονται...131 Το τετράδιο ζωγραφικής...139 Κριτήριο αξιολόγησης στην 4η ενότητα....146 5Η ΕΝΌΤΗΤΑ Η πατρίδα μας γιορτάζει....150 Η σημαία...150 Στον πόλεμο του 1940....151 Για το Πολυτεχνείο....154 6Η ΕΝΌΤΗΤΑ Πολιτείες ντυμένες στα λευκά....157 Η πόλη χάθηκε στο χιόνι....157 Η πόλη χάθηκε στο χιόνι (συνέχεια)....163 Τόσο χιόνι δεν ξανάγινε!....170 Κριτήριο αξιολόγησης στην 6η ενότητα....178 7Η ΕΝΌΤΗΤΑ Ιστορίες του χειμώνα....182 Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι...182 Κάτω απ το χιόνι....189 Ο εγωιστής γίγαντας....195 Κριτήριο αξιολόγησης στην 7η ενότητα....204 8Η ΕΝΌΤΗΤΑ Έλα στην παρέα μας....207 Αξέχαστα γενέθλια....207 Μικρομαγειρέματα....214 Φτιάχνουμε προσκλήσεις....222 Από το ημερολόγιο του Ελτόν...228 Το χαρούμενο λιβάδι....235 Κριτήριο αξιολόγησης στην 8η ενότητα....244 6 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Περιεχόμενα 9Η ΕΝΌΤΗΤΑ Άνθρωποι και μηχανές....248 Φτιάξε μου έναν σιδερένιο άνθρωπο....248 Μηχανές του μέλλοντος....256 Το ηλιακό λεωφορείο....260 Στο Αττικό Μετρό...265 Κριτήριο αξιολόγησης στην 9η ενότητα...271 10Η ΕΝΌΤΗΤΑ Γιορτάζω και θυμάμαι....275 Να 'μουν του στάβλου έν' άχυρο....275 Να τα πούμε;....276 Απόκριες...280 Η καταστροφή των Ψαρών...284 Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου....287 11Η ΕΝΌΤΗΤΑ Ήτανε μια φορά....289 Τα ταξίδια του παππού μου....289 Τα ταξίδια του παππού μου (συνέχεια)...295 Μια αληθινή ιστορία....302 Στο νησί του Αιόλου....310 Γεια σου χαρά σου Βενετιά....317 Κριτήριο αξιολόγησης στην 11η ενότητα....326 12Η ΕΝΌΤΗΤΑ Του κόσμου το ψωμί....330 Το πιο γλυκό ψωμί....330 Το πιο γλυκό ψωμί (συνέχεια)....336 Ψωμί...345 Καλή όρεξη!...351 Ο Καραγκιόζης φούρναρης....357 Κριτήριο αξιολόγησης στη 12η ενότητα....364 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 7
Περιεχόμενα 13Η ΕΝΌΤΗΤΑ Όλοι μια αγκαλιά....367 Του κόσμου τα παιδιά....367 Βοηθάμε να γίνει καλύτερος ο κόσμος μας....374 Η πτήση των γερανών....379 Ένα παιδί γράφει στον Θεό....385 Κριτήριο αξιολόγησης στη 13η ενότητα....391 14Η ΕΝΌΤΗΤΑ Γιορτή και ξενοιασιά....394 Πάσχα, Κυρίου Πάσχα....394 Ο Μάης με τα στεφάνια...396 Το καλοκαίρι....400 Aπαντήσεις στις ασκήσεις του Τετραδίου Εργασιών....405 Aπαντήσεις στις συμπληρωματικές ασκήσεις και τα κριτήρια αξιολόγησης....506 8 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
1η ενότητα Πάλι μαζί! ΚΕΊΜΕΝΟ Θαλασσινό σχολείο Κατανόηση του κειμένου Λίγα λόγια για το κείμενο Στο ποίημα αυτό ένα παιδί φαντάζεται το σχολείο διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Καθώς οι καλοκαιρινές διακοπές τελειώνουν και τα παιδιά ξαναγυρίζουν στο σχολείο, προσπαθεί να συνδυάσει στοιχεία της θάλασσας με στοιχεία του σχολείου και φτιάχνει ένα θαλασσινό σχολείο. Σε αυτό τα παιδιά θα πήγαιναν με το μαγιό τους, θα έγραφαν πάνω στα βότσαλα με κοχύλια και θα έσβηναν με τον αστερία. Την ορθογραφία τους θα την έγραφαν στην άμμο και τα λάθη θα τα έσβηνε το κύμα. Τέλος δάσκαλοι των παιδιών θα ήταν οι βάρκες, που θα τα ταξίδευαν σε όλη τη Γη. Ερμηνεία λέξεων και φράσεων συνδετήρι: ο συνδετήρας. σβηστήρι: η σβήστρα. αστερίας: οργανισμός της θάλασσας που το σχήμα του σώματός του θυμίζει αστέρι. αρμενίζω: πλέω με πανιά, ταξιδεύω στη θάλασσα. ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 13
1η ενότητα Έκθεση Παραγωγή λόγου Πώς διηγούμαστε γεγονότα Για να διηγηθούμε γεγονότα που ζήσαμε, πρέπει να αναφέρουμε: α) Τον τόπο που έγιναν. β) Τον χρόνο. γ) Τα πρόσωπα που πήραν μέρος σε αυτά, δηλαδή ποιοι άλλοι ήταν μαζί μας όταν έγιναν όσα διηγούμαστε. δ) Τη σειρά με την οποία έγιναν. ε) Τι νιώσαμε και τι σκεφτήκαμε για αυτά. Για να διηγηθούμε πώς περάσαμε στις καλοκαιρινές διακοπές, πρέπει να απαντήσουμε στις παρακάτω ερωτήσεις: Πού πήγαμε διακοπές; Με ποιους πήγαμε ή ποιοι ήταν μαζί μας; Πώς περνούσαν οι μέρες μας; Γνωρίσαμε καινούρια μέρη; Κάναμε καινούριους φίλους; Ποια παιχνίδια παίζαμε; Πώς νιώθαμε; Πώς νιώθουμε τώρα που τελείωσαν οι διακοπές; Τι σκεφτόμαστε για όλα όσα περάσαμε στις διακοπές; Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου Κουβεντιάζω με το ποίημα 1. Ποιες εικόνες ήρθαν στο μυαλό σου ακούγοντας το ποίημα; Εικόνες: Είναι καλοκαίρι, η θάλασσα, ήρεμη και ζεστή, σε καλεί κοντά της. Γύρω σου βότσαλα, κοχύλια, φύκια, αστερίες κι όλος ο κόσμος της θάλασσας σε συντροφεύουν. Βαρκούλες αρμενίζουν, η αύρα της θάλασσας σε δροσίζει, ο φλοίσβος των κυμάτων σε νανουρίζει. 14 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί! Όλα αυτά δημιουργούν μια ατμόσφαιρα ηρεμίας, χαράς και ξενοιασιάς. 2. Τι επιθυμεί το παιδί που μιλά στο ποίημα; Το παιδί που μιλά στο ποίημα θέλει το σχολείο να ήταν η θάλασσα και να πηγαίνει σε αυτό φορώντας το μαγιό του. Να μην έχει χαρτιά, μολύβια, συνδετήρες και σβηστήρια, αλλά βότσαλα, φύκια, κοχύλια και αστερίες. Να γράφει την ορθογραφία πάνω στην άμμο κι όταν κάνει λάθη, να τα σβήνει το κύμα κι έτσι να τα διορθώνει. Για δασκάλες θέλει τις βάρκες, που θα το πάρουν, θα το γυρίσουν σε διάφορα μέρη και μέσα από αυτή την περιπλάνηση θα μάθει τον κόσμο. 3. Γράψε δίπλα από τις λέξεις του σχολείου σου τις λέξεις του θαλασσινού σχολείου που ταιριάζουν. Λέξεις του σχολείου μου χαρτί μολύβι σβηστήρι συνδετήρας τετράδιο ορθογραφίας δασκάλα Λέξεις του θαλασσινού σχολείου βότσαλα κοχύλια αστερίας φύκια άμμος βάρκα Η καλύτερη στιγμή των διακοπών μου 4. Η δασκάλα ή ο δάσκαλος σας βοηθά να χωριστείτε σε ομάδες. Το κάθε παι δί θα διηγηθεί στην ομάδα του μια ιστορία από τις διακοπές του, προσθέτο ντας με τη φαντασία του κάτι που δεν είναι αληθινό. Κάθε ομάδα αποφασί ζει ποια ιστορία θα ανακοινωθεί στην τάξη. Οι άλλες ομάδες θα προσπαθή σουν να βρουν τα στοιχεία της ιστορίας που δεν είναι πραγματικά. Κάθε ομά δα έχει δικαίωμα να κάνει μόνο δύο ερωτήσεις για να τα ανακαλύψει. Διηγούμαι μια ιστορία από τις διακοπές μου Πέρσι το καλοκαίρι παραθέριζα με την οικογένειά μου στη Ζάκυνθο. ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 15
1η ενότητα Ένα πρωί κατέβηκα σε μια απόμερη άκρη στην παραλία του Λαγανά για να κολυμπήσω. Βούτηξα στο νερό και έπειτα από κάμποσες απλωτές είδα μπροστά μου έναν βράχο μες στο νερό. Παραξενεύτηκα, γιατί είχα ξανακολυμπήσει σ αυτό το σημείο και ο βράχος δεν υπήρχε. Σταμάτησα αμέσως το κολύμπι και άρχισα να τον περιεργάζομαι. Ήταν λείος και είχε καστανοκίτρινο χρώμα. Αποφάσισα ν ανέβω πάνω του. Μόλις όμως ανέβηκα, αισθάνθηκα τον βράχο να κινείται. Τρόμαξα κι έπεσα αμέσως στο νερό. Αυτό που είδα ξεπερνούσε κάθε φαντασία. Ο βράχος δεν ήταν τίποτε άλλο παρά το καβούκι μιας τεράστιας θαλάσσιας χελώνας. Η χελώνα τρόμαξε και άρχισε να απομακρύνεται κολυμπώντας γρήγορα. Όταν βγήκα στην αμμουδιά, πρόσεξα ότι σε κάποια σημεία η άμμος ήταν σκαμμένη. Πήγα κοντά και είδα ότι κάτω από την άμμο υπήρχαν αυγά χελώνας. Τότε κατάλαβα τι είχε συμβεί. Η χελώνα που συνάντησα στη θάλασσα μόλις είχε γεννήσει τ αυγά της στην αμμουδιά. Ερωτήσεις για να ανακαλύψω τα μη πραγματικά στοιχεία της ιστορίας. Υπήρχε πολύς κόσμος στην παραλία; Πόσο ήταν το μήκος της χελώνας; Πώς ήταν τα αυγά της χελώνας; Γράφω σωστά 5. Σε συνεργασία με τον διπλανό ή τη διπλανή σου, βρες πόσες στροφές και πόσους στίχους έχει το ποίημα. Το ποίημα έχει τέσσερις στροφές και κάθε στροφή έχει τέσσερις στίχους, δηλαδή όλο το ποίημα έχει δεκαέξι στίχους. 16 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί! Γράψε στο βότσαλο τους δύο πρώτους στίχους του ποιήματος. Πώς θα 'θελα η θάλασσα να ήταν το σχολείο μου Συμπληρωματικές ασκήσεις 1. Διάβασε το παρακάτω ποίημα: Έλα να φτιάξουμε τον κόσμο μεγάλο κήπο με λουλούδια που θα χουν τα παιδιά παιχνίδια και όλοι οι άνθρωποι τραγούδια. Η γειτονιά μια καλημέρα και τα παιδιά να παίζουν μπάλα πλατεία ο παλιός στρατώνας κι όλα τα σίδερα τραμπάλα. Γιώργος Μαρίνος Πώς ονειρεύεται τον κόσμο ο ποιητής; Ποιες αλλαγές θέλει να κάνει ο ποιητής στη γειτονιά; ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 17
1η ενότητα 2. Συμπλήρωσε την ομοιοκαταληξία στο ποίημα και γίνε κι εσύ ποιητής: Θαλασσινό Το θαλασσινό πουλί Καραβάκι, κα... πόσες γλώσσες δε λα... με το κάτασπρο πα... το θαλασσινό τ αγέρι πού σε πάει τ αεράκι πόσα μυστικά δεν... στο θαλασσινό βραδ... Το θαλασσινό τ αγέρι θα με πάει σε ξένα... θα με πάει και θα με φέρει Πού; Κανένας δε θα...! ΚΕΊΜΕΝΟ Επιστροφή στα θρανία! Κατανόηση του κειμένου Λίγα λόγια για τις εικόνες Στις εικόνες βλέπουμε τέσσερις αίθουσες από σχολεία σε διάφορα μέρη του κόσμου. Η υδρόγειος σφαίρα μάς δείχνει από πού προέρχεται κάθε φωτογραφία. Η πρώτη φωτογραφία δείχνει μια σχολική αίθουσα στην Ελλάδα. Οι μαθητές κάθονται στα θρανία τους και εργάζονται ομαδικά, ενώ η δασκάλα τούς βοηθά και επιβλέπει την εργασία τους. Στη δεύτερη φωτογραφία οι μαθητές σε ένα σχολείο της Κίνας κάνουν μάθημα με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Παρατηρούμε ότι τα παιδιά φοράνε όλα τα ίδια ρούχα και εργάζονται ατομικά με τον υπολογιστή. Η τρίτη φωτογραφία έρχεται από μια χώρα στη νοτιοανατολική Ασία, το Μπανγκλαντές. Εκεί η αίθουσα δεν έχει ούτε καρέκλες ούτε τραπέζια και τα παιδιά κάθονται στο πάτωμα έχοντας μπροστά τους τα βιβλία. 18 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί! Υπάρχει μία καρέκλα για τη δασκάλα κι ένας πίνακας. Η αίθουσα είναι φτιαγμένη με ξύλα και καλάμια. Στην τέταρτη φωτογραφία βλέπουμε δύο παιδιά με τη μητέρα τους στο σπίτι τους στην Αυστραλία. Επειδή το σπίτι βρίσκεται μακριά από το σχολείο, κάνουν τα μαθήματά τους στο σπίτι επικοινωνώντας με τον ασύρματο με τον δάσκαλό τους. Ερμηνεία λέξεων και φράσεων Κίνα: κράτος της ανατολικής Ασίας με πρωτεύουσα το Πεκίνο. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου σε πληθυσμό και είναι γνωστή για τη μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογίας. Μπανγκλαντές: κράτος της νότιας Ασίας, κοντά στην Ινδία. Είναι μια μικρή και φτωχή χώρα. Πολλά παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο γιατί εργάζονται από πολύ μικρή ηλικία. Αυστραλία: κράτος της Ωκεανίας στον Ειρηνικό ωκεανό, πολύ μακριά από την Ελλάδα. Η Αυστραλία βρίσκεται στο Νότιο Ημισφαίριο, γι αυτό και οι εποχές είναι αντίθετες απ ό,τι στη χώρα μας. Όταν εμείς έχουμε χειμώνα, στην Αυστραλία είναι καλοκαίρι και όταν σε εμάς έρχεται το καλοκαίρι, στην Αυστραλία έχουν χειμώνα. ασύρματος: συσκευή επικοινωνίας που λειτουργεί χωρίς σύρματα. Η μετάδοση των μηνυμάτων γίνεται με ραδιοκύματα. Ο ασύρματος χρησιμοποιείται για να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι που βρίσκονται μακριά και στην περιοχή τους δεν υπάρχει δίκτυο επικοινωνίας. Η γραμματική του μαθήματος Τα σημεία στίξης Η τελεία Το ερωτηματικό Τα σημεία στίξης είναι σημάδια που χρησιμοποιούμε στον γραπτό λόγο για να εκφράσουμε σωστά το νόημα μιας φράσης. Τα συχνότερα σημεία στίξης είναι: ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 19
1η ενότητα η τελεία (.), το ερωτηματικό (;), το κόμμα (,), το θαυμαστικό (!), τα αποσιωπητικά ( ), τα εισαγωγικά (), η διπλή τελεία (:), η παύλα ( ). Η τελεία χρησιμοποιείται στο τέλος μιας φράσης που έχει ολοκληρωμένο νόημα. Σε αυτό το σημείο σταματά λίγο η φωνή μας. Μετά την τελεία αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα. Π.χ. Η Νότα πηγαίνει στο σχολείο με το ποδήλατο. Όταν βρέχει, πηγαίνει με το αυτοκίνητο του μπαμπά της. Το ερωτηματικό χρησιμοποιείται στο τέλος μιας πρότασης με την οποία ρωτάμε κάτι. Μετά το ερωτηματικό αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα αν το νόημα της πρότασης έχει ολοκληρωθεί. Π.χ. Πώς πέρασες στην εκδρομή; Ήρθαν όλοι οι συμμαθητές σου; Αν το νόημα δεν έχει ολοκληρωθεί, συνεχίζουμε με μικρό γράμμα. Π.χ. Ποιος θα σηκωθεί στον πίνακα; ρώτησε η κυρία. Μπροστά από την ερώτηση βάζουμε παύλα. Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου Ταξιδεύω σε σχολεία του κόσμου 1. Παρατήρησε τις φωτογραφίες (1) και (3) από την Ελλάδα και το Μπανγκλαντές. Σε τι μοιάζουν και σε τι διαφέρουν αυτές οι δύο τάξεις; Ομοιότητες: Τα παιδιά στην Ελλάδα και το Μπανγκλαντές κάνουν μάθημα σε μια αίθουσα με τη δασκάλα τους. Μπροστά τους έχουν βιβλία, τετράδια και μολύβια. Έχουν στολίσει την αίθουσά τους με ζωγραφιές. Διαφορές: Στην Ελλάδα τα παιδιά κάθονται και γράφουν πάνω σε θρανία. Στο Μπανγκλαντές κάθονται και γράφουν κάτω στο χώμα. Η αίθουσα διδασκαλίας στο σχολείο της Ελλάδας είναι μέρος ενός κτιρίου, του σχολείου, είναι ευρύχωρη και φωτεινή. Στο 20 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί! Μπανγκλαντές η αίθουσα είναι μια παράγκα από ξύλα και καλάμια, είναι πολύ μικρή και σκοτεινή. 2. Σε ποιες τάξεις υπάρχουν μηχανήματα; Συζήτησε στην τάξη πώς νομίζεις ότι τα μηχανήματα αυτά βοηθούν τους μαθητές. Οι μαθητές στο σχολείο της Κίνας χρησιμοποιούν ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το παιδί που ζει στην Αυστραλία επικοινωνεί με τον δάσκαλό του με ασύρματο. Και στις δύο περιπτώσεις χρησιμοποιούν μηχανήματα για να διευκολύνουν το μάθημά τους. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές βοηθούν τα παιδιά να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο για να κάνουν μια εργασία ή για να γράψουν και να διαβάσουν. Τα βοηθούν ακόμα να έρθουν σε επαφή με άλλα σχολεία της χώρας τους και να ανταλλάξουν απόψεις. Ο ασύρματος βοηθά τα παιδιά που βρίσκονται σε μέρη μακριά από πόλεις και δεν μπορούν να πηγαίνουν στο σχολείο. Μέσα από αυτόν επικοινωνούν με τον δάσκαλο κάποιου σχολείου και παίρνουν οδηγίες σχετικά με το τι και πώς θα διαβάσουν. Στη συνέχεια σε άλλη σύνδεσή τους ανακοινώνουν τις εργασίες τους και εξετάζονται από τον δάσκαλο γι αυτά που έπρεπε να διαβάσουν. 3. Με ποιον επικοινωνεί η μαθήτρια στη φωτογραφία (4); Τι νομίζεις ότι λέει; Η μαθήτρια επικοινωνεί με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα της και πιθανόν να ανακοινώνει κάποια εργασία που έκανε ή να απαντάει σε κάποιες ερωτήσεις που κάνει ο δάσκαλος. Ακόμα μπορεί να ζητά εξηγήσεις για κάποια απορία που έχει σχετικά με τα μαθήματα. 4. Γράψε έναν τίτλο σε κάθε φωτογραφία. 1η φωτογραφία: «Ένας για όλους και όλοι για έναν» ή «Με τη συνεργασία πάμε μπροστά». 2η φωτογραφία: «Τα παιδιά στον κόσμο των ηλεκτρονικών υπολογιστών» ή «Μαθαίνουμε με τους υπολογιστές». ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 21
1η ενότητα 3η φωτογραφία: «Σχολείο χωρίς θρανία» ή «Κέφι για μάθημα». 4η φωτογραφία: «Μάθημα από μακριά» ή «Διαβάζοντας στο σπίτι». Παίζω με τις λέξεις 5. Στον πίνακα ανακοινώσεων μιας σχολικής αίθουσας οι μαθητές έγραψαν τους παρακάτω κανόνες. Για να τους διαβάσεις, γράψε τις λέξεις αίθουσα και τάξη όπου νομίζεις ότι ταιριάζουν καλύτερα. Μπαίνουμε στην αίθουσα με τάξη, προσέχοντας να μη χτυπήσουμε. Διατηρούμε την τάξη μας καθαρή. Στα διαλείμματα ανοίγουμε τα παράθυρα για να αερίζεται η αίθουσα διδασκαλίας. Γράφω σωστά 6. Η γόμα έσβησε μερικά λόγια του Σωκράτη στη σελίδα 12. Συμπλήρωσέ τα. Σεπτέμβριος! Μια καινούρια σχολική χρονιά αρχίζει και χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες σ' όλη την Ελλάδα ξαναγυρίζουν στα θρανία τους. Συμπληρωματικές ασκήσεις 1. Στο κείμενο που ακολουθεί λείπουν τα σημεία στίξης. Ξαναγράψε το κείμενο βάζοντας τις τελείες, τα ερωτηματικά, τις παύλες και κεφαλαίο γράμμα όπου πρέπει: Η κυρία πήρε εκείνο το σοβαρό ύφος που προμηνύει πάντα κάτι κακό λες να μας βάλει διαγώνισμα ψιθύρισε ο Τέλης είχα μια ιδέα και σκέφτηκα να τη συζητήσω μαζί σας, είπε η κυρία εμένα με έκοψε κρύος ιδρώτας θέλετε να φτιάξουμε μια εφημερίδα μας ρώτησε όλοι ενθουσιαστήκαμε με την ιδέα της κυρίας θα γράφουμε και ανέκδοτα 22 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί! ρώτησε η μαρία δε θα γράφουμε πράγματα συνηθισμένα ούτε θα αντιγράφουμε από περιοδικά, είπε η κυρία συμφωνείτε μήπως θέλετε να το σκεφτείτε 2. Ένας συμμαθητής σου πέρασε το καλοκαίρι σε μια κατασκήνωση. Γράψε τις ερωτήσεις που θα ήθελες να του κάνεις για να μάθεις πώς πέρασε και τι έκανε εκεί: ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 23
1η ενότητα ΚΕΊΜΕΝΟ Το σχολείο ταξιδεύει στον χρόνο Κατανόηση του κειμένου Λίγα λόγια για τα κείμενα Στην πρώτη εικόνα βλέπουμε μια σχολική τάξη στην Ελλάδα το 1970. Τα παιδιά φοράνε όλα τη σχολική ποδιά, τα θρανία είναι παραταγμένα σε δύο σειρές και η αίθουσα είναι μικρή και δεν έχει πολύ φως. Στη δεύτερη εικόνα βλέπουμε το εξώφυλλο και μια σελίδα του αναγνωστικού της Γ τάξης που είχαν τα παιδιά μια πιο παλιά εποχή. Στη συνέχεια διαβάζουμε δύο κείμενα που είναι μαρτυρίες ανθρώπων για την εποχή που πήγαιναν σχολείο. Και στα δύο φαίνεται ότι τα παιδιά δεν είχαν βιβλία, τετράδια και μολύβια, γιατί έπρεπε να τα αγοράσουν και οι γονείς τους δεν είχαν χρήματα. Και στις δύο μαρτυρίες φαίνεται η αγάπη των ανθρώπων αυτών για το σχολείο και η πικρία τους για τις δυσκολίες που υπήρχαν τότε. Τα κείμενα συνοδεύονται από εικόνες που μας δείχνουν μια σχολική τάξη το 1940 και έναν μαθητή εκείνης της εποχής που κρατάει στα χέρια το βιβλίο του. Βλέπουμε επίσης μια σχολική τσάντα, τετράδια και κασετίνα που είχαν τα παιδιά πριν από πολλά χρόνια. Ακόμα βλέπουμε και μια πλάκα όπου έγραφαν τα παιδιά πιο παλιά, όταν δεν υπήρχαν τετράδια ή δεν μπορούσαν να τα αγοράσουν. Ερμηνεία λέξεων και φράσεων ήμουν τόσο άσος στην αριθμητική: ήμουν τόσο καλός στα μαθηματικά. ευφυΐα: εξυπνάδα. θα γίνει ευφυΐα: θα γίνει πολύ έξυπνος άνθρωπος. κηρύχτηκε ο πόλεμος: άρχισε ο πόλεμος. 24 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί! ανυπομονησία: το να μην μπορεί κάποιος να κάνει υπομονή. τις εικόνες του έξω κόσμου: οι εικόνες του βιβλίου προέρχονταν από άλλους τόπους, μακριά από τον δικό του. Η γραμματική του μαθήματος Η πρόταση Μια ομάδα λέξεων που μας δίνει ένα νόημα λέγεται πρόταση. Π.χ. Η μητέρα μαγειρεύει. Η λέξη που φανερώνει ποιος κάνει αυτό που λέει η πρόταση λέγεται υποκείμενο. Για να βρούμε το υποκείμενο μιας πρότασης, ρωτάμε ποιος; ποια; ποιο; Π.χ. Η μητέρα μαγειρεύει. Ποια μαγειρεύει; Η μητέρα υποκείμενο. Η λέξη που φανερώνει τι κάνει ή τι παθαίνει ή σε ποια κατάσταση βρίσκεται το υποκείμενο είναι το ρήμα της πρότασης. Για να βρούμε το ρήμα της πρότασης, ρωτάμε τι κάνει; Π.χ. Η μητέρα μαγειρεύει. Τι κάνει η μητέρα; Μαγειρεύει. Η λέξη που φανερώνει πού πηγαίνει η ενέργεια του υποκειμένου λέγεται αντικείμενο. Για να βρούμε το αντικείμενο μιας πρότασης ρωτάμε τι; ποιον; ποια; ποιο; Π.χ. Η μητέρα ποτίζει τα λουλούδια. Τι ποτίζει η μητέρα; Τα λουλούδια αντικείμενο. Θυμόμαστε ότι: Το υποκείμενο και το ρήμα μιας πρότασης βρίσκονται πάντα στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο πρόσωπο. Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική. Το αντικείμενο βρίσκεται σε πτώση αιτιατική ή κάποιες φορές σε γενική. ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 25
1η ενότητα Η απλή πρόταση έχει ένα ρήμα και ένα υποκείμενο ή ένα ρήμα, ένα υποκείμενο και ένα αντικείμενο. Σε κάθε πρόταση αρχίζουμε με κεφαλαίο και στο τέλος βάζουμε τελεία. Τα ουσιαστικά Οι λέξεις που φανερώνουν πρόσωπο, ζώο, πράγμα, ενέργεια, κατάσταση, ιδιότητα λέγονται ουσιαστικά. Π.χ. πρόσωπο Γιάννης, παιδί, κάτοικος ζώο σκύλος, καγκουρό, αλεπού πράγμα θρανίο, σχολείο, δρόμος ενέργεια πλύσιμο, κλάδεμα, πότισμα κατάσταση ευτυχία, αγωνία, χαρά ιδιότητα φιλία, εξυπνάδα, δικαιοσύνη Θυμόμαστε ότι: Τα ουσιαστικά έχουν γένος (αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο), αριθμό (ενικό, πληθυντικό) και κλίνονται στις τέσσερις πτώσεις (ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική). Τα ουσιαστικά που φανερώνουν ένα ορισμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα λέγονται κύρια ονόματα και γράφονται με κεφαλαίο το αρχικό γράμμα. Π.χ. Ελένη, Αζόρ, Αρχαιολογικό Μουσείο Τα ρήματα Οι λέξεις που φανερώνουν ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα κάνει κάτι (π.χ. διαβάζει) ή παθαίνει κάτι (π.χ. βρέχεται) ή βρίσκεται σε μία κατάσταση (π.χ. κοιμάται) λέγονται ρήματα. Π.χ. Τα παιδιά παίζουν. Η γάτα βράχηκε. Ο παππούς σκέφτεται. 26 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Ερωτηματικές λέξεις Πάλι μαζί! Όταν θέλουμε να διατυπώσουμε μια ερώτηση, χρησιμοποιούμε στην αρχή της ερώτησης κάποιες λέξεις. Οι συχνότερες ερωτηματικές λέξεις είναι: ποιος; ποια; ποιο; πόσος; πόση; πόσο; πού; πώς; πότε; τι; γιατί; Ξέρουμε ότι οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται. Όμως το πού και το πώς όταν ρωτάνε παίρνουν τόνο. Π.χ. Πού πας; Πώς πέρασες; Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου Ταξιδεύω στον χρόνο 1. Σύγκρινε τις τάξεις που βλέπεις στις φωτογραφίες με τη δική σου τάξη. Ποιες αλλαγές παρατηρείς σε σχέση με: την αίθουσα διδασκαλίας, τα θρανία, τα βιβλία, τα αντικείμενα που χρησιμοποιούν οι μαθητές; Οι αίθουσες διδασκαλίας σήμερα είναι πιο ευρύχωρες και πιο χαρούμενες. Στους τοίχους υπάρχουν χάρτες, ζωγραφιές, πίνακες ανακοινώσεων. Υπάρχουν ακόμα βιβλιοθήκες, κουρτίνες με χαρούμενα χρώματα και γλάστρες με φυτά που στολίζουν τον χώρο. Τα θρανία είναι περίπου ίδια με την τάξη του 1970, αλλά διαφέρουν πολύ από τα θρανία στα χρόνια του πολέμου. Τα θρανία παλιότερα βρίσκονταν σε σειρές, ενώ σήμερα στις περισσότερες τάξεις μπαίνουν σε τέτοια θέση, ώστε να βοηθούν τα παιδιά να συνεργάζονται και να δουλεύουν σε ομάδες. Τα βιβλία παλιότερα δε δίνονταν δωρεάν από το κράτος, αλλά τα αγόραζαν οι μαθητές. Φυσικά δεν υπήρχε η ποικιλία και ο αριθμός των βιβλίων που υπάρχουν σήμερα. Ακόμα παλιά είχαν χοντρό εξώφυλλο, ήταν ασπρόμαυρα, τα φύλλα τους ήταν πιο χοντρά και δεμένα στο χέρι. ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 27
1η ενότητα Οι μαθητές στα χρόνια του πολέμου ήταν ντυμένοι πολύ φτωχικά και φορούσαν ρούχα διαφορετικά από αυτά που φοράνε τα παιδιά σήμερα. Στις φωτογραφίες κάποια κορίτσια φοράνε στο κεφάλι τους μαντίλι. Στην τάξη του 1970 μαθητές και μαθήτριες φοράνε την μπλε σχολική ποδιά με τον άσπρο γιακά. Οι τσάντες των παιδιών διαφέρουν πολύ από τις σημερινές, στις οποίες είναι ζωγραφισμένοι ήρωες παραμυθιών, παιδικών ταινιών ή παιχνιδιών. Το ίδιο και τα τετράδια. Σήμερα δεν είναι μπλε, όπως ήταν παλιά, αλλά χρωματιστά, με πλαστικά εξώφυλλα. Παλιότερα τα παιδιά δεν είχαν τετράδια, σβήστρες και ξύστρες ούτε μολύβια και στιλό. Έγραφαν πάνω σε μια πλάκα με τον κονδυλοφόρο, που έμοιαζε με κιμωλία, και έσβηναν με ένα πανί. 2. Παρατήρησε το εξώφυλλο και τη σελίδα του βιβλίου Τα ψηλά βουνά. Ποιος είναι ο συγγραφέας του; Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου. Σε ποιο μάθημα και σε ποια τάξη το διδάσκονταν οι μαθητές; Στη Γ Δημοτικού, στο μάθημα της Γλώσσας. 3. Να υπογραμμίσεις στο κείμενο της Μελπομένης Σμπόρου τις φράσεις που δείχνουν τις δυσκολίες των μαθητών εκείνης της εποχής. Τ αγοράζανε τα παιδιά τα βιβλία. Ό,τι μάθαινα το μάθαινα από τον δάσκαλο. Ένα μολύβι το έκοβε η μάνα μου στα τρία. Γράφτηκα στην έκτη, αλλά κηρύχτηκε ο πόλεμος. 4. Διάβασε προσεκτικά το κείμενο του Ράλλη Κοψίδη. Πώς νομίζεις ότι αισθάνεται το παιδί της διπλανής φωτογραφίας; Γιατί; Ο μαθητής στη φωτογραφία είναι χαρούμενος γιατί κρατάει στο χέρι του το αναγνωστικό. Η έκφραση στο πρόσωπό του φανερώνει ικανοποίηση και ο τρόπος που κρατάει το βιβλίο δείχνει την αγάπη του γι' 28 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί! αυτό. Την εποχή εκείνη που τα βιβλία έπρεπε να αγοραστούν από τους μαθητές, το παιδί που οι γονείς του μπορούσαν να του αγοράσουν βιβλία ήταν πολύ τυχερό. Τα βιβλία, ιδιαίτερα εκείνες τις παλιότερες εποχές, σε περιοχές απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα ήταν ένα παράθυρο στον κόσμο. Επισκέπτομαι τις λέξεις 5. Για ποιον λόγο θα επισκεπτόσουν τους χώρους που δείχνουν οι παρακάτω επιγραφές; µπµ π ø π ª π µπµ π Πηγαίνω στο βιβλιοπωλείο για να αγοράσω βιβλία. Επισκέπτομαι τη δημοτική βιβλιοθήκη κάθε φορά που θέλω να δανειστώ ένα βιβλίο. Συμπληρωματικές ασκήσεις 1. Στην παρακάτω ιστορία να βρεις τα ουσιαστικά και τα ρήματα και να τα γράψεις σε δύο στήλες: Ο Νίκος και η Άννα πήγαν διακοπές στο νησί της γιαγιάς. Ξέρουν καλό κολύμπι και κάθε μέρα βρίσκονται στη θάλασσα. Οι βάρκες χοροπηδούν στο κύμα. Ένας ψαράς ετοιμάζει τα δίχτυα του. Η Βάσω παίζει με τα κουβαδάκια της στην άμμο, ενώ ο Χρήστος μαζεύει κοχύλια. Όλοι νιώθουν χαρά και ευτυχία. Ουσιαστικά Ρήματα ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού 29
1η ενότητα 2. Να συνδυάσεις τα ουσιαστικά με τα ρήματα και να φτιάξεις προτάσεις: Ουσιαστικά: σχολείο, καλοκαίρι, σύννεφα, φύλλο, παιδιά, πατέρας Ρήματα: ταξιδεύω, πέφτω, εργάζομαι, διαβάζω, ανοίγω, περνώ 3. Συμπλήρωσε τα κενά με τις κατάλληλες ερωτηματικές λέξεις:... είναι ο καλύτερός σου φίλος;... πήγες το καλοκαίρι;... δεν ήρθες χτες;... κάνει η αδερφή σου;... αγόρασες την τσάντα;... παίζεται η αμπάριζα; 30 ΓΛΩΣΣΑ Γ Δημοτικού
Πάλι μαζί!
Το βιβλίο αυτό αποτελεί απαραίτητο βοήθημα για τον μαθητή της Γ Δημοτικού, καθώς ανταποκρίνεται στη σύγχρονη προσέγγιση της διδασκαλίας του γλωσσικού μαθήματος και στις νέες διδακτικές οδηγίες. Ακολουθεί τα μαθήματα του σχολικού βιβλίου και καλύπτει πλήρως την ύλη του. Κάθε ενότητα περιλαμβάνει: Επεξεργασία των κειμένων του σχολικού βιβλίου με ερωτήσεις απαντήσεις κατανόησης και ερμηνεία λέξεων και φράσεων κάθε κειμένου Αναλυτική παρουσίαση των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων με πίνακες και εύστοχα παραδείγματα Επεξεργασία των θεμάτων παραγωγής λόγου με διαγράμματα και υποδείγματα Πλήρεις απαντήσεις σε όλες τις ασκήσεις του Βιβλίου του Μαθητή Συμπληρωματικές ασκήσεις για την εμπέδωση κάθε γλωσσικού φαινομένου Κριτήριο αξιολόγησης στην ύλη όλης της ενότητας Στο τέλος του βιβλίου δίνονται αναλυτικές απαντήσεις σε όλες τις ασκήσεις του Τετραδίου Εργασιών καθώς και στις συμπληρωματικές ασκήσεις και τα κριτήρια αξιολόγησης. ISBN:978-618-03-1322-2 ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. MHX/ΣΗΣ 81322 Από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ κυκλοφορεί: Ασκούμαι στη γραμματική, την ορθογραφία και την έκθεση Γ Δημοτικού