Η Άγκυρα ανησυχεί και προκαλεί

Πέµπτη 3 Μαΐου 2012 www.geostrategy.gr Η Άγκυρα ανησυχεί και προκαλεί Χρήστος Μηνάγιας και Βασίλης Γιαννακόπουλος Νέες τουρκικές προκλήσεις Στις 27 Απριλίου 2012, δηλαδή εννέα ηµέρες πριν τη διεξαγωγή των εκλογών στην Ελλάδα, δηµοσιεύθηκαν στην τουρκική Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως οι υπουργικές αποφάσεις, βάσει των οποίων εξουσιοδοτείται η ΤΡΑΟ (Τουρκική Ανώνυµη Εταιρεία Πετρελαίου) να διεξάγει έρευνες πετρελαίου, εκτός των τουρκικών χωρικών υδάτων, στους τοµείς XIV (Αdana), XVI (Antalya), XΙΙΙ (Ηatay) και XVΙΙΙ (Muğla). Σύµφωνα µε την εφηµερίδα Sabah/28-4-2012, η Τουρκία θα προκηρύξει διεθνή διαγωνισµό για να ανατεθούν οι έρευνες πετρελαίου σε ξένες εταιρείες. Ειδικότερα, οι εν λόγω υπουργικές αποφάσεις αφορούν στα εξής: Αριθµός απόφασης 2011/1753: ιεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/4856, εκτάσεως 306.518 εκταρίων, του τοµέα XIV (Αdana). Αριθµός απόφασης 2012/2973: ιεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/5029 του τοµέα XIV (Αdana). Αριθµός απόφασης 2012/2802: ιεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/5011, εκτάσεως 365.433 εκταρίων, του τοµέα XIV (Αdana). Αριθµός απόφασης 2012/2968: ιεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στις περιοχές AR/TPO/5026, 5027 και 5028, του τοµέα XVI (Antalya). Αριθµός απόφασης 2012/2975: ιεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/5039, του τοµέα XΙΙΙ (Ηatay). Αριθµός απόφασης 2012/2974: ιεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στις περιοχές AR/TPO/5033, 5034 και 5035, του τοµέα XVΙΙΙ (Muğla). Επισηµαίνεται ότι οι περιοχές που αναγράφονται στις παραπάνω εξουσιοδοτήσεις δεν περιλαµβάνονται στη συµφωνία που υπογράφηκε στις 23-11-2011 µεταξύ της τουρκικής ΤΡΑΟ και της ολλανδο-βρετανικής εταιρείας πετρελαίου SHELL. Συγκεκριµένα, η Συµφωνία Κοινής Εκµετάλλευσης στις Θαλάσσιες Περιοχές της Antalya στην Ανατολική Μεσόγειο περιλαµβάνει δύο φάσεις και εδόθησαν από την ΤΡΑΟ στη SHELL εξουσιοδοτήσεις ερευνών πετρελαίου στις περιοχές AR/TPO- XVI/4154, AR/TPO-XVI/4319 και AR/TPO-XVI/4320. Κατά την πρώτη φάση, υπεύθυνη για όλους τους χειρισµούς θα είναι η ΤΡΑΟ και θα πραγµατοποιηθούν σεισµολογικές έρευνες, οι οποίες θα πρέπει να ολοκληρωθούν µέχρι την 31-12- 2013. Η δεύτερη φάση θα αρχίσει την 1-1-2014, θα ολοκληρωθεί στις 31-12-2016 και υπεύθυνη θα είναι η SHELL, η οποία θα αναλάβει την πραγµατοποίηση µιας γεώτρησης. Οι δύο εταιρείες θα έχουν ποσοστό συµµετοχής στα κέρδη κατά 50% έκαστη. Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι, η TPAO βρίσκεται σε διαπραγµατεύσεις µε τις εταιρείες Exxon-Mobil (ΗΠΑ), Chevron (ΗΠΑ), Petrobras (Βραζιλία) και Total (Γαλλία) για έρευνες πετρελαίου στον κόλπο της Αλεξανδρέττας 1

(İskenderun) και της Μερσίνης (Mersin) µε πιθανή ηµεροµηνία υπογραφής σχετικής συµφωνίας στα µέσα του 2012. Ακολούθως, παρατίθεται ο χάρτης που δηµοσιεύθηκε από τη Γενική ιεύθυνση Υποθέσεων Πετρελαίου του τουρκικού υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων (βλ. Χάρτη Νο 1), όπου απεικονίζονται τόσο οι περιοχές που περιλαµβάνονται στις αποφάσεις της εφηµερίδος της κυβερνήσεως της 27-4-2012, όσο και οι περιοχές εξουσιοδοτήσεων ερευνών από την ΤΡΑO στη SHELL. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να επισηµανθεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι οι Τούρκοι δηµοσίευσαν επίσηµα τον εν λόγω χάρτη πριν από τρεις µήνες στις 20-1-2012 και δεν υπήρξε καµία αντίδραση από την ελληνική πλευρά, παρά µόνο στις 27-4-2012, οπότε και δηµοσιεύθηκε στην εφηµερίδα της κυβερνήσεως της Τουρκίας. Τονίζεται επίσης, ότι το τουρκικό υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων σε χάρτη που είχε δηµοσιεύσει στις 17-6-2011 (βλ. Χάρτη Νο 2) καταπατούσε σχεδόν το ήµισυ της ελληνικής Α.Ο.Ζ. µεταξύ Ελλάδος και Κύπρου, σε σχέση µε τον αντίστοιχο χάρτη του Ιανουαρίου του 2012 όπου καταπατείται το σύνολο αυτής. 2

Ας σηµειωθεί ακόµη, πως η Τουρκία έχει επαφές µε την Λιβύη, την Αίγυπτο και το Λίβανο για την από κοινού οριοθέτηση της Α.Ο.Ζ., αποσκοπώντας στον αιφνιδιασµό της ελληνικής πλευράς. Συνακόλουθα δε, εξετάζοντας τους παραπάνω χάρτες διαπιστώνεται ότι οι Τούρκοι: Οριοθετούν τα όρια της υποτιθέµενης τουρκικής Α.Ο.Ζ., χωρίς να λάβουν υπόψη τη Ρόδο και το Καστελόριζο, αποκόπτοντας την Ελλάδα από την Κύπρο και αµφισβητώντας άµεσα τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώµατα στην Ανατολική Μεσόγειο. Επιδιώκουν να επιδείξουν την υποτιθέµενη «κρατική» υπόσταση της κατεχόµενης Κύπρου και να προβάλλουν για ακόµη µια φορά τη συµφωνία Ερευνών Πετρελαίου και Κοινής Παραγωγής που υπογράφηκε από την TPAO µε το ψευδοκράτος. Η συµφωνία αυτή δηµοσιεύθηκε στην «εφηµερίδα της κυβερνήσεως» των κατεχοµένων στις 23-11-2011. Υποστηρίζουν την άποψη ότι η κυριότητα µιας θαλάσσιας περιοχής ανήκει στο κράτος που πραγµατοποιεί έρευνες πετρελαίου σε αυτήν. Οι εκλογές στην Ελλάδα δηµιουργούν έντονες ανησυχίες στην Τουρκία Το µείζον ερώτηµα είναι «γιατί η Άγκυρα προέβη σ αυτή την ενέργεια τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή;», «Τι επιδιώκει και τι µπορεί να καταφέρει;». Η απάντηση είναι σχεδόν προφανής. Η ηµεροµηνία της δηµοσίευσης των αποφάσεων του τουρκικού Υπουργικού Συµβουλίου στην εφηµερίδα της κυβερνήσεως σχετίζεται και µε τις εκλογές στην Ελλάδα. Ως γνωστόν, τα περισσότερα ελληνικά πολιτικά κόµµατα -άλλα επίσηµα και άλλα ανεπίσηµα- έχουν συµπεριλάβει την κήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ ως µία από τις προτεραιότητές τους. Εποµένως, η Άγκυρα επιχειρεί να εµποδίσει µια τέτοια ενέργεια, θέτοντας άλλο ένα «σιωπηρό casus belli». Από την 3

πλευρά της, η Άγκυρα αδυνατεί να κηρύξει την τουρκική ΑΟΖ µε τα όρια που θα επιθυµούσε στην Ανατολική Μεσόγειο, καθότι µια τέτοια ενέργεια, πέρα από την επιδείνωση της περιφερειακής κατάστασης ασφάλειας, θα οδηγούσε τις ενδιαφερόµενες χώρες στα διεθνή δικαστήρια, όπου η ελληνική και κυπριακή πλευρά συγκεντρώνουν πολλές πιθανότητες να δικαιωθούν. Επιπρόσθετα, η χρονική στιγµή σχετίζεται και µε την εκπνοή της προθεσµίας κατάθεσης ενδιαφέροντος των διεθνών πετρελαϊκών εταιριών (λήγει στις 11 Μαΐου), για έρευνες στα ενεργειακά οικόπεδα της νότιας περιοχής της κυπριακής ΑΟΖ (δεύτερος γύρος αδειοδότησης). Άρα, η νέα προκλητική ενέργεια της Άγκυρας επιδιώκει και στην αποθάρρυνση των ξένων εταιρειών να καταθέσουν τις προσφορές τους. Η τουρκική πλευρά διαθέτει µόνο τρεις επιλογές, προκειµένου να προωθήσει νόµιµα (de jure) τα κυριαρχικά της δικαιώµατα στην Ανατολική Μεσόγειο: Η πρώτη επιλογή είναι να κηρύξει την τουρκική ΑΟΖ και οι ενδιαφερόµενες χώρες να µην αντιδράσουν. ηλαδή, ένα σενάριο µη ρεαλιστικό. Η δεύτερη επιλογή είναι η εξεύρεση λύσης, µέσω αποφάσεων από τα ιεθνή ικαστήρια. Προς το παρόν, το σενάριο αυτό δεν συγκεντρώνει υψηλές πιθανότητες. Ωστόσο, οι µελλοντικές εξελίξεις θα µπορούσαν να οδηγήσουν τις δύο χώρες στην εξεύρεση µιας λύσης µέσω διαιτησίας. Η τρίτη επιλογή είναι να πιέσει την επόµενη ελληνική κυβέρνηση να αποδεχθεί µια διµερή ελληνοτουρκική συµφωνία, η οποία θα είχε ως αποτέλεσµα την ικανοποίηση µέρους των επιδιώξεων της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το σενάριο µιας διµερούς ελληνοτουρκικής συµφωνίας, που πιθανόν επιθυµεί και η Ουάσιγκτον [1], όντως επιλύει το πρόβληµα, παρακάµπτοντας την προσφυγή στα διεθνή δικαστήρια και µάλλον αποµακρύνοντας την πιθανότητα αύξησης της συγκρουσιακής κατάστασης σε περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, αναµένεται να αφαιρέσει σηµαντικό µέρος των κυριαρχικών δικαιωµάτων της Ελλάδας, µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό. Προφανώς, στην παρούσα φάση καµιά ελληνική κυβέρνηση δεν θα αποφάσιζε να διαπραγµατευτεί µε την τουρκική πλευρά, η οποία ως συνήθως προβάλλει παράλογες αξιώσεις. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι «αν η Άγκυρα επιλέξει να προωθήσει τα τουρκικά κυριαρχικά δικαιώµατα στην Ανατολική Μεσόγειο σύµφωνα µε τη διεθνή νοµιµότητα, τότε οι πιθανότητες επιτυχίας της είναι σηµαντικά περιορισµένες». Μέχρι όµως να προκύψει µια de jure επίλυση του θέµατος, οι µόνες επιλογές της Τουρκίας είναι: Η εξουσιοδότηση της TPAO για έρευνες πετρελαίου στις περιοχές που καθόρισε ή και σε αυτές που πιθανόν να καθορίσει µελλοντικά µε νέες αποφάσεις το τουρκικό Υπουργικό Συµβούλιο. Η συµµετοχή διεθνών πετρελαϊκών εταιριών για έρευνες πετρελαίου, µόνο στις περιοχές που σύµφωνα µε τους κανόνες του ικαίου της Θάλασσας σαφώς θα ανήκουν στην τουρκική δικαιοδοσία (παράδειγµα η συµφωνία της 23 ης Νοεµβρίου, που υπογράφηκε µεταξύ της τουρκικής ΤΡΑΟ και της ολλανδο-βρετανικής εταιρείας πετρελαίου SHELL). Η παρασκηνιακή ενθάρρυνση γειτονικών χωρών (Αίγυπτος, Λιβύη, Λίβανος, κτλ) να υπογράψουν διµερείς συµφωνίες µε την Τουρκία για οριοθέτηση της τουρκικής ΑΟΖ, στις οποίες δεν θα αναγνωρίζεται το δικαίωµα των ελληνικών νήσων (σύµπλεγµα Καστελόριζου, Κάσος, Κάρπαθος, Κρήτη, Γαύδος) να έχουν τη δική τους ΑΟΖ. 4

Η δηµιουργία φοβικών συνδρόµων και η στρατιωτικοποίηση του θέµατος, προκειµένου να αποτραπεί η δηµιουργία τετελεσµένων από την Ελλάδα και την Κύπρο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. [1] «Σύµφωνα µε Αµερικανούς αναλυτές «στην παρούσα φάση, η Τουρκία θεωρείται πιο σηµαντική σύµµαχος για τις Ηνωµένες Πολιτείες, σε σχέση µε την ψυχροπολεµική περίοδο», λόγω των νέων προκλήσεων που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Η γεωστρατηγική θέση της Τουρκίας πλησίον διαφόρων «θερµών σηµείων» (Ιράν, Ιράκ, Συρία, Αφγανιστάν, Κεντρική Ασία, Καύκασος, Μαύρη Θάλασσα, κτλ) την καθιστά πολύτιµο εταίρο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ». Βασίλης Γιαννακόπουλος, Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, «Τουρκία και αραβική άνοιξη: Προσαρµογή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής», 28 Μαρτίου 2012 5