Τμήμα Γ 3 Β Τρίμηνο Διδάσκουσα: Μεσσάρη Αναστασία Παλαιό Φάληρο 2016

Τμήμα Γ 3 Β Τρίμηνο Διδάσκουσα: Μεσσάρη Αναστασία Παλαιό Φάληρο 2016

Οικιστικές Παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον του δήμου Παλαιού Φαλήρου

Πάρκο Φλοίσβου Μαρίνα Φλοίσβου Παραλία Π. Φαλήρου Λεωφόρος Ποσειδώνος

Συμμετέχοντες μαθητές (αλφαβητικά) : Ξενάκη Άννα-Μαρία Παγιαυλά Μελιτίνα Παπαδόπουλος Παναγιώτης Πήττας Νίκος Πίσσας Σπύρος Πουλίδα Ειρήνη Ράκα Ελισάβετ Ρέτση Κρίστη Σακαλλί Μπεντιρχάν Σούλη Γαλάτεια Σταθόπουλος Θαλής Στυλιανίδης Μιχάλης Τσαούσογλου Σοφία Τσίχλας Βαγγέλης Φουστέρης Σπύρος Χατζάκη Αννίτα Χλάλ Όμηρος Χρονόπουλος Δημήτρης

Α. ΚΑΤΑΝΟΩ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΩ, ΕΡΕΥΝΩ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΩ Η συγκεκριμένη ερευνητική εργασία συμβάλλει στο άνοιγμα του σχολείου στην τοπική κοινωνία, ενώ συνδέεται με την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Επίσης ισχυροποιείται η σχέση του μαθητή με την ιστορική γνώση. Μέσω της γνώσης του τόπου μας σε διαχρονικό επίπεδο γνωρίζουμε τις αλλαγές που έχει υποστεί και μπορούμε να κατανοήσουμε τις οικονομικές πολιτιστικές και περιβαλλοντολογικές επιλογές των κατοίκων του τόπου μας, και να συνειδητοποιήσουμε τη δική μας θέση. Εμείς οι μαθητές νοηματοδοτούμε το ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον και συνειδητοποιούμε τη σημασία του φυσικού και γεωγραφικού παράγοντα στη διαμόρφωση της ιστορικής εξέλιξης του τόπου μας και των ιδιαιτεροτήτων της τοπικής κοινωνίας. Μέσω της σύγκρισης φωτογραφιών του τοπίου παλαιόθεν και εντεύθεν αποκτήσαμε επίγνωση των ορίων της φύσης και συνειδητοποιήσαμε ότι πρέπει να λειτουργούμε ως προμηθείς,όταν παρεμβαίνουμε σ αυτήν,και όχι ως επιμηθείς, οπότε αντιμετωπίζουμε οικολογικές καταστροφές. Η ευαισθησία, η σύνεση και η γνώση είναι προϋποθέσεις για την εξασφάλιση της βιοποικιλότητας και της αειφορίας.

Β. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Η ερευνητική εργασία επιλέχθηκε με βάση τα ενδιαφέροντά μας σαν μαθητές. Το αντικείμενο σχετίζεται με το μάθημα της γενικής ιστορίας (συγκέντρωση στα αστικά κέντρα κυρίως από τη δεκαετία του 1960 και έπειτα, ιστορία του Φαλήρου από τους αρχαίους χρόνους). Επίσης με το μάθημα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από μετάφραση (Ο τόπος μου, Α γυμνασίου), και το μάθημα της γεωγραφίας (πώς το γεωπολιτικό περιβάλλον προσελκύει συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού π.χ. ναυτικά επαγγέλματα, εμπόρους, λογίους κ.λ.π) και της οικιακής Οικονομίας (αστυφιλία), και την περιβαλλοντολογική αγωγή (στο αρχείο της σχολικής μονάδας υπάρχουν στοιχεία από εκπονηθέντα προγράμματα: ecomobility,(2014-15), «το μανιφέστο του περιβαλλοντολόγου» (2014-15), κ.α).

Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΗΓΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ, ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν: αρχεία και έγγραφα (δημοτικά ίσως και εκκλησιαστικά) του Δήμου Π. Φαλήρου, κτίσματα, το ρέμα της πικροδάφνης (αυτοψία), ερωτηματολόγια και προφορική συνέντευξη, προφορική παράδοση και μαρτυρίες, εφημερίδες του δήμου (τοπικός τύπος), εικαστικά και λογοτεχνικά έργα, απογραφές και στατιστικοί πίνακες, φωτογραφικό υλικό, χάρτες, ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης, βιβλιοθήκη Παλαιού Φαλήρου, τυχόν ηχητικό υλικό κ.α. Επίσης, μνημεία, οικοδομικά συγκροτήματα και ο ρόλος τους στη συγκρότηση της τοπικής αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας. Το εδαφικό ανάγλυφο, η πανίδα, η χλωρίδα, το κλίμα, οι βιότοποι είναι θέματα που μελετήθηκαν, αλλά και ο σχολικός κήπος αποτέλεσε αντικείμενο αναφοράς.

Δ. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Η ερευνητική αυτή εργασία προσδοκούσε στο να μπορούμε εμείς οι μαθητές: Να κατανοήσουμε ότι είμαστε μέρος της τοπικής κοινότητας Να γνωρίσουμε τα περιβαλλοντικά, οικιστικά, πολεοδομικά χαρακτηριστικά του τόπου μας Να αντιμετωπίσουμε ολιστικά το περιβάλλον μας ανοίγοντας τους ορίζοντες της σχολικής ιστορίας Να καταλάβουμε ότι το παρελθόν υπάρχει μέσα στο παρόν με πολλές εκφάνσεις του Να συνειδητοποιήσουμε ότι η διαφορετική εικόνα του τόπου μας δεν είναι παράγοντας αρνητικός πάντα, αλλά στοιχείο πλουσιότερης δημιουργίας, αισθητικής προβληματικής, ευαισθητοποίησης σε φαινόμενα άναρχης δόμησης και είναι δείγμα ευφυίας η συνεργασία ανθρώπων με διαφορετικές καταβολές να προστατεύεται το φυσικό περιβάλλον, αρκεί να υπάρχει κοινός στόχος.

Η Κοψαχείλα όπως ήταν παλιά

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Παλαιό Φάληρο είναι παραλιακό προάστιο στα νοτιοδυτικά της Αθήνας και αναφέρεται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς, από τον Ηρόδοτο ως τον Παυσανία. Ιδρυτής του Φαλήρου αναφέρεται ο τοπικός ήρωας Φάληρος. Το Παλαιό Φάληρο υπάγεται χωροταξικά στο λεκανοπέδιο Αττικής, ενώ διοικητικά ανήκει στη Νομαρχία Αθηνών. H κοινότητα του Φαλήρου είναι αρκετά σημαντική και η περιοχή περιλαμβάνει εξαιρετικούς χώρους για περιήγηση, όπως οι μεγάλες παραλίες, όμορφα λιμάνια, πεζόδρομους, το μουσείο του Αβέρωφ και εκλεκτά εστιατόρια.

Παναγίτσα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όταν στο περιβάλλον δεν είναι έντονη η παρουσία ανθρώπινων έργων, τότε το περιβάλλον το ονομάζουμε φυσικό. Αντίθετα, το περιβάλλον στο οποίο είναι έντονη η παρουσία ανθρώπινων δημιουργημάτων το χαρακτηρίζουμε ως ανθρωπογενές. Ο άνθρωπος ζει και παρεμβαίνει στο περιβάλλον του. Η επίδραση του ανθρώπου πολλές φορές στο περιβάλλον είναι καταστροφική ιδιαίτερα στις μέρες μας και αυτό γιατί ο άνθρωπος δημιουργεί ανεπανόρθωτες βλάβες στην φύση. Τέτοιες παρεμβάσεις είναι η ανεξέλεγκτη θήρευση, αλιεία, υλοτομία εξόρυξη ορυκτών καθώς και η εξαφάνιση πολλών ζωικών και φυτικών ειδών. Επίσης η μόλυνση του αέρα και των υδάτων από καυσαέρια και λήμματα καθώς και η διαρκής χρήση φυτοφαρμάκων επιδρούν πολύ αρνητικά στο περιβάλλον. Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια την διατάραξη της ισορροπίας που υπάρχει στην φύση.

Στα νοτιοδυτικά της Αττικής και στα ανατολικά του φαληρικού όρμου βρίσκεται ο Δήμος Παλαιού Φαλήρου. Πρόκειται για έναν από τους 12 αρχαίους δήμους των Αθηναίων με τη δική του μακραίωνη και λαμπρή παράδοση. Στην αχλή της ιστορίας, από το φυσικό λιμάνι του Παλαιού Φαλήρου, πάνω στο οποίο οι Αθηναίοι ονόμασαν Φάληρο (από το επίθετο «φάληρος» δηλ. λευκός, καθαρός, διάφανος, αφρισμένος), έφυγε ο Θησέας για το μυθικό του ταξίδι στη χώρα του Μινώταυρου. Αργότερα, το ίδιο λιμάνι διαμορφώθηκε και αποτέλεσε το πρώτο επίνειο της ανερχόμενης ηγέτιδας πόλεως των Αθηνών, πολύ πριν την εμφάνιση του Πειραιά στο προσκήνιο, ο οποίος συνδεόταν με την πόλη μέσω του Μακρού Φαληρικού τείχους.

Άγαλμα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (1404 1453)

Κατά την Ρωμαϊκή περίοδο δεν έπαψε να αποτελεί εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο. Στην ύστερη Βυζαντινή περίοδο, επί Λατινικής δεσποτείας και αργότερα επί Τουρκοκρατίας, λόγω της πειρατείας και της αλλαγής των εμπορικών οδών, το Παλαιό Φάληρο έγινε ένα μικρό ψαροχώρι, στο οποίο δέσποζαν οι «Τρεις Πύργοι», (βίγλες), που ειδοποιούσαν την Αθήνα για κάθε επικείμενο κίνδυνο. Οι κύριες λοιπόν δραστηριότητες μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα. Σήμερα το Παλαιό Φάληρο είναι ένα μεγάλο προάστιο της Αττικής, με άρτια ρυμοτομία και μια ελκυστική ακρογιαλιά, όπου βρίσκεται και το Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης, στο οποίο ήρθε να ξεκουραστεί ο θρυλικός Αβέρωφ. Έχει άριστο κλίμα καθώς, λόγω της θάλασσας, τον χειμώνα η θερμοκρασία είναι τέσσερεις βαθμούς υψηλότερη και το καλοκαίρι τέσσερεις βαθμούς χαμηλότερη από αυτή της ηπειρωτικής Αθήνας.

Τοπογραφία Το φαληρικό Δέλτα στο τέλος της λεωφόρου Συγγρού δεν ήταν παρά ένας ελώδης τόπος, γνωστός ως βουρλότοπος. Στο εσωτερικό, το έδαφος αποτελείτο από μια σειρά λόφων και πτυχώσεων. Σήμερα, ο παραθαλάσσιος δήμος του παλαιού Φαλήρου (νότια της Αθήνας) βρέχεται από τον Σαρωνικό κόλπο και περιβάλλεται, κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, από του δήμους Καλλιθέας, Νέας Σμύρνης, Αγίου Δημητρίου και Αλίμου. Στα όρια του δήμου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Ευγενιδείου Ιδρύματος με το Πλανητάριο (λεωφόρος Συγγρού), το Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης με το θωρηκτό Αβέρωφ, το Πάρκο Παλαιού Φαλήρου, κ.ά.

Έργα που έχουν γίνει στο Παλαιό Φάληρο 1883 από το 1880 και μετά (ενδεικτικά) Το 1883 εγκαινιάστηκε το πρώτο μεταφορικό μέσο, το οποίο συνέδεε το Π.Φάληρο με την Αθήνα.Ονομάστηκε Ιπποκίνητος τροχιόδρομος. Αργότερα το 1890 τα άλογα αντικαταστάθηκαν με ατμομηχανή. Το 1910 ήρθαν οι ηλεκτροκίνητες μηχανές και το γνωστό σε όλους μας ΤΡΑΜ 1900 Το 1900 ιδρύθηκε στο Παλαιό Φάληρο ο πρώτος ζωολογικός κήπος της Ελλάδας, ο οποίος όμως έκλεισε άδοξα το 1916 λόγω του Α' παγκοσμίου πολέμου και των οικονομικών προβλημάτων που δημιουργήθηκαν.

1910-1915 Γύρω στα 1910-1915 κάποιοι εύποροι της εποχής άρχισαν να οικοδομούν επαύλεις και βίλες, εμπνευσμένοι από τη φυσική ομορφιά του Φαλήρου και της παραλίας του, αλλάζοντας ουσιαστικά την εικόνα της περιοχής. Μερικές από αυτές, όπως η έπαυλη "ΚΟΥΛΟΥΡΑ" διασώζονται μέχρι και σήμερα 1914 Το 1914 μεταφέρθηκε στο Π. Φάληρο η πρώτη αεροπορική σχολή από την Ελευσίνα. Επίσης στο Φάληρο έγινε η πρώτη σχολή τεχνικών αεροπορίας ενώ το 1925 ιδρύθηκε το πρώτο κρατικό εργοστάσιο αεροπλάνων (Κ.Ε.Α.) από την Αγγλική εταιρία Μπλάκμπερν. Στο φαληρικό Δέλτα δημιουργήθηκε και ο πρώτος Αερολιμένας για υδροπλάνα, εγκαινιάζοντας παράλληλα, την 1η Αυγούστου 1926, την πρώτη διεθνή αεροπορική γραμμή Μπρίντεζι - Φάληρο - Κωνσταντινούπολη.

2003 Ανάπλαση περίφραξη και ενίσχυση φωτισμού στο Πάρκο Απόλλωνος επί της Λεωφόρου Ποσειδώνος 2004 Κιόσκια στη παραλία Φλοίσβου Έδεμ Ανακατασκευή οδοστρωμάτων

Διαμόρφωση της πλατείας Ηρώων Βιοκλιματικό Νηπιαγωγείο

Νέο Στάδιο ΔΑΚ

2006 2007 Πρόγραμμα Ανακύκλωσης Απορριμμάτων Κατασκευή αγωγών ομβρίων και αντιπλημμυρική προστασία

Προκυμαία Φλοίσβου

2008 Ανακατασκευή οδοστρωμάτων Εγκαίνια Πάρκου Παμφυλίας (Περιοχή Αμφιθέας) Εγκαίνια Παιδότοπου Φλοίσβου

2009 Εγκαίνια των νέων Δημοτικών Ιατρείων

2010 Παιδικές Χαρές Ναϊάδων Αμφιτρίτης Σωκράτους

Aνάπλαση χώρου πλησίον του μουσείου Γ. Αβέρωφ

Διαμόρφωση του Πάρκου του Φλοίσβου

2012 Ανάδειξη Ανάπλαση εμπορικού κέντρου Παλαιού Φαλήρου επί της οδού Αγ. Αλεξάνδρου & καθέτων αυτής

2013 Ανάπλαση πλατείας Ντάβαρη

Παιδική χαρά Αγίας Σκέπης Ασφαλτοτάπητες - Πεζοδρόμια

Kατασκευή Βοτανικού Κέντρου στο πάρκο Φλοίσβου

Γλυπτό Π. Φαλήρου

Δίκτυα Μεταφορών Αριθμός Γραμμής Ονομασία Γραμμής 106 ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑ - ΣΤ. ΣΥΓΓΡΟΥ ΦΙΞ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 126 ΠΑΛ. ΦΑΛΗΡΟ - ΣΤ. ΣΥΓΓΡΟΥ ΦΙΞ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 130 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - Ν. ΣΜΥΡΝΗ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 217 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΣΤΑΘ. ΔΑΦΝΗΣ) 229 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΣΤΑΘ. ΔΑΦΝΗΣ) 550 Π. ΦΑΛΗΡΟ - ΚΗΦΙΣΙΑ 860 Π. ΦΑΛΗΡΟ-ΓΕΝ. ΚΡΑΤΙΚΟ ΝΙΚΑΙΑΣ-ΣΧΙΣΤΟ ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ Α1 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΒΟΥΛΑ Α2 ΑΚΑΔΗΜΙΑ - ΒΟΥΛΑ (Μέσω Λ. ΑΜΦΙΘΕΑΣ) Β1 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΝΩ ΓΛΥΦΑΔΑ Β2 ΑΚΑΔΗΜΙΑ - ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ (Μέσω ΠΑΡΑΛΙΑΚΗΣ) Χ80 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΚΡΟΠΟΛΗ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ (EXPRESS) Χ96 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΕΡΟΛ. ΑΘΗΝΩΝ (EXPRESS)

Από το Παλαιό Φάληρο περνάνε επίσης και οι τρεις γραμμές του τραμ οι οποίες συνδέουν την περιοχή μας με τη Γλυφάδα, την Βούλα κλπ παραλιακά και με το κέντρο της Αθήνας (Σύνταγμα).

ΡΕΜΑ ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΗΣ Το Ρέμα της Πικροδάφνης είναι το τελευταίο ρέμα της νότιας Αττικής που διατηρείται σε φυσική μορφή και πηγάζει από τη δυτική πλευρά του Υμηττού, καταλήγοντας στη θάλασσα, στα σύνορα Παλαιού Φαλήρου και Καλαμακίου.

Tο ρέμα σχηματίζει το σύνορο ανάμεσα σε Παλαιό Φάληρο και Άλιμο. Eκβάλλει στο Σαρωνικό, σε ένα μικρό δέλτα στην ακτή Εδέμ στο Άλιμο, κοντά στη μαρίνα.

Στην άλλη πλευρά της Ποσειδώνος, διακρίνεται το προηγούμενο τμήμα του ρέματος. Θα ανεβούμε από το φανάρι της Μαρίνας Αλίμου την οδό Έλλης και θα κινηθούμε κατά μήκος του ρέματος. Τη θέα σε αρκετά σημεία κρύβει το τσιμεντένιο τοιχίο ενάμιση μέτρου. Το τοιχίο αποτέλεσε κενό χαρτί για τους λάτρεις των γκράφιτι. Πανύψηλοι ευκάλυπτοι διατηρούν κάπως το τοπίο της παραρεμάτιας φύσης.

Κατά τ άλλα, αριστερά και δεξιά σε μικρή απόσταση από τις όχθες του ρέματος, είναι χτισμένα σπίτια. Από μονοκατοικίες μέχρι και πολυκατοικίες επτά ορόφων. Το πιο ανησυχητικό όμως εκ πρώτης τουλάχιστον όψης φαίνεται να είναι ότι στα όρια της αριστερής όχθης, στο ύψος του αριθμού 22 στην Έλλης, η μία παράγκα διαδέχεται την άλλη.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Δυστυχώς στις μέρες μας υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι καταστροφής του περιβάλλοντος. Ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους αποτελεί η μόλυνση της ατμόσφαιρας. Τα εργοστάσια και τα αυτοκίνητα λειτουργούν σαν ηφαίστεια και είναι αδιαμφισβήτητα ένας μεγάλος παράγοντας μόλυνσης του περιβάλλοντος. Συνέπεια των ανθρώπινων αυτών δραστηριοτήτων είναι Το έδαφος και το υπέδαφος του πλανήτη αλλοιώνεται από τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα, τα οποία παρασύρονται απ τη βροχή και μολύνουν τα υπόγεια ύδατα που καταλήγουν στις θάλασσες, τις λίμνες και τα ποτάμια, με αποτέλεσμα να απειλείται η θαλάσσια ζωή. Ένας αξιοσημείωτος κίνδυνος για το περιβάλλον μας είναι και η τρύπα του όζοντος. Το στρώμα του όζοντος εμποδίζει να φθάσουν στη Γη οι θανατηφόρες υπεριώδεις ακτινοβολίες του Ήλιου. Η χρήση σπρέι, ψυγείων και κλιματιστικών είναι οι κύριες πηγές καταστροφής του στρώματος του όζοντος.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Το κλίμα της Γης αλλάζει τα τελευταία χρόνια. με σπουδαιότερο την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας. Ο αφανισμός των δασών έχει ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι περιοχών γύρω από μεγάλες δασικές περιοχές να ζουν με το φόβο των πλημμυρών που μεγαλώνει κάθε χρόνο και περισσότερο. Η Γη αρχίζει να παρουσιάζει σημεία σοβαρής κόπωσης. Τα εδάφη της, σε πολλά σημεία του πλανήτη, είναι εξαντλημένα και δεν αποδίδουν (όπως απέδιδαν παλιότερα) στις γεωργικές καλλιέργειες, εξαιτίας της εντατικής εκμετάλλευσης. Τα υπόγεια ύδατα λιγοστεύουν, και αυτά που μας απέμειναν είναι μολυσμένα από την κατάχρηση χημικών ουσιών. Τα ποτάμια, οι λίμνες και οι θάλασσες έγιναν οι "σκουπιδότοποι" του ανθρώπου αποκτώντας τοξικές ουσίες που σκοτώνουν τους υδρόβιους οργανισμούς.

Τα φυτά της ξηράς δηλητηριάζονται από τα τοξικά αέρια, τα περισσότερα από τα οποία είναι δηλητήρια και για τα ανθρώπινα όντα, προκαλώντας άμεσες επιδράσεις στο αναπνευστικό σύστημα ή επιδρώντας στα κύτταρα για τη δημιουργία καρκίνων. Έχουν προκαλέσει πολλούς θανάτους και πάρα πολλές ασθένειες. Για όλα αυτά το πρόβλημα της μόλυνσης και ο αγώνας για την προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να γίνουν συνείδηση σ όλους μας γιατί οι άνθρωποι το προκάλεσαν και μόνο οι άνθρωποι μπορούν να το λύσουν.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ενδεικτικά: Μείζον πρόγραμμα επιμόρφωσης, τομ. Γ & Ε (βασικό επιμορφωτικό υλικό) 2012 Chris Husbands(2000) τί σημαίνει διδασκαλία της ιστορίας.γλώσσα, ιδέες, νοήματα, μτφρ. Α. Λυκούργος, Μεταίχμιο, Αθήνα, σσ 79-97 Κουργιαντάκης Χ., (2006: 449-470) Jenkins K., (2004) Επαναθεώρηση της ιστορίας, μτφρ. Ν. Σταματάκης, Παπαζήσης Α έκδ., Αθήνα 1991, σσ 80-92 Τοπική Ιστορία, γ γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, 2012 Ηλεκτρονική πύλη Δήμου Π. Φαλήρου Αρχειακό υλικό Δήμου Π. Φαλήρου Ημερήσιος και περιοδικός τύπος Δήμου Π. Φαλήρου Αρχεία τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών (κανάλι Αlpha, εκπομπή :η γειτονιά μου Παλαιό Φάληρο, τόμος τιμητικός, έκδοσης Δήμου Π.Φ. Ανακαλύπτοντας την Πικροδάφνη, μια περιήγηση στη φύση του ρέματος της Πικροδάφνης, Δήμος Αγίου Δημητρίου, Αθήνα 2012.