ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ Ι ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΣΥΝΟΔΟΣ Γ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ Ι ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΣΥΝΟΔΟΣ Γ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΡΑΤΙΚΟ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΟΥ 2014 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ Δεκέμβριος 2013

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Σελ. ΜΕΡΟΣ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Εισαγωγή 1 2. Στοιχεία/Πληροφορίες... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 1. Οικονομικό πλαίσιο... 4 2. Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ) 2012-2014 - Δημοσιονομικές προβλέψεις 2014-2016 Προοπτικές κυπριακής οικονομίας για το 2014. 9 3. Χρηματοδότηση δημοσιονομικού ελλείμματος 2013 και προοπτικές για το 2014.. 11 4. Συμφωνία Διευκόλυνσης Χρηματοδοτικής Στήριξης - Μνημόνιο Συναντίληψης... 13 5. Δημοσιονομικές Δεσμεύσεις Κυπριακής Δημοκρατίας.. 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 1. Υπουργός Οικονομικών. 16 2. Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου 18 3. Κρατικός Προϋπολογισμός του 2014... 21 α. Έσοδα... 22 β. Δαπάνες... 25 4. Συναφή ζητήματα α. Βαθμός υλοποίησης αναπτυξιακών δαπανών (Προϋπολογισμός 2013) 27 β. Συμπληρωματικοί προϋπολογισμοί του προϋπολογισμού του 2013 28 γ. Συναφείς ρυθμίσεις 29 δ. Τροποποιήσεις του κρατικού προϋπολογισμού για το 2014.. 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 1. Ανάλυση του κρατικού προϋπολογισμού του 2014.. 32 2. Παρατηρήσεις/σχόλια και εισήγηση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού.. 36 ΜΕΡΟΣ Β - ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ 1. Επιμέρους προϋπολογισμοί υπουργείων 48 Υπουργείο Άμυνας.. 48 Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. 49 Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.. 49 Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού... 50 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.. 50 ii

Υπουργείο Εσωτερικών.. 51 Υπουργείο Εξωτερικών.. 51 Υπουργείο Οικονομικών. 52 Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 52 Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων... 53 Υπουργείο Υγείας 53 2. Επιμέρους προϋπολογισμοί ανεξάρτητων Γραφείων και Υπηρεσιών Δικαστική Υπηρεσία 54 Νομική Υπηρεσία. 54 Ελεγκτική Υπηρεσία 55 Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας 55 Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας... 56 Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως.. 56 Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού. 56 Γραφείο Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα 57 Γραφείο Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων. 57 Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου 58 Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών. 58 Υπηρεσία Συνεργατικών Εταιρειών. 58 Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων. 59 Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης 59 Γενικό Λογιστήριο 59 ΜΕΡΟΣ Γ Παρατηρήσεις κοινοβουλευτικών ομάδων και άλλων κομμάτων για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2013...... 61 Α. Παρατηρήσεις της κοινοβουλευτικής ομάδας Δημοκρατικού Συναγερμού... 62 Β. Παρατηρήσεις της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις... 73 Γ. Παρατηρήσεις της κοινοβουλευτικής ομάδας του Δημοκρατικού Κόμματος... 76 Δ. Παρατηρήσεις του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ. 81 Ε. Παρατηρήσεις του Ευρωπαϊκού Κόμματος. 87 ΣΤ. Παρατηρήσεις του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών.. 92 Ζ. Παρατηρήσεις του βουλευτή κ. Νίκου Κουτσού εκπροσωπώντας της Συμμαχίας Πολιτών. 95 ΜΕΡΟΣ Δ Παρουσιολόγιο συνεδριών της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για τη συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού του 2013... 99 iii

ΜΕΡΟΣ Ε Πίνακες που αντικατοπτρίζουν τη δημοσιονομική κατάσταση 103 ΜΕΡΟΣ ΣΤ Άλλες πληροφορίες για επιμέρους ζητήματα του προϋπολογισμού... 126 ΜΕΡΟΣ Ζ Τροποποιήσεις στον κρατικό προϋπολογισμό του 2013 που κατατέθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών μετά τη λήξη της κυρίως συζήτησης από την επιτροπή... 142 iv

Έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για το Μέλη της επιτροπής: νομοσχέδιο «Ο περί Προϋπολογισμού του 2014 Νόμος του 2013» Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Άγγελος Βότσης Πρόδρομος Προδρόμου Μάριος Μαυρίδης Μαρία Κυριακού Γιάννος Λαμάρης Πάμπος Παπαγεωργίου Νίκος Νικολαΐδης Γιώργος Περδίκης Νίκος Κουτσού Σταύρος Ευαγόρου ΜΕΡΟΣ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Εισαγωγή Ο κρατικός προϋπολογισμός για το οικονομικό έτος 2014 κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, σύμφωνα με το άρθρο 81 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις 17 Οκτωβρίου 2013 και ακολούθως παραπέμφθηκε ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για μελέτη και υποβολή σχετικής έκθεσης προς το σώμα. Σημειώνεται ότι μαζί με τον κρατικό προϋπολογισμό για το έτος 2014 κατατέθηκε επίσης το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο για τα έτη 2014-2016. Η συζήτηση του υπό αναφορά προϋπολογισμού άρχισε στις 21 Οκτωβρίου 2013 με την παρουσίαση της οικονομικής πολιτικής και της δημοσιονομικής κατάστασης από τον Υπουργό Οικονομικών κ. Χάρη Γεωργιάδη. Παρέστη επίσης ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου κ. Πανίκος Δημητριάδης, ο οποίος κατέθεσε τις θέσεις και εκτιμήσεις του αναφορικά με την ευρύτερη οικονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση και η συζήτηση έληξε την 1 η Νοεμβρίου 2013 με την ολοκλήρωση της συζήτησης των προϋπολογισμών όλων των υπουργείων. Πραγματοποιήθηκαν συνολικά επτά συνεδρίες της επιτροπής, ως ακολούθως: 1

Έξι συνεδρίες για τη συζήτηση των επί μέρους προϋπολογισμών όλων των υπουργείων για το 2014 και ειδικότερα για την ανάλυση των στόχων και της πολιτικής τους. και μία συνεδρία για σκοπούς έγκρισης του προσχεδίου έκθεσης της επιτροπής, όπως και αριθμού τροποποιήσεων στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014, οι οποίες κατατέθηκαν στην επιτροπή από το Υπουργείο Οικονομικών μετά την επίσημη κατάθεση του προϋπολογισμού. Ο Υπουργός Οικονομικών στις 12 Δεκεμβρίου 2013 1 ανέλυσε ενώπιον της ολομέλειας του σώματος τη γενική οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, τη δημοσιονομική κατάσταση, καθώς και τις προτεραιότητες και τους στόχους της κυβέρνησης για το έτος 2014, όπως διαγράφονται μέσα από τον υπό συζήτηση προϋπολογισμό. Το τελικό πρόγραμμα συνεδριών για τη συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, έχει ως ακολούθως: Δευτέρα, 21 Οκτωβρίου 2013 - Υπουργός Οικονομικών (Οικονομική πολιτική, δημοσιονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση και εκτιμήσεις) - Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (Οικονομική κατάσταση και εκτιμήσεις) Τρίτη, 22 Οκτωβρίου 2013 - Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού - Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Πέμπτη, 24 Οκτωβρίου 2013 - Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων - Υπουργείο Εξωτερικών Τρίτη, 29 Οκτωβρίου 2013 - Υπουργείο Εσωτερικών - Υπουργείο Υγείας Πέμπτη, 31 Οκτωβρίου 2013 - Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού - Υπουργείο Άμυνας Παρασκευή, 1 Νοεμβρίου 2013 - Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως - Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Στα πλαίσια των ειδικότερων διαδικασιών που ακολουθούνται κάθε χρόνο για τη 1 Στοιχεία της ομιλίας του Υπουργού Οικονομικών στην ολομέλεια του σώματος δεν έχουν περιληφθεί στην παρούσα έκθεση. 2

συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού, βάσει πάγιας πρακτικής, τηρήθηκαν/κατατέθηκαν ενώπιον της επιτροπής τα ακόλουθα: Πλήρη στενογραφημένα πρακτικά για όλες τις συζητήσεις, τα οποία αποστενογραφήθηκαν και βρίσκονται στη διάθεση όλων των βουλευτών. Ειδικό παρουσιολόγιο, προσυπογραφέν από τον πρόεδρο της επιτροπής σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού της Βουλής. (Οι παρουσίες των βουλευτών μελών και μη μελών της επιτροπής στις συνεδρίες εμφαίνονται στο παρουσιολόγιο, το οποίο περιλαμβάνεται στο Μέρος Δ της παρούσας έκθεσης.) Γραπτά σημειώματα/ομιλίες με συγκεκριμένα στοιχεία αναφορικά με τις δαπάνες κάθε υπουργείου, τους στόχους και την πολιτική, το βαθμό υλοποίησης δαπανών και άλλα συναφή στοιχεία, κατʼ απαίτηση της επιτροπής. Ειδική διαδικασία ερωτήσεων, με βάση την οποία όλοι οι βουλευτές έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν γραπτώς ερωτήσεις επί ειδικών κονδυλίων του υπό αναφορά προϋπολογισμού, οι οποίες διαβιβάζονται αρμοδίως στα αντίστοιχα υπουργεία/υπηρεσίες για κατάθεση γραπτώς των σχετικών απαντήσεων. 2. Στοιχεία/Πληροφορίες Η παρούσα έκθεση βασίζεται στα στοιχεία των τριών τόμων του κρατικού προϋπολογισμού του 2014 (Α, Β, Γ), στο Επεξηγηματικό Υπόμνημα και στα Παραρτήματα αυτού που συνοδεύουν τον υπό αναφορά προϋπολογισμό, στο Τριετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο για τα έτη 2014-2016, στα στοιχεία που κατατέθηκαν ενώπιον της επιτροπής από τον Υπουργό Οικονομικών κατά την έναρξη της συζήτησης 2, όπως και στα στοιχεία που περιλαμβάνονται στους αναλυτικούς πίνακες για τα μεγέθη του προϋπολογισμού και τους μακροοικονομικούς δείκτες (2008-2014), οι οποίοι κατατέθηκαν μαζί με τον υπό αναφορά προϋπολογισμό. 2 Επιστολή Υπουργού Οικονομικών προς τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων ημερομηνίας 16 Οκτωβρίου 2013. (Παρουσίαση στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού - Υπουργός Οικονομικών - 21 Οκτωβρίου 2013). 3

Στο Μέρος Α της παρούσας έκθεσης, παρατίθεται η ανάλυση του Υπουργού Οικονομικών αναφορικά με την ακολουθούμενη οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, το οικονομικό πλαίσιο επί του οποίου βασίζεται ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 όπως και άλλα συναφή ζητήματα. Στο Μέρος Β της παρούσας έκθεσης παρατίθενται στοιχεία αναφορικά με τις δαπάνες (τακτικές και αναπτυξιακές) που αφορούν τα επιμέρους κεφάλαια του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, τα οποία αντιστοιχούν στα έντεκα υπουργεία. Στο Μέρος Γ παρατίθενται οι παρατηρήσεις των κοινοβουλευτικών ομάδων και άλλων κομμάτων για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2014. Στο Μέρος Δ παρατίθεται το παρουσιολόγιο βουλευτών κατά τις συνεδρίες της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για τη μελέτη του κρατικού προϋπολογισμού του 2014. Στο Μέρος Ε παρατίθενται πίνακες, οι οποίοι κατατέθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών και οι οποίοι αποτυπώνουν τη δημοσιονομική κατάσταση. Στο Μέρος ΣΤ παρατίθενται άλλες πληροφορίες για επιμέρους ζητήματα του προϋπολογισμού. Στο Μέρος Ζ παρατίθενται οι τροποποιήσεις στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 που κατατέθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών μετά τη λήξη της κυρίως συζήτησης από την επιτροπή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 1. Οικονομικό πλαίσιο Στις 21 Οκτωβρίου 2013, ο Υπουργός Οικονομικών ανέλυσε το οικονομικό πλαίσιο επί του οποίου βασίζεται ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014, καταθέτοντας τα ακόλουθα: Η κρίση χρέους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα στη ζώνη του ευρώ, καθώς και η καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο για αντιμετώπιση της κρίσης επιδείνωσαν τα προβλήματα μακροοικονομικών ανισοσκελιών και διαρθρωτικών προβλημάτων της κυπριακής οικονομίας. Τα δημοσιονομικά και διαρθρωτικά προβλήματα στην κυπριακή οικονομία, η έκθεση 4

των κυπριακών τραπεζών στην ελληνική οικονομία, καθώς και η μη βιώσιμη πιστωτική επέκταση οδήγησαν στην απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών προς την κυπριακή οικονομία, με αποτέλεσμα το κόστος δανεισμού για το κράτος να ανέλθει σε απαγορευτικά επίπεδα. Η Κυπριακή Δημοκρατία, προς αντιμετώπιση του προβλήματος, αποτάθηκε για στήριξη στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ΕΜΣ) και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για την κάλυψη των χρηματοδοτικών της αναγκών. Η κυπριακή οικονομία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με την τρόικα για την ολοκλήρωση της συμφωνίας για τη δανειακή σύμβαση παρουσίασε περαιτέρω επιδείνωση και ειδικότερα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2013 μετά και τα γεγονότα του Μαρτίου 2013. Η συμφωνία για παροχή οικονομικής στήριξης προς την Κύπρο, ποσού ύψους μέχρι 10 δις, επήλθε τον Απρίλιο του 2013, με την υπογραφή της δανειακής σύμβασης και του μνημονίου συναντίληψης και τη δέσμευση της Κυπριακής Δημοκρατίας για υλοποίηση ενός προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής, το οποίο επικεντρώνεται στη δημοσιονομική εξυγίανση, στην αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος και στην προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε βασικούς τομείς της οικονομίας. Συναφώς ο αρμόδιος υπουργός καταθέτοντας ενώπιον της επιτροπής στοιχεία αναφορικά με τον ρυθμό ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας, δήλωσε τα ακόλουθα: Η κυπριακή οικονομία, με βάση τα προβλεπόμενα στο Μνημόνιο Συναντίληψης, αναμένεται να παρουσιάσει σημαντική ύφεση για τα έτη 2013 και 2014, ενώ από το 2015 προβλέπεται σταδιακή ανάκαμψη. Το κλίμα έλλειψης εμπιστοσύνης στην κυπριακή οικονομία, η αβεβαιότητα, οι δημοσιονομικές προκλήσεις, η μειωμένη ρευστότητα στην οικονομία, η συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα σε συνδιασμό με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει καθώς και η περαιτέρω μείωση στην κατανάλωση και στις επενδύσεις αποτελούν 5

ανασταλτικούς παράγοντες στην πορεία ανάκαμψης της κυπριακής οικονομίας και ειδικότερα στους τομείς της βιομηχανίας, των κατακευών, του εμπορίου και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Ο ρυθμός ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας για το έτος 2013, σύμφωνα με το αρχικό μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, προβλέπεται να είναι αρνητικός και να κυμανθεί στο -8,7% σε σύγκριση με -2,4% για το 2012. Ωστόσο, με βάση το επικαιροποιημένο πρόγραμμα προσαρμογής αναμένεται ότι ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2013 θα είναι λιγότερο αρνητικός και να κυμανθεί γύρω στο 7,7% λόγω καλύτερης απόδοσης της καταναλωτικής ζήτησης. Η επιβράδυνση της κυπριακής οικονομίας θα συνεχιστεί και το 2014 με το ρυθμό ανάπτυξης να παραμένει αρνητικός. Με βάση την αρχική πρόβλεψη που έχει περιληφθεί στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, προβλέπεται στο -3,9%, ενώ με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής στο -4,8%. Ο ίδιος αξιωματούχος διέγραψε επίσης τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας, καταθέτοντας ταυτόχρονα στοιχεία για τη διακύμανση του πληθωρισμού, ως ακολούθως: Η συνέχιση της οικονομικής κρίσης και ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης κατά το 2013 επηρέασε αρνητικά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την απασχόληση και κατ επέκταση τα ποσοστά ανεργίας. Για το 2013, η ανεργία, σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, προβλέπεται να ανέλθει γύρω στο 17% του εργατικού δυναμικού σε σχέση με 11,8% για το 2012, ενώ για το 2014 η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω και να ανέλθει γύρω στο 19,5%. Οι οικονομικοί τομείς που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα ανεργίας είναι οι τομείς των κατασκευών, των τραπεζών και των νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας. 6

Περαιτέρω κατά το 2013 παρουσιάστηκε αύξηση στον αριθμό των μακροχρόνια ανέργων σε σχέση με το 2012. Συγκριτικά, ένας στους τρεις άνεργους παραμένει χωρίς εργασία πέραν του ενός έτους κατά το 2013, ενώ η αναλογία αυτή κατά το 2012 ήταν ένας στους τέσσερις. Ο πληθωρισμός για το 2013 με βάσει τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, προβλέπεται να περιοριστεί μεταξύ 0,8% και 1% έναντι 3,1% για το 2012. Η πληθωριστική τάση, αν και σε χαμηλά επίπεδα, οφείλεται κυρίως στις περιορισμένες αυξήσεις που σημειώθηκαν στις τιμές ορισμένων φρέσκων λαχανικών και στις τιμές των υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης στα κρατικά νοσοκομεία. Οι εν λόγω αυξήσεις αντισταθμίστηκαν από τις σημαντικές μειώσεις που παρατηρήθηκαν στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, των πετρελαιοειδών καθώς και στις τιμές ορισμένων φρέσκων φρούτων. Για το 2014 ο πληθωρισμός προβλέπεται να διατηρηθεί στο 1% με ενδεχόμενη οριακή αύξησή του κατά 0,2%. Ο δομικός πληθωρισμός, παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, αντικατοπτρίζοντας τις συνθήκες υποτονικής καταναλωτικής ζήτησης και τις προσδοκίες για παρατεταμένη υποτονικότητα της οικονομικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο, το δημοσιονομικό ισοζύγιο και το δημόσιο χρέος παρουσιάζουν την ακόλουθη εικόνα: Με βάση τα αποτελέσματα Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013, το δημοσιονομικό έλλειμμα παρουσιάζεται βελτιωμένο σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2012. Συγκεκριμένα κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013, το έλλειμμα ανήλθε στα 269 εκατομ σε σύγκριση με 541 εκατομ. την αντίστοιχη περίοδο του 2012 και ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχεται στο 1,6% και 3%, αντίστοιχα. Η βελτίωση που παρατηρήθηκε στο δημοσιονομικό έλλειμμα αποτελεί θετική απόκλιση ως προς τις αρχικές προβλέψεις που έχουν περιληφθεί στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, σύμφωνα με τις οποίες το δημοσιονομικό ισοζύγιο προβλεπόταν να είναι ελλειμματικό κατά 714 εκατομ. 7

Τα δημόσια έσοδα κατά την υπό αναφορά περίοδο έφτασαν στα 4.082 εκατομ. σε σύγκριση με 4.121 εκατομ. την αντίστοιχη περίοδο του 2012, παρουσιάζοντας οριακή μέιωση κατά 0,9%. Οι δημόσιες δαπάνες κατά την περίοδο Ιανουαρίου- Αυγούστου 2013 περιορίστηκαν στα 4.419 εκατομ. σε σύγκριση με 4.662 εκατομ. την αντίστοιχη περίοδο του 2012, δηλαδή παρουσιάζουν μείωση κατά 5,2%. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες, οι άλλες τρέχουσες μεταβιβάσεις, οι αγορές αγαθών και υπηρεσιών και οι δαπάνες για μισθούς και ημερομίσθια, παρουσιάζουν μείωση λόγω της εφαρμογής των μέτρων εξυγίανσης που έχουν υιοθετηθεί στα πλαίσια του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής, ενώ οι δαπάνες για συντάξεις και φιλοδωρήματα, καθώς και οι δαπάνες του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ), παρουσιάζουν αύξηση, λόγω του αυξημένου αριθμού πρόωρων αφυπηρετήσεων και δικαιούχων ανεργιακού επιδόματος και επιδόματος πλεονάζοντος προσωπικού και συντάξεων αντίστοιχα. Το πρωτογενές ισοζύγιο 3 για την ίδια υπό αναφορά περίοδο παρουσίασε πλεόνασμα ύψους 171 εκατομ. σε σύγκριση με έλλειμμα ύψους 145 εκατομ. για την αντίστοιχη περίοδο. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο για το έτος 2013 με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο ανεμένετο να παρουσιάσει οριακή επιδείνωση λόγω της αύξησης του δημοσιονομικού ελλείμματος από 6,4% του ΑΕΠ το 2012, σε 8,3%. Ωστόσο, με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο το δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να ανέλθει στο -7,8% περιλαμβανομένου της αποζημίωσης που δόθηκε στα ταμεία προνοίας και συντάξεων που διέθεταν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα, ύψους 1,8% του ΑΕΠ. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο προβλεπόταν στο -2% του ΑΕΠ ενώ με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό 3 Το πρωτογενές ισοζύγιο αποτελείται από το δημοσιονομικό έλλειμμα εξαιρουμένης της καταβολής τόκων. 8

σενάριο παρουσιάζεται βελτιωμένο και αναμένεται να ανέλθει γύρω στο -1,4% του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ ανήλθε στο 86,6% στο τέλος του 2012, ενώ για το 2013 ο δείκτης του δημόσιου χρέους προβλέπεται να αυξηθεί δραστικά και να φτάσει στο 114,3% λόγω της ανακεφαλαιοποίησης των συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων, της μείωσης του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές και της βελτίωσης του πρωτογενούς ελλείμματος. Τα έσοδα της γενικής κυβέρνησης 4, για την περίοδο Ιανουαρίου Αυγούστου 2013 αυξήθηκαν κατά 2% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το 2012 και ανήλθαν στα 4.218 εκατομ.σε σύγκριση με 4.121 εκατομ. το 2012. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως σε προσωρινούς και μη επαναλαμβανόμενους παράγοντες, όπως είναι τα έσοδα που προέκυψαν από τα δικαιώματα για την εξόρυξη υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας ( 175 εκατομ.) και το αυξημένο μέρισμα από την Κεντρική Τράπεζα ( 89 εκατομ.). Οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για την υπό αναφορά περίοδο παρουσιάζουν συρρίκνωση κατά 3,75% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2012. Συγκεκριμένα οι δαπάνες για την υπό αναφορά περίοδο σε απόλυτους αριθμούς περιορίστηκαν στα 4.487 εκατομ. σε σύγκριση με 4.662 εκατομ. την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου του 2012. 2. Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ) 2012-2014 - Δημοσιονομικές προβλέψεις 2014-2016 Προοπτικές κυπριακής οικονομίας για το 2014 Παρουσιάζοντας το ΜΔΠ 2014-2016, ο Υπουργός Οικονομικών κατέθεσε τα ακόλουθα: Ο κρατικός προϋπολογισμός για το έτος 2014 καθώς και το ΜΔΠ 2014-2016 εστιάζονται στη διόρθωση των δημοσιονομικών ανισοσκελειών και στην αναστροφή της αυξητικής πορείας του δημόσιου χρέους, μέσω της δημιουργίας πρωτογενούς 4 Στη γενική κυβέρνηση περιλαμβάνεται η κεντρική κυβέρνηση καθώς και οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και δεκατέσσερις ημικρατικοί οργανισμοί. 9

πλεονάσματος 5 σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Το ΜΔΠ 2014-2016 καταρτίστηκε με στόχο τη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των δημοσίων δαπανών, μέσα από την υιοθέτηση αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής, η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία συνθηκών σταθερής οικονομικής ανάπτυξης μακροπρόθεσμα. Για τη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των δημοσίων δαπανών απαιτείται η πιστή εφαρμογή του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής της κυπριακής οικονομίας. Σε σχέση με το πρωτογενές ισοζύγιο, στο αρχικό μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής έχουν περιληφθεί οι πιο κάτω στόχοι: - Επίτευξη κατά ανώτατο όριο πρωτογενούς ελλείμματος ύψους 4,5% του ΑΕΠ το 2014. - Μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος στο 2,1% του ΑΕΠ το 2015. - Μετατροπή του ελλείμματος σε πλεόνασμα στο 1,2% του ΑΕΠ για το 2016. Σημειώνεται ότι οι εν λόγω στόχοι, όπως έχουν διαμορφωθεί σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, περιλαμβάνονται στο ενημερωτικό σημείωμα του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 του Μέρους Στ της παρούσας έκθεσης. Με βάση το ΜΔΠ 2014-2016 και σύμφωνα με το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο προβλέπονται τα ακόλουθα: - Δημόσια έσοδα (εξαιρουμένων των χρηματοδοτικών εσόδων) ύψους 5.638 εκατομ., 5.694 εκατομ. και 5.825 εκατομ. για τα έτη 2014, 2015 και 2016 αντίστοιχα. - Συνολικές δαπάνες (εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών) ύψους 6.616 εκατομ., 6.613 εκατομ. και 6.516 εκατομ. για τα έτη 2014, 2015 και 2016 αντίστοιχα. 5 Το πρωτογενές πλεόνασμα προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων εξαιρουμένων των τόκων. 10

Το δημόσιο χρέος για το 2013 εκτιμάται στα 18.767 εκατομ. ενώ για το 2014 προβλέπεται να αυξηθεί στα 19.631 εκατομ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ για το 2013 αυτό προβλέπεται στο 114,3%, ενώ για το 2014 με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο και το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο προβλέπεται να κυμανθεί στο 123,1% και στο 124,4%, αντίστοιχα. Για το 2015 το δημόσιο χρέος προβλέπεται να περιορισθεί σε απόλυτους αριθμούς στα 19.406 εκατομ. και 120% του ΑΕΠ, ενώ για το 2016 εκτιμάται να μειωθεί στα 19.139 εκατομ. ή 114% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το δημοσιονομικό έλλειμμα για το 2014 με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο προβλέπεται στο 7,1% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 7,8% 6 για το 2013, λόγω κυρίως της προβλεπόμενης συρρίκνωσης της κυπριακής οικονομίας. Ωστόσο, με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλεπόταν στα 8,3% και 8,4% του ΑΕΠ για τα έτη 2013 και 2014 αντίστοιχα. Για τα έτη 2015 και 2016 σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλέπεται να περιοριστεί γύρω στο 6,1% και 2,8% του ΑΕΠ, αντίστοιχα, ενώ με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο στο 6,3% και 2,9%, αντίστοιχα. Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια της συμμετοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Μηχανισμό Στήριξης δεν υφίσταται υποχρέωση για ετοιμασία Προγράμματος Σταθερότητας καθώς και Εθνικού Μεταρρυθμιστικού Προγράμματος για τη Στρατηγική της Λισσαβώνας, καθώς το πρόγραμμα και οι δεσμεύσεις που έχουν συμφωνηθεί με την τρόικα καλύπτουν σε βάθος του τομείς της οικονομίας για τις οποίες απαιτείται η ετοιμασία των εν λόγω προγραμμάτων. 3. Χρηματοδότηση δημοσιονομικού ελλείμματος 2013 και προοπτικές για το 2014 Σύμφωνα με τα όσα κατέθεσε ο αρμόδιος υπουργός ενώπιον της επιτροπής, οι πράξεις 6 Περιλαμβανομένου της αποζημίωσης που θα δοθεί στα ταμεία προνοίας και συντάξεων που διέθεταν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα, ύψους 1,8% του ΑΕΠ. 11

χρηματοδότησης για το 2013 χαρακτηρίζονται αφενός από τη χρηματοδότηση από τον ΕΜΣ και το ΔΝΤ και αφετέρου από συναλλαγές για εκπλήρωση προνοιών του Μνημονίου Συναντίληψης. Η ετήσια χρηματοδότηση του κράτους μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2013 ανερχόταν στα 6.159 εκατομ., με κύρια πηγή χρηματοδότησης τα δάνεια από τον ΕΜΣ ύψους 3 δις για κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της κυβέρνησης που αφορούσαν κυρίως την αποπληρωμή δανείων. Στα πλαίσια της εφαρμογής του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής εκταμιεύθηκαν επίσης συνολικά 168 εκατομ. από το ΔΝΤ. Τον Ιούλιο του 2013 το κράτος προσέφερε για ανταλλαγή δεκαοκτώ κυβερνητικά χρεόγραφα που έληγαν εντός της περιόδου 2013-2016, με χρεόγραφα ιδίου επιτοκίου και λήξης μεταξύ των ετών 2019-2023. Συνολικά ανταλλάγηκαν χρεόγραφα ύψους 1 δις, ικανοποιώντας έτσι τη σχετική πρόνοια του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής. Η ανανέωση του κυβερνητικού ομολόγου ύψους 1,89 δις που εκδόθηκε αρχικά για σκοπούς ανακεφαλαιοποίησης της Λαϊκής Τράπεζας, αποτελεί επίσης μέρος του δημοσίου χρέους. Το εν λόγω χρεόγραφο, το οποίο μεταφέρθηκε στον ισολογισμό της Τράπεζας Κύπρου, ανανεώθηκε για ακόμη ένα χρόνο με κεφαλαιοποιημένους τους τόκους ύψους περίπου 100 εκατομ. και ως εκ τούτου η ονομαστική αξία του χρεογράφου αυξήθηκε στα 1,99 δις. Επισημαίνεται ότι, η κυβερνητική εγγύηση ύψους 1 δις που είχε παραχωρηθεί εντός του 2012 στη Λαϊκή Τράπεζα μεταφέρθηκε επίσης στον ισολογισμό της Τράπεζας Κύπρου. Επιπρόσθετα, από την έναρξη του τρέχοντος έτους ανανεώνονται σε συνεχή βάση γραμμάτια του δημοσίου διάρκειας ενός μέχρι τριών μηνών, ύψους περίπου 1 δις. Οι κυβερνητικοί τίτλοι βραχυχρόνιας διάρκειας αναμένεται να καλύψουν τις υπολειπόμενες ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες. Κατά το τέλος του τρίτου τριμήνου του 2013, πραγματοποιήθηκε η εκταμίευση της δεύτερης δόσης του δανείου από τον ΕΜΣ, ύψους 1,5 δις με ισόποση αύξηση του δημόσιου χρέους, η οποία αξιοποιήθηκε για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των 12

συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων. Η εκταμίευση έγινε με τη μορφή δεκαοκτάμηνων ομολόγων του ΕΜΣ και η αποπληρωμή του χρέους θα γίνει σε ποσά των 750 εκατομ. το 2029 και 2030. Το Σεπτέμβριο του 2013 εκταμιεύθηκε επίσης η δεύτερη δόση από το ΔΝΤ για σκοπούς κάλυψης χρηματοδοτικών αναγκών του κράτους ύψους 84 εκατομ περίπου. Περαιτέρω, εντός του 2013 επιτεύχθηκε η αναθεώρηση των βασικών όρων του διακρατικού δανείου από τη Ρωσική Ομοσπονδία με μείωση του επιτοκίου από το 4,5% στο 2,5% και επέκταση της αποπληρωμής του από το 2016, εντός της περιόδου 2018-2021. Σε σχέση με το 2014, οι ανάγκες χρηματοδότησης υπολογίζονται γύρω στα 1,8 δις εκ των οποίων περίπου 1 δις αφορά τη χρηματοδότηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και το υπόλοιπο λήξεις δημόσιου χρέους. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες υπολογίζεται να ικανοποιηθούν μέσω δανείων από τον ΕΜΣ και το ΔΝΤ. Παράλληλα, προγραμματίζεται η συνέχιση της ανανέωσης βραχυπρόθεσμου δανεισμού ύψους περίπου 1 δις και η ανανέωση του χρεογράφου ύψους 1,99 δις που είχε εκδοθεί το 2012 για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης της Λαϊκής Τράπεζας. Σχετικά με τις αποπληρωμές χρέους, οι κύριες λήξεις δημοσίου χρέους αφορούσαν γραμμάτια του δημοσίου και ευρωπαϊκά εμπορικά χρεόγραφα, τα οποία είχαν εκδοθεί εντός του 2013. 4. Συμφωνία Διευκόλυνσης Χρηματοδοτικής Στήριξης - Μνημόνιο Συναντίληψης Όπως είναι γνωστό από τον Απρίλιο του 2013, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει συνάψει συμφωνία για παροχή χρηματοδοτικής στήριξης και/ή δανειακής διευκόλυνσης συνολικού ύψους μέχρι 9 δις από τον ΕΜΣ και 1 δις από το ΔΝΤ, καθώς και στην υιοθέτηση Μνημονίου Συναντίληψης για τη δεσμευτική ειδική οικονομική πολιτική μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Περαιτέρω μέσα από το μνημόνιο συναντίληψης για τη δεσμευτική ειδική οικονομική πολιτική καθορίζονται οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνει η Κυπριακή Δημοκρατία για την εξασφάλιση της χρηματοδοτικής στήριξης από τον ΕΜΣ, οι οποίες αφορούν βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες, δημοσιονομικές και διαρθρωτικές αλλαγές στην 13

κυπριακή οικονομία και καθορίζονται σε ένα πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής. Οι βασικοί στόχοι του προγράμματος συνοψίζονται στα ακόλουθα: Αποκατάσταση της ευρωστίας του κυπριακού τραπεζικού τομέα και της εμπιστοσύνης των καταθετών και της αγοράς με την ενδελεχή αναδιάρθρωση και σμίκρυνση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, την ενίσχυση της εποπτείας και την αντιμετώπιση της αναμενόμενης ανεπάρκειας κεφαλαίων, σύμφωνα με την πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Eurogroup στις 25 Μαΐου 2013. Συνέχιση της διαδικασίας δημοσιονομικής εξυγίανσης, για διόρθωση του υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης το ταχύτερο δυνατό, ιδιαίτερα μέσω μέτρων μείωσης των τρεχουσών πρωτογενών δαπανών, και της διατήρησης, μεσοπρόθεσμα, της δημοσιονομικής εξυγίανσης, ιδιαίτερα μέσω μέτρων αύξησης της αποτελεσματικότητας των δημοσίων δαπανών εντός ενός μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου, να ενισχύσει την είσπραξη εσόδων και να βελτιώσει τη λειτουργία του δημόσιου τομέα. Εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ώστε να στηριχθεί η ανταγωνιστικότητα καθώς και η βιώσιμη και ισορροπημένη ανάπτυξη, επιτρέποντας τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, και ειδικότερα μέσω της μεταρρύθμισης του συστήματος αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής και της απομάκρυνσης των εμποδίων στην ομαλή λειτουργία των αγορών υπηρεσιών. Η πορεία εφαρμογής των προβλεπόμενων από το πρόγραμμα μέτρων, έτυχε μέχρι στιγμής δύο αξιολογήσεων από την τρόικα, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν κατά τους μήνες Ιούλιο και Οκτώβριο του 2013 αντίστοιχα. Ως αποτέλεσμα των δύο αξιολογήσεων, το μνημόνιο συναντίληψης έχει επικαιροποιηθεί δύο φορές και έχουν ενσωματωθεί σε αυτό, οι επικαιροποιημένες μακροοικονομικές προβλέψεις και η πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση του, τα οποία υιοθετήθηκαν από την Κυπριακή Δημοκρατία. 5. Δημοσιονομικές Δεσμεύσεις Κυπριακής Δημοκρατίας Οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας περιλαμβάνονται στο 14

μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα προσαρμογής, το οποίο αποτελεί μέρος του Μνημονίου Συναντίληψης. Στη βάση του προγράμματος αυτού, όπως διαμορφώθηκε τον Απρίλιο του 2013 προβλέπονται οι ακόλουθες δημοσιονομικές δεσμεύσεις: 2013 2014 2015 2016 Ρυθμός Ανάπτυξης -8,7% -3,9% 1,1% 1,9% Ανεργία 17% 19,5% 18,7% 17,5% Πληθωρισμός 1% 1,2% 1,6% 1,7% Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών -2% -0,6% -0,3% -0,3% Περαιτέρω, τον Ιούλιο του 2013 στο πρόγραμμα προσαρμογής περιλήφθηκαν επίσης οι ακόλουθες δεσμεύσεις: 2013 2014 2015 2016 Πρωτογενές ισοζύγιο -2,4% -4,5% -2,1% 1,2% Δημοσιονομικό ισοζύγιο -8,3% -8,4% -6,3% -2,9% Στα πλαίσια της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος προσαρμογής από την τρόικα, η οποία πραγματοποιήθηκε στα τέλη Οκτωβρίου 2013, και σύμφωνα με τα οικονομικά αποτελέσματα για το εννιάμηνο του τρέχοντος έτους, έχει συμφωνηθεί η αναθεώρηση του μακροοικονομικού σεναρίου για την υπό αναφορά προγραμματική περίοδο. Η επικαιροποίηση του μακροοικονομικού σεναρίου και η διαμόρφωση των μακροοικονομικών μεγεθών εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στη συνεδρία του ημερομηνίας 29 Νοεμβρίου 2013. Ανάλυση του επικαιροποιημένου μακροοικονομικού σεναρίου γίνεται σε σχετικό σημείωμα του Υπουργείου Οικονομικών προς τη Βουλή των Αντιπροσώπων, το οποίο περιλαμβάνεται στο Μέρος ΣΤ της παρούσας έκθεσης. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Υπουργός Οικονομικών Ο Υπουργός Οικονομικών, στις 21 Οκτωβρίου 2013, παρουσιάζοντας τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2014 ενώπιον της επιτροπής, ο οποίος βασίζεται στα νέα δεδομένα της κυπριακής οικονομίας δήλωσε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: Η αδυναμία της Κυπριακής Δημοκρατίας για εξωτερικό δανεισμό από την άνοιξη του 2011 και η εξάντληση των περιθωρίων εσωτερικού δανεισμού κατά το Δεκέμβριο του 2012, οδήγησαν τα δημόσια οικονομικά σε οριακή κατάσταση τον περασμένο Απρίλιο. Η δανειακή σύμβαση ύψους 10 δις μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της τρόικα στη βάση του μνημονίου συναντίληψης, αποτελεί τη μοναδική πηγή χρηματοδότησης της κυπριακής οικονομίας μέχρι το 2016, όπου προβλέπεται η επάνοδος της Κύπρου στις αγορές. Στόχος της κυβέρνησης είναι η επανάκτηση της αξιοπιστίας της Κύπρου στις διεθνείς αγορές, η αναβάθμιση των αξιολογήσεων της κυπριακής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης και η επάνοδος στις αγορές. Προς επίτευξη του στόχου για επάνοδο στις αγορές, απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η έγκαιρη, αποτελεσματική και πλήρης υλοποίηση του προγράμματος που έχει συμφωνηθεί με την τρόικα καθώς και η ορθή διαχείριση του δανείου 10 δις και του δημοσίου χρέους. Το δάνειο των 10 δις θα πρέπει να τύχει ορθής διαχείρισης μέχρι το 2016, αφενός για να μην προκύψει ανάγκη νέου δανείου και κατά συνέπεια νέου μνημονίου και αφετέρου για να υπάρχουν επαρκή χρηματοδοτικά περιθώρια από το ποσό του δανείου κοντά στην περίοδο λήξης του προγράμματος προσαρμογής, ώστε η επάνοδος της Κύπρου στις αγορές να επιτευχθεί με ομαλό τρόπο. Έχουν γίνει ορισμένες ενέργειες αναφορικά με τη διαχείριση του δημοσίου χρέους, οι οποίες αναμένεται να συνδράμουν στην ομαλή επάνοδο στις αγορές, όπως είναι 16

η επαναδιαπραγμάτευση του ρωσικού δανείου ύψους 2,5 δις με σταδιακή αποπληρωμή του μετά το 2016 και η παράταση της αποπληρωμής εσωτερικού δανεισμού ύψους 1 δις που θα έληγε εντός των επόμενων χρόνων. Με βάση τα πιο πάνω, δεν υπάρχουν οποιαδήποτε περιθώρια αύξησης των δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014, αφού αυτές καθορίζονται σε απόλυτο βαθμό όχι μόνο από τις προβλέψεις των αναμενόμενων εσόδων του κράτους αλλά και από τη δανειακή σύμβαση. Σημαντική παράμετρος που σχετίζεται με την επάνοδο της Κύπρου στις αγορές είναι και η αποκατάσταση της αναπτυξιακής προοπτικής, η οποία εξαρτάται σημαντικά από τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, την άρση των γραφειοκρατικών και άλλων εμποδίων που επηρεάζουν τους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας καθώς και από τη φορολογική σταθερότητα, ώστε να προσελκυθούν ξένα κεφάλαια επενδύσεων για αξιοποίηση τους σε νέους τομείς οικονομικής δραστηριότητας όπως είναι ο τομέας της ενέργειας και η λειτουργία καζίνο. Ο προϋπολογισμός του 2014 συνοδευόμενος από το ΜΔΠ 2014-2016 εισάγει σημαντικές καινοτομίες και αλλαγές σε ότι αφορά την παρουσίαση και το περιεχόμενό του, οι οποίες αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό της διαδικασίας κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού, στην ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, και στη σταδιακή αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων, με ταυτόχρονη αύξηση τόσο της ευελιξίας όσο και της υπευθυνότητας στη διαχείριση των πιστώσεων του προϋπολογισμού. Οι εν λόγω καινοτομίες αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού για την ανάπτυξη και την αναμόρφωση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, η οποία θα ολοκληρωθεί μεσοπρόθεσμα. Μεταξύ των μεταρρυθμίσεων αυτών, περιλαμβάνονται ο τρόπος κατάρτισης και υλοποίησης του προϋπολογισμού, οι οποίες ήδη εφαρμόζονται, καθώς και άλλες μεταρρυθμίσεις που αφορούν ευρύτερα θέματα δημόσιου τομέα, οι οποίες θα τύχουν σταδιακής εφαρμογής. Σημαντική επίσης καινοτομία αποτελεί και η μεταρρύθμιση της πολιτικής για την κοινωνική 17

πρόνοια μέσα από την εφαρμογή ενός νέου συστήματος πρόνοιας που εισάγει για πρώτη φορά το θεσμό του εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος. Στο Μέρος ΣΤ της παρούσας έκθεσης παρατίθενται πληροφορίες για το εν λόγω σύστημα, τα οποία κατέθεσε η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών καλύπτει τις αναγκαίες νομοθετικές, διοικητικές και οργανωτικές διαδικασίες, τους ανθρώπινους πόρους καθώς και τη χρήση των πληροφοριακών συστημάτων, ώστε η κυβέρνηση να χρησιμοποιεί τους δημόσιους πόρους αποδοτικά, αποτελεσματικά και με διαφάνεια. Συναφώς, μέσα από τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών καλύπτεται η όλη διαδικασία που προβλέπεται για τον κρατικό προϋπολογισμό καθώς και η διαχείριση του δημοσίου χρέους, η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών των τοπικών αρχών, η αξιολόγηση και τη διαχείριση των δημοσιονομικών κινδύνων καθώς και η διαχείριση και η αξιολόγηση των δημόσιων επενδύσεων. Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου Ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου καταθέτοντας τις θέσεις της εποπτικής αρχής σε σχέση με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία επισήμανε ότι οι αποφάσεις οικονομικής πολιτικής που λαμβάνονται σε σχέση με τα δημόσια οικονομικά και τον τραπεζικό τομέα θα πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνονται εντός του πλαισίου της πιστής εφαρμογής του μνημονίου συναντίληψης. Με βάση το πρόγραμμα αυτό και την πορεία υλοποίησής του η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και το ΔΝΤ παρέχουν στην κυπριακή οικονομία τη χρηματοδότηση που χρειάζεται, για να μπορέσει να ορθοποδήσει. Το ίδιο δε πρόγραμμα, αν και αυστηρό και επώδυνο, προσφέρει την ευκαιρία για διόρθωση πολλών κακώς εχόντων στην οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα και για δημιουργία των προϋποθέσεων ανάπτυξης και επιστροφής σε συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης και πλήρους απασχόλησης. Όπως ο ίδιος αξιωματούχος σημείωσε, ΕΕ και το ΔΝΤ παρέχουν στην κυπριακή οικονομία τη χρηματοδότηση που χρειάζεται για να μπορέσει να ανακάμψει με βάση το πρόγραμμα στήριξης και την πορεία υλοποίησής του, το οποίο παρέχει την ευκαιρία για τη διόρθωση 18

αρκετών στρεβλώσεων στην οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα και για τη δημιουργία προϋποθέσεων ανάπτυξης και συνθηκών βιώσιμης ανάπτυξης και πλήρους απασχόλησης. Ο ίδιος αξιωματούχος δήλωσε επίσης ότι πρωταρχικός στόχος της ΚΤΚ είναι η πλήρης αποκατάσταση της αξιοπιστίας, της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα, ώστε η πραγματική οικονομία να μπορέσει να ανακάμψει. Σε σχέση με τον τραπεζικό τομέα ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου δήλωσε ότι η πιστή εφαρμογή της συμφωνίας με την τρόικα αποτελεί την ισχυρή βάση για σταδιακή ανατροπή των αρνητικών εξελίξεων που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια, ως απότοκο της κρίσης χρέους στη ζώνη του ευρώ, της μεγάλης έκθεσης του τραπεζικού συστήματος στην ελληνική οικονομία και στην ελληνική κρίση, αλλά και της χειροτέρευσης της δημοσιονομικής κατάστασης στην Κύπρο. Προσθέτοντας στα πιο πάνω ο ίδιος αξιωματούχος κατέθεσε τα ακόλουθα: Κατά το 2013 ο τραπεζικός τομέας παρουσιάζει επιδείνωση λόγω κυρίως αναμενόμενων αυξημένων προβλέψεων στα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Οι εν λόγω προβλέψεις οφείλονται στην αδυναμία αποπληρωμής από πλευράς οφειλετών και στη χειροτέρευση της πραγματικής οικονομίας, στο κλείσιμο επιχειρήσεων και στην αύξηση της ανεργίας. Η επιδείνωση του τραπεζικού τομέα αντανακλάται στις αυξημένες ζημιές και στα αυξημένα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η Τράπεζα Κύπρου έχει εξέλθει του καθεστώτος εξυγίανσης και μετά την ανακεφαλαιοποίησή της διαθέτει μια ισχυρή κεφαλαιακή βάση, ενώ συνεχίζεται η πορεία ανακεφαλαιοποίησης και αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα κατά το 2013. Ο Συνεργατισμός βρίσκεται σε διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης και έχουν ήδη κατανεμηθεί 1,5 δις από το μνημονιακό πρόγραμμα για το σκοπό αυτό. Με βάση τα σχέδια αναδιάρθρωσης των τραπεζών, ο τομέας αναμένεται να μειώσει τα λειτουργικά του έξοδα, τον αριθμό του προσωπικού και των καταστημάτων, ώστε να καταστεί στο μέλλον πιο αποτελεσματικός και κερδοφόρος. 19

Ως αποτέλεσμα της ανακεφαλαιοποίησης, ο τραπεζικός τομέας αναμένεται να διαθέτει κατά το τέλος του 2013, αξιόλογου ύψους κεφάλαια που δύναται να χρησιμοποιηθούν για να απορροφήσουν τυχόν περαιτέρω κλυδωνισμούς κατά το 2013 και ενδεχομένως το 2014. Ο τραπεζικός τομέας κατά το 2014, προβλέπεται ότι θα υποστεί περαιτέρω ζημιές λόγω αυξημένων μη εξυπηρετούμενων δανείων, της αύξησης της ανεργίας, τγς μείωσης των εισοδημάτων των νοικοκυριών, του περιορισμού των πωλήσεων και μείωσης των κερδών των επιχειρήσεων, εξαιτίας της αναμενόμενης περαιτέρω επιδείνωσης του μακροοικονομικού περιβάλλοντος. Παρά ταύτα, λόγω της ισχυρής κεφαλαιακής του βάσης, οι αναμενόμενες ζημιές προβλέπεται ότι θα καλυφθούν επαρκώς και ο τομέας θα προχωρήσει σε σταθεροποίηση και σταδιακή ανάκαμψη. Η ανακεφαλαιοποίηση και αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα θα συντελέσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, στην πλήρη κατάργηση των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων και στην επιστροφή της οικονομίας σε βιώσιμη ανάπτυξη, όπως είναι και ο στόχος του προγράμματος. Σε ό,τι αφορά τα δημόσια οικονομικά, δήλωσε ότι γνώμονας των όποιων εξελίξεων και αποφάσεων θα πρέπει να είναι η αποφασιστική εφαρμογή του μνημονίου συναντίληψης. Ως εκ τούτου, όπως ανέφερε, οι ενέργειες της κυβέρνησης που στοχεύουν στην επαναφορά των δημόσιων οικονομικών σε βιώσιμα επίπεδα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται από τη θετική απόκλιση του δημοσιονομικού ελλείμματος για την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013 σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις, η οποία αποτελεί το αποτέλεσμα του σημαντικού περιορισμού των κρατικών δαπανών αλλά και άλλων παραγόντων. Όπως ο ίδιος αξιωματούχος πρόσθεσε, οι θετικές αποκλίσεις στα δημόσια οικονομικά δίδουν στην Κύπρο την ευχέρεια να αντιμετωπίσει καλύτερα τυχόν αρνητικές εξελίξεις που ενδέχεται κατά καιρούς να εμφανίζονται από απρόβλεπτους και εξωγενείς παράγοντες, ενισχύουν την αξιοπιστία της χώρας έναντι των εταίρων της και δίδουν ερείσματα για 20

όποιες αναπροσαρμογές ενδεχόμενα επιδιώχθούν για την αντιμετώπιση τέτοιων απρόβλεπτων εξελίξεων. Συναφώς, όπως ανέφερε οι πάνω εξελίξεις τόσο στο χρηματοοικονομικό όσο και στο δημοσιονομικό τομέα επιδρασαν θετικά ως προς την πρώτη αξιολόγηση της τρόικα σε σχέση με την υλοποίηση του προγράμματος στήριξης, ενώ τόνισε ότι ο καταρτισμός και η υλοποίηση του προϋπολογισμού για το 2014 θα πρέπει να συνάδει και να ενισχύει το μνημόνιο συναντίληψης. Αναφερόμενος στις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις για την οικονομική δραστηριότητα για το 2014, όπως παρουσιάζονται στον κατατεθειμένο προϋπολογισμό, ο ίδιος αξιωματούχος δήλωσε ότι αυτές αντανακλούν την επίδραση των μέτρων που έχουν περιληφθεί στον προϋπολογισμό με βάση το μνημόνιο, ωστόσο επισήμανε ότι η τρέχουσα περίοδος καθώς και οι επόμενοι μήνες χαρακτηρίζονται από σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας. Τέλος ο Διοικητής της ΚΤΚ σημείωσε την απόλυτη προσήλωση της ΚΤΚ προς το στόχο της υλοποίησης του μνημονίου συναντίληψης, αλλά και ευρύτερα των οικονομικών στόχων που έχει θέσει η Κυπριακή Δημοκρατία και τόνισε την ανάγκη διατήρησης της συναίνεσης και συναντίληψης μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μερών που έχει επιδειχθεί μέχρι τώρα, ώστε να ενισχυθεί η προσπάθεια αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των επενδυτών προς την κυπριακή οικονομία αλλά και ενίσχυσης της αξιοπιστίας της Κύπρου έναντι των δανειστών και των εταίρων της. 3. Κρατικός προϋπολογισμός του 2014 Σύμφωνα με τα κατατεθέντα από τον Υπουργό Οικονομικών, στοιχεία, ο προϋπολογισμός για το 2014 χαρακτηρίζεται από δραστική μείωση των δημοσίων δαπανών. Όπως ο ίδιος επισήμανε, πρόκειται για τον πρώτο προϋπολογισμό που υποβάλλει η παρούσα κυβέρνηση, καθώς και για τον πρώτο προϋπολογισμό που έχει υποβληθεί στην τρόικα για αξιολόγηση κατά πόσο συνάδει με τους δημοσιονομικούς στόχους του προγράμματος και κατά πόσο επιτυγχάνεται το ύψος της ελάχιστης ετήσιας διόρθωσης του πρωτογενούς δημοσιονομικού ισοζυγίου. 21

Συναφώς, ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2014 και το ΜΔΠ 2014-2016 αποτελούν προϋπολογισμούς δημοσιονομικής πειθαρχίας, στους οποίους έχουν περιοριστεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι λειτουργικές και οι μη παραγωγικές δαπάνες, ενώ έχουν αυξηθεί οι πιστώσεις για την αποπεράτωση των συγχρηματοδοτούμενων έργων από τον κρατικό προϋπολογισμό ενόψει της λήξης της προγραμματικής περιόδου 2007-2013. Σύμφωνα με τα κατατεθέντα από τον Υπουργό Οικονομικών στοιχεία, ο κρατικός προϋπολογισμός για το έτος 2014 προβλέπει τα ακόλουθα: α. Έσοδα Τα προϋπολογιζόμενα έσοδα, εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών, ανέρχονται σε 5.639 εκατομ., σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 5.637 εκατομ. το 2013, δηλαδή αναμένεται να παρουσιάσουν οριακή αύξηση κατά 0,02%. Το σύνολο των προϋπολογιζόμενων πιστώσεων του προϋπολογισμού του 2014, εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών, ανέρχεται στα 6.616 εκατομ. σε σύγκριση με 7.005 εκατομ. το 2013, δηλαδή παρουσιάζουν μείωση της τάξης του 5,5%. Τα δημόσια έσοδα παρουσιάζουν υποτονικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα του αρνητικού οικονομικού κλίματος που επικρατεί στην οικονομία. Ως ποσοστό του ΑΕΠ προϋπολογίζεται ότι τα δημόσια έσοδα παραμένουν στάσιμα σε απόλυτους αριθμούς λόγω της εισαγωγής πρόσθετων μέτρων ενίσχυσής τους ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθούν στο 35,33% το 2014 σε σύγκριση με 34,33% το 2013 λόγω συρρίκνωσης του ΑΕΠ. Οι σημαντικότερες κατηγορίες των κρατικών εσόδων είναι οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι που συνολικά προϋπολογίζονται για το 2014 στα 4.710 εκατομ. και αποτελούν το 83,5% των συνολικών εσόδων. Το υπόλοιπο 16,5% των συνολικών εσόδων αφορούν μη φορολογικά έσοδα, όπως είναι οι πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών και οι μεταβιβάσεις, τα οποία για το 2014 προϋπολογίζονται στα 929 εκατομ. Τα φορολογικά έσοδα για το 2014 προβλέπεται να παρουσιάσουν αύξηση της τάξης 22

του 2,9% σε σύγκριση με εκτιμώμενη μείωση της τάξης του 5,1% για το 2013, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ προϋπολογίζεται ότι τα φορολογικά έσοδα για το 2014 θα αυξηθούν στο 29,5% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 27,9% του ΑΕΠ το 2013. Η προβλεπόμενη αύξηση στα προϋπολογιζόμενα φορολογικά έσοδα οφείλεται στην επιβολή από τον Ιανουάριο του 2014 των μέτρων που περιλήφθηκαν στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής. Σημειώνεται ότι το Υπουργικό Συμβούλιο μαζί με το νομοσχέδιο για τον προϋπολογισμό του 2014 ενέκρινε πρόσθετα μέτρα τα οποία αναμένεται να επηρεάσουν το σκέλος των φορολογικών εσόδων. Τα έσοδα από την άμεση φορολογία, τα οποία προέρχονται από το φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, φόρους περιουσίας, το φόρο μηχανοκίνητων οχημάτων και άλλους άμεσους φόρους, προβλέπονται για το 2014 στα 2.074 εκατομ. σε σύγκριση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 1.987 εκατομ. το 2013, δηλαδή αύξηση κατά 4,4%. Η αύξηση αυτή προκύπτει από την πρόσθετη αποκοπή ποσοστού ύψους 3% από την 1 η Ιανουαρίου 2014 στις αποδοχές του προσωπικού του ευρύτερου δημόσιου τομέα και από την επιβολή συνεισφοράς ύψους 3% επί των απολαβών ειδικών κατηγοριών του προσωπικού (Εθελοντές Πενταετούς Διάρκειας, Ειδικούς Αστυφύλακες, έκτακτο προσωπικό) για σκοπούς σύνταξης, από τη φορολόγηση της σύνταξης χηρείας, την επέκταση της κάλυψης της έκτακτης εισφοράς, καθώς και τις αποκοπές που εφαρμόστηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 2013 και που αφορούσαν τη συνεισφορά ύψους 1,5% επί των απολαβών του προσωπικού του δημόσιου τομέα για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τις κλιμακωτές αποκοπές από τις αποδοχές του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Ως ποσοστό του ΑΕΠ τα έσοδα αυτά προϋπολογίζονται να ανέλθουν για το 2014 στο 13% σε σύγκριση με 12% τον προηγούμενο χρόνο. Τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων αναμένεται να μειωθούν για το 2014 κατά 6,8% και 3,%, αντίστοιχα. Ειδικότερα, τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων αναμένεται να ανέλθουν στα 477 23

εκατομ. σε σύγκριση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 512 εκατομ. το 2013 λόγω της μείωσης της απασχόλησης και του ύψους των απολαβών ενώ τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων αναμένεται να ανέλθουν στα 576 εκατομ. σε σύγκριση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 597 εκατομ. για το 2013. Τα έσοδα από τους φόρους περιουσίας τα οποία αφορούν το φόρο κεφαλαιουχικών κερδών, το φόρο ακίνητης περιουσίας και το φόρο επί των μερισμάτων, προβλέπεται να αυξηθούν για το έτος 2014 κατά 23% και να φθάσουν στα 134 εκατομ. σε σχέση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 110 εκατομ. για το 2013, λόγω της είσπραξης μέρους του φόρου ακίνητης περιουσίας για το έτος 2013 εντός του 2014. Τα έσοδα από τους φόρους μηχανοκίνητων οχημάτων αναμένεται επίσης να αυξηθούν κατά 15% και να ανέλθουν στα 72 εκατομ. σε σχέση με τα αναθεωρημένα έσοδα ύψους 62 εκατομ. για το 2013, λόγω εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας φορολόγησης των μηχανοκίνητων οχημάτων στη βάση περιβαλλοντικά φιλικών αρχών, μέσω του ετήσιου τέλους κυκλοφορίας οχημάτων, του τέλους εγγραφής και των φόρων κατανάλωσης στα μηχανοκίνητα οχήματα. Τα έσοδα από άλλους άμεσους φόρους προβλέπεται να αυξηθούν για το 2014 κατά 15,4% και να ανέλθουν στα 815 εκατομ. σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 706 εκατομ. το 2013, λόγω της επιβολής των μέτρων που αφορούν την έκτακτη εισφορά, την αμυντική εισφορά, τη συνεισφορά σύνταξης χήρων και ορφανών, τη συνταξιοδοτική συνεισφορά, τις μειώσεις απολαβών και την εισφορά για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Τα έσοδα από την έμμεση φορολογία, τα οποία αφορούν έσοδα από εισαγωγικούς δασμούς, φόρους κατανάλωσης και από το φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), προβλέπονται στα 2.636 εκατομ. σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 2.589 εκατομ. για το 2013, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1,8%. λόγω των μέτρων που περιλήφθηκαν και υιοθετήθηκαν στα πλαίσια του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής σε σύγκριση με την αναμενόμενη 24

μείωση ύψους 4,9% τον προηγούμενο χρόνο. Ειδικότερα, τα έσοδα από εισαγωγικούς δασμούς προβλέπεται να περιοριστούν στα 21 εκατομ. για το 2014 σε σχέση με αναθεωρημένα έσοδα για το 2013 ύψους 22 εκατομ., λόγω της αναμενόμενης μείωσης των εισαγωγών από τρίτες χώρες. Τα έσοδα από φόρους κατανάλωσης προβλέπεται να αυξηθούν για το έτος 2014 κατά 5,2% και να ανέλθουν στα 612 εκατομ. σε σχέση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 582 εκατομ. για το 2013 εξαιτίας της αύξησης του φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα κίνησης. Σε σχέση με τα έσοδα από το ΦΠΑ, αυτά προβλέπεται να αυξηθούν οριακά κατά το 2014 και να ανέλθουν στα 1.658 εκατομ. σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 1.648 εκατομ. για το 2013, λόγω της αύξησης του κανονικού και του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ από τον Ιανουάριο του 2014 κατά μία ποσοστιαία μονάδα. Τέλος, τα μη φορολογικά έσοδα προβλέπεται να μειωθούν στα 928 εκατομ. για το 2014 σε σύγκριση με αναθεωρημένα έσοδα ύψους 1.062 εκατομ. το 2013, λόγω της μη διατήρησης διάφορων προσωρινών εσόδων που πραγματοποιήθηκαν κατά το 2013. β. Δαπάνες Το σύνολο των προϋπολογιζόμενων δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών, ανέρχεται στα 6.616 εκατομ. σε σύγκριση με 7.005 εκατομ. το 2013 σημειώνοντας μείωση κατά 5,5%. Οι εν λόγω δαπάνες για το 2014 προβλέπεται να περιοριστούν στο 41,5% εκπεφρασμένες ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ κατά το 2013 το ποσοστό αυτό αναμένεται να ανέλθει στο 42,7%. Οι συνολικές δαπάνες, περιλαμβανομένων των χρηματοοικονομικών ροών, των δαπανών για τόκους και αποθεματικά και πληρωμές προηγούμενων ετών, 25

προϋπολογίζονται για το 2014 στα 7.740 εκατομ. σε σύγκριση με 9.812 7 εκατομ. το 2013, παρουσιάζοντας μείωση κατά 21%. Οι κυριότερες κατηγορίες δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού είναι οι δαπάνες προσωπικού, οι μεταβιβαστικές πληρωμές, οι κοινωνικές παροχές, οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες και οι λειτουργικές δαπάνες. Ειδικότερα οι δαπάνες προσωπικού που περιλαμβάνουν επίσης τις συντάξεις και τα φιλοδωρήματα προϋπολογίζονται στα 2.563 εκατομ. για το 2014 σε σύγκριση με 2.605 εκατομ. το 2013 σημειώνοντας μείωση κατά 1,5%, η οποία οφείλεται στη μείωση της απασχόλησης, στην παγοποίηση των προσλήψεων καθώς και στην κατάργηση αριθμού κενών θέσεων. Οι συντάξεις και τα φιλοδωρήματα προϋπολογίζεται να αυξηθούν κατά 16,6% λόγω της αναμενόμενης αύξησης των πρόωρων αφυπηρετήσεων. Οι δαπάνες προσωπικού, ως ποσοστό του ΑΕΠ, αναμένεται να ανέλθουν στο 16,1% σε σύγκριση με 15,9% το 2013. Οι μεταβιβαστικές πληρωμές, οι οποίες αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών και αφορούν τις κοινωνικές παροχές, τις χορηγίες προς τους ημικρατικούς οργανισμούς και τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και τη συνεισφορά του κράτους προς τα ταμεία κοινωνικών ασφαλίσεων και τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης μειώνονται στα 1.831 εκατομ. σε σχέση με 2.092 εκατομ. το 2013, δηλαδή παρουσιάζουν μείωση κατά 12,4%. Η μείωση αυτή οφείλεται στη στόχευση των κοινωνικών σχεδίων με εξοικονομήσεις ύψους 127 εκατομ. και στην περίληψη χαμηλότερων χορηγιών προς τους κρατικούς οργανισμούς και τις επιτροπές, καθώς και τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης κατά 19 εκατομ. και 13 εκατομ., αντίστοιχα. Σε σχέση με τις δαπάνες των κοινωνικών παροχών, αυξάνεται η στόχευση των 7 Περιλαμβάνει τον περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 2) Νόμο του 2013 αναφορικά με την καταβολή αποζημίωσης ύψους 299 εκατομ. στα ταμεία προνοίας και συντάξεως που κατά την 26 η Μαρτίου 2013 κατείχαν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα. 26

κοινωνικών σχεδίων 8 στα πλαίσια της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης για εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και συνεχή βελτίωση της κοινωνικής συνοχής και κυρίως για την ενίσχυση των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού. Ειδικότερα σε απόλυτους αριθμούς οι εν λόγω παροχές προϋπολογίζονται για το 2014 στα 836 εκατομ. σε σύγκριση με 962 εκατομ. το 2013, παρουσιάζοντας έτσι μείωση κατά 13%. Οι λειτουργικές δαπάνες για το 2014 προβλέπεται να περιοριστούν στα 977 εκατομ. σε σύγκριση με 1.112 εκατομ. το 2013, σημειώνοντας μείωση της τάξης του 12%. Η μείωση αυτή επιτεύχθηκε μετά την επαναδιαπραγμάτευση των ενοικίων που καταβάλλει το κράτος, την περίληψη μειωμένων πιστώσεων για τη διεξαγωγή εκλογών, καθώς και τη περίληψη μειωμένων πιστώσεων για την αγορά ύδατος και φαρμάκων. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες για το 2014 προϋπολογίζονται στα 497 εκατομ. σε σύγκριση με 571 εκατομ. το 2013. Η μείωση κατά 13% στις κεφαλαιουχικές δαπάνες οφείλεται στην αποπεράτωση μεγάλων αναπτυξιακών έργων, καθώς και στις περιορισμένες πιστώσεις που περιλήφθηκαν στον προϋπολογισμό του 2014. Οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, οι οποίες αφορούν τόκους προϋπολογίζονται για το 2014 να αυξηθούν κατά 13,4% και να ανέλθουν στα 781,6 εκατομ. σε σύγκριση με 689 εκατομ. το 2013, λόγω της αύξησης του ύψους του δημόσιου χρέους. 4. Συναφή ζητήματα α. Βαθμός υλοποίησης αναπτυξιακών δαπανών (Προϋπολογισμός 2013) Βάσει των στοιχείων που κατατίθενται στην επιτροπή επί τακτής βάσεως από το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας σε σχέση με την πορεία υλοποίησης των αναπτυξιακών δαπανών της κυβέρνησης (ανά ομάδα δαπανών) και σύμφωνα με την τελευταία 8 Αφορά τις άμεσες χορηγήσεις προς τους δικαιούχους. 27

ενημέρωση που είχε η επιτροπή για την περίοδο από 1 ης Ιανουαρίου 2013 μέχρι την 31 η Οκτωβρίου 2013, προκύπτουν τα ακόλουθα: Ποσοστό υλοποίησης κεφαλαιουχικών δαπανών (έργα συγχρηματοδοτούμενα από κοινοτικούς πόρους, αγορά γης και κτιρίων, ανεγέρσεις, επεκτάσεις και βελτιώσεις κτιρίων, δρόμοι, έργα υποδομής κ.ά.) για την πιο πάνω αναφερόμενη περίοδο 33%, σε σχέση με ποσοστό υλοποίησης για την αντίστοιχη περίοδο του 2012, 42%. Ποσοστό υλοποίησης άλλων αναπτυξιακών δαπανών (συντηρήσεις και επιδιορθώσεις, εκπαίδευση προσωπικού/συνέδρια, συμβουλευτικές υπηρεσίες/έρευνες, επιχορηγήσεις, κοινωνικές παροχές κ.ά.) για την ίδια πιο πάνω αναφερόμενη περίοδο 66%, σε σχέση με ποσοστό υλοποίησης για την αντίστοιχη περίοδο του 2012, 65%. Ποσοστό υλοποίησης του συνόλου των αναπτυξιακών δαπανών για την ίδια περίοδο του 2013, 46% έναντι ποσοστού υλοποίησης 50% για την αντίστοιχη περίοδο του 2012. Σημειώνεται ότι η επιτροπή αναμένει την κατάθεση των τελικών στοιχείων για το συνολικό βαθμό υλοποίησης αναπτυξιακών δαπανών για το έτος 2013, στοιχεία τα οποία μέχρι το χρόνο ολοκλήρωσης της παρούσας έκθεσης δεν ήταν διαθέσιμα. β. Συμπληρωματικοί προϋπολογισμοί του προϋπολογισμού του 2013 Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, η κυβέρνηση κατέθεσε στη Βουλή τρία νομοσχέδια συμπληρωματικών προϋπολογισμών για το 2013. Το σύνολο των συμπληρωματικών πιστώσεων, των οποίων ζητήθηκε η έγκριση από τη Βουλή ανέρχεται σε 351.828.270. Οι υπό αναφορά συμπληρωματικοί προϋπολογισμοί αναλύονται ως ακολούθως: Ο περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 1) Νόμος του 2013 [Αρ. Νόμου 23(ΙΙ) του 2013], προβλέπει συμπληρωματική δαπάνη ύψους 9.600.000 για την κάλυψη δαπάνης απασχόλησης του πρόσθετου εποχικού ωρομίσθιου κυβερνητικού προσωπικού (992 θέσεις) για το έτος 2013. Ο περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 2) Νόμος του 2013 [Αρ. Νόμου 28

46(ΙΙ) του 2013], προβλέπει συμπληρωματική δαπάνη ύψους 299.000.000 για την κάλυψη της συνολικής αποζημίωσης των ταμείων προνοίας και συντάξεων που ήταν κατατεθειμένα στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα κατά την 26 η Μαρτίου 2013 υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Ο περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού (Αρ. 3) Νόμος του 2013 [Αρ. Νόμου 51(ΙΙ) του 2013], προβλέπει συμπληρωματική δαπάνη ύψους 43.228.270 για την κάλυψη πρόσθετων πιστώσεων για διάφορους σκοπούς όπως είναι, μεταξύ άλλων, η κάλυψη του κόστους λειτουργίας της Εθνικής Φρουράς και της Ιατρικής Σχολής, της αποζημίωσης των Κυπριακών Αερογραμμών λόγω υπερπτήσεων, αποζημιώσεων και επιδοτήσεων στον τομέα της γεωργοκτηνοτροφίας, επιδοτήσεων στον τομέα της κτηνοτροφίας σε σχέση με συγχρηματοδοτούμενα μέτρα στήριξης των γεωργών και αποπληρωμής του δανείου του Ογκολογικού Κύπρου της Τράπεζας Κύπρου. γ. Συναφείς ρυθμίσεις Στα πλαίσια της επίτευξης των στόχων που περιλήφθηκαν στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής αναφορικά με το πρωτογενές ισοζύγιο, έχουν συμφωνηθεί και περιληφθεί σε αυτό μέτρα που καλύπτουν τόσο το σκέλος των εσόδων όσο και των δαπανών 9 και τα οποία αναλύονται ως ακολούθως: Μέτρα Εσόδων Επέκταση της προσωρινής εισφοράς στο σύνολο των ακαθάριστων απολαβών και συντάξεων υπαλλήλων του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2016, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 58 εκατομ, ως εξής: - Για απολαβές και συντάξεις από 0 μέχρι 1.500 εισφορά 0%, - Για απολαβές και συντάξεις από 1.501 μέχρι 2.500 εισφορά 2,5%, - Για απολαβές και συντάξεις από 2.501 μέχρι 3.500 εισφορά 3,00% και - Για απολαβές από 3.501 και άνω εισφορά 3,5%. 9 Τα μέτρα για τα οποία απαιτείτο νομοθετική ρύθμιση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. 29

Αύξηση του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ από 18% σε 19% από 13 Ιανουαρίου 2014, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 37 εκατομ. Αύξηση του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ από 8% σε 9% από 13 Ιανουαρίου 2014, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 9 εκατομ. Αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα κίνησης (βενζίνη και πετρέλαιο) κατά 5 σεντ το λίτρο από 1 η Ιανουαρίου 2014, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 29 εκατομ. Αύξηση των εισφορών των μισθωτών και των εργοδοτών στο Σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων κατά δύο πρόσθετες εκατοστιαίες μονάδες πάνω στις συντάξιμες αποδοχές, δηλαδή μίας εκατοστιαίας μονάδας από τους υπαλλήλους και μίας εκατοστιαίας μονάδας από τους εργοδότες και δύο εκατοστιαίες μονάδες στην περίπτωση των αυτοτελώς εργαζομένων. Μέτρα Δαπανών Μείωση της συνολικής δαπάνης για κοινωνικές μεταβιβάσεις τουλάχιστον κατά 28,5 εκατομ. μέσω του εξορθολογισμού και της καλύτερης στόχευσης του επιδόματος τέκνου, της φοιτητικής χορηγίας και την κατάργηση ωφελημάτων κοινωνικής συνοχής που παρέχονται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. Πρόσθετη μείωση κατά 3% στις απολαβές των υπαλλήλων, ωρομισθίων και των συνταξιούχων του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 55 εκατομ. Εισαγωγή τέλους για τις μηνιαίες κάρτες διακίνησης μαθητών και συνταξιούχων με δημόσια μέσα μεταφοράς, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 10 εκατομ. Εφαρμογή σε ετήσια βάση των αποκοπών που εφαρμόστηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 2013 και που αφορούσαν τη συνεισφορά ύψους 1,5% επί των απολαβών του προσωπικού του δημόσιου τομέα για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη καθώς και των κλιμακωτών αποκοπών από τις αποδοχές του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Επιπροσθέτως των πιο πάνω, το Υπουργικό Συμβούλιο λαμβάνοντας υπόψη ότι, οι 30

κίνδυνοι για την οικονομία εξακολουθούν να υφίστανται με πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά και ιδιαίτερα στο σκέλος των εσόδων, ενέκρινε την υιοθέτηση πρόσθετων μέτρων, πέραν των μέτρων που περιλήφθησαν στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, ως ακολούθως: Περαιτέρω εξορθολογισμός των μισθολογικών επιδομάτων με συνολική δημοσιονομική εξοικονόμηση ύψους 18 εκατομ. Φορολόγηση της σύνταξης χηρείας, η οποία είναι αφορολόγητη, με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 8 εκατομ. Συνεισφορά ύψους 3% για σκοπούς σύνταξης επί των συντάξιμων απολαβών των Εθελοντών Πενταετούς Υπηρεσίας, των Ειδικών Αστυφυλάκων και του έκτακτου προσωπικού με συνολική δημοσιονομική επίπτωση ύψους 6 εκατομ. Στόχευση της κοινωνικής σύνταξης στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων με συνολική δημοσιονομική εξοικονόμηση ύψους 10 εκατομ. δ. Τροποποιήσεις του κρατικού προϋπολογισμού για το 2014 Ο Υπουργός Οικονομικών στις 5 Δεκεμβρίου 2013 κατέθεσε στη Βουλή δεκαπέντε τροποποιήσεις του κρατικού προϋπολογισμού του 2014 για σκοπούς ενσωμάτωσής τους στον κυρίως προϋπολογισμό και υποβολής τους με τον τρόπο αυτό προς έγκριση από την ολομέλεια του σώματος. Στις 13 Δεκεμβρίου 2013 κατατέθηκε επιπρόσθετα μία νέα τροποποίηση. Όπως σχετικά αναφέρεται, μετά την έγκριση του προϋπολογισμού του 2014 από το Υπουργικό Συμβούλιο και την κατάθεσή του στη Βουλή των Αντιπροσώπων, διαπιστώθηκε ότι εκ παραδρομής δεν ενσωματώθηκαν στο προσχέδιο του νομοσχεδίου του περί Προϋπολογισμού του 2014 Νόμου κάποιες ρυθμίσεις που αφορούν είτε προγενέστερες αποφάσεις είτε περιλήφθηκαν πρόνοιες στο Μνημόνιο Συναντίληψης και δεν περιλήφθηκαν αντίστοιχες πρόνοιες στο νομοσχέδιο του περί Προϋπολογισμού του 2014 Νόμου. (Επεξηγήσεις αναφορικά με το περιεχόμενο των προτεινόμενων εκ μέρους του Υπουργείου Οικονομικών τροποποιήσεων περιλαμβάνονται στο Μέρος Ζ.) 31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Κρατικός προϋπολογισμός του 2014 1. Ανάλυση του κρατικού προϋπολογισμού του 2014 Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 όπως αρχικά κατατέθηκε στη Βουλή, προβλέπει δαπάνες (τακτικές και αναπτυξιακές) για τις οποίες ζητείται έγκριση πληρωμής (μη περιλαμβανομένων των δαπανών που βαρύνουν το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας) ύψους 5.180.741.287 10 (αρχικός προϋπολογισμός χωρίς τις τροποποιήσεις που κατατέθηκαν στο μεταξύ από το Υπουργείο Οικονομικών) και παρουσιάζει μείωση δαπανών της τάξης του 10% σε σύγκριση με τις αρχικά προϋπολογισθείσες και εγκριθείσες δαπάνες του προϋπολογισμού του 2013 (μη περιλαμβανομένων των συμπληρωματικών προϋπολογισμών του 2013). Τα μεγέθη του υπό συζήτηση προϋπολογισμού, αναλύονται ειδικότερα ως ακολούθως: α. Tο ΑΕΠ (σε τρέχουσες τιμές) προβλέπεται για το 2014 σε 15.952 εκατομ. έναντι 16.423,9 εκατομ. για το 2013 και 17.720 εκατομ. για το 2012. β. Τα συνολικά έσοδα για το 2014 προϋπολογίζονται σε 5.638,5 11 εκατομ. (εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών ροών), τα οποία αναμένεται να προκύψουν κατά κύριο λόγω από τις πιο κάτω κατηγορίες εσόδων: Άμεσοι φόροι 2.073.940.000 έναντι 1.986.559.000 (αναθεωρημένα) για το 2013 και 2.100.583.181 (πραγματικά) για το 2012. Ως ποσοστό του ΑΕΠ προϋπολογίζονται στο 13%. Για το 2015 προϋπολογίζονται σε 2.104.448.000 και για το 2016 σε 10 11 Οι συνολικές δαπάνες που προβλέπονται στον προϋπολογισμό του 2014 ανέρχονται σε 7.740.111.506 και περιλαμβάνουν τις δαπάνες του Πάγιου Ταμείου της Δημοκρατίας ( 2.559.370.219), οι οποίες δε χρήζουν νομοθετικής έγκρισης. Στον ίδιο προϋπολογισμό προϋπολογίζονται έσοδα ύψους 7.945.882.065 (περιλαμβανομένου και των χρηματοοικονομικών ροών) έναντι 7.624.282.008 (προϋπολογισθέντα για το 2013) για τα οποία επίσης δε χρειάζεται νομοθετική έγκριση. Για το σκέλος των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού, δεν απαιτείται η νομοθετική έγκριση της Βουλής. 32

2.182.595.000. Έμμεσοι φόροι 2.636.354.369 έναντι 2.588.938.000 (αναθεωρημένα) για το 2013 και 2.720.907.622 (πραγματικά) για το 2012. Ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχονται στο 16,5%. Στα πλαίσια του ΜΔΠ για το 2015 προϋπολογίζονται σε 2.721.737.000 και για το 2016 σε 2.815.144.000. γ. Οι συνολικές δαπάνες που περιλαμβάνονται στον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 (περιλαμβανομένου και των δαπανών που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας όπως και των αποπληρωμών δανείων, οι οποίες δε χρήζουν έγκρισης από τη Βουλή), προϋπολογίζονται σε 7.740.111.506 (προϋπολογισθείσες) έναντι 9.513.379.645 (προϋπολογισθείσες) για το 2013. Για το 2015 οι συνολικές δαπάνες προϋπολογίζονται σε 8.029.447.000 και για το 2016 σε 7.224.139.000. δ. Η συγκεφαλαίωση οφειλών και δαπανών, κατά κατηγορία δαπάνης, 12 στον προϋπολογισμό του 2014 (σε σύγκριση με τα έτη 2013, 2012 και 2011), έχει ως ακολούθως: 2012 2013 2014 Εγκεκριμένος Προϋ/μός Πραγματική Δαπάνη Εγκεκριμένος Προϋ/μός Αύξηση + Μείωση - Ολικό 8.257.831.260 9.513.379.645 7.740.111.506-1.773.268.139 Πάγιο Ταμείο 2.722.558.461 3.708.524.561 2.559.370.219-1.149.154.342 Τακτικές Δαπάνες 4.810.279.749 5.002.935.558 4.458.609.531-544.326.027 Αναπτυξιακές Δαπάνες 724.993.050 801.919.526 722.131.756-79.787.770 ε. Τα μεγέθη του προϋπολογισμού του 2014, όπως κατατέθηκε στη Βουλή (σε σύγκριση με τα έτη 2005-2014) έχουν ως ακολούθως: 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ΕΣΟΔΑ 5.457,5 5.664,5 7.061,7 6.755,9 6.331,2 6.309,2 7.740,3 10.037,5 7.945,9 ΔΑΠΑΝΕΣ 6.627,3 6.954,0 7.509,6 8.131,6 8.626,8 8.861,8 8.770,3 9.513,4 7,740,1 12 Κρατικός προϋπολογισμός 2012, Τόμος Α, σελ. 45. 33

ΕΛΛΕΙΜΜΑ -1.169,8-1.289,5-447,9-1.375,7-2.295,6-2.552,6-1.030 524,1 205,8 στ. Οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους για το 2014 προϋπολογίζονται σε 781.655.000 έναντι 689.084.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 656.030.000 για το 2012 (πραγματικές), 539.324.000 για το 2011 (πραγματικές), 459.001.000 για το 2010 (πραγματικές), 511.927.000 (πραγματικές) για το 2009 και 739.003.000 για το 2008 (πραγματικές). ζ. Οι δαπάνες προσωπικού για το 2014 προϋπολογίζονται σε 2.563.435.000 έναντι 2.605.426.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 2.753.142.000 για το 2012 (πραγματικές), 2.625.867.000 για το 2011 (πραγματικές), 2.500.430.000 για το 2010 (πραγματικές), 2.395.260.000 (πραγματικές) για το 2009 και 2.193.471.000 (πραγματικές) το 2008. Ειδικότερα οι δαπάνες προσωπικού αναλύονται ως ακολούθως: - Αποδοχές προσωπικού, που για το 2014 προϋπολογίζονται σε 1.926.440.000 έναντι 2.059.122.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 2.117.330.000 για το 2012 (πραγματικές), 2.076.522.000 για το 2011 (πραγματικές), 2.007.069.000 για το 2010 (πραγματικές), 1.967.474.000 (πραγματικές) για το 2009 και 1.839.064.000 (πραγματικές) το 2008. - Συντάξεις και φιλοδωρήματα, που για το 2014 προϋπολογίζονται σε 636.995.000 έναντι 546.304.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 635.812.000 για το 2012 (πραγματικές), 549.345.000 για το 2011 (πραγματικές), 493.361.000 για το 2010 (πραγματικές), 427.786.000 (πραγματικές) για το 2009 και 354.407.000 (πραγματικές) το 2008. η. Οι λειτουργικές δαπάνες για το 2014 προϋπολογίζονται σε 976.730.000 έναντι 1.111.590.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 817.029.000 για το 2012 (πραγματικές), 1.035.389.000 για το 2011 (πραγματικές), 1.033.592.000 για το 2010 (πραγματικές), 1.059.450.000 (πραγματικές) για το 2009 και 948.027.000 (πραγματικές) το 2008. 34

θ. Οι δαπάνες για μεταβιβάσεις για το 2014 προϋπολογίζονται σε 1.831.290.000 έναντι 2.091.635.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 2.078.212.000 για το 2012 (πραγματικές), 2.402.814.000 για το 2011 (πραγματικές), 2.314.242.000 για το 2010 (πραγματικές), 2.219.127.000 (πραγματικές) για το 2009 και 2.126.889.000 (πραγματικές) το 2008. Ειδικότερα οι δαπάνες για κοινωνικές παροχές για το 2014, οι οποίες περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων δαπανών στο πιο πάνω κεφάλαιο, προϋπολογίζονται σε 835.578.000 έναντι 962.146.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 1.039.108.000 για το 2012 (πραγματικές), 1.233.196.000 για το 2011 (πραγματικές), 1.191.974.000 για το 2010 (πραγματικές), 1.115.595.000 (πραγματικές) για το 2009 και 1.003.243.000 (πραγματικές) το 2008. ι. Οι δαπάνες για τα έργα υπό κατασκευή για το 2014 προϋπολογίζονται σε 184.850.000 έναντι 232.817.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 269.200.000 για το 2012 (πραγματικές), 389.428.000 για το 2011 (πραγματικές), 404.235.000 για το 2010 (πραγματικές), 441.214.000 (πραγματικές) για το 2009 και 296.202.000 (πραγματικές) το 2008. ια. Οι δαπάνες για τα δάνεια για το 2014 (έκδοση δανείων, αποπληρωμές εξωτερικού και εσωτερικού, συνεισφορά στα εξοφλητικά αποθέματα) προϋπολογίζονται σε 1.090.126.000 έναντι 2.444.208.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες), 1.378.516.000 για το 2012 (πραγματικές), 823.111.000 για το 2011 (πραγματικές), 758.875.000 για το 2010 (πραγματικές), 897.343.000 (πραγματικές) για το 2009 και 893.042.000 (πραγματικές) το 2008. ιβ. Η κατάσταση μόνιμων θέσεων στη δημόσια υπηρεσία στον προϋπολογισμό του 2014 (σύγκριση με το 2013) είναι η ακόλουθη: Συνοπτική Κατάσταση 2013 2014 Αξιωματούχοι της Δημοκρατίας 138 140 Δημόσια Υπηρεσία 15.202 15.030 35

Δικαστική Υπηρεσία 289 289 Άμυνα 4.353 4.346 Εσωτερική Ασφάλεια 5.678 5.632 Παιδεία 11.565 11.558 Σύνολο 37.225 36.995 Στον προϋπολογισμό του 2014 προβλέπεται η δημιουργία τριών (3) πολιτικών θέσεων (Διαπραγματευτής της Ελληνοκυπριακής Κοινότητας για το Κυπριακό, Επίτροπος Μεταρρύθμισης Δημόσιας Υπηρεσίας, Επίτροπος Εθελοντισμού και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων) και η κατάργηση μίας (1) πολιτικής θέσης (Υφυπουργός Προεδρίας για Ευρωπαϊκά Θέματα) κάτω από το κεφάλαιο Προεδρία και Προεδρικό Μέγαρο, ενώ προβλέπεται η δημιουργία τριών (3) οργανικών θέσεων έναντι κατάργησης ισάριθμων θέσεων υψηλότερης κλίμακας καθώς και η κατάργηση διακόσιων τριάντα δύο (232) θέσεων στη δημόσια υπηρεσία. 2. Παρατηρήσεις/σχόλια και εισήγηση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού, λαμβάνοντας υπόψη τις θέσεις του Υπουργού Οικονομικών, όπως και του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου σε σχέση με τη δημοσιονομική κατάσταση, την ευρύτερη κατάσταση της οικονομίας της Κύπρου, καθώς και το πλαίσιο επί του οποίου έχει βασιστεί η κατάρτιση του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, προβαίνει στις ακόλουθες διαπιστώσεις: Η υποτονικότητα που παρατηρείται στην παγκόσμια οικονομία λόγω της επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης των αναδυόμενων οικονομιών καθώς και η παρατεταμένη ύφεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα στην ευρωζώνη επηρέασαν δυσμενώς την κυπριακή οικονομία και τα δημόσια οικονομικά τα τελευταία χρόνια. Παρά τη λήψη δέσμης μέτρων προς αντιμετώπιση των αρνητικών δημοσιονομικών συνθηκών που αντιμετώπισε η κυπριακή οικονομία, αυτά δεν αποδείχθηκαν ικανοποιητικά και δεν απέτρεψαν την ένταξη της Κύπρου στον Ευρωπαϊκό 36

Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Υπήρξε επίσης καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της δανειακής σύμβασης με τον ΕΜΣ, γεγονός που επιδείνωσε περαιτέρω την οικονομική κατάσταση. Η αρνητική πορεία του τραπεζικού συστήματος και η δραματική αύξηση των κεφαλαιακών αναγκών των τραπεζών οδήγησαν επίσης τα δημόσια οικονομικά σε οριακή κατάσταση, αφού η κυπριακή οικονομία είναι απόλυτα συναρτημένη με το κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Οι συνθήκες για την κυπριακή οικονομία εξακολουθούν να παραμένουν αντίξοες, καθώς οι προβλέψεις για το τρέχον έτος όσο και για το 2014 δεν είναι ενθαρρυντικές. Ως εκ τούτου η κυπριακή οικονομία το 2014 καλείται να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, όπως είναι η οικονομική ύφεση, η αυξανόμενη ανεργία, το ψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα και το πολύ ψηλό ποσοστό δημόσιου χρέους, η αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα καθώς και η αντιμετώπιση άλλων διαρθρωτικών θεμάτων, όπως είναι η μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, η μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικών παροχών και η εφαρμογή του γενικού συστήματος υγείας. Η κυπριακή οικονομία για το 2013 παρουσιάζει ύφεση με αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης. Με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2013 προβλέπεται να κυμανθεί στο -7,7%. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ίδιου σεναρίου, ο εν λόγω δείκτης για το 2014 παρόλο που προβλέπεται να βελτιωθεί, θα εξακολουθήσει να παραμένει αρνητικός και θα κυμανθεί στο -4,8% σε σύγκριση με -3,9% που είχε περιληφθεί στο αρχικό μακροοικονομικό σενάριο. Το δημοσιονομικό έλλειμμα για το έτος 2013 αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αυξημένο. Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, το έλλειμμα εκτιμάται για το 2013 ότι θα κυμανθεί στα 1.281 εκατομ. και ως ποσοστό του ΑΕΠ στα 7,8%, ενώ με βάση τις ίδιες προβλέψεις για το 2014 προβλέπεται να ανέλθει στα 37

1.121 εκατομ. και ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 7,1% σε σύγκριση με 8,4% του ΑΕΠ με βάση τις προβλέψεις του αρχικού μακροοικονομικού σεναρίου. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών για το 2013 με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο προβλεπόταν στο -2% του ΑΕΠ, ενώ με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο παρουσιάζεται βελτιωμένο και αναμένεται να ανέλθει γύρω στο -1,4% του ΑΕΠ. Για το 2014 προβλέπεται ακόμη περαιτέρω βελτίωση και αναμένεται το εν λόγω ισοζύγιο να μετατραπεί σε πλεονασματικό και να ανέλθει στο 0,3% του ΑΕΠ σε σύγκριση με -0,6% του ΑΕΠ που προβλεπόταν με βάση το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο. Το δημόσιο χρέος για το 2013 παρουσιάζει σημαντική επιδείνωση και εκτιμάται στο 114,3% του ΑΕΠ και σε απόλυτους αριθμούς στα 18.767,1 εκατομ. Κατά το 2014 το δημόσιο χρέος προβλέπεται να επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο, φτάνοντας στα 19.631 εκατομ σε απόλυτους αριθμούς, και ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 124,4%, βάσει του επικαιροποιημένου μακροοικονομικού σεναρίου και στο 123,1% βάσει του αρχικού μακροοικονομικού σεναρίου. Η ανεργία παρουσιάζει επίσης σημαντική επιδείνωση και συνεχή αυξητική τάση. Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού στο τέλος του 2013 εκτιμάται ότι το ποσοστό ανεργίας θα ανέλθει στο 17%. Σε σχέση με τα στοιχεία των επαρχιακών γραφείων εργασίας, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων στο τέλος Οκτωβρίου του 2013 ανερχόταν στα 45 092 πρόσωπα. Σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2012 σημειώθηκε αύξηση κατά 29,8% (10.340 πρόσωπα), η οποία αποδίδεται κυρίως στους τομείς του εμπορίου (αύξηση 1.919 προσώπων), των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών δραστηριοτήτων (αύξηση 1.758 προσώπων), της μεταποίησης (αύξηση 984 προσώπων), της εκπαίδευσης (αύξηση 882 προσώπων), των κατασκευών (αύξηση 865 προσώπων), της δημόσιας διοίκησης (αύξηση 540 προσώπων), καθώς και στους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας όπου σημειώθηκε αύξηση 1.237 ανέργων. 38

Για το 2014, η ανεργία σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω και να ανέλθει στο 19,8% του εργατικού δυναμικού, ενώ σύμφωνα με το αρχικό μακροοικονομικό σενάριο στο 19,5% του εργατικού δυναμικού. Ως αποτέλεσμα, η κυπριακή οικονομία κατά το 2013 και 2014 θα συνεχίσει να παραμένει αποκλεισμένη από τις διεθνείς αγορές, να αντλεί χρηματοδότηση μέσω της δανειακής σύμβασης με τον ΕΜΣ και να βρίσκεται κάτω από την επιτήρηση της τρόικα. Ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2014 που κατατέθηκε στη Βουλή τον Οκτώβριο του 2013, είναι ο πρώτος προϋπολογισμός, ο οποίος καταρτίσθηκε με βάση τις δεσμεύσεις του Μνημονίου Συναντίληψης και ο οποίος υποβλήθηκε στην τρόικα για αξιολόγηση ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο συνάδει με τους δημοσιονομικούς στόχους του προγράμματος και κατά πόσο ικανοποιεί την επίτευξη του στόχου της ελάχιστης ετήσιας διόρθωσης του πρωτογενούς δημοσιονομικού ισοζυγίου. Όσον αφορά ειδικότερα τις προβλεπόμενες δαπάνες, ο προϋπολογισμός του 2014, όπως αρχικά κατατέθηκε στη Βουλή και υπό την επιφύλαξη της αναγκαιότητας τροποποίησης συγκεκριμένων κονδυλίων του ως αποτέλεσμα του επικαιροποίησης του μακροοικονομικού σεναρίου πάνω στο οποίο βασίστηκε η κατάρτισή του, παρουσιάζει μείωση των αναπτυξιακών δαπανών σε σχέση με τον προϋπολογισμό του 2013 κατά 9,9% και μείωση των τακτικών δαπανών κατά 10,9% ( 5,003 εκατομ. σε σύγκριση με 4.458,6 εκατομ. το 2013). Ο ίδιος προϋπολογισμός παρουσιάζει επίσης μείωση των κονδυλίων για κοινωνικές παροχές κατά 13,5%, οι οποίες προϋπολογίζονται στα 832 εκατομ. σε σύγκριση με 962 εκατομ. τον προηγούμενο χρόνο ενώ οι λειτουργικές δαπάνες προϋπολογίζονται στα 977 εκατομ. σε σύγκριση με 1.112 εκατομ. το 2013, σημειώνοντας μείωση κατά 12%. 39

Οι δαπάνες προσωπικού εξακολουθούν να αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών του δημοσίου περιλαμβανομένου των συντάξεων και των φιλοδωρημάτων. Για το 2014 υπολογίζεται ότι οι δαπάνες προσωπικού θα μειωθούν κατά 1,61% σε σύγκριση με το 2013, ενώ σε απόλυτους αριθμούς η προϋπολογιζόμενη δαπάνη για το 2014 προβλέπεται στα 2.563 εκατομ. σε σύγκριση με 2.605 εκατομ. το 2013. Η μείωση της συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης στον προϋπολογισμό του 2014, αναλύεται ως ακολούθως: - Μείωση των απολαβών προσωπικού κατά 6,4% σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο. - Αύξηση της προϋπολογιζόμενης δαπάνης για συντάξεις και τα φιλοδωρήματα προϋπολογίζονται κατά 16,6%. Οι αναπτυξιακές δαπάνες που περιλαμβάνονται στον κρατικό προϋπολογισμό για το 2014 παρουσιάζονται μειωμένες κατά 11% σε σχέση με την προϋπολογιζόμενη δαπάνη για το 2013 και περιορίζονται στα 722,1 εκατομ σε σύγκριση με 801,9 εκατομ. για το 2013. Οι δείκτες εμπιστοσύνης της κυπριακής οικονομίας παρόλο που με βάση τα δεδομένα Σεπτεμβρίου παρουσιάζουν σταθεροποίηση, εξακολουθούν να βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα με ορισμένους από αυτούς να παραμένουν σε ανησυχητικά ψηλά αρνητικά επίπεδα. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων παρατηρείται: - Μείωση κατά 25,1% στην έκδοση αδειών οικοδομής, για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος 2012. - Μείωση κατά 34,1% στις εγγραφές μηχανοκίνητων οχημάτων, για την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2013, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος 2012. 40

- Μείωση κατά 9,3% στον κύκλο εργασιών στον τομέα των υπηρεσιών, για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος 2012. - Μείωση κατά 7% στον τομέα των νομικών, λογιστικών και συναφών δρασητριοτήτων για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος 2012. - Μείωση κατά 9,3% στον τομέα των ξενοδοχείων και εστιατορίων για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2013 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο για το έτος 2012. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες της κυπριακής οικονομίας για το 2014 προβλέπεται ότι θα καλυφθούν κατά κύριο λόγο μέσα από τη δανειακή σύμβαση με τον ΕΜΣ, ενώ προβλέπεται η ανανέωση βραχυπρόθεσμων δανείων καθώς και του χρεογράφου που εκδόθηκε για σκοπούς ανακεφαλαιοποίησης της Λαϊκής Τράπεζας. Σημειώνεται ότι στο στάδιο της συζήτησης τα μέλη της επιτροπής εξέφρασαν θέσεις και παρατηρήσεις τόσο για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 όσο και για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, οι οποίες συνοψίζονται ως ακολούθως: 1. Τα μέλη της επιτροπής βουλευτές της κοινοβουλευτικής ομάδας του Δημοκρατικού Συναγερμού δήλωσαν τα ακόλουθα: Ο προϋπολογισμός του 2014 όπως κατατέθηκε στη Βουλή ανταποκρίνεται στις δεσμεύσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας προς το Μνημόνιο Συναντίληψης με την τρόικα και στη βάση αυτού έχουν γίνει σημαντικές μειώσεις των δημοσίων δαπανών. Δεδομένων των δύσκολων συνθηκών που επικρατούν στο κυπριακό οικονομικό περιβάλλον είναι απαραίτητο να γίνουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Οι προσπάθειες περιορισμού των δημόσιων δαπανών εκ μέρους του κράτους θα πρέπει να αποτελέσουν την αφετηρία για μια γενικότερη αναθεώρηση των 41

οικονομικών μηχανισμών και των σχέσεων μεταξύ του κράτους, του δημόσιου τομέα και της οικονομίας. Παρά το γεγονός ότι οι τεθέντες δημοσιονομικοί στόχοι με τον υπό συζήτηση προϋπολογισμό εξυπηρετούνται, δεν παραβλέπεται το γεγονός ότι ο εν λόγω προϋπολογισμός δεν ευνοεί την ανάπτυξη και ότι συναφώς θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες για την προσέλκυση επενδύσεων. Παρά ταύτα τονίζεται ότι πολιτικές διεύρυνσης δημοσιονομικών ελλειμμάτων, τα οποία χρηματοδοτούνται με φορολογίες όπως και πολιτικές διόγκωσης του δημόσιου χρέους, αυξάνουν υπέρμετρα το κόστος εξυπηρέτησης αυτού, γεγονός το οποίο επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την οικονομία. 2. Οι θέσεις μελών της επιτροπής βουλευτών της κοινοβουλευτικής ομάδας ΑΚΕΛ - Αριστερά-Νέες Δυνάμεις συνοψίζονται ως ακολούθως: Ο προϋπολογισμός του 2014 χαρακτηρίζεται από αυστηρή λιτότητα και δε συνεισφέρει στον τεθέντα από την κυβέρνηση στόχο για επανεκκίνηση της οικονομίας, αφού περιορίζει αισθητά τις αναπτυξιακές δαπάνες, όπως και τις δαπάνες στους τομείς της υγείας και της παιδείας. Αναγνωρίζεται η δύσκολη περίοδος, την οποία διέρχεται η οικονομία και η κοινωνία, ειδικότερα δε ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2013 καθώς και ολόκληρο το 2014 θα είναι ιδιαίτερα αντίξοο, όμως η πολιτική λιτότητας όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στον υπό συζήτηση προϋπολογισμό θα οδηγήσει την οικονομία σε περαιτέρω ύφεση, προκαλώντας πρόσθετα κοινωνικά προβλήματα με την περαιτέρω αύξηση της ανεργίας και την όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων. Με τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα στα πλαίσια της δημοσιονομικής εξυγίανσης έχει διαταραχθεί η κοινωνική συνοχή, με αποτέλεσμα τα ευάλωτα στρώματα του πληθυσμού να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης. 42

Πρέπει να εξευρεθεί τρόπος στήριξης των ευάλωτων στρωμάτων της κοινωνίας μέσα στο πλαίσιο δημιουργίας ενός ταμείου κοινωνικής αλληλεγγύης. Εκφράζονται επιφυλάξεις για τη δυνατότητα με την πιστή εφαρμογή των προβλεπόμενων δεσμεύσεων στο Μνημόνιο Συναντίληψης, η κυπριακή οικονομία να επιτύχει το στόχο για επιστροφή στις διεθνείς αγορές μέχρι το 2016. Υπάρχουν επίσης επιφυλάξεις για την ακολουθούμενη πρακτική της μερικής τροφοδότησης των χρηματοδοτικών αναγκών του κράτους μέσω ανανέωσης του υφιστάμενου εσωτερικού δανεισμού, όπως και για το ενδεχόμενο να προκύψουν αποπληθωριστικές τάσεις για το 2014. 3. Ο πρόεδρος και τα μέλη της επιτροπής βουλευτές της κοινοβουλευτικής ομάδας του Δημοκρατικού Κόμματος δήλωσαν τα ακόλουθα: Το 2014 αναμένεται να είναι το πιο δύσκολο έτος για την κυπριακή οικονομία λόγω της συνεχιζόμενης επιδείνωσης της ύφεσης, η οποία θα οδηγήσει σε τεράστιες κοινωνικές επιπτώσεις. Συναφώς εκφράζεται ανησυχία για τις αρνητικές προβλέψεις σε σχέση με την αύξηση της ανεργίας και τα χαμηλά επίπεδα μισθών που επικρατούν στην αγορά εργασίας, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις προσεγγίζουν τα όρια της φτώχειας. Αναγνωρίζεται ότι ο προϋπολογισμός του 2014 καταρτίστηκε μέσα στα ασφυκτικά πλαίσια του μνημονίου, τα οποία καθορίζουν αυστηρούς δημοσιονομικούς στόχους, αλλά επισημαίνεται ότι η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα που επικρατεί στο τραπεζικό σύστημα επιδεινώνει την κατάσταση των κρατικών εσόδων και συναφώς επηρεάζει την ορθή εκτέλεση του προϋπολογισμού καθιστώντας ταυτόχρονα δύσκολη την προσπάθεια επανεκκίνησης της κυπριακής οικονομίας. Όσον αφορά ειδικότερα τον κρατικό προϋπολογισμό του 2014, εκφράζεται προβληματισμός για την αισθητή μείωση δαπανών σε σημαντικούς τομείς της οικονομίας, γεγονός που είναι ενδεχόμενο να επηρεάσει την ποιότητα 43

παροχής υπηρεσιών προς το κοινό, τις περικοπές στις αναπτυξιακές δαπάνες, καθώς και για τον επηρεασμό των δημοσιονομικών προβλέψεων για το 2014 από τα προβλήματα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Παρά ταύτα, δεν υπάρχει άλλος τρόπος ανάκτησης της εμπιστοσύνης των δανειστών, των αγορών και των ευρωπαίων εταίρων της Κύπρου, παρά μόνο μέσω της υλοποιήσης των ανειλημμένων δεσμεύσεων της Δημοκρατίας με απώτερο στόχο την επανεκκίνηση της κυπριακής οικονομίας, την επάνοδο στις αγορές, και την έξοδο από την ύφεση. 4. Το μέλος της επιτροπής βουλευτής του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ δήλωσε τα ακόλουθα: Αναγνωρίζονται οι δυσκολίες και οι αυστηροί περιορισμοί που αντιμετώπισε η κυβέρνηση κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2014. Εκφράζονται επιφυλάξεις κατά πόσο ο προϋπολογισμός του 2014 είναι δυνατό να συμβάλει στην επίτευξη των στρατηγικών επιδιώξεων της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης, στην αντιμετώπιση της ανεργίας, στην προώθηση της ανάπτυξης, της κοινωνικής συνοχής και στη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα. Στη βάση των οικονομικών συνθηκών που επικρατούν, θα πρέπει να εξευρεθούν τρόποι προώθησης της ανάπτυξης κυρίως μικρών αναπτυξιακών έργων μικρότερης κλίμακας σε περιφερειακό επίπεδο, τρόποι ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μείωση των επιτοκίων και αναδιάρθρωση δανείων. Εκφράζεται διαφωνία ως προς την οριζόντια μείωση των κοινωνικών παροχών, αφού δεν αποτελεί πρακτική που να αποδεικνύει την κοινωνική ευαισθησία του κράτους. 5. Το μέλος της επιτροπής βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών επισήμανε τα ακόλουθα: 44

Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 δεν αποτελεί τον πρώτο μνημονιακό προϋπολογισμό, αφού ο προϋπολογισμός του 2013 είχε καταρτισθεί στη βάση του προσχεδίου του μνημονίου και είχαν περιληφθεί σε αυτόν μνημονιακές πρόνοιες, ενώ ο ίδιος προϋπολογισμός του 2014 δε διεκδικεί οποιεσδήποτε δυνατότητες ανάπτυξης καθʼ ήν στιγμή θα μπορούσε να ήταν ένας προϋπολογισμός με στοχευμένες δυνατότητες στην ανάπτυξη. Υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω εξοικονομήσεων στον προϋπολογισμό του 2014 στις λειτουργικές δαπάνες καθώς και στις δαπάνες προσωπικού μέσα από τον καθορισμό ανώτατου ορίου στις ψηλές απολαβές των υπαλλήλων της δημόσιας υπηρεσίας. 6. Το μέλος της επιτροπής βουλευτής εκπροσωπώντας τη Συμμαχία των Πολιτών επισήμανε τα ακόλουθα: Παρουσιάζεται σύγκρουση στον υπό συζήτηση προϋπολογισμό μεταξύ από τη μία πλευρά της λιτότητας που επιβάλλουν τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο Συναντίληψης και από την άλλη της ανάγκης για ανάπτυξη, η οποία θα έπρεπε φυσιολογικά να διέπει ένα κρατικό προϋπολογισμό. Θα υπάρξουν μεγάλες επιπτώσεις λόγω της ακολουθούμενης κυβερνητικής πολιτικής επί των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Η επιτροπή λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα έχουν κατατεθεί ενώπιόν της καταλήγει στα ακόλουθα: Η Κύπρος εξακολουθεί να παραμένει σε δύσκολη οικονομική κατάσταση με την ύφεση να παρατείνεται και να προβλέπεται βαθύτερη το 2014. Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 είναι ο πρώτος μνημονιακός προϋπολογισμός, ο οποίος κατατίθεται στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ο οποίος έχει καταρτιστεί στα πλαίσια της τήρησης των δεσμεύσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας, που πηγάζουν από το Μνημόνιο Συναντίληψης με την τρόικα. Ως αποτέλεσμα της ανάγκης ελάχιστης ετήσιας διόρθωσης του πρωτογενούς δημοσιονομικού ισοζυγίου, ο υπό συζήτηση προϋπολογισμός παρουσιάζει σημαντικές περικοπές δημοσίων δαπανών αναπόφευκτα 45

δε σημαντικές αδυναμίες στο αναπτυξιακό σκέλος. Ο αποκλεισμός όμως της Δημοκρατίας από τις αγορές δεν παρέχει κανένα περιθώριο αύξησης των δημοσίων δαπανών μέσω διεύρυνσης του δανεισμού ενώ έχουν επίσης εξαντληθεί όλα τα περιθώρια εσωτερικού δανεισμού, με μόνη πηγή χρηματοδότησης μέχρι και το 2016 τη δανειακή μνημονιακή σύμβαση. Ως εκ τούτου για να αποκλεισθεί ο κίνδυνος νέου προγράμματος και νέου μνημονίου, η πλειοψηφία της επιτροπής θεωρεί ότι η Δημοκρατία δεν έχει τη δυνατότητα να προσφύγει σε νέο δανεισμό και ότι συνεπώς θα πρέπει να προχωρήσει σε υλοποίηση των προγραμμάτων της μόνο στα πλαίσια της παρεχόμενης από τη δανειακή σύμβαση χρηματοδότησης. Παρά ταύτα, άλλα μέλη της επιτροπής διαφωνούν με τη θέση αυτή όπως και με την αντίληψη ότι το Μνημόνιο είναι η μόνη επιλογή θεωρώντας ότι θα πρέπει η κυβέρνηση να αναζητεί συνεχώς εναλλακτικές επιλογές, ακόμα και σε σχέση με την ίδια την εφαρμογή του Μνημονίου, όπως και τρόπους απεμπλοκής από αυτό. Η πλειοψηφία της επιτροπής θεωρεί εν πάση περιπτώσει ότι για να επανακτηθεί η αξιοπιστία της Δημοκρατίας ώστε να επανέλθει το ταχύτερο στις αγορές προϋποτίθεται αυστηρή συμμόρφωση προς τις ανειλημμένες μνημονιακές της δεσμεύσεις. Ως εκ τούτου και στη βάση των πιο πάνω εκφρασθεισών θέσεων της πλειοψηφίας όσο και άλλων μελών της, η επιτροπή υποβάλλει με την παρούσα έκθεσή της τον υπό συζήτηση προϋπολογισμό στην ολομέλεια του σώματος για λήψη τελικής αποφάσεως σε σχέση με την έγκριση ή απόρριψη αυτού εν όλω ή εν μέρει. Ταυτόχρονα επιφυλάσσει το δικαίωμα των μελών της όπως και των υπόλοιπων βουλευτών για υποβολή τροπολογιών σε σχέση με περικοπές ή/και δεσμεύσεις ειδικών κονδυλίων στο στάδιο της κατά κεφάλαιο και άρθρο ψήφισής του σε νόμο. Οι τελικές θέσεις όλων των κοινοβουλευτικών πλευρών αναμένεται να διατυπωθούν κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού στην ολομέλεια του σώματος. Οι τροποποιήσεις στον προϋπολογισμό του 2014, που κατατέθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών, έχουν επίσης ενσωματωθεί στο κείμενο του κυρίως προϋπολογισμού, το οποίο θα τεθεί ενώπιον του σώματος για έγκριση μαζί με τις τροπολογίες που αναμένεται 46

να κατατεθούν εκ μέρους βουλευτών. Σημειώνεται επίσης ότι οι επιμέρους παρατηρήσεις όλων των κοινοβουλευτικών πλευρών τόσο επί θεμάτων οικονομικής πολιτικής όσο και επί του υπό αναφορά προϋπολογισμού περιλαμβάνονται στο Μέρος Γ της παρούσας έκθεσης. Τέλος η επιτροπή σημειώνει ότι, υποβάλλοντας με την παρούσα έκθεσή της τον υπό συζήτηση προϋπολογισμό στην ολομέλεια του σώματος για συζήτηση και έγκριση ή απόρριψή του, επιφυλάσσεται σε σχέση με τα τελικά του μεγέθη, τα οποία ενδέχεται να διαφοροποιηθούν στη βάση περικοπών ειδικών κονδυλίων του όπως και των συνολικών του δαπανών, υπό το φως της έγκρισης ή απόρριψης τροποποιήσεων σʼ αυτόν, οι οποίες κατατέθηκαν ή ενδέχεται να κατατεθούν στο μεταξύ εκ μέρους της κυβέρνησης, για σκοπούς υλοποίησης των κυβερνητικών δεσμεύσεων σχετικά με εξοικονομήσεις κοινωνικών ή άλλων δαπανών αυτού. ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ Αρ. Φακ.: 23.01.054.222-2013 Δεκέμβριος 2013 Γραμματεία Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού ΣτΚουσιάππα/ΜΑΤ 47

ΜΕΡΟΣ Β ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ Ή κατανομή των πιστώσεων κατά υπουργείο έγινε λαμβάνοντας υπόψη τις προτεραιότητες πολιτικής, τα μέτρα που περιλήφθηκαν στο Μνημόνιο Συναντίληψης, τις ανάγκες που δημιουργούνται από την οικονομική κρίση, καθώς και τις προσπάθειες που καταβάλλονται για εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών. Οι συνολικές πιστώσεις του προσχεδίου του προϋπολογισμού (περιλαμβανομένων και των χρηματοοικονομικών συναλλαγών) του 2014 σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό του 2013 παρουσιάζονται μειωμένες κατά 19% και υπολογίζονται να φτάσουν τα 7.740 εκατομ. σε σύγκριση με 9.513 εκατομ. το 2013. Οι πάγιες δαπάνες κατά το 2014 προβλέπονται να μειωθούν με ποσοστό ύψους 31% και να φθάσουν τα 2.559 εκατομ. σε σύγκριση με 3.709 εκατομ. το 2013. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στις μειωμένες πιστώσεις για αποπληρωμή των δανείων. Οι τακτικές δαπάνες κατά υπουργείο προβλέπονται να μειωθούν το 2014 με ρυθμό ύψους 20% και να φθάσουν τα 4.458 εκατομ. σε σύγκριση με 5.002 εκατομ. το 2013. Μειώσεις παρουσιάζουν όλα τα υπουργεία στα πλαίσια της προσπάθειας για δημοσιονομική περισυλλογή και εξορθολογισμό των δαπανών. Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 προϋπολογίζονται στα 722 εκατομ. σε σύγκριση με 802 εκατομ. το 2013 παρουσιάζοντας μείωση της τάξης του 10%. Η μείωση αυτή των αναπτυξιακών δαπανών οφείλεται στην ολοκλήρωση μεγάλων αναπτυξιακών έργων κυρίως οδικών και κτιριολογικών. 1. Επιμέρους προϋπολογισμοί υπουργείων 13 Υπουργείο Άμυνας (Κεφ. 11) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Άμυνας για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 319.030.670 έναντι 342.564.835 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 13 Η σειρά παρουσίασης των προϋπολογισμών των υπουργείων βασίζεται στην κατάταξη, με την οποία παρουσιάζονται στο κείμενο του υπό συζήτηση προϋπολογισμού. 48

323.122.495 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 23.534.165.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 (Διοίκηση, Κυπριακός Στρατός, Εθνική Φρουρά) ανέρχονται σε 319.030.590 (προϋπολογισθείσες) έναντι 342.564.755 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 323.079.747 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 23.534.165.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 80 (εγκεκριμένες) έναντι 80 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 42.748 (πραγματικές) για το 2012. Για σκοπούς αμυντικής θωράκισης 14 προβλέπονται δαπάνες ύψους 70.787.067 για το 2014 έναντι 95.000.000 για το 2013 (προϋπολογισθείσες) και 69.815.672 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 24.212.933.) Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος (Κεφ. 12) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 241.895.585 έναντι 267.480.130 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 266.833.264 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 25.584.545.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 185.400.726 (προϋπολογισθείσες) έναντι 215.225.439 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 207.038.396 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 29.824.713.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 56.494.859 (προϋπολογισθείσες) έναντι 52.254.691 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 59.794.868 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 4.240.168.) Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως (Κεφ. 13) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως για το 14 Οι προϋπολογιζόμενες δαπάνες του Κεφαλαίου 11.04 Αμυντική Θωράκιση κατά ειδικό κεφάλαιο και άρθρο, παρατίθενται αναλυτικά σε ειδικό επεξηγηματικό μνημόνιο, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του κρατικού προϋπολογισμού. Αναλυτική ενημέρωση και συζήτηση επί του Κεφαλαίου 11.04 - Αμυντική Θωράκιση διεξάγεται στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Άμυνας. 49

2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 270.394.563 έναντι 299.494.330 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 286.963.667 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 29.099.767.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 256.567.163 (προϋπολογισθείσες) έναντι 282.974.230 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 279.316.849 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 26.407.067.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 13.827.400 (προϋπολογισθείσες) έναντι 16.520.100 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 7.646.818 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 2.692.700.) Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού (Κεφ. 14) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 43.182.719 έναντι 39.786.212 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 38.171.759 για το 2012 (πραγματικές). (Αύξηση για το 2014 κατά 3.396.507.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 23.747.099 (προϋπολογισθείσες) έναντι 23.676.752 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 22.186.711 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 70.347.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 19.435.620 (προϋπολογισθείσες) έναντι 16.109.460 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 15.985.048 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 3.326.160.) Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Κεφ. 15) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 885.813.230 έναντι 759.004.323 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 773.983.253 για το 2012 (πραγματικές). (Αύξηση για το 2014 κατά 126.808.907.) Μέρος των συνολικών δαπανών του ίδιου υπουργείου, ύψους 145.000, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 145.010 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 137.514 (πραγματικές) για το 2012]. 50

Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 857.619.166 (προϋπολογισθείσες) έναντι 735.390.334 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 745.966.851 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 122.228.832.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 28.049.064 (προϋπολογισθείσες) έναντι 23.468.979 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 27.878.888 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 4.580.085.) Υπουργείο Εσωτερικών (Κεφ. 16) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εσωτερικών για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 516.118.521 έναντι 580.146.252 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 621.661.158 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 64.027.731). Μέρος των συνολικών δαπανών του ίδιου υπουργείου, ύψους 100.000, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 100.000 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 95.628 (πραγματικές) για το 2012]. Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 319.035.266 (προϋπολογισθείσες) έναντι 356.438.371 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 391.389.132 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 37.403.105.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 196.983.255 (προϋπολογισθείσες) έναντι 223.607.881 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 230.176.398 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 26.624.626.) Υπουργείο Εξωτερικών (Κεφ. 17) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εξωτερικών για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 75.362.151 έναντι 79.275.136 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 75.987.429 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 3.912.985.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 69.957.031 (προϋπολογισθείσες) έναντι 75.751.826 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 75.398.118 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2013 κατά 5.794.795.) 51

Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 5.405.120 (προϋπολογισθείσες) έναντι 3.523.310 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 589.311 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 1.881.810.) Υπουργείο Οικονομικών (Κεφ. 18) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Οικονομικών για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 3.416.280.525 έναντι 5.027.481.545 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 3.834.603.591 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 1.611.201.020.) Μέρος των συνολικών δαπανών του ίδιου υπουργείου, ύψους 2.546.280.626, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 3.694.676.301 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 2.710.084.848 για το 2012 (πραγματικές) (Μείωση για το 2014 κατά 1.148.395.675)]. Οι τακτικές δαπάνες για το 2014, ανέρχονται σε 782.564.268 (προϋπολογισθείσες) έναντι 1.209.773.772 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 1.013.641.022 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 427.209.504.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 87.435.631 (προϋπολογισθείσες) έναντι 123.031.472 (εγκεκριμένες) για το 2012 και 110.877.721 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 35.595.841.) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (Κεφ. 20) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 924.037.473 έναντι 966.964.492 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 965.735.239 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 42.927.019.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014, ανέρχονται σε 772.882.953 (προϋπολογισθείσες) έναντι 800.971.017 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 797.443.349 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 28.088.064.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 151.154.520 52

(προϋπολογισθείσες) έναντι 165.993.475 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 168.291.890 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 14.838.955.) Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων (Κεφ. 21) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 277.427.984 έναντι 326.724.614 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 320.714.561 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 49.296.630.) Μέρος των συνολικών δαπανών του ίδιου υπουργείου, ύψους 3.333.000, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 3.353.000 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 2.951.517 για το 2012 (πραγματικές) (Μείωση για το 2014 κατά 20.000)]. Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 226.441.924 (προϋπολογισθείσες) έναντι 255.389.417 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 255.228.689 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 28.947.493.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 47.653.060 (προϋπολογισθείσες) έναντι 67.982.197 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 62.534.355 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 20.329.137.) Υπουργείο Υγείας (Κεφ. 22) Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 542.112.207 έναντι 598.451.102 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 578.247.933 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 56.338.895.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 522.810.085 (προϋπολογισθείσες) έναντι 570.738.791 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 561.251.255 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 47.928.706.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 19.302.122 (προϋπολογισθείσες) έναντι 27.712.311 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 16.996.678 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 8.410.189) 53

2. Επιμέρους προϋπολογισμοί ανεξάρτητων Γραφείων και Υπηρεσιών Δικαστική Υπηρεσία Ο προϋπολογισμός της Δικαστικής Υπηρεσίας για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 26.425.183 έναντι 27.375.949 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 26.548.437 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 950.766.) Μέρος των συνολικών δαπανών της Δικαστικής Υπηρεσίας, ύψους 4.162.550, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 4.282.255 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 4.134.198 για το 2012 (πραγματικές) (Μείωση για το 2014 κατά 119.705)]. Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 22.262.013 (προϋπολογισθείσες) έναντι 23.093.464 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 22.371.261 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 831.451.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 620 (προϋπολογισθείσες) έναντι 230 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 42.979 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 390.) Νομική Υπηρεσία 15 Ο προϋπολογισμός της Νομικής Υπηρεσίας για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 15.873.203 έναντι 16.600.696 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 14.824.733 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 727.493.) Μέρος των συνολικών δαπανών της Νομικής Υπηρεσίας, ύψους 4.321.659, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 4.926.377 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 4.318.289 για το 2012 (πραγματικές) (Μείωση για το 2014 κατά 604.718)]. Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 10.973.584 (προϋπολογισθείσες) 15 Στον προϋπολογισμό της Νομικής Υπηρεσίας περιλαμβάνεται και ο προϋπολογισμός του Γραφείου Επιτρόπου Νομοθεσίας και Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού. 54

έναντι 11.634.619 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 10.461.610 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 661.031.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 577.956 (προϋπολογισθείσες) έναντι 39.700 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 44.834 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 538.256.) Ελεγκτική Υπηρεσία Ο προϋπολογισμός της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 5.663.678 έναντι 6.429.716 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 5.801.962 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 766.038.) Μέρος των συνολικών δαπανών της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ύψους 217.429, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 217.705 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 131.033 για το 2012 (πραγματικές) (Μείωση για το 2014 κατά 276)]. Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 5.436.199 (προϋπολογισθείσες) έναντι 6.201.961 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 5.634.430 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 765.762.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 10.050 (προϋπολογισθείσες) έναντι 10.050 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 36.499 (πραγματικές) για το 2012. Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας Ο προϋπολογισμός της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 921.288 έναντι 891.506 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 893.607 για το 2012 (πραγματικές). (Αύξηση για το 2014 κατά 29.782.) Μέρος των συνολικών δαπανών της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, ύψους 544.225, αφορά δαπάνες που βαρύνουν απευθείας το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας [έναντι 542.470 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 542.269 για το 2012 (πραγματικές) (Αύξηση για το 2014 κατά 1.755)]. 55

Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 377.053 (προϋπολογισθείσες) έναντι 349.026 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 335.693 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 28.027.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 10 (προϋπολογισθείσες) έναντι 10 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 15.646 (πραγματικές) για το 2012. Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας Ο προϋπολογισμός της Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 660.540 έναντι 706.363 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 714.257 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 45.823.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 660.520 (προϋπολογισθείσες) έναντι 706.333 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 707.624 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 45.813.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 20 (προϋπολογισθείσες) έναντι 30 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 6.633 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 10.) Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως Ο προϋπολογισμός του Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 1.982.067 έναντι 1.923.767 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 1.811.343 για το 2012 (πραγματικές). (Αύξηση για το 2014 κατά 58.300.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 1.982.017 (προϋπολογισθείσες) έναντι 1.923.717 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 1.811.343 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 58.300.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 50 (προϋπολογισθείσες) έναντι 50 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 0 (πραγματικές) για το 2012. Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού Ο προϋπολογισμός της Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού για το 2014, 56

προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 1.561.736 έναντι 1.904.525 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 2.295.278 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 342.789.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 1.551.646 (προϋπολογισθείσες) έναντι 1.894.435 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 2.277.156 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 342.789.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 10.090 (προϋπολογισθείσες) έναντι 10.090 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 18.122 (πραγματικές) για το 2012. Γραφείο Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα Ο προϋπολογισμός του Γραφείου Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 252.327 έναντι 257.372 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 265.609 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 5.045.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 252.257 (προϋπολογισθείσες) έναντι 257.302 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 260.592 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 5.045.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 70 (προϋπολογισθείσες) έναντι 70 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 5.017 (πραγματικές) για το 2012. Γραφείο Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων Ο προϋπολογισμός του Γραφείου Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 182.864 έναντι 209.102 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 205.937 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 26.238.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 182.794 (προϋπολογισθείσες) έναντι 209.032 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 203.902 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 26.238.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 70 (προϋπολογισθείσες) 57

έναντι 70 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 2.035 (πραγματικές) για το 2012. Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου Ο προϋπολογισμός της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 1.807.731 έναντι 1.779.153 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 1.750.481 για το 2012 (πραγματικές). (Αύξηση για το 2014 κατά 28.578.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 1.773.121 (προϋπολογισθείσες) έναντι 1.743.793 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 1.703.043 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 29.328.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 34.610 (προϋπολογισθείσες) έναντι 35.360 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 47.438 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 750.) Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών Ο προϋπολογισμός της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 530.569 έναντι 548.776 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 539.828 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 18.207.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 530.529 (προϋπολογισθείσες) έναντι 548.736 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 539.828 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 18.207.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 40 (προϋπολογισθείσες) έναντι 40 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 0 (πραγματικές) για το 2012. Υπηρεσία Συνεργατικών Εταιρειών Ο προϋπολογισμός της Υπηρεσίας Συνεργατικών Εταιρειών για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 3.159.976 έναντι 3.134.373 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 3.183.130 για το 2012 (πραγματικές). (Αύξηση για το 2014 κατά 25.603.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 3.159.916 (προϋπολογισθείσες) 58

έναντι 3.134.313 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 3.183.130 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 25.603.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 60 (προϋπολογισθείσες) έναντι 60 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 0 (πραγματικές) για το 2012. Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων Ο προϋπολογισμός της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 437.635 έναντι 468.207 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 474.293 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 30.572.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 437.605 (προϋπολογισθείσες) έναντι 468.177 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 474.293 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 30.572.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 30 (προϋπολογισθείσες) έναντι 30 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 0 (πραγματικές) για το 2012. Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης Ο προϋπολογισμός της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 99.276.972 έναντι 89.291.790 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 39.174.818 για το 2012 (πραγματικές). (Αύξηση για το 2014 κατά 9.985.182.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 3.967.668 (προϋπολογισθείσες) έναντι 8.571.790 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 15.639.763 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 4.604.122.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 95.309.304 (προϋπολογισθείσες) έναντι 80.720.000 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 23.535.055 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 14.589.304.) Γενικό Λογιστήριο Ο προϋπολογισμός του Γενικού Λογιστηρίου για το 2014, προβλέπει συνολικές δαπάνες ύψους 42.357.644 έναντι 46.302.026 για το 2013 (εγκεκριμένες) και 59

44.067.896 για το 2012 (πραγματικές). (Μείωση για το 2014 κατά 3.944.382.) Οι τακτικές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 42.229.339 (προϋπολογισθείσες) έναντι 46.276.986 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 43.969.456 (πραγματικές) για το 2012. (Μείωση για το 2014 κατά 4.047.647.) Οι αναπτυξιακές δαπάνες για το 2014 ανέρχονται σε 128.305 (προϋπολογισθείσες) έναντι 25.040 (εγκεκριμένες) για το 2013 και 98.440 (πραγματικές) για το 2012. (Αύξηση για το 2014 κατά 103.265.) 60

ΜΕΡΟΣ Γ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΡΑΤΙΚΟ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΟΥ 2014 (Οι θέσεις όλων των κοινοβουλευτικών πλευρών που περιλαμβάνονται στο παρόν Παράρτημα δεν έχουν υποστεί γλωσσική ή άλλη επεξεργασία.) 61

Α. Παρατηρήσεις της κοινοβουλευτικής ομάδας του Δημοκρατικού Συναγερμού Ο Προϋπολογισμός του 2014 είναι ένας προϋπολογισμός αυστηρής διόρθωσης στο πλαίσιο του τριετούς προγράμματος που έχει συμφωνηθεί μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των διεθνών δανειστών μας. Το κυπριακό κράτος για να φτάσει να συγκροτήσει προϋπολογισμό για το 2014 και να τον παρουσιάζει στη Βουλή για έγκριση, έχει προηγουμένως εξαντλήσει όλα τα περιθώρια και έχει δαπανήσει όλα τα διαθέσιμα αποθέματα, αφού μέσα σε αυτό το έτος κατέληξε να πληρώνει μισθούς και άλλες υποχρεώσεις μέσω δόσεων του προγράμματος διόρθωσης. Οι δραματικές εξελίξεις του 2013 ήταν απότοκο μιας διαδικασίας που τα προηγούμενα μερικά χρόνια είχαν φέρει την Κυπριακή Δημοκρατία σε κατάσταση χρεοστασίου και πτώχευσης. Η κατάσταση των πραγμάτων Επομένως, ο Προϋπολογισμός του 2014 δεν χαρακτηρίζεται τόσο από πρωτοβουλίες και αυτόβουλες πολιτικές της Κυβέρνησης, όσο από επιλογές αυστηρής προσαρμογής των μεγεθών. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η μείωση των συνολικών δαπανών κατά 18,6%. Τέτοια είναι η δέσμευση της χώρας από την ώρα που μπήκε εθελοντικά σε πρόγραμμα διάσωσης και αυτό το στόχο επιτυγχάνει ο υπουργός Οικονομικών με τον προϋπολογισμό που κατέθεσε. Όταν οι δαπάνες μειώνονται κατά σχεδόν 20% μέσα σε ένα χρόνο, πράγματι δεν μπορεί να υπάρχει περιθώριο κάποιας σημαντικής αναπτυξιακής συμβολής με δαπάνες του κράτους ή και κοινωνικής πολιτικής. Το κράτος δεν μπορεί, αυτή τη στιγμή, να συμβάλει μέσω παρωχημένων παρεμβάσεων δημοσιονομικής πολιτικής στην αντιμετώπιση της σοβαρής ύφεσης στην οποία άρχισε να μπαίνει η οικονομία από το 2010 και την οποία τα τελευταία χρόνια δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει ικανοποιητικά ούτε με τα δημοσιονομκά ελλείμματα της τάξης του 6% ετησίως. Η αναγκαιότητα του προγράμματος διόρθωσης Ως γνωστόν, με απόφαση της Κυβέρνησης, από τον Ιούνιο 2012, η χώρα μας έχει επιλέξει να αντιμετωπίσει το πλήρες χρηματοδοτικό αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει με πρόγραμμα βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η απόφαση αυτή, χωρίς να ήταν κατ αρχήν επιλογή του κυπριακού λαού ή του εκλογικού σώματος, δεσμεύει 62

έκτοτε τη Δημοκρατία. Είχε καταστεί αναπόφευκτη εξαιτίας του συνδυασμού της διεθνούς οικονομικής κρίσης και των συσσωρευμένων εγχώριων ανισορροπιών, στρεβλώσεων και κρατικών ελλειμμάτων με την απουσία κάποιας έγκαιρης αντίδρασης. Την ίδια ώρα, η δύσκολη θέση στην οποία είχε περιέλθει το τραπεζικό σύστημα, το οποίο επεκτάθηκε υπερβολικά τα τελευταία χρόνια, επιδείνωνε δραματικά τη χρηματο-οιοκονομική θέση της οικονομίας. Στο μέσο της διεθνούς οικονομικής κρίσης, η οποία δεν άφησε ανεπηρέαστη την κυπριακή οικονομία, οι ανισορροπίες επιδεινώθηκαν αφού στην τετραετία 2009-2012 το κυπριακό κράτος είχε μέσο ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα 6,1%. Δηλαδή στην περίοδο εκείνη χρειάστηκε να χρηματοδοτηθεί σωρευτικό κρατικό έλλειμμα ύψους 4,2 δις (που αντιστοιχεί σε περίπου το ένα τέταρτο του ΑΕΠ). Η χρηματοδότηση αυτή γινόταν αποκλειστικά με δανεισμό. Το δημόσιο χρέος της χώρας αυξήθηκε κατά 83%, ή 7 δις. Από 8,3 δις στο τέλος του 2008 έφτασε σε ύψος 15,3 δις στο τέλος του 2012, ενώ από το 2011 η χώρα βρέθηκε εκτός των διεθνών αγορών. Ταυτόχρονα, η ραγδαία πιστωτική επέκταση έφερε σε επισφαλή θέση τον τραπεζικό τομέα, ο οποίος έχοντας φτάσει σε μέγεθος υπεροκταπλάσιο του ΑΕΠ, δεν άντεξε τις απώλειες που του επιβλήθηκαν με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Οκτώβριος 2011) ούτε ήταν σε θέση να απορροφήσει άλλες ζημιές που δημιούργησαν δικές του ριψοκίνδυνες πρακτικές. Συγκεκριμένα, η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου 2011 για την απομείωση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας με διαγραφή τραπεζικών πιστώσεων επέδρασε ως «χαριστική βολή» στις κυπριακές τράπεζες. Αυτή η επιβάρυνση, σε συνδυασμό με την επίδραση της οικονομικής ύφεσης, αλλά και κακών πρακτικών διαχείρισης, οδήγησαν τις δυο μεγάλες τράπεζες, όπως και το συνεργατικό πιστωτικό σύστημα, να έχουν ανάγκη κρατικής ενίσχυσης. Η κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει ειδικά η μία εκ των μεγάλων τραπεζών, η οποία σήμερα έχει τεθεί εκτός λειτουργίας αφήνοντας πάλιστα πίσω τεράστιες υποχρεώσεις ρευστότητας που της είχαν παρασχεθεί από την Κεντρική Τράπεζα, μαρτυρά το μέγεθος των προβλημάτων. Το αίτημα του Ιουνίου 2012 63

Ο συνδυασμός όλων αυτών των αρνητικών εξελίξεων οδήγησε την κυπριακή κυβέρνηση να υποβάλει αίτημα, στις 25 Ιουνίου 2012, στον πρόεδρο του Γιούρογκρουπ για χρηματοοικονομική στήριξη από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Αυτό το αίτημα οδήγησε, μετά από διαπραγματεύσεις, στην προκαταρκτική συμφωνία και στο «Μνημόνιο Συναντίληψης» του Νοεμβρίου 2012. Στη βάση εκείνου του «Μνημονίου» εφαρμόζεται και σήμερα ένα πρόγραμμα διόρθωσης και αποκατάστασης των μακρο-οικονομικών ισορροπιών, καθώς και μεταρρύθμισης του χρηματο-οικονομικού τομέα. Μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου 2013 και την εγκατάσταση νέου Προέδρου της Δημοκρατίας και νέας κυβέρνησης και αφού προηγουμένως η Κυπριακή Δημοκρατία είχε βρεθεί σε κατάσταση χρεοστασίου και πτώχευσης, συνομολογήθηκε η τελική δανειακή συμφωνία, συνοδευόμενη από το «Μνημόνιο Συναντίληψης» στη βάση του οποίο καταρτίσθηκε και ο προτεινόμενος προϋπολογισμός. Ο Προϋπολογισμός 2014 ως μέρος του Προγράμματος Ο προϋπολογισμός του 2014 είναι ο δεύτερος, μετά από εκείνον του 2013, που εφαρμόζει μια δραστική πολιτική δημοσιονομικής διόρθωσης που συμφωνήθηκε ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατίας και τους διεθνείς δανειστές. Αν ο περσινός προϋπολογισμός περιέλαβε μέτρα περισυλλογής στο πλαίσιο της προκαταρκτικής συμφωνίας με τους εταίρους μας, αυτός του 2014 σχεδιάστηκε πλέον στη βάση πολύ συγκεκριμένων δεσμεύσεων που ανέλαβε η χώρα μας στο πλαίσιο του Προγράμματος και της υπαγωγής στο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο πλαίσιο της συμφωνίας που έχει συναφθεί έναντι δανεισμού δέκα δισεκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, για τη διάσωση της κυπριακής οικονομίας, ο Προϋπολογισμός του 2014 περιλαμβάνει αυστηρή και αριθμητικά προσδιορισμένη πορεία που θα ακολουθήσουν τα κύρια μακρο-οικονομικά μεγέθη στα επόμενα τρία χρόνια, όπως αυτά καταγράφονται στο «Επικαιροποιημένο Μακροοικονομικό Σενάριο» (ΕΜΣ) που κατατίθεται μαζί με τον Προϋπολογισμό 2014 (βλ. Σελ. 14 και 87 της Εισηγητικής Έκθεσης). 64

Η πορεία της διόρθωσης και της αποκατάστασης ισορροπιών Με αυτά τα δεδομένα, ο Προϋπολογισμός του 2014 αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη δημοσιονομική πολιτική δραστικής διόρθωσης. Πέρων των συμφωνηθέντων στο αρχικό «Μνημόνιο» και όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, «περιλαμβάνει πρόσθετα μέτρα που αντιστοιχούν σε 0,3% του κυπριακού ΑΕΠ» (Μηνιαία έκθεση ΕΚΤ, Δεκέμβριος 2013). Στοχεύει να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα σε 1.126,4 εκ. ή ποσοστό 7,1% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με 1.286,5 εκ. ή 7,8% του ΑΕΠ το 2013 και να περιορίσει την επέκταση του δημοσίου χρέους. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτή η μείωση, θα πρέπει το πρωτογενές ισοζύγιο να μειωθεί σε 483 εκ. από 598 εκ, που ήταν φέτος. Περαιτέρω μείωση 144 εκ. προβλέπεται για το 2015, ούτως ώστε η δημοσιονομική άσκηση του 2016 να αποδώσει πρωτογενές πλεόνασμα 201 εκ. ή 1,2% του ΑΕΠ και δημοσιονομικό έλλειμμα 2,8 %, σύμφωνα με τα όρια που θέτει η Συνθήκη Σταθερότητας. Επειδή από την Άνοιξη του 2011 η Κύπρος έχει πρακτικά αποκλειστεί από τις διεθνείς αγορές, με αποτέλεσμα να μην μπορεί πλέον να χρηματοδοτήσει τα δημόσια οικονομικά της, το δημοσιονομικό έλλειμμα που προβλέπεται στον προϋπολογισμό θα καλυφθεί, τόσο για το 2014 όσο και το 2015, εξ ολοκλήρου από το δάνειο που παραχωρείται στη Δημοκρατία στο πλαίσιο του Προγράμματος. Όπως από το δάνειο αυτό καλύπτεται και η εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους της χώρας. Κρινόμενος στο πλαίσιο του Προγράμματος και ως «προϋπολογισμός διόρθωσης», ο Προϋπολογισμός του 2014 συνεχίζει την επιτυχή μέχρι τώρα εφαρμογή του Προγράμματος, επιφέροντας την ταχεία διόρθωση των δημοσιονομικών ανισοσκελιών, όπως αυτή έχει συμφωνηθεί. Αυτή τη διαπίστωση έκανε το πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στη μηνιαία έκθεσή της του Δεκεμβρίου 2013, αναφέρει ότι «το κυπριακό πρόγραμμα παραμένει σε καλό δρόμο και όλοι οι δημοσιονομικοί στόχοι για το 2013 έχουν τηρηθεί». Με τη συνεπή εφαρμογή αυτής της πολιτικής και σύμφωνα με τις προβλέψεις και της «τρόϊκας», αναμένεται η χώρα να βγει από το περιβάλλον ύφεσης το 2015, σύμφωνα με την πρόβλεψη του ΕΜΣ για μεγέθυνση του ΑΕΠ κατά 0,9% το έτος εκείνο (βλ. Σελ. 87 της Εισηγητικής Έκθεσης). 65

Το αναπόφευκτο «επιτίμιο» αυτής της προσπάθειας, που καταβάλλεται από την Κυβέρνηση είναι ο υποχρεωτικός περιορισμός των δαπανών του κράτους, με τις συνέπειες που αυτή μπορεί αυτό να έχει στη γενικότερη κατανάλωση και την οικονομική δραστηριότητα. Για το 2014 προβλέπεται ότι θα επέλθει περαιτέρω συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 4,8%, συγκρινόμενη με μείωση 7,7% φέτος. Οι επιπτώσεις στην αγορά εργασίας θα είναι επαχθείς, αφού η ανεργία θα αυξηθεί σε ποσοστό 19,8% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού το 2014 από 16,7% φέτος. Αντίθετα, ο πληθωρισμός θα συγκρατηθεί σε χαμηλό επίπεδο (1,0%), ενώ το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών θα βελτιωθεί και θα είναι για πρώτη φορά εδώ και χρόνια πλεονασματικό, δηλαδή 0,3% του Α.Εγχ.Π. (βλ. Σελ. 87 της Εισηγητικής Έκθεσης). Συνέχιση της επιτυχούς προσπάθειας Η μέχρι σήμερα εφαρμογή του δύσκολου προγράμματος διόρθωσης και αναπροσαρμογής έχει στεφθεί από επιτυχία που σημειώθηκε μετά την πρόσφατη επισκόπηση που έχει γίνει από το υπεύθυνο κλιμάκιο της «τρόϊκας», καθώς στη συνέχεια και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ο προϋπολογισμός του 2014 καταγράφει την πολιτική βούληση και την απόφαση της κυβέρνησης να συνεχίσει στην ίδια πορεία, προκειμένου, όπως σχεδιάστηκε να βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο, σε τακτό χρονικό διάστημα δυο ετών. Ο Προϋπολογισμός του 2014 περιλαμβάνει πρόσθετα μέτρα, όπως περαιτέρω περικοπές στα επιδόματα του δημόσιου τομέα, διεύρυνση της φορολογισκής βάσης για ορισμένες κατηγορίες που προηγουμένως απαλλάσσονταν από συνταξιοδοτικά συστήματα, τα κέρδη λαχείων, εισαγωγή των συνταξιοδοτικών εισφορών για προσωρινούς εργαζόμενους και τη στόχευση των κοινωνικών παροχών και συντάξεων. Παράλληλα με αυτή την υπερπροσπάθεια στα δημόσια οικονομικά, εξίσου μεγάλης σημασίας είναι και η μεταρρύθμιση, εξυγίανση και ανάταξη του χρηματο-οικονομικού τομέα. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι αυτή η εκ των πραγμάτων υποχρεωτική και πολύ μεγάλη διορθωτική προσπάθεια που οδηγείται από την κυβέρνηση της χώρας, δεν θα είχε το προσδοκώμενο θετικό αποτέλεσμα χωρίς τη συνδρομή του συνόλου των πολιτών. Όπως είχαμε σημειώσει και πέρσι, με την ευκαιρία της συζήτησης του Προϋπολογισμού για το 2013, «η πιστή εφαρμογή της δανειακής σύμβασης είναι η μόνη επιλογή μας για έξοδο από την παρούσα κρίση». Η Κύπρος έζησε το φάσμα της χρεοκοπίας τον περασμένο Μάρτιο και το 66

απέφυγε αποδεχόμενη το βαρύ φορτίο μιας δραστικής και εντατικής διόρθωσης. Οι δυσβάστακτες συνέπειες αυτής της διόρθωσης που γίνεται τόσο στα οικονομικά του κράτους και στη λειτουργία του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όσο και στο τραπεζικό σύστημα, βαρύνουν τον κυπριακό λαό του οποίου πρέπει να εξαίρεται η κατανόηση, η καρτερικότητα και η συνεργασία. Αντιμετώπιση των ανεπιθύμητων συνεπειών Η ανεργία, η αύξηση φορολογιών και άλλων επιβαρύνσεων που συμφωνήθηκαν εξ αρχής στο Πρόγραμμα, αλλά και οι συνέπειες από τη μείωση παροχών και επιδομάτων, αποτελούν μια πραγματικότητα που δυστυχώς συνοδεύει «νομοτελιακά» τη δραστική και εντατική προσπάθεια διόρθωσης της οικονομίας. Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, υπάρχει η ανάγκη να λειτουργήσουν επιλεκτικά και στοχευμένα δράσεις και ειδικά προγράμματα που θα αναχαιτήσουν την ανεργία και θα ενθαρρύνουν την απασχόληση, αλλά και θα προστατεύσουν την κοινωνική συνοχή. Γι αυτό το λόγο σημειώνεται με ικανοποίηση η πρόσφατη εξαγγελία του Προέδρου της Δημοκρατίας για δέσμη μέτρων ύψους μέχρι 340 εκ. (11 Δεκεμβρίου 2013). Η δέσμη περιέχει μια σειρά από προγράμματα και μέτρα ενθάρρυνσης της απασχόλησης και ενίσχυσης των οικονομικά ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού. Ο προσανατολισμός για τη δημιουργία 7.500 θέσεων εργασίας και για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι η σωστή πολιτική σε αυτή τη δύσκολη χρονική συγκυρία. Η δέσμη μέτρων για την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή Η ίδρυση Ταμείου Επιχειρηματικότητας με κεφάλαια 150 εκ. που θα προέλθουν από ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και θα ενισχυθεί περαιτέρω και από κρατικούς πόρους, θα επιτρέψει να ξεπεραστεί το φαινόμενο της πιστωτικής «ασφυξίας» και να δοθεί ο αναγκαίος δανεισμός σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, προκειμένου να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα. Ταυτόχρονα, τόσο το σχέδιο της άμεσης επιχορήγησης της απασχόλησης, όσο και εκείνο του συνδυασμού εργοδότησης και πρακτικής εξάσκησης στο λιανεμπόριο θα δημιουργήσουν απασχόληση. Όπως επίσης η απασχόληση θα ενισχυθεί από τα δυο σχέδια για την εργοδότηση ανέργων νέων που υπολογίζεται να απορροφήσουν 5.000 ανέργους. Σημαντική τόνωση αναμένεται και από τα δυο σχέδια για τον τουριστικό τομέα. Σύμφωνα με το ένα οι εργαζόμενοι σε ξενοδοχειακές μονάδες οι οποίες δεν θα αναστείλουν τη λειτουργία τους 67

κατά τη χειμερινή περίοδο θα επιδοτηθούν, ενώ επιδότησης θα τύχουν και νεοπροσλαμβανόμενοι άνεργοι που θα τύχουν επαγγελματικής κατάρτισης στην ξενοδοχειακή βιομηχανία. Υπολογίζεται ότι από αυτά τα σχέδια θα δημιουργηθούν άλλες 1.500 θέσεις εργασίας. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία έχουν και τα τρία σχέδια κατά του κοινωνικού αποκλεισμού που συνδυάζουν την απασχόληση ανέργων και την αρωγή σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Η στοχευμένη παροχή φροντίδας σε 1.000 χαμηλοσυνταξιούχους θα τους παρέχει την αναγκαία κοινωνική προστασία, ενώ θα επιτρέψει και την εργοδότηση σημαντικού αριθμού ανέργων. Η επιδότηση υπηρεσιών φροντίδας για παιδιά άλλων 1.000 οικογενειών μεταξύ των οικονομικά ασθενέστερων ομάδων, θα επιτρέψει επίσης όχι μόνο την κοινωνική στήριξη και τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας, αλλά και την αντίστοιχη εργοδότηση σημαντικού αριθμού ανέργων για την παροχή της φροντίδας. Τέλος η επιδότηση 180 κοινωνικών επιχειρήσεων, στο πλαίσιο τόνωσης της κοινωνικής οικονομίας, θα επιτρέψει τόσο την ενθάρρυνση της απασχόλησης όσο και τη στήριξη ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού από τη δράση αυτών των επιχειρήσεων. Σημειώνεται ότι πρόσθετα σε αυτές τις έκτακτες δράσεις της Κυβέρνησης, αναμένεται ότι περί το μέσον του επόμενου έτους θα υλοποιηθεί και η πολιτική για την εξασφάλιση ενός «ελάχιστου εισοδήματος για όλους». Αναμένουμε ότι αυτό θα αποβεί μια αποφασιστική κυβερνητική δράση για την προστασία της κοινωνικής συνοχής. Πρόταση για μια πρόσθετη πολιτική αλληλεγγύης για την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή Ταυτόχρονα, η γενική βούληση όλων των πολιτικών δυνάμεων για να απαμβλυνθούν οι ανεπιθύμητες συνέπειες της δραστικής αναπροσαρμογής, έχει οδηγήσει στην πρόσφατη κατάθεση πρότασης νόμου για τη δημιουργία ειδικού Ταμείου Αλληλεγγύης για την Απασχόληση και την Κοινωνική Συνοχή. Η προικοδότηση αυτού του ταμείου με έσοδα από πρόσθετες περικοπές δαπανών ή/και από κάποια ειδική εισφορά αλληλεγγύης, θα επιτρέψει να διατεθούν πόροι για τη χρηματοδότηση πρόσθετων προγραμμάτων απασχόλησης ή/και στοχευμένης ενίσχυσης σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού στη διάρκεια της εξαγγελλόμενης ως ιδιαίτερα δύσκολης περιόδου που θα ακολουθήσει. 68

Πηγές χρηματοδότησης, ευρωπαϊκά κονδύλια και ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας Είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο λειτουργικό πρόβλημα που παρουσιάζει η κυπριακή οικονομία στην προσπάθεια ανάκαμψης είναι εκείνο της χρηματοδότησης. Ως συνέπεια της δραστικής διόρθωσης και έχοντας συρρικνωθεί περισσότερο από 100% μέσα σε μερικούς μήνες, το τραπεζικό σύστημα της χώρας αντιμετωπίζει μεγάλη στενότητα σε όρους ρευστότητας. Η μέθοδος που επιβλήθηκε για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από «ιδίους πόρους» και όχι με κρατική στήριξη όπως σε άλλες χώρες, είχε ως αποτέλεσμα μιαν άνευ προηγουμένου αποδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα. Μεταξύ των άλλων μειώθηκε απότομα το χαρτοφυλάκιο καταθέσεων. Έτσι, παρά τη δέουσα αποκατάσταση της κεφαλαιακής επάρκειας, οι κυπριακές εμπορικές τράπεζες δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν παρά ελάχιστα την οικονομική δραστηριότητα. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον αποκτά ιδιαίτερη σημασία η έκτακτη βοήθεια την οποία εξασφάλισε η κυβέρνηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (200 εκ ευρώ για την επόμενη διετία), καθώς και η ενίσχυση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (350 εκ. ευρώ). Σημαντικός παράγοντας στη δυσεπίλυτη χρηματο-οικονομική εξίσωση θα είναι και το ότι η κυβέρνηση εξασφάλισε ειδικά αυξημένη συμμετοχή κοινοτικών πόρων σε ύψος 85% για τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα (η Κύπρος έχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση της τάξης των 750 εκ. ευρώ, καθώς και άλλων 490 εκ. ευρώ από την Κοινή Αγροτική Πολιτική). Συνολικά, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει εξασφαλίσει με τις συντονισμένες προσπάθειες της Κυβέρνησης, αλλά και με τη συνδρομή των Κυπρίων ευρωβουλευτών, ποσό πέραν του 1,2 δις, στο πλαίσιο του νέου πολυετούς προγράμματος της Ε.Ε. Επομένως, αποκτά ιδιαίτερα σημασία τόσο η προσπάθεια απορρόφησης των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων, όσο και η στοχευμένη διοχέτευση της χρηματοδότησης σε τομείς και δραστηριότητες που θα επιτρέψουν την ταχύτερη δυνατή ανάκαμψη της οικονομίας. Σε αυτό το πλαίσιο η θεσμική μεταρρύθμιση με τη δημιουργία της Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης, στη θέση του τέως Γραφείου Προγραμματισμού, αναμένεται να συμβάλει στην προσπάθεια ανάταξης της οικονομίας. Η πρόσφατη απόφαση για 69

τη δημιουργία Ταμείου Επιχειρηματικότητας στη διάθεση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ενισχύει την προσπάθεια. Στην ίδια κατεύθυνση μπορεί να συμβάλει και η λειτουργία υφυπουργείων, τόσο για την καλύτερη εκπροσώπηση και συμμετοχή της χώρας στα ευρωπαϊκά κοινοτικά δρώμενα, όσο και για την αναπτυξιακή προσπάθεια. Πρόσθετα σε αυτές τις πηγές χρηματοδότησης, η Κυβέρνηση θα πρέπει να προχωρήσει με τον ταχύτερο δυνατό ρυθμό στην υλοποίηση των σχεδιασμών της για συγκεκριμένα μεγάλα επενδυτικά προγράμματα (π.χ. καζίνο ή Αρχαιολογικό Μουσείο), όπως και για τη δημιουργία συνθηκών και γενικότερα ευνοϊκού κλίματος για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Εξελίξεις στον χρηματο-οικονομικό τομέα Πρόσθετα, απαραίτητη και κεντρική παράμετρος για την ανάταξη της οικονομίας και την επιστροφή σε δρόμους ανάπτυξης και ευημερίας, είναι η πλήρης εξομάλυνση του τραπεζικού τομέα και του ευρύτερου χρηματο-οικονομικού περιβάλλοντος. Είτε με την επώδυνη άντληση κεφαλαίων από καταθέσεις είτε μέσω κρατικού δανεισμού, στην περίπτωση του συνεργατικού πιστωτικού συστήματος, έχει αποκατασταθεί πλήρως η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Στο εξής όμως πρέπει επιτευχθεί εξομάλυνση, ιδιαίτερα με την αποκατάστασης της εμπιστοσύνης και τη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι όμως ένα κατάλληλο και επιμελώς μεθοδευμένο σχέδιο αναδιάρθρωσης του υπερμεγέθους χαρτοφυλακίου των ιδιωτικών δανείων, νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ως προς αυτό το ζήτημα πρέπει να διατυπώσουμε όμως την ανησυχία μας διότι δεν έχει ακόμα σημειωθεί η αναμενόμενη πρόοδος. Με την ευκαιρία της ψήφισης του Προϋπολογισμού, στο πλαίσιο της τεράστιας προσπάθειας που καταβάλλουν το κράτος, οι φορολογούμενοι πολίτες και οι εργαζόμενοι στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, πρέπει να απευθυνθεί και επείγουσα έκκληση τόσο στην αρμόδια αρχή, που είναι η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, όσο και τις εμπορικές τράπεζες για να προχωρήσουν ταχύτερα στην αναδιάρθρωση του δανειακού χαρτοφυλακίου και στην αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Συναφές και νευραλγικής σημασίας ζήτημα είνει εκείνο της συντεταγμένης μείωσης των δανειστικών επιτοκίων που ισχύουν. Στεγαστικά δάνεια και επιτόκια 70

Τις πρωτοβουλίες που αναμένεται να πάρει η Κεντρική Τράπεζα, θα συμπληρώσει και η κυβέρνηση ενεργοποιώντας πλήρως τη λειτουργία της χρηματο-οικονομικής διαμεσολάβησης. Ταυτόχρονα, με δεδομένους τους νέους κανόνες τραπεζικής πρακτικής που εφαρμόζονται από την Κεντρική Τράπεζα, θα πρέπει να επικροτήσουμε και να ενθαρρύνουμε την προσπάθεια της Κυβέρνησης για να αποτρέψει το ενδεχόμενο μαζικής εκποίησης κατοικιών εξαιτίας του χειρισμού επισφαλών δανείων. Παρά την πίεση των κανονισμών και των χρηματο-οικονομικών μεγεθών, η διάθεση που επιδεικνύεται για να υιοθετηθούν ειδικές διευθετήσεις και να αποτραπεί η κοινωνική αναστάτωση, μαρτυρά μια ορθή πολιτική. Ταυτόχρονα, είναι κοινή παραδοχή ότι θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και το μεγάλο πρόβλημα του «απαγορευτικά ψηλού» επιπέδου των επιτοκίων που ισχύουν στην Κύπρο. Αναγνωρίζοντας τις ιδιάζουσες συνθήκες που ισχύουν σήμερα και λαμβάνοντας υπόψη και την ευαίσθητη κατάσταση του τραπεζικού τομέα, θεωρούμε ότι επιβάλλεται, ως βασική προϋπόθεση αποκατάστασης της οικονομικής δραστηριότητας, η ουσιαστική μείωση των δανειστικών επιτοκίων. Να συνεχιστεί και να προχωρήσει μέχρι τέλους η μεταρρύθμιση Αποφασίζοντας να εγκρίνει τον Προϋπολογισμό που έχει υποβάλει η Κυβέρνηση, στο πλαίσιο του Προγράμματος Διάσωσης, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του Δημοκρατικού Συναγερμού επισημαίνει ότι η προσπάθεια αποκατάστασης ισορροπιών στα δημοσιονομικά και άλλα μακροοικονομικά μεγέθη δεν εξαντλείται στον προϋπολογισμό του κράτους. Για την ανάταξη της κυπριακής οικονομίας ρόλο θα παίξει τόσο η ευρύτερη μεταρρύθμιση του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όσο και η αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας στην ευρύτερη οικονομία. Αναμένουμε με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα και τις προτάσεις από την προργασία που κάνει η Επίτροπος Μεταρρύθμισης όσο και οι ειδικοί σύμβουλοι που μετακάλεσε από το εξωτερικό η Κυβέρνηση. Η εφαρμογή μιας μεταρρύθμισης του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως συμπεριλαμβάνεται στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του Προέδρου Αναστασιάδη θα είναι μεγάλης σημασίας για την έξοδο από την ύφεση και την άρση του αδιεξόδου. 71

Η Κύπρος σήμερα χρειάζεται μεταρρυθμίσεις, τομές και αλλαγές που θα δώσουν ένα πραγματικό πρότυπο ανάπτυξης και δημιουργίας. Από αυτή την άποψη, η μεταρρύθμιση και η αναδιάρθωση των ημικρατικών οργανισμών είναι ένα άλλο μεγάλο στοίχημα που καλείται να κερδίσει η χώρα μας. Πέραν της υποχρέωσης να συμβάλει με δικούς της πόρους, της τάξης του 1,4 δις, μέχρι το τέλος του Προγράμματος, η χώρα και οι φορολογούμενοι πολίτες έχουν κάθε συμφέρον να δουν τους ημικρατικούς οργανισμούς να μεταρρυθμίζονται ριζικά και να εκσυγχρονίζονται, προκειμένου να συμβάλουν σε εξοικονομήσεις, οικονομική αποτελεσματικότητα, αλλά και στη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών στον πολίτη. Αποφασιστικής σημασίας είναι και η ριζική μεταρρύθμιση της διάρθρωσης και της λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού. Οι εξοικονομήσεις και η περισυλλογή που έχουν υιοθετηθεί εκτάκτως, στο πλαίσιο του Προγράμματος, πρέπει να δημιουργήσουν μια νέα βάση ενός ευέλικτου, οικονομικότερου και φιλικού προς τον πολίτη και την οικονομική δραστηριότητα κράτους. Έγνοια μας πρέπει να είναι, με την έξοδο από το Πρόγραμμα, ο ευρύτερος δημόσιος τομέας να ξεκινήσει και να διατηρηθεί σε αυτή τη νέα βάση του οικονομικής, ευέλικτης και αποτελεσματικής λειτουργίας που δημιουργείται με τη δραστική διόρθωση. Αυτό το κράτος, μέσα από τους προσανατολισμούς μιας ορθολογικής και πραγματιστικής πολιτικής της σημερινής κυβέρνησης συνεργασίας, αναμένουμε ότι θα συμβάλει αποφασιστικά στον επιτελικό σχεδιασμό ενός νέου οικονομικού προτύπου ανάπτυξης, με εξαγωγικό προσανατολισμό και διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων στη βάση της παραγωγικότητας και της αξιοποίησης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας και των πολιτών της, και ιδιαίτερα των νεότερων μεταξύ αυτών. 72

Β. Παρατηρήσεις της κοινοβουλευτικής ομάδας ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις Μετά το πέρας της συζήτησης του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2014, ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού, εκτιμώντας τα επιμέρους δεδομένα του Κρατικού Προϋπολογισμού αλλά και την γενικότερη κατάσταση της Κυπριακής Οικονομίας η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΑΚΕΛ Αριστερά Νέες Δυνάμεις κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα και εκτιμήσεις. Επιμέρους και εξειδικευμένες αναφορές θα γίνουν από μέρους της Κοινοβουλευτικής Ομάδας κατά την διάρκεια της συζήτησης του Προϋπολογισμού στην Ολομέλεια του Σώματος. 1. Η κυπριακή οικονομία βρίσκεται εν μέσω μιας βαθιάς οικονομικής ύφεσης η οποία είναι απότοκο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Μιας κρίσης η οποία έχει βαθύνει ακόμα περισσότερο μετά τη συμφωνία Αναστασιάδη-Eurogroup και τις αποφάσεις για το κούρεμα των καταθέσεων, τη βίαιη συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα της χώρας και όλους τους υπόλοιπους, επαχθείς για την Κύπρο όρους του μνημονίου. 2. Η πιστωτική ασφυξία που ακολούθησε και η έλλειψη ρευστότητας στην οικονομία, οδήγησε στο κλείσιμο χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων και στην εκτίναξη της ανεργίας από το 12% στο 17,2% με 76,000 άνεργους. 3. Ανάμεσα στους επαχθέστερους όρους του μνημονίου είναι και η δέσμευση της κυβέρνησης Αναστασιάδη για ιδιωτικοποιήσεις και ξεπούλημα στον ιδιωτικό τομέα των κερδοφόρων ημικρατικών οργανισμών. 4. Οι δείκτες εμπιστοσύνης στην οικονομία μας παρουσιάζουν ακόμα μεγαλύτερη επιδείνωση όσον αφορά στις προσδοκίες για το 2014. 5. Τα αποτελέσματα στη βιομηχανία, τις κατασκευές και τις επενδύσεις παρουσιάζουν σημαντική επιδείνωση. Η ίδια εικόνα και ακόμα χειρότερη αναμένεται μέσα στο 2014. 6. Ο τραπεζικός τομέας έχει συρρικνωθεί κατά 35% και όλες ανεξαιρέτως οι τράπεζες καταγράφουν ζημιές. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια πλησιάζουν κατά μέσο όρο το 40%. Ο Συνεργατισμός μετατράπηκε σε Κρατική Εμπορική Τράπεζα με 18 υποκαταστήματα, χάνοντας έτσι την κοινωνική του φυσιογνωμία. 73

7. Η κατανάλωση συρρικνώθηκε βίαια (δημόσια και ιδιωτική) επηρεάζοντας αρνητικά την ανάπτυξη, βαθαίνοντας ακόμα περισσότερο την κρίση. 8. Ο τουρισμός παρουσίασε σταθερότητα στις αφίξεις αλλά με σημαντική αύξηση στα έσοδα. 9. Ισχνό θετικό ρυθμό ανάπτυξης παρουσιάζει ο πρωτογενής τομέας, μέσα στο 2013. 10. Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα μέσα στο 2013 αναμένεται να καταγραφεί ύφεση με αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 7%-7,5%. 11. Το δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να κυμανθεί ελαφρά κάτω από το 7% και το δημόσιο χρέος θα ανέλθει στο 114% του ΑΕΠ. 12. Η ανεργία θα ανέλθει στο 17,2% μέσα στο 2013 ενώ το 2014 αναμένεται να ξεπεράσει το 20%. Η ανεργία ανάμεσα στους νέους προσεγγίζει σχεδόν το 80%. 13. Οι εκτιμήσεις και οι προσδοκίες για το 2014 διαφέρουν. Το σίγουρο είναι ότι η ύφεση θα συνεχιστεί. 14. Δυστυχώς η έξοδος της οικονομίας από την ύφεση δεν προβλέπεται να πραγματοποιηθεί πριν το τέλος του 2016. 15. Ο Προϋπολογισμός του 2014 είναι ο πρώτος μνημονιακός προϋπολογισμός και συνάμα ο πρώτος προϋπολογισμός της κυβέρνησης Αναστασιάδη. Δυστυχώς ο προϋπολογισμός ακολουθεί την πεπατημένη του μνημονίου τόσο ως προς τη φιλοσοφία όσο και ως προς τη συγκρότηση του. 16. Διαπιστώνουμε ότι η πολιτική και η φιλοσοφία του κουρέματος άγγιξε και τον κρατικό προϋπολογισμό ο οποίος περιλαμβάνει περικοπές δαπανών ύψους 626 εκατομ. 17. Από πλευράς κυβέρνησης φαίνεται να επιδεικνύεται υπερβάλλον ζήλος αφού η μνημονιακή δημοσιονομική υποχρέωση αφορούσε περικοπές ύψους 270 εκατομ. Τα κονδύλια για την ανάπτυξη μειώνονται κατά 20%, ενώ σημαντικές περικοπές ύψους 126εκ αφορούν κοινωνικές δαπάνες, δαπάνες για την υγεία την παιδεία και τον πολιτισμό. 18. Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 είναι ο πιο σφικτός προϋπολογισμός όλων των εποχών. Αποτελεί το εργαλείο για την εφαρμογή μιας καταστροφικής νεοφιλελεύθερης 74

συνταγής η οποία οδηγεί την οικονομία στα γρανάζια ενός φαύλου κύκλου λιτότητας και ύφεσης. 19. Ο προϋπολογισμός του 2014 αποτελεί τη συνέχεια αλλά και το επιστέγασμα μιας σειράς αντιλαϊκών πολιτικών που έχει ήδη εφαρμόσει η κυβέρνηση όπως: - Η εισαγωγή της φορολογίας για την ακίνητη ιδιοκτησία με δυσανάλογη επιβάρυνση των χαμηλών στρωμάτων και παράλληλες ελαφρύνσεις των μεγαλοϊδιοκτητών γης. - Η εισαγωγή τελών στα νοσοκομεία και η ουσιαστική κατάργηση της δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. - Οι πρόσθετες επιβαρύνσεις στα τέλη κυκλοφορίας. - Οι περικοπές στις συμπληρωματικές συντάξεις, η κατάργηση του πασχαλινού επιδόματος και η εισαγωγή κομίστρων στις δημόσιες συγκοινωνίες. 20. Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 κινείται μέσα στα πλαίσια του Μνημονίου συναντίληψης με το οποίο διαφωνούμε, είναι ο προϋπολογισμός αυστηρής λιτότητας, με τεράστιες περικοπές στην ανάπτυξη. Σημαντικές περικοπές γίνονται και στις κοινωνικές παροχές, την υγεία, την παιδεία, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό. Πρόκειται για προϋπολογισμό αντιαναπτυξιακό, υφεσιακό και κοινωνικά ανάλγητο. 21. Ως αποτέλεσμα των μνημονιακών πολιτικών που με υπερβάλλοντα ζήλο εφαρμόζει η κυβέρνηση Αναστασιάδη οι οποίες αντικατοπτρίζονται και στον Κρατικό Προϋπολογισμό, οξύνονται οι κοινωνικές αντιθέσεις, αυξάνεται η ανεργία, η φτώχεια και η ανέχεια και βαθαίνουν ακόμα περισσότερο η κρίση και η ύφεση. Με βάση τις πιο πάνω διαπιστώσεις και εκτιμήσεις η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΑΚΕΛ - Αριστερά-Νέες Δυνάμεις θα προχωρήσει στην καταψήφιση του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2014 στο σύνολο του. Επιμέρους εισηγήσεις για τροπολογίες θα κατατεθούν κατά την διάρκεια της συζήτηση του. 75

Γ. Παρατηρήσεις της κοινοβουλευτικής ομάδας του Δημοκρατικού Κόμματος O φετινός Κρατικός Προϋπολογισμός είναι ο πρώτος στα χρονικά της Κυπριακής Δημοκρατίας που βρίσκει την χώρα μας ενταγμένη σε μηχανισμό στήριξης και υπό την αυστηρή επιτήρηση των διεθνών δανειστών της. Η Κύπρος, μπροστά στο φάσμα μιας άτακτης και ολικής χρεοκοπίας, δεν κατόρθωσε να αποφύγει τις πολύ αυστηρές και οδυνηρότατες αποφάσεις του Eurogroup. Από τον περασμένο Μάρτιο η κυπριακή οικονομία μπήκε σε μια έντονα υφεσιακή περίοδο και η κυπριακή κοινωνία σε περίοδο ανέχειας, δυσπραγίας και λιτότητας. Η Κύπρος της προόδου και της ανάπτυξης, της ευημερίας και του υψηλού βιοτικού επιπέδου βιώνει σήμερα τα κοινωνικά παντοπωλεία και συσσίτια, την ανεργία, τη συρρίκνωση μισθών, συντάξεων, εισοδημάτων, επιδομάτων. Στη βάση των υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι των διεθνών δανειστών της, ο Κρατικός Προϋπολογισμός για το 2014 χαρακτηρίζεται από μέτρα αυστηρής λιτότητας και δημοσιονομικής πειθαρχίας και από περαιτέρω περιορισμό των λειτουργικών και μη παραγωγικών δαπανών, αλλά και των αναπτυξιακών δαπανών, οι οποίες υπό συνθήκες οικονομικής σταθερότητας θα μπορούσαν να επανεκκινήσουν την κυπριακή οικονομία και να την ωθήσουν σε πορεία ανάκαμψης. Η ανάγκη για δραστική δημοσιονομική διόρθωση και εξυγίανση, αλλά και η δραματική και απότομη συρρίκνωση του βασικού πυλώνα ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας που ήταν μέχρι πρότινος ο χρηματοπιστωτικός τομέας, έχουν επιφέρει δυσάρεστες παρενέργειες στο βιοτικό επίπεδο των Κύπριων πολιτών, ωθώντας παράλληλα την κυπριακή οικονομία σε μεγάλες υφεσιακές πιέσεις. Παράλληλα με τη δραστική συρρίκνωση του χρηματοπιστωτικού τομέα, ανασταλτικοί παράγοντες για ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας και σύντομης εξόδου από την κρίση είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης και η μειωμένη αξιοπιστία της κυπριακής οικονομίας, η μειωμένη ρευστότητα στην οικονομία και η μείωση της ιδιωτικής και δημόσιας κατανάλωσης λόγω των μισθολογικών περικοπών και της λήψης των μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης. 76

Οικονομική κατάσταση κυπριακής οικονομίας Με βάση τα προβλεπόμενα στο Μνημόνιο Συναντίληψης, η κυπριακή οικονομία αναμένεται να παρουσιάσει σημαντική ύφεση τα έτη 2013 και 2014, ενώ από το 2015 προβλέπεται σταδιακή ανάκαμψη. Ως αποτέλεσμα της συρρίκνωσης της οικονομίας μας, η αγορά εργασίας, όπως είναι φυσικό, επηρεάστηκε δυσμενώς. Για το 2013, η ανεργία, σύμφωνα πάντοτε με το μνημόνιο συναντίληψης προβλέπεται να ανέλθει έχει ήδη ανέλθει - γύρω στο 17% του εργατικού δυναμικού, σε σχέση με 11,8% το 2012, ενώ για το 2014 η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω και να ανέλθει στο 19,5%. Με λίγα λόγια η Κύπρος να έχει την μεγαλύτερη ετήσια ποσοστιαία αύξηση της ανεργίας μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης και την τρίτη χειρότερη επίδοση μετά την Ελλάδα και την Ισπανία. Η παρατεταμένη ύφεση και η αρνητική ανάπτυξη της οικονομίας μας έχουν επηρεάσει αρνητικά τα κρατικά έσοδα. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο για το 2013 αναμένεται να παρουσιάσει οριακή επιδείνωση λόγω της αύξησης του δημοσιονομικού ελλείμματος από 6,4% του ΑΕΠ το 2012, σε 6,6% του ΑΕΠ. Ωστόσο, αποτελεί θετική εξέλιξη το γεγονός πως παρατηρείται έστω μικρή βελτίωση στο δημοσιονομικό έλλειμμα ως προς τις αρχικές προβλέψεις που έχουν περιληφθεί στο μακροοικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, σύμφωνα με τις οποίες το δημοσιονομικό ισοζύγιο προβλεπόταν να είναι ελλειμματικό κατά 714 εκατομ. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ ανήλθε στο 86,6% στο τέλος του 2012 σε σύγκριση με 71,5% στο τέλος του προηγούμενου χρόνου. Για το 2013 ο δείκτης του δημόσιου χρέους προβλέπεται να αυξηθεί δραματικά και να φτάσει στο 114,3%, λόγω ακριβώς του δανείου ύψους 10δις από τον μηχανισμό στήριξης, καθώς και της μείωσης του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές. Το 2014, το δημόσιο χρέος αναμένεται να ανέλθει στο 124.3%. Για τα έτη 2015 και 2016 το δημόσιο χρέος προβλέπεται να μειωθεί στα 19.406δις και 19.139δις αντίστοιχα ή στο 120% και 114% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών το 2013 με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο παρουσιάζεται βελτιωμένο και προβλέπεται γύρω στο -1,4% του ΑΕΠ σε σύγκριση με - 77

2,0% του ΑΕΠ που προέβλεπε το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου. Για το 2014 προβλέπεται περαιτέρω βελτίωση και το ισοζύγιο μετατρέπεται σε πλεονασματικό. Συγκεκριμένα, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να ανέλθει στο 0,3% του ΑΕΠ σε σύγκριση με έλλειμμα ύψους -0,6% του ΑΕΠ που προβλεπόταν με βάση το προηγούμενο μακροοικονομικό σενάριο. Για το 2015 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να κυμανθεί γύρω στο 0,2% του ΑΕΠ ενώ για το 2016 προβλέπεται να είναι ισοσκελισμένο. Προκλήσεις κυπριακής οικονομίας Το 2014 η κυπριακή οικονομία καλείται να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, όπως είναι η οικονομική ύφεση, η αυξανόμενη ανεργία, το ψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα και το πολύ ψηλό ποσοστό δημόσιου χρέους, η αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα καθώς και η αντιμετώπιση άλλων διαρθρωτικών θεμάτων, όπως είναι η μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, η μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικών παροχών και η εφαρμογή του γενικού συστήματος υγείας. Ο τραπεζικός τομέας κατά το 2014, προβλέπεται ότι θα υποστεί περαιτέρω ζημιές λόγω της αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, της αύξησης της ανεργίας, της μείωσης των εισοδημάτων των νοικοκυριών, του περιορισμού των πωλήσεων και της μείωσης των κερδών των επιχειρήσεων, εξαιτίας της αναμενόμενης περαιτέρω επιδείνωσης του μακροοικονομικού περιβάλλοντος. Είναι για αυτό ακριβώς το λόγο που το ΔΗ.ΚΟ. επιμένει στην αναδιάρθρωση των δανείων και τη μείωση των δανειστικών επιτοκίων. Σε μια τέτοια περίπτωση τράπεζες και δανειολήπτες θα έχουν αμοιβαίο όφελος. Από τη μία θα μειωθεί ο κίνδυνος τα δάνεια να μετατρέπονται σε μη εξυπηρετούμενα με όλες τις συνεπακόλουθες αρνητικές συνέπειες, ενώ από την άλλη οι πολίτες θα μπορούν να εξυπηρετούν τις υποχρεώσεις τους με μικρότερο κόστος. Θεωρούμε, παράλληλα, πως η ανακεφαλαιοποίηση και αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα θα συντελέσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, στην πλήρη κατάργηση των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων, γεγονός που θα επιτρέψει την επάνοδο της οικονομίας σε πορεία βιώσιμης ανάπτυξης. Αναπτυξιακή προοπτική 78

Σημαντική παράμετρος που σχετίζεται με την επάνοδο της Κύπρου στις αγορές είναι και η αποκατάσταση της αναπτυξιακής προοπτικής, η οποία εξαρτάται σημαντικά από τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, την πλήρη κατάργηση των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων, την άρση των γραφειοκρατικών και άλλων εμποδίων που επηρεάζουν τους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας καθώς και από τη φορολογική σταθερότητα. Υπό τέτοιες συνθήκες θα υπάρξει μεγαλύτερη προσέλκυση ξένων επενδυτικών κεφαλαίων για αξιοποίηση τους σε νέους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι ο τομέας της ενέργειας, η λειτουργία καζίνο, οι επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, καθώς και για περαιτέρω ώθηση του τουρισμού, αλλά και σε άλλους τομείς, όπως είναι ο ιατρικός τουρισμός, ο εκκλησιαστικός κλπ. Επίσης, ένας άλλος τομέας που προσφέρεται είναι η προώθηση της Κύπρου ως εκπαιδευτικό και ιατρικό κέντρο. Σημαντικά βήματα σταθεροποίησης Ως ΔΗ.ΚΟ. θεωρούμε πως τους μήνες που έχουν μεσολαβήσει από τον περασμένο Μάρτιο έχουν γίνει σημαντικά βήματα σταθεροποίησης της κατάστασης της κυπριακής οικονομίας και σταδιακής επανάκτησης της αξιοπιστίας της. Αυτό άλλωστε έχει επιβεβαιωθεί και στη δεύτερη αξιολόγηση από το κλιμάκιο της τρόικας της προόδους εφαρμογής του κυπριακού προγράμματος της, καθώς και από την πρόσφατη αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας από τον οίκο αξιολόγησης Standard and Poor`s Σημειώνεται ότι πρόκειται για την πρώτη αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας ύστερα από τρία χρόνια συνεχών υποβαθμίσεων. Πρόκειται για ένα γεγονός που μπορεί να λεχθεί ότι συνιστά επιβράβευση των προσπαθειών και κυρίως των οδυνηρών θυσιών που κλήθηκε να υποστεί ο κυπριακός λαός. Παράλληλα με την πιο πάνω θετική εξέλιξη, σημειώνουμε τις επίσης θετικές εξελίξεις της αισθητής μείωσης της εκροής καταθέσεων και της αύξησης των καταθέσεων κατοίκων από τρίτες χώρες. Φυσικά, ο δρόμος παραμένει ακόμα μακρύς και δύσκολος. Ο στόχος για απεμπλοκή από το μνημόνιο και αποφυγή άλλων πρόσθετων μέτρων λιτότητας θα επιτευχθεί αν όλοι συνεχίσουμε αυτή τη δύσκολη προσπάθεια με αποφασιστικότητα και πειθαρχία. 79

Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 μπορεί να σηματοδοτήσει την αφετηρία για μια νέα αρχή για την χώρα μας. Για να κάνουμε αυτή τη νέα αρχή που χρειάζεται ο τόπος πρέπει φυσικά να επέλθει η κάθαρση και η παραδειγματική τιμωρία όσων ενέχονται στο οικονομικό έγκλημα σε βάρος της κυπριακής οικονομίας και του λαού. Αφετηρία για νέα αρχή Παράλληλα, η δημιουργία κλίματος συναίνεσης, η διασφάλιση συνθηκών εργατική ειρήνης και κοινωνικής δικαιοσύνης τις δύσκολες αυτές ώρες, μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό παράγοντα στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και των οίκων αξιολόγησης προς την Κυπριακή οικονομία. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος ανάκτησης της εμπιστοσύνης των δανειστών, των αγορών και των ευρωπαίων εταίρων της Κύπρου, παρά μόνο μέσω της υλοποίησης των ανειλημμένων δεσμεύσεων της Δημοκρατίας με απώτερο στόχο την επανεκκίνηση της κυπριακής οικονομίας, την επάνοδο στις αγορές, και την έξοδο από την ύφεση. Η μόνη, δυστυχώς επιλογή είναι να υιοθετήσουμε και να εφαρμόσουμε πιστά τα μέτρα που έχουν συμφωνηθεί, ώστε να καταφέρει η χώρα μας να εξυγιάνει την οικονομία της και να θέσει βιώσιμες προοπτικές για ανάπτυξη. 80

Δ. Παρατηρήσεις του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ Διανύουμε την κρισιμότερη περίοδο για την Κυπριακή οικονομία, αφού τραγικά λάθη, καθυστερήσεις και ανεπάρκειες, τόσο όσον αφορά το δημοσιονομικό τομέα όσο και τον τραπεζικό, οδήγησαν τη χώρα στο μηχανισμό στήριξης και στην Τρόικα. Η διολίσθηση των δημοσιονομικών δειχτών, η απερίσκεπτη διαχείριση του δημόσιου χρέους, η έκθεση των τραπεζών στην Ελλάδα και η χωρίς όρια πιστωτική τους επέκταση έφεραν την Κύπρο κοντά στη στάση πληρωμών. Η Κυπριακή οικονομία παρουσιάζει πρωτογενές έλλειμμα, δηλαδή ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μεγάλη αύξηση των κρατικών δαπανών κατά την τελευταία πενταετία που είχε ως αποτέλεσμα την εκτόξευση του δημόσιου χρέους. Οι τραγικές εμπειρίες που έζησε η χώρα μας τον τελευταίο καιρό, μας θέτουν μπροστά σε ιστορικές ευθύνες και κρίσιμες αποφάσεις. Ο προϋπολογισμός του 2014 είναι ο πρώτος μνημονιακός προϋπολογισμός, μετά τις αποφάσεις του Eurogroup το Μάρτιο, και ο οποίος ουσιαστικά επιβλήθηκε από την Τρόικα. Δυστυχώς με τη μεγάλη μείωση των δαπανών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αφορούν αναπτυξιακά έργα, ο κρατικός προϋπολογισμός παύει να είναι εργαλείο προώθησης της ανάπτυξης. Η άνευ προηγουμένου απόφαση για άμεση συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα και για χρησιμοποίηση των ανασφάλιστων καταθέσεων για ανακεφαλαιοποίηση των δύο μεγάλων κυπριακών τραπεζών, οδήγησε ουσιαστικά στην αφαίρεση σημαντικότατης ρευστότητας από την αγορά και παρέλυσε την πραγματική οικονομία. Παράλληλα, η Τρόικα στο δημοσιονομικό μέρος εφάρμοσε την κλασσική υφεσιογενή συνταγή της με αποκοπές μισθών, επιδομάτων, συντάξεων και επιβολή αυξημένων φορολογιών. Αναμένεται ότι η Κύπρος θα είναι αντιμέτωπη με πρωτόγνωρα υψηλά ποσοστά ύφεσης, λόγω έλλειψης ρευστότητας και συρρίκνωσης της κατανάλωσης. Σύμφωνα με το αναθεωρημένο πρόγραμμα το ποσοστό συρρίκνωσης του ΑΕΠ της Κύπρου το 2013 θα φτάσει το 7,7% ενώ το 2014 θα κυμανθεί στο 4,4%. 81

Το Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ πιστεύει πως η άμεση προτεραιότητα για τη χώρα μας είναι η διαχείριση των αρνητικών συνεπειών της απόφασης του Eurogroup και των όρων του μνημονίου, η ομαλοποίηση του τραπεζικού τομέα, τόσο όσο αφορά σε θέματα κεφαλαιακής επάρκειας αλλά και ρευστότητας, και η όσον το δυνατόν γρηγορότερη λήψη συγκεκριμένων μέτρων αναπτυξιακού χαρακτήρα, μέσα από την αναδιάρθρωση της οικονομίας. Παράλληλα όμως πιστεύουμε πως στρατηγικός μας στόχος πρέπει να είναι η διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού για έξοδο από την κρίση και το μνημόνιο το συντομότερο δυνατόν και επάνοδο της χώρας στις αγορές, ώστε να μπορέσει η πατρίδα μας να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για επάνοδο στην ομαλότητα και την ευημερία. Υπάρχουν επιπλέον σημαντικές διαρθρωτικές στρεβλώσεις στην Κυπριακή οικονομία που θα έπρεπε να διορθώναμε από μόνοι μας. Για παράδειγμα οι Κυπριακές Αερογραμμές αιμορραγούν από το 2003. Έκτοτε οι φορολογούμενοι φορτώθηκαν με δεκάδες εκατομμύρια χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Όσον αφορά το δημόσιο τομέα εδώ και αρκετά χρόνια προσπαθούμε να βρούμε τους τρόπους για να εφαρμοστεί σχέδιο εναλλαξιμότητας και σύστημα αξιολόγησης της παραγωγικότητας. Η φορολόγηση της ακίνητης ιδιοκτησίας το 2013 γίνεται με δεδομένα του 1980, πολλά ακίνητα μένουν χωρίς τίτλο ιδιοκτησίας ενώ στον τομέα της υγείας καθυστερήσαμε στην εφαρμογή του ΓΕΣΥ, ένα σύστημα το οποίο η ΕΔΕΚ στήριξε διαχρονικά. Λαμβάνοντας υπόψη τη δημοσιονομική εξέλιξη των χωρών, που βρίσκονται σε μνημονιακό πρόγραμμα, τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται, οδηγούν σε μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας. Το ποσοστό των ανέργων στην Κύπρο ξεπέρασε το 17%, ενώ το 40% των νέων μας βλέπουν τα όνειρα τους για εξεύρεση εργασίας να συνθλίβονται. Μετά την απόφαση του Eurogroup θα πρέπει να υπάρξει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός που να οδηγεί στη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα με τη σταδιακή, αλλά το συντομότερο δυνατό, αφαίρεση των περιορισμών στις τραπεζικές συναλλαγές και τη μείωση των δανειστικών επιτοκίων και να συμπεριλαμβάνει μέτρα κοινωνικής προστασίας και ώθησης της ανάπτυξης Βασικός στόχος πρέπει να είναι η σταδιακής αποδέσμευση από το μνημόνιο μέσα από τη διόρθωση των δημοσιονομικών δεικτών, διασφάλιση της ρευστότητας στις τράπεζες και την πραγματική οικονομία, επάνοδο στις αγορές και προσέλκυση επενδύσεων. 82

Η έξοδος από την κρίση πρέπει να αποτελέσει και το σημείο εισόδου σε μια διατηρήσιμη κοινωνική οικονομία της αγοράς, σε μια πιο έξυπνη, πιο πράσινη οικονομία στην οποία η ευημερία μας θα προέρχεται από την καινοτομία και την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων που έχουμε στη διάθεσή μας και στην οποία οι γνώσεις θα αποτελούν τη βασική εισροή στην παραγωγική διαδικασία. Η κινητοποίηση των δυνάμεων αυτών θα μας βοηθήσει να βρούμε νέες πηγές ανάπτυξης, να δημιουργήσουμε νέες θέσεις απασχόλησης και να προστατεύσουμε τα εισοδήματα των εργαζομένων. Όσον αφορά τους ημικρατικούς οργανισμούς το ΚΣ ΕΔΕΚ είναι ξεκάθαρα αντίθετο σε οποιαδήποτε προσπάθεια πλήρους ιδιωτικοποίησης των κερδοφόρων ημικρατικών οργανισμών και εκποίησης τους με συνοπτικές διαδικασίες. Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε άλλες μορφές συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στους οργανισμούς αυτούς, συμπεριλαμβανομένης και πιθανής μετοχοποίησης. Είναι σημαντικό η περίπτωση κάθε οργανισμού να εξεταστεί ξεχωριστά, καθώς οι συνθήκες για κάθε οργανισμό είναι μοναδικές και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από ένα ενδεχόμενο γενικό πολυνομοσχέδιο. Αποτελεί αδήριτη ανάγκη η ετοιμασία ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού για τις αποκρατικοποιήσεις προσεκτικά σχεδιασμένου που να διασφαλίζει τα σωστά οικονομικά ανταλλάγματα, τις θέσεις εργασίας, τη διατήρηση του ανταγωνισμού, την εθνική ασφάλεια και την πρόσβαση όλων των κατοίκων σε κοινωνικά αγαθά, όπως το ηλεκτρικό ρεύμα και το νερό. Αξιολογήσεις από Τρόικα Το ΚΣ ΕΔΕΚ, θεωρεί μεν ως σημαντική εξέλιξη το γεγονός ότι η δεύτερη αξιολόγηση της πορείας του προγράμματος προσαρμογής κρίθηκε από την Τρόϊκα ως θετική, εκφράζει όμως ταυτόχρονα την ανησυχία της για την κατάσταση της κυπριακής οικονομίας η οποία παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Σημειώνουμε τα σημαντικά βήματα που έγιναν αναφορικά με την ανακεφαλαιοποίηση της Ελληνικής Τράπεζας και του Συνεργατισμού και τη συγκρότηση της νέας διοίκησης στην Τράπεζα Κύπρου, καθώς επίσης και το ότι τα δημοσιονομικά βρίσκονται εντός των στόχων του 83

Μνημονίου. Εκείνο όμως που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι πως θα μπορέσει η οικονομία μας να βγει έξω από τα επικίνδυνα αδιέξοδα στα οποία βρίσκεται. Η πραγματική οικονομία εξακολουθεί να βρίσκεται βυθισμένη στην ύφεση, και η έλλειψη ρευστότητας, τα ψηλά επιτόκια και οι περιορισμοί στις τραπεζικές συναλλαγές οδηγούν πολλές επιχειρήσεις σε κλείσιμο. Προϋπολογισμός 2014 Ο κρατικός Προϋπολογισμός για τα 2014 είναι ο πρώτος προϋπολογισμός μετά τη δανειακή σύμβαση που συμφωνήθηκε με την Τρόϊκα και καταρτίστηκε στα πλαίσια των συγκεκριμένων δημοσιονομικών στόχων που καθορίστηκαν στο Μνημόνιο Συναντίληψης. Τα δεδομένα αυτά, αλλά και οι οικονομικές συνθήκες που περνά ο τόπος σήμερα, καθιστούν απαραίτητη τη μείωση των ελλειμμάτων μέσα από αυστηρότητα και πειθαρχία σε ότι αφορά τα κρατικά έξοδα. Προς την κατεύθυνση αυτή είναι επιβαλλόμενη η μείωση των λειτουργικών εξόδων της κρατικής μηχανής, ιδιαίτερα σε τομείς όπου αποδεδειγμένα υπάρχουν σπατάλες και αχρείαστα έξοδα. Είναι αντιληπτό ότι η επιχειρούμενη δημοσιονομική διόρθωση πρέπει να λαμβάνει υπόψη και την εκτιμώμενη συρρίκνωση της Κυπριακής οικονομίας. Παρόλο που υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η ύφεση φέτος θα είναι κατά 2% του ΑΕΠ μικρότερη, θα πρέπει να συνεκτιμηθεί και η αναμενόμενη επιπρόσθετη μείωση της κατανάλωσης μετά τις επιπλέον μειώσεις μισθών και την επιβολή αυξήσεων στο ΦΠΑ και το φόρο κατανάλωσης. Αναμφίβολα η επίτευξη των στόχων όσον αφορά στα κρατικά έσοδα θα εξαρτηθεί από το ποσοστό ύφεσης. Συνεπώς ο περιορισμός αυτού του ποσοστού παραμένει η μεγάλη πρόκληση, και αναμέναμε προς την κατεύθυνση αυτή συγκεκριμένα μέτρα από την κυβέρνηση. Αντί αυτού, ο Προϋπολογισμός του 2014 χαρακτηρίζεται από σημαντική μείωση στις αναπτυξιακές δαπάνες, με κίνδυνο να αποστερηθεί ο τόπος από ένα ουσιαστικό εργαλείο προώθησης της δυναμικής της ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε μια περίοδο πιστωτικής ανεπάρκειας για την αγορά. Είναι απαραίτητο να μην ακυρωθούν δημόσια έργα τα οποία έχουν σημαντική συνεισφορά για την ευρύτερη ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, η όποια αναπόφευκτη μείωση των 84

αναπτυξιακών δαπανών θα πρέπει να αντισταθμιστεί με μεγαλύτερη απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων και ενίσχυση της ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Το θέμα της κοινωνικής πολιτικής του κράτους, αποκτά καθοριστική σημασία μέσα στις εξαιρετικά σκληρές οικονομικές συνθήκες που περνά ο λαός μας. Αναμέναμε να δούμε ένα προϋπολογισμό που μέσα από τον ουσιαστικό εξορθολογισμό και την περαιτέρω στόχευση των κοινωνικών δαπανών να ενισχύει και να στηρίζει την κοινωνική συνοχή και να προσφέρει την απαιτούμενη προστασία και ανακούφιση προς εκείνες τις κοινωνικές ομάδες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Στην πραγματικότητα παρατηρείται σμίκρυνση της κοινωνικής πολιτικής του κράτους κατά τρόπο οριζόντιο και αδιάκριτο, ιδιαίτερα σε προγράμματα, όπως είναι τα στεγαστικά, σε μια περίοδο που υπάρχει άμεση ανάγκη για τέτοια μέτρα. Θέλουμε επίσης να τονίσουμε, πως παράλληλα θα πρέπει να προχωρήσει και η λήψη διαρθρωτικών μέτρων που θα εκσυγχρονίσουν και θα βελτιώσουν την κρατική μηχανή, κάτι που αποτελεί και την απαραίτητη προϋπόθεση για να έχει η χώρα μας πραγματικά αποτελεσματικούς προϋπολογισμούς. Μέτρα ώθησης της ανάπτυξης Το ΚΣ ΕΔΕΚ έχει κατ επανάληψη εισηγηθεί σειρά μέτρων που θα μπορούσαν να ενισχύσουν και να στηρίξουν την ανάπτυξη. Μέτρα όπως τα παρακάτω: Δραστικός περιορισμός της γραφειοκρατίας και της αβεβαιότητας με περιορισμό της πολυνομίας και απλοποίηση διοικητικών διαδικασιών Εκσυγχρονισμός και ενίσχυση των διαδικασιών στο ΤΕΠ ώστε να επιτευχθεί επιτάχυνση της διαδικασίας ελέγχου των φορολογικών δηλώσεων και καθορισμού του οφειλόμενου φόρου. Υιοθέτηση ενός σύγχρονου πρότυπου μοντέλου οργάνωσης και λειτουργίας της φορολογικής διοίκησης, βάσει διεθνών προδιαγραφών, που θα λειτουργεί με σταθερούς κανόνες, μηχανογραφική στήριξη, αποκεντρωμένη οργάνωση, απλή και ενιαία ελεγκτική διαδικασία και διοίκηση βάσει συμφωνημένων στόχων, με στόχο την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Με διαφάνεια και λογοδοσία. Δημιουργία και ψήφιση στη Βουλή θεσμικού πλαισίου για Εξαρτημένες Ασφαλιστικές Εταιρείες (Captive Insurance Companies) και κυψελοειδείς εταιρείες 85

Τροποποίηση της υπάρχουσας νομοθεσίας για προσέλκυση διασυνοριακών ταμείων προνοίας Προώθηση των νομοθεσιών για χρηματοδοτικές μισθώσεις και παροχή κινήτρων για προσέλκυση εταιρειών που ασχολούνται στο συγκεκριμένο τομέα Παροχή της δυνατότητας αναχρηματοδότησης ληξιπρόθεσμων οφειλών για επιχειρήσεις που λόγω της σημερινής συγκυρίας πλήττονται ιδιαίτερα και έχουν πρόβλημα αποπληρωμής οφειλών και ουσιαστική μείωση των δανειστικών επιτοκίων Αναδιάρθρωση των τομέων της Γεωργίας και της Κτηνοτροφίας στα πρότυπα άλλων χωρών όπως το Ισραήλ. Προτείνουμε την ενίσχυση της βιομηχανίας τροφίμων και σύνδεση της παραγωγής, με τον τομέα των υπηρεσιών, ιδίως με τον τουρισμό. Για να καταστεί αυτό δυνατό απαιτείται η δημιουργία ευέλικτης επιτροπής από τεχνοκράτες του Υπουργείου Γεωργίας και του ιδιωτικού τομέα για άμεση ανάπτυξη του τομέα της γεωργοκτηνοτροφίας και άντληση Ευρωπαϊκών Κονδυλίων. Φορολογική κίνητρα για εταιρείες ή άτομα που εγκαθίστανται στην Κύπρο και δραστηριοποιούνται σε θέματα έρευνας, καινοτομίας και πληροφορικής Δημιουργία Αρχής για αποτελεσματική διαχείριση της δημόσιας περιουσίας με καταγραφή και αξιοποίησή της, καθώς και λογοδοσία ως προς τα αποτελέσματά της Ενίσχυση και εκσυγχρονισμός του Εφόρου Εταιρειών και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Η πράσινη επιχειρηματικότητα μπορεί να συνδράμει τα μέγιστα στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας Κυπριακής Οικονομίας, μέσα από την προώθηση της καινοτομίας. Η στρατηγική ανάπτυξης θα πρέπει να επικεντρωθεί στην προώθηση των αναγκαίων παραγωγικών αναδιαρθρώσεων, καθώς και ενός νέου ενεργειακού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού με έμφαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), και την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής βιομηχανίας, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στη μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο, στην αύξηση της αποδοτικότητας των ενεργειακών δικτύων, στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, στην εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας και στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. 86

Ε. Παρατηρήσεις του Ευρωπαϊκού Κόμματος ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ: Ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2014 είναι ο πρώτος προϋπολογισμός που συζητείται μετά από την υπογραφή της δανειακής σύμβασης της Κυπριακής Δημοκρατίας με την τρόικα. Ως εκ τούτου, τα περιθώρια συζήτησης τροποποιήσεων του γενικότερου πλαισίου ή και επιμέρους πτυχών του προϋπολογισμού, είναι στενά. Το χαρακτηριστικό του φετινού προϋπολογισμού είναι η μείωση των δαπανών του κράτους. Θέση του ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ είναι πως η συζήτηση στη βάση μνημονιακής και αντιμνημονιακής φιλοσοφίας θα είναι αχρείαστη και αναποτελεσματική και μπορεί να καταστεί επικίνδυνη για την ενότητα και την σταθερότητα και την προσπάθεια εξόδου από την οικονομική ύφεση. Όλοι γνωρίζουν ότι οι περισσότερες πτυχές του προϋπολογισμού συνετάχθησαν με δεδομένες τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι των δανειστών της. Στο πλαίσιο γνήσιας πρόθεσης εκ μέρους όλων να προσφέρουν υπηρεσία στους πολίτες, πρέπει να ενταχθεί η ειλικρίνεια έναντι του λαού και η προσπάθεια να αμβλυνθούν οι δυσμενείς συνέπειες της οικονομικής κρίσης, που βαραίνουν το λαό. Οποιαδήποτε άλλη στάση θα παραπλανεί και θα διχάσει την κοινωνία και μπορεί εύλογα να εκληφθεί ως λαϊκισμός, που αποσκοπεί στην αποκόμιση πρόσκαιρου μικροκομματικού και μικροπολιτικού οφέλους. Το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ, με στόχο την αποτροπή της προσφυγής στο μηχανισμό στήριξης, είχε καταθέσει πληθώρα προτάσεων. Δυστυχώς, δεν έγινε τίποτε προς αποφυγή της κατάληξης που βιώνουμε τώρα. Η βαθιά ύφεση που επικρατεί στην πραγματική οικονομία και στην αγορά εργασίας έχει δημιουργήσει ασφυκτικές συνθήκες. 1. Η ανεργία έχει ανέλθει σε πρωτόγνωρα επίπεδα για την Κύπρο. 2. Η αγορά παρουσιάζει παντελή έλλειψη ρευστότητας χρήματος. 3. Τα δανειστικά επιτόκια διατηρούνται σε υπερβολικά ψηλά επίπεδα. 4. Οι τράπεζες υπολειτουργούν και δημιουργούν προβλήματα στις συναλλαγές. 5. Καθημερινά επιχειρήσεις όλων των κλάδων βάζουν λουκέτο. 87

6. Ο διακανονισμός δανείων πολιτών και επιχειρήσεων καθυστερεί δραματικά. 7. Οι συναλλαγές των επιχειρήσεων καθυστερούν λόγων των περιορισμών. 8. Η κατανάλωση από τα νοικοκυριά έχει μειωθεί κάθετα. 9. Οι αυξημένες τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος επιβαρύνουν την οικονομία. Υπό τις παρούσες πιεστικές συνθήκες, δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από τη συνέχιση των προσπαθειών για εξυγίανση του κράτους, για συγκράτηση ή και μείωση των δημοσίων δαπανών και για μεταρρυθμίσεις των πτυχών της οικονομικής δραστηριότητας, με απώτερο στόχο να μην απαιτηθούν νέες δανειακές συμβάσεις. Μόνο με αυτή την πολιτική θα μπορέσει η κυπριακή οικονομία να εξέλθει της ύφεσης το συντομότερο δυνατό ή τουλάχιστον στο προκαθορισμένο χρονικό όριο. Για το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ αποτελεί πρώτη προτεραιότητα, όλες οι δράσεις της πολιτείας, συμπεριλαμβανομένου και του κρατικού προϋπολογισμού για το 2014, να κινούνται στη βάση της δικαιοσύνης, της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής και της ανάπτυξης. Ένας άρρηκτος κοινωνικός ιστός αποτελεί προϋπόθεση για τη σταθερότητα και την επιτυχή έκβαση της προσπάθειας για έξοδο από την οικονομική κρίση. Η κοινωνική αντίδραση πρέπει να αποτραπεί και θα αποτραπεί μόνο αν οι ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, οι οποίες είναι πλέον πολλές, στηριχθούν έμπρακτα, για να μπορέσουν να ξεπεράσουν τις δύσκολες στιγμές. Η ανάπτυξη, είναι ο μοναδικός τρόπος να καταπολεμηθεί η ανεργία, που είναι τώρα το υπ αριθμόν ένα κοινωνικό πρόβλημα και να στηριχθεί η πραγματική οικονομία. ΓΕΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ καταθέτει προτάσεις-πλαίσια, για να εμπλουτίσει και να στηρίξει την πολιτική, που αποσκοπεί στην εξυγίανση, στην εξοικονόμηση, αλλά και στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, με στόχο πάντα την γρήγορη έξοδο από το μνημόνιο. Α. Για να υπάρξει περαιτέρω εξορθολογισμός των απολαβών, με στόχο την επιπρόσθετη εξοικονόμηση, χωρίς να γίνουν περαιτέρω μειώσεις των εισοδημάτων των μικρομεσαίων στρωμάτων, που θα έχει ως συνέπεια την επιδείνωση της κατάστασης της πραγματικής οικονομίας, το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ προτείνει τη θεσμοθέτηση ανώτατου ορίου στους μισθούς και στις συντάξεις του δημοσίου. Το μέτρο αυτό δεν θα πλήξει την ομάδα των χαμηλά 88

αμειβομένων εργαζομένων του δημοσίου, δεν θα επιφέρει επιπρόσθετα προβλήματα στην αγορά και δεν θα προκαλέσει τριγμούς στην κοινωνική συνοχή, ενώ η εξοικονόμηση για τα κρατικά ταμεία θα είναι σημαντική. Ο καθορισμός οροφής σε μισθούς και συντάξεις του δημοσίου είναι πλέον επιβαλλόμενο μέτρο. Η κυβέρνηση και η Βουλή πρέπει να κάνουν το τολμηρό βήμα και να μειώσουν δραστικά τις κλίμακες μισθοδοσίας και συντάξεων των υψηλά αμειβομένων και των υψηλών συντάξεων. Με αυτό τον τρόπο ίσως αποτραπεί η έναρξη του φαύλου κύκλου της επικαιροποίησης του μνημονίου. Μπορούν επίσης να επιβάλλονται εκτάκτως φορολογίες, υπό τη μορφή εισφορών. Ακόμα μπορεί να υπάρξει συνδυασμός των δύο πιο πάνω μέτρων. Β. Ο εκσυγχρονισμός και η μεταρρύθμιση της κρατικής μηχανής πρέπει να προχωρήσει με ταχύτερους ρυθμούς, ώστε η δημόσια υπηρεσία να σταματήσει να είναι δαπανηρή και να καταστεί ευέλικτη, αποτελεσματική και παραγωγική. Έτσι η Κύπρος μπορεί να καταστεί ένα κοινωνικό κράτος με ποιότητα ζωής και ίσες ευκαιρίες προόδου για όλους τους πολίτες του. Ένα κράτος σύγχρονο με δημοκρατικούς θεσμούς που να σέβεται την αξιοπρέπεια των πολιτών του. Γ. Επιβάλλεται ο σχεδιασμός νέου πλαισίου οικονομικής ανάπτυξης, ο οποίος να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες, να αντιμετωπίζει τα υφιστάμενα ή και νέα προβλήματα και να αξιοποιεί τις προοπτικές. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να αναδειχθούν νέοι προσοδοφόροι τομείς που να έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία για την οικονομία και να εδράζονται στην έξυπνη ανάπτυξη και στις τεχνολογίες υδρογονανθράκων. Στο πλαίσιο αυτού του νέου σχεδιασμού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται η προσπάθεια για επιπρόσθετη στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω διαφόρων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, αλλά και μέσω πράξεων αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία πρέπει να είναι έμπρακτη. Δ. Να ενισχυθεί η έρευνα, η καινοτομία και η τεχνολογική ανάπτυξη. Ένας από τους τρεις στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», που προσβλέπει στην έξοδο από την κρίση και την προετοιμασία της Ε.Ε. για την νέα οικονομία του μέλλοντος, είναι η θεμελίωση της οικονομίας της γνώσης, έρευνας και καινοτομίας. 89

Επιβάλλεται ο σχεδιασμός πλάνου δεκαετίας για την προώθησης της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και της οικονομίας της Κύπρου. Επίσης πρέπει να αυξηθούν οι ερευνητικές δαπάνες και να εξαιρεθούν οι ερευνητικές δραστηριότητες από τη φορολογία. Πρέπει να επενδύσουμε στη μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών από χώρες της ΕΕ και να θεσπίσουμε μέτρα περιορισμού της επιστημονικής «ερημοποίησης» με την παραμονή ή τη φυγή αξιόλογων κυπριών επιστημόνων στο εξωτερικό. Ε. Πρέπει να αξιοποιηθούν τα ευρωπαϊκά προγράμματα, στα οποία η Κυπριακή Δημοκρατία λαμβάνει μέρος και να καταβληθεί προσπάθεια για συμμετοχή της χώρας μας σε νέα προγράμματα. Τα προσφερόμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση κονδύλια πρέπει να απορροφούνται στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, σε δύο κατευθύνσεις: στη στήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και στην ανάπτυξη καλά μελετημένων και πρωτοπόρων πτυχών της επιχειρηματικής δραστηριότητας, με στόχο τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. ΣΤ. Έγιναν πολλές θυσίες για να διασωθεί το τραπεζικό σύστημα, το οποίο έφτασε στα πρόθυρα της πλήρους κατάρρευσης από τα λάθη και τις παρανομίες του παρελθόντος. Η πολιτεία και η κοινωνία έδωσαν τεράστια έμφαση στο τραπεζικό σύστημα. Το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ, ουδέποτε είχε εκλάβει ως αυτοσκοπό τη σωτηρία του τραπεζικού συστήματος, αλλά θεωρούσε ότι μέσω της στήριξης του τραπεζικού συστήματος, θα στηριζόταν η πραγματική οικονομία. Η θέση του ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ είναι πως ήρθε η ώρα, το τραπεζικό σύστημα να στηρίξει έμπρακτα την πραγματική οικονομία με ουσιαστικές αναδιαρθρώσεις των δανείων πολιτών και επιχειρήσεων που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν και να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους και με ουσιαστική μείωση των χρεωστικών επιτοκίων. Πρέπει επίσης να εξευρεθεί τρόπος, να αντιμετωπίζονται με ελαστικότητα οι περιπτώσεις μη εξυπηρετουμένων δανείων, στην κατεύθυνση της προσπάθειας για επαναδραστηριοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και για να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή και να μην γίνονται εγκλεισμοί ευυπόληπτων κατά τ άλλα πολιτών. Ζ. Το κράτος πρέπει να πατάξει τη φοροδιαφυγή και να εντείνει τις προσπάθειες του για είσπραξη των οφειλομένων προς αυτό, από μικρή ομάδα επιχειρηματιών, από όσους του οφείλουν μεγάλα ποσά και να αποφεύγεται ο εγκλεισμός πολιτών, που οφείλουν μικρά ποσά. 90

Με αυτό τον τρόπο και θα εισπραχθούν σημαντικά ποσά για τα δημόσια ταμεία, θα ικανοποιηθεί το περί δικαίου αίσθημα του λαού και θα εξυπηρετηθεί ο σημαντικός για το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ στόχος της διατήρησης του κοινωνικού ιστού. Τονίζουμε ότι είναι για πρώτη φορά που καλούμαστε να συζητήσουμε κρατικό προϋπολογισμό υπό το καθεστώς παρακολούθησης λόγω της δανειακής σύμβασης και η σύνεση, η συλλογικότητα και η σοβαρότητα είναι αναγκαίες όσο ποτέ, για το καλό του τόπου και του λαού. 91

ΣΤ. Παρατηρήσεις του Κινήματος Οικολόγων Περιβαλλοντιστών H Βουλή των Αντιπροσώπων καλείται να υπερψηφίσει τον πρώτο, μετά την υπογραφή του Μνημονίου, προϋπολογισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεν θα είναι η πρώτη φορά που η Βουλή των Αντιπροσώπων καλείται να ψηφίσει προϋπολογισμό που να αντικατοπτρίζει την δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια, αλλά είναι μόλις η δεύτερη φορά που ουσιαστικά η νομοθετική εξουσία έχει δεμένα τα χέρια της και πολύ μικρές αλλαγές μπορεί να επιφέρει στο τελικό νομοσχέδιο, λόγω των εκ των προτέρων έγκρισής του από την Τρόικα. Ο προϋπολογισμός αυτός, με την έμφαση που δίνεται στις τεράστιες περικοπές στις δαπάνες του κοινωνικού κράτους, την άνιση περικοπή της αποζημίωσης για υπερωρίες και εργασία τις αργίες για χιλιάδες εργαζόμενους σε ουσιώδεις υπηρεσίες του δημοσίου και την απόλυση σημαντικού αριθμού ωρομίσθιων και εποχιακού προσωπικού κλπ οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερη μονόπλευρη λιτότητα και αύξηση της ανεργίας. Αυτός ο προϋπολογισμός θα επιδεινώσει περαιτέρω τη κατάσταση της οικονομίας και θα μεγαλώσει την ήδη μεγάλη ψαλίδα μεταξύ φτωχών και πλουσίων. Ως Οικολόγοι, θεωρούμε ιδιαίτερα επικίνδυνο για το φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής του ανθρώπου τον περιορισμό του αριθμού των αγροπυροσβεστών και των δασικών εργατών κατά 25%, τον περαιτέρω περιορισμό του συνολικού προϋπολογισμού των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης, τον περιορισμό των κονδυλίων για τη διαχείριση των Στερεών και Υγρών αποβλήτων, την κατάργηση της κρατικής στήριξης των περιβαλλοντικών και φιλοζωικών οργανώσεων, το ψαλίδισμα των έργων αποκατάστασης του περιβάλλοντος σε λατομεία και μεταλλεία κ.ο.κ. Αναγνωρίζουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία και το κυπριακό κράτος αυτή την χρονική περίοδο. Όμως άλλο πράγμα είναι η οικονομική περισυλλογή και άλλο η μονόπλευρη και ισοπεδωτική λιτότητα. Άλλο κούρεμα και άλλο αποκεφαλισμός. Δυστυχώς, ο Προϋπολογισμός που κατέθεσε η κυβέρνηση είναι προϋπολογισμός ύφεσης, που αντικατοπτρίζει την έλλειψη μιας αποτελεσματικής στρατηγικής και ενός ρεαλιστικού οράματος εξόδου από την κρίση. Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει μέτρα κοινωνικής οπισθοδρόμησης, αναπτυξιακής υποβάθμισης και εργασιακής υποχώρησης. Είναι ένας προϋπολογισμός χωρίς 92

τα τρία «Α», δηλαδή Ανάπτυξη, Ανταγωνιστικότητα και Αειφορία. Κυρίως όμως θέλουμε να τονίσουμε πως, αντίθετα με τις συμβουλές που λαμβάνουμε από Διεθνείς Οργανισμούς και άλλα παραδείγματα χωρών που εξήλθαν η αντιμετώπισαν την οικονομική κρίση, δεν υπάρχει καμία πρόνοια στον Προϋπολογισμό που να δίνει την ελπίδα, ή έστω την ένδειξη, ότι θα προκύψει κάποιας μορφής δυναμική που θα αλλάξει ριζικά το υφιστάμενο οικονομικό και αναπτυξιακό μοντέλο, που μας έφερε σε αυτό το σημείο ευθύς εξαρχής. Εξακολουθούν οι ιθύνοντες να μιλούν για προσέλκυση ξένων επενδύσεων και καταθέσεων, για πωλήσεις ακινήτων, αδειοδότηση καζίνων, γηπέδων γκολφ και μαρίνων και για ξεπούλημα ημικρατικών οργανισμών που θα τονώσουν τάχα την ανταγωνιστικότητα, χωρίς να προσπαθεί κανείς να βρει λύση για επανεκκίνηση της οικονομίας μας προς τα εμπρός και με αλλαγή πλεύσης. Πως θέλουμε να δραστηριοποιηθούν οι χιλιάδες άνεργοι μας; Με ευχολόγια και προώθηση 6μηνων συμβολαίων έναντι πινακίου φακής; Ποιες δουλειές να επιδιώξουν να ανοίξουν όλοι αυτοί οι μικρομεσαίοι που ήδη έχουν τεθεί εκτός αγοράς εργασίας; Τι προοπτικές εργοδότησης έχουν οι πενηντάρηδες και εξηντάρηδες άνεργοι, αφού δεν έχουν τύχει δια βίου μάθησης και επανεκπαίδευσης; Θέλουμε η κυβέρνηση να δώσει ελπίδα και κατεύθυνση. Να επενδύσει στην επανεκκίνηση της οικονομίας μας βασιζόμενη εξίσου στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, δηλ. τη γεωργία, τη κτηνοτροφία, την αλιείας, τη βιοτεχνία, τη παραγωγή ενέργειας κοκ, και όχι μόνο στον τριτογενή τομέα των υπηρεσιών και των τραπεζών. Ο προϋπολογισμός που έχουμε μπροστά μας δεν μας αφήνει σε καμία αμφιβολία ότι επιδιώκεται η επαναδημιουργία μιας οικονομίας βασισμένης ανισομερώς σε υπηρεσίες, μιας οικονομία που θα είναι για πάντα εξαρτημένη από εξωγενείς παράγοντες. Εμείς θα συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε την ανάγκη προώθησης ομοιόμορφης ανάπτυξης και προστασίας του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα της οικονομίας, σε σχέση με τον τριτογενή, μέσω της εφαρμογής νέων οικολογικών και πράσινων πολιτικών, βασισμένων στις νέες τεχνολογίες, στην πληροφορική και την καινοτομία. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται η οικονομία μας, και έπρεπε να αντικατοπτρίζεται στον προϋπολογισμό του 2014, είναι μια de profundis -δηλαδή εκ βάθρων- αλλαγή, που να αντικαταστήσει το κερδοσκοπικό και 93

ανθρωποφάγο σύστημα της αλόγιστης και χωρίς όρια ανάπτυξης με ένα νέο πράσινο και αειφόρο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης. 94

Ζ. Παρατηρήσεις του βουλευτή κ. Νίκου Κουτσού, εκπροσωπώντας τη Συμμαχία Πολιτών Ο Προϋπολογισμός του 2014 αντικατοπτρίζει πλήρως την μνημονιακή πολιτική που υπηρετεί πιστά η Κυβέρνηση και υποστηρίζει -κεκαλυμμένα ή μη- η πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων με τη ψήφιση των σχετικών νομοσχεδίων. Είναι μια πολιτική η οποία μετατρέπει την Κυπριακή Δημοκρατία σε ακόμα μια αποικία χρέους με ανυπολόγιστες κοινωνικές συνέπειες για τον κυπριακό λαό. Η οικονομική πολιτική της Κυβέρνησης, όπως αυτή αποτυπώνεται με σαφήνεια μέσα από τον Προϋπολογισμό του 2014, δεν μπορεί να εξεταστεί μόνο μέσα στα στενά οικονομικά πλαίσια, αλλά αποτελεί μείζον πολιτικό θέμα που άπτεται της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών. Το πλαίσιο συζήτησης του Προϋπολογισμού του 2014 δεν μπορεί να είναι η υλοποίηση του Μνημονίου, αλλά οι επιπτώσεις αυτής της μνημονιακής πολιτικής που εφαρμόζει η Κυβέρνηση με τη σιωπηρή υποστήριξη ή ακόμα και την ανοχή άλλων πολιτικών δυνάμεων. Η μη εξέταση εναλλακτικών τρόπων επίλυσης και θεραπείας της δυσμενούς δανειακής κατάστασης στην οποία περιήλθε η Κυπριακή Δημοκρατία τα τελευταία χρόνια, δεν μπορεί να αποτελεί και δεν αποτελεί δικαιολογία για την επιβολή μιας ακραίας καταστροφικής πολιτικής με ευρύτερες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνέπειες. Η μνημονιακή συνταγή της ακραίας λιτότητας, της υπερφορολόγησης των λαϊκών στρωμάτων και των περικοπών αναπτυξιακών μέτρων, οδηγεί σε ανακύκλωση και εμβάθυνση της ύφεσης, πλήττει τη λαϊκή κατανάλωση, δημιουργεί συνθήκες ασφυξίας ακόμα και για τις υγιείς κυπριακές επιχειρήσεις, διογκώνει σε επικίνδυνο βαθμό την ανεργία, ιδιαίτερα την μακροχρόνια ανεργία και εκκολάπτει ένα περιβάλλον εχθρικό προς τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες του πληθυσμού με άμεση συνέπεια την άνιση κατανομή του παραγόμενου εθνικού πλούτου και την εξαθλίωση μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Η Κυβέρνηση, μετά από εννιά μήνες διακυβέρνησης, δεν μπορεί πλέον να επιρρίπτει όλες τις ευθύνες στην προηγούμενη κυβέρνηση αποκρύπτοντας την σημαντική αρνητική επίδραση που είχε η απόφαση του Μαρτίου του 2013 στο Γιούρογκρουπ. Εξαιτίας των χειρισμών του Προέδρου της Δημοκρατίας χρεοκόπησαν οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της Κύπρου και ο 95

Συνεργατισμός, χάθηκε η ρευστότητα από την αγορά, χρεοκόπησαν εταιρείες, έχασαν την εργασία τους περισσότερα από 20.000 άτομα, μειώθηκαν τα έσοδα εκατοντάδων χιλιάδων συμπολιτών μας, και αποκλείστηκε οικονομικά η Κυπριακή Δημοκρατία από τον υπόλοιπο κόσμο. Ο Προϋπολογισμός που επιβλήθηκε από την Τρόικα και τον οποίο η Κυβέρνηση υποτακτικά υλοποιεί, μας οδηγεί σε ένα επικίνδυνο σπιράλ ύφεσης και ανεργίας που πλήττει την κοινωνική συνοχή. Η Κυβέρνηση μετά την αυτοκτονική απόφαση για κούρεμα καταθέσεων δεν λαμβάνει οποιαδήποτε αναπτυξιακά μέτρα, παρά μόνο αρκείται σε ευχολόγια και αοριστολογίες. Σημειώνουμε ότι το Υπουργείο Οικονομικών προβλέπει ότι η επιβράδυνση της κυπριακής οικονομίας το 2014 θα είναι 3,9% σε σχέση με το 2013, για το οποίο προβλέπεται ύφεση 8.7% σε σχέση με το 2012. Αυτό γεννά πολλά ερωτήματα ως προς την προσπάθεια της κυβέρνησης να ωραιοποιήσει την κατάσταση στην οικονομία, παραγνωρίζοντας ότι -με βάση τις δικές της προβλέψεις- η ανεργία θα αυξηθεί και θα υπάρξει μεγαλύτερη έλλειψη ρευστότητας αφού το τραπεζικό σύστημα δεν δείχνει σημάδια ανάκτησης της εμπιστοσύνης των καταθετών. Ο προϋπολογισμός του 2014 δεν δημιουργεί συνθήκες για μείωση της ανεργίας μέσω των αναπτυξιακών δαπανών. Η πρόβλεψη για αύξηση της ανεργίας στο 19.5% το 2014, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για επιστροφή στην ανάπτυξη αφού ένας σημαντικός παράγοντας στην επανεκκίνηση της οικονομίας, οι καταναλωτές, θα είναι εκτός εργασίας ή θα αισθάνονται την απειλή απώλειας της εργασίας τους. Η ευλαβική προσήλωση της κυβέρνησης στην τήρηση των διατάξεων του Μνημονίου παρουσιάζει μια κυβέρνηση η οποία αδυνατεί να αντιληφθεί την δεινή κατάσταση στην πραγματική οικονομία θεωρώντας τους άνεργους και τις επιχειρήσεις ως παράπλευρες απώλειες στην διαδικασία εξυγίανσης των δημοσίων οικονομικών. Η δε πρόσφατη απόφαση της για τον τρόπο με τον οποίο θα εξεύρει το 1,4 δις που απαιτεί η Τρόικα μέσω της πώλησης των Ημικρατικών Οργανισμών, αλλά και άλλης κρατικής περιουσίας, δείχνει μια συγκεκριμένη ιδεολογική αγκύλωση, το ίδιο απαράμιλλη με τις ιδεολογικές αγκυλώσεις της Κυβέρνησης που αντικατέστησε. Είναι φανερό μέσα από την καθημερινή πολιτική πρακτική ότι η Κυβέρνηση θεωρεί οτιδήποτε το ιδιωτικό είναι αποτελεσματικό και οτιδήποτε το κρατικό είναι ζημιογόνο. Η Συμμαχία Πολιτών έχει καταθέσει πρόταση με την 96

οποία το κράτος διασφαλίζει το ρόλο του ως ο μεγαλύτερος μέτοχος σε κάθε ένα από τους σημαντικούς Ημικρατικούς Οργανισμούς, γεγονός που θα του δίδει το δικαίωμα να ασκεί έλεγχο σε θέματα που εφάπτονται των κυριαρχικών του δικαιωμάτων και να του αποδίδεται μέρισμα επί των κερδών, αλλά ταυτόχρονα ο ιδιώτης επενδυτής να μπορεί να ασκεί την διεύθυνση των οργανισμών αυτών, ούτως ώστε να σταματήσει η κομματοκρατία των οργανισμών κοινής ωφελείας. Περαιτέρω, οι μειώσεις πέραν του 20% στις κοινωνικές παροχές και οι περικοπές στις χορηγίες εθελοντικών φιλανθρωπικών οργανώσεων, θα επιφέρουν περισσότερη κοινωνική δυστυχία, αυξάνοντας τις απαιτήσεις για στήριξη των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων μέσα από άλλα υφιστάμενα προγράμματα του υπ. Εργασίας. Παρατηρούμε επίσης ότι απουσιάζουν αναπτυξιακά προγράμματα τα οποία έχουν υψηλή κλίμακα απασχόλησης προσωπικού. Αυτό δημιουργεί περαιτέρω χειροτέρευση του οικονομικού κλίματος με αποτέλεσμα, η αβεβαιότητα των εργαζομένων για τις θέσεις εργασίας τους να παραμένει. Από τον προϋπολογισμό, απουσιάζει και η οποιαδήποτε προσπάθεια από την κυβέρνηση για αποτελεσματική μείωση της ανεργίας που να αποτρέπει την δημιουργία μακροχρόνια ανέργων συμπολιτών μας οι οποίοι πλέον δεν θα έχουν την δυνατότητα και το κίνητρο να επανενταχτούν στο εργατικό δυναμικό της οικονομίας μας. Επίσης, η πολυπόθητη αναδιάρθρωση του δημοσίου τομέα καθυστερεί. Ο τρόπος με το οποίο η Κυβέρνηση χειρίζεται θέματα όπως το ωράριο εργασίας των δημοσίων υπαλλήλων ή τις αποκοπές επιδομάτων σε χαμηλόμισθους, (τα οποία βασικά δίδονταν αντί αυξήσεων στον βασικό μισθό), δίνουν την εντύπωση μιας Κυβέρνησης η οποία πειραματίζεται. Ευελπιστούμε ακόμη ότι η Κυβέρνηση θα σταματήσει να κάνει παρεμβάσεις στα εσωτερικά των Τραπεζών και θα προσηλωθεί στην επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων και στη μείωση των επιτοκίων, μέτρα που προσφέρουν πραγματική στήριξη σε χιλιάδες νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η μείωση των επιτοκίων θα καταστήσει περισσότερα δάνεια εξυπηρετούμενα και θα δημιουργήσει ομαλές συνθήκες ανάπτυξης με άμεση θετική επίδραση στα κρατικά έσοδα και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. 97

Δεν μας διαφεύγει επίσης ότι οι αποκοπές των αμυντικών δαπανών συνεχίζονται για ακόμη ένα χρόνο: αποκόπτονται περισσότερα από 24 εκατομ. το 2014 (μείωση 25%) δημιουργώντας ένα ανενεργό στρατό, ο οποίος αδυνατεί να κάνει ακόμη και πραγματική άσκηση στον χειρισμό των οπλικών του συστημάτων. Με βάση αυτές τις πραγματικότητες, η Συμμαχία Πολιτών απορρίπτει και τη φιλοσοφία και τη λογική που διέπει το Προϋπολογισμό που κατέθεσε η Κυβέρνηση και ο οποίος οδηγεί στην εσωτερική υποτίμηση του ευρώ και στην ύφεση. Μόνο με καινοτόμα και ριζοσπαστικά μέτρα ανάπτυξης μπορεί να επέλθει η παραγωγική ανασυγκρότηση, να προστατευθεί η κοινωνική συνοχή και η κοινωνική ενότητα. Παράλληλα όμως με την οικονομική εξυγίανση και τη δημιουργία πραγματικών συνθηκών ανάπτυξη, η Κυβέρνηση και η Γενική Εισαγγελία θα πρέπει να διορίσουν άμεσα Ανεξάρτητους Ποινικούς Ανακριτές, οι οποίοι να διερευνήσουν όλα τα θέματα που άπτονται της οικονομικής κρίσης με σκοπό να οδηγήσουν τους υπαίτιους ενώπιον της Δικαιοσύνης. 98

ΜΕΡΟΣ Δ ΠΑΡΟΥΣΙΟΛΟΓΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ 2014 Ημερομηνία συζήτησης Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2013 Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2013 Υπουργείο/ανεξάρτητη Υπηρεσία Υπουργός Οικονομικών Ανάλυση κρατικών εσόδων Δημοσιονομικοί δείκτες Οικονομική πολιτική και δημοσιονομική κατάσταση Υπουργός Οικονομικών: Χάρης Γεωργιάδης Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου: Πανίκος Δημητριάδης Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού Υπουργός Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού: Γιώργος Λακκοτρύπης Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Υπουργός Εργασίας και Παρόντες βουλευτές Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Άγγελος Βότσης Μάριος Μαυρίδης Πρόδρομος Προδρόμου Μαρία Κυριακού Σταύρος Ευαγόρου Γιάννος Λαμάρης Πάμπος Παπαγεωργίου Νίκος Νικολαΐδης Νίκος Κουτσού Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Αβέρωφ Νεοφύτου Λευτέρης Χριστοφόρου Ανδρέας Μιχαηλίδης Γιώργος Λουκαΐδης Αντρέας Καυκαλιάς Χρίστος Μέσης Γιώργος Γεωργίου Δημήτρης Συλλούρης Αθηνά Κυριακίδου Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Άγγελος Βότσης Μάριος Μαυρίδης Πρόδρομος Προδρόμου Μαρία Κυριακού Σταύρος Ευαγόρου Πάμπος Παπαγεωργίου Νίκος Νικολαΐδης Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Λευτέρης Χριστοφόρου Ζαχαρίας Ζαχαρίου Ανδρέας Μιχαηλίδης Κυριάκος Χατζηγιάννης Γιαννάκης Γαβριήλ Κώστας Κώστα Γεώργιος Προκοπίου Γιώργος Βαρνάβα Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Άγγελος Βότσης Μαρία Κυριακού 99

Ημερομηνία συζήτησης Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 2013 Τρίτη 29 Οκτωβρίου 2013 Υπουργείο/ανεξάρτητη Υπηρεσία Κοινωνικών Ασφαλίσεων: Ζέτα Αιμιλιανίδου Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων: Τάσος Μητσόπουλος Υπουργείο Εξωτερικών Υπουργός Εξωτερικών: Ιωάννης Κασουλίδης Υπουργείο Εσωτερικών Υπουργός Εσωτερικών: Σωκράτης Χάσικος Παρόντες βουλευτές Μάριος Μαυρίδης Σταύρος Ευαγόρου Νίκος Νικολαΐδης Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Νίκος Νουρής Αντρέας Φακοντής Σκεύη Κούτρα Κουκουμά Πανίκκος Σταυριανός Ρούλα Μαυρονικόλα Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Μάριος Μαυρίδης Πρόδρομος Προδρόμου Μαρία Κυριακού Μη μέλη της επιτροπής: Αβέρωφ Νεοφύτου Ζαχαρίας Ζαχαρίου Ανδρέας Μιχαηλίδης Κυριάκος Χατζηγιάννης Αντρέας Φακοντής Κώστα Κώστα Χριστάκης Τζιοβάνης Αντώνης Αντωνίου Γιώργος Προκοπίου Φειδίας Σαρίκας, εκπροσωπώντας τον κ. Νίκο Νικολαΐδη Δημήτρης Συλλούρης Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Μάριος Μαυρίδης Πρόδρομος Προδρόμου Μαρία Κυριακού Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Αβέρωφ Νεοφύτου Γιώργος Λουκαΐδης Αδάμος Αδάμου Χρήστος Μέσης Φειδίας Σαρίκας Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Μάριος Μαυρίδης Πρόδρομος Προδρόμου Μαρία Κυριακού Γιάννος Λαμάρης Νίκος Κουτσού Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: 100

Ημερομηνία συζήτησης Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2013 Υπουργείο/ανεξάρτητη Υπηρεσία Υπουργείο Υγείας Υπουργός Υγείας: Πέτρος Πετρίδης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού: Κυριάκος Κενεβέζος Παρόντες βουλευτές Γιώργος Γεωργίου Ευθύμιος Δίπλαρος Νίκος Νουρής Σκεύη Κούτρα Κουκουμά Πανίκκος Σταυριανός Χριστάκης Τζιοβάνης Γεώργιος Προκοπίου Ρούλα Μαυρονικόλα Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Μάριος Μαυρίδης Πρόδρομος Προδρόμου Νίκος Κουτσού Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Στέλλα Κυριακίδου Ανδρέας Μιχαηλίδης Ζαχαρίας Ζαχαρίου Νίκος Νουρής Αδάμος Αδάμου Ρούλα Μαυρονικόλα Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Πρόδρομος Προδρόμου Μάριος Μαυρίδης Μαρία Κυριακού Σταύρος Ευαγόρου Νίκος Νικολαΐδης Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Ευθύμιος Δίπλαρος Αντρέας Μιχαηλίδης Άριστος Δαμιανού Γιώργος Λουκαϊδης Αντρέας Καυκαλιάς Γιώργος Γεωργίου Γεώργιος Προκοπίου Δημήτρης Συλλούρης Υπουργείο Άμυνας Υπουργός Άμυνας: Φώτης Φωτίου Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Πρόδρομος Προδρόμου Σταύρος Ευαγόρου Νίκος Νικολαΐδης Νίκος Κουτσού Μη μέλη της επιτροπής: Σωτήρης Σαμψών Αριστοτέλης Μισός Κώστας Κώστα Χρίστος Μέσης 101

Ημερομηνία συζήτησης Παρασκευή 1 Νοεμβρίου 2013. Δεκεμβρίου 2012 Υπουργείο/ανεξάρτητη Υπηρεσία Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως: Ιωνάς Νικολάου Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Υπουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος: Νίκος Κουγιάλης Έγκριση προσχεδίου έκθεσης της επιτροπής Έγκριση τροποποιήσεων του προϋπολογισμού του 2014 που κατατέθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών Παρόντες βουλευτές Νεόφυτος Κωνσταντίνου Ζαχαρίας Κουλίας Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Μάριος Μαυρίδης Πρόδρομος Προδρόμου Μαρία Κυριακού Νίκος Νικολαΐδης Νίκος Κουτσού Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Σωτήρης Σαμψών Κυριάκος Χατζηγιάννης Άριστος Δαμιανού Σοφοκλής Φυττής Ρούλα Μαυρονικόλα Μέλη της επιτροπής: Νικόλας Παπαδόπουλος, πρόεδρος Μάριος Μαυρίδης Νίκος Νικολαΐδης Νίκος Κουτσού Γιώργος Περδίκης Μη μέλη της επιτροπής: Γιαννάκης Γαβριήλ Αδάμος Αδάμου Κυριάκος Χατζηγιάννης Νίκος Νουρής Ανδρέας Καυκαλιάς Σοφοκλής Φυττής Ρούλα Μαυρονικόλα Μέλη της επιτροπής: 102

ΜΕΡΟΣ Ε ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΟΠΤΡΙΖΟΥΝ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 1Α. ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΤΕΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΤΙΣ 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. Ακαθάριστο Εγχώριον Προϊόν (τρέχουσες τιμές) 17.157,1 16.853,5 17.406,0 17.878,0 17.720,2 16.423,9 15.952,0 Ρυθμός Ανάπτυξης (% ) 3,6 (1,9) 1,3 0,4 (2,4) (8,7) (3,9) Ανεργία ΕΕΔ (% ) 3,7 5,4 6,2 7,9 11,8 17,0 19,5 Πληθωρισμός (Εναρμονισμένος Δείκτης) (% ) 4,4 0,2 2,6 3,5 3,1 1,0 1,2 Δημοσιονομικό 'Ελλειμμα 160,6-1.030,7-920,1-1.132,4-1.127,3-1.087,0-862,0 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προίόντος 0,9-6,1-5,3-6,3-6,4-6,6-5,4 Πρωτογενές 'Ελλειμμα/Πλεόνασμα 647,2-598,8-528,8-706,4-563,2-421,6-202,5 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προίόντος 3,8-3,6-3,0-4,0-3,2-2,6-1,3 Δημόσιες Αποταμιεύσεις 688,9-321,9-261,3-497,1-642,6-701,6-461,2 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προίόντος 4,0-1,9-1,5-2,8-3,6-4,3-2,9 Κεφαλαιουχικές Δαπάνες 528,3 708,8 658,8 635,3 484,7 385,4 400,8 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 3,1 4,2 3,8 3,6 2,7 2,3 2,5 Ακαθάριστες Χρηματοδοτικές Ανάγκες -1.295,1-2.408,1-2.112,2-2.441,0-4.318,4-4.243,9-1.722,9 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προίόντος -7,5-14,3-12,1-13,7-24,4-25,8-10,8 Δημόσιο Χρέος 8.388,1 9.864,5 10.674,5 12.778,4 15.349,5 18.767,1 19.631,0 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προίόντος 48,9 58,5 61,3 71,5 86,6 114,3 123,1 Δημόσιο Εξωτερικό Χρέος 2.354,2 3.984,5 5.615,1 7.115,6 8.093,5 11.599,7 13.149,6 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προίόντος 13,7 23,6 32,3 39,8 45,7 70,6 82,4 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών -2.679,0-1.808,0-1.711,9-601,8-1.217,1-334,9-99,2 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προιόντος -15,6-10,7-9,8-3,4-6,9-2,0-0,6 103

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΤΕΘΗΚΑΝ ΑΠΌ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΤΙΣ 13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. εκ. Ακαθάριστο Εγχώριον Προϊόν (τρέχουσες τιμές) 17.157,1 16.853,5 17.406,0 17.878,0 17.720,2 16.421,7 15.786,8 16.167,3 16.761,2 Ρυθμός Ανάπτυξης (% ) 3,6 (1,9) 1,3 0,4 (2,4) (7,7) (4,8) 0,9 1,9 Ανεργία ΕΕΔ (% ) 3,7 5,4 6,2 7,9 11,9 16,7 19,8 19,0 17,7 Πληθωρισμός (Εναρμονισμένος Δείκτης) (% ) 4,4 0,2 2,6 3,5 3,1 0,8 1,0 1,5 1,7 Δημοσιονομικό 'Ελλειμμα 160,6-1.030,7-920,1-1.126,3-1.116,4-1.280,9-1.120,9-986,2-469,3 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 0,9-6,1-5,3-6,3-6,3-7,8-7,1-6,1-2,8 Πρωτογενές 'Ελλειμμα/Πλεόνασμα 647,2-598,8-528,8-706,4-563,2-598,0-483,0-339,0 201,0 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 3,8-3,6-3,0-4,0-3,2-3,6-3,1-2,1 1,2 Δημόσιες Αποταμιεύσεις 687,7-321,9-261,3-497,1-642,6-623,4-883,8-576,0 48,8 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 4,0-1,9-1,5-2,8-3,6-3,8-5,6-3,6 0,3 Κεφαλαιουχικές Δαπάνες 528,3 708,8 658,8 635,3 484,7 373,0 490,0 404,2 435,8 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 3,1 4,2 3,8 3,6 2,7 2,3 3,1 2,5 2,6 Ακαθάριστες Χρηματοδοτικές Ανάγκες -1.295,1-2.408,1-2.112,2-2.441,0-4.318,4-4.318,9-1.965,6-1.761,1-151,9 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος -7,5-14,3-12,1-13,7-24,4-26,3-12,5-10,9-0,9 Δημόσιο Χρέος 8.388,1 9.864,5 10.674,5 12.778,4 15.349,5 18.767,1 19.631,0 19.406,1 19.139,5 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 48,9 58,5 61,3 71,5 86,6 114,3 124,4 120,0 114,2 Δημόσιο Εξωτερικό Χρέος 2.354,2 3.984,5 5.615,1 7.115,6 8.093,5 11.599,7 13.149,6 14.282,3 15.252,5 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος 13,7 23,6 32,3 39,8 45,7 70,6 83,3 88,3 91,0 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών -3.047,0-1.808,0-1.711,9-601,8-1.160,6-229,9 47,4 32,3 0,0 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος -17,8-10,7-9,8-3,4-6,5-1,4 0,3 0,2 0,0 104

ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΜΕΓΕΘH ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ ΟΠΩΣ ΕΧΟΥΝ ΚΑΤΑΤΕΘΕΙ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΗ 2005-2014 (σε εκατομμύρια ευρώ) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ΕΣΟΔΑ 4.644,7 5.457,5 5.664,5 7.061,7 6.755,9 6.331,2 6.309,2 7.740,3 10.037,5 7.945,9 ΔΑΠΑΝΕΣ 6.074,1 6.627,3 6.954,0 7.509,6 8.131,6 8.626,8 8.861,8 8.770,3 9.513,4 7.740,1 ΕΛΛΕΙΜΜΑ -1.429,5-1.169,8-1.289,5-447,9-1.375,7-2.295,6-2.552,6-1.030,0 524,1 205,8 105

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΣΟΔΩΝ (διαφορά) 2008-2014 (σε χιλιάδες ευρώ) Πραγματικά Πραγματικά Διαφορά Πραγματικά Διαφορά Πραγματικά Διαφορά Πραγματικά Διαφορά Αναθεωρ. Διαφορά Προϋπολ. Διαφορά Εσοδα Έσοδα Εσοδα Εσοδα Εσοδα Εσοδα Εσοδα 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ 2.232.394 1.892.917-339.477 1.902.583 9.666 2.085.738 183.155 2.100.583 14.845 1.986.559-114.024 2.073.940 87.380 ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ 3.072.093 2.709.479-362.614 2.749.993 40.514 2.757.192 7.199 2.720.908-36.284 2.588.938-131.970 2.636.354 47.416 ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 277.776 214.669-63.107 237.178 22.509 222.805-14.373 219.580-3.225 213.089-6.491 230.693 17.604 ΕΝΟΙΚΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΠΡΟΣΟΔΟΙ 119.659 72.317-47.342 178.180 105.863 94.984-83.196 107.027 12.043 332.650 225.623 176.512-156.138 ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ 130.736 134.618 3.882 226.662 92.044 238.801 12.139 218.708-20.093 220.842 2.134 221.826 984 ΑΛΛΑ ΕΣΟΔΑ 211.912 229.064 17.152 219.478-9.586 180.507-38.971 264.522 84.015 183.814-80.708 141.725-42.089 Έσοδα μη άλλως Κατατάξιμα 98.855 117.191 18.336 117.927 736 99.671-18.256 211.978 112.307 133.099-78.879 79.132-53.967 Έσοδα Αμυντικής Θωράκισης 991 479-512 396-83 739 343 138-601 9.525 9.388 200-9.325 Άλλα Λειτουργικά Έσοδα 52.313 57.339 5.026 53.682-3.657 52.540-1.142 40.770-11.770 33.834-6.936 47.622 13.788 Πρόσοδοι από Τόκους 17.329 49.857 32.528 43.659-6.198 23.941-19.718 9.059-14.882 6.009-3.050 13.076 7.067 Πωλήσεις Παγίων/Μετοχών 42.424 4.198-38.226 3.814-384 3.616-198 2.577-1.039 1.346-1.231 1.695 349 ΥΠΟΣΥΝΟΛΟ Α 6.044.570 5.253.064-791.506 5.514.074 261.010 5.580.027 65.953 5.631.329 51.302 5.525.892-105.437 5.481.050-44.842 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΣΟΔΑ 190.484 456.465 265.981 292.659-163.806 1.746.699 1.454.040 2.338.543 591.844 4.511.587 2.173.044 2.464.832-2.046.755 Σ Υ Ν Ο Λ Ο ΕΣΟΔΩΝ 6.235.054 5.709.529-525.525 5.806.733 97.204 7.326.726 1.519.993 7.969.872 643.146 10.037.479 2.067.607 7.945.882-2.091.597 106

ΠΙΝΑΚΑΣ 3A: ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΣΟΔΩΝ (ποσοστιαία αναλογία) 2008-2014 (σε χιλιάδες ευρώ) Πραγματικά % Πραγματικά % Πραγματικά % Πραγματικά % Πραγματικά % Αναθεωρ. % Προϋπολ. % Έσοδα αναλογία Έσοδα αναλογία Εσοδα αναλογία Εσοδα αναλογία Εσοδα αναλογία Εσοδα αναλογία Εσοδα αναλογία 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ 2.232.394 36,9 1.892.917 36,0 1.902.583 34,5 2.085.738 37,4 2.100.583 37,3 1.986.559 36,0 2.073.940 37,8 ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ 3.072.093 50,8 2.709.479 51,6 2.749.993 49,9 2.757.192 49,4 2.720.908 48,3 2.588.938 46,9 2.636.354 48,1 ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 277.776 4,6 214.669 4,1 237.178 4,3 222.805 4,0 219.580 3,9 213.089 3,9 230.693 4,2 ΕΝΟΙΚΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΠΡΟΣΟΔΟΙ 119.659 2,0 72.317 1,4 178.180 3,2 94.984 1,7 107.027 1,9 332.650 6,0 176.512 3,2 ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ 130.736 2,2 134.618 2,6 226.662 4,1 238.801 4,3 218.708 3,9 220.842 4,0 221.826 4,0 ΑΛΛΑ ΕΣΟΔΑ 211.912 3,5 229.064 4,4 219.478 4,0 180.507 3,2 264.522 4,7 183.814 3,3 141.725 2,6 Έσοδα μη άλλως Κατατάξιμα 98.855 1,6 117.191 2,2 117.927 2,1 99.671 1,8 211.978 3,8 133.099 2,4 79.132 1,4 Έσοδα Αμυντικής Θωράκισης 991 0,0 479 0,0 396 0,0 739 0,0 138 0,0 9.525 0,2 200 0,0 Άλλα Λειτουργικά Έσοδα 52.313 0,9 57.339 1,1 53.682 1,0 52.540 0,9 40.770 0,7 33.834 0,6 47.622 0,9 Πρόσοδοι από Τόκους 17.329 0,3 49.857 0,9 43.659 0,8 23.941 0,4 9.059 0,2 6.009 0,1 13.076 0,2 Πωλήσεις Παγίων/Μετοχών 42.424 0,7 4.198 0,1 3.814 0,1 3.616 0,1 2.577 0,0 1.346 0,0 1.695 0,0 ΥΠΟΣΥΝΟΛΟ Α 6.044.570 100,0 5.253.064 100,0 5.514.074 100,0 5.580.027 100,0 5.631.329 100,0 5.525.892 100,0 5.481.050 100,0 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΣΟΔΑ 190.484 456.465 292.659 1.746.699 2.338.543 4.511.587 2.464.832 Σ Υ Ν Ο Λ Ο ΕΣΟΔΩΝ 6.235.054 5.709.529 5.806.733 7.326.726 7.969.872 10.037.479 7.945.882 107

ΠΙΝΑΚΑΣ 3B: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΣΟΔΩΝ 2008-2014 (σε χιλιάδες ευρώ) 1 2 3 4 5 6 7 Πραγματικά Πραγματικά Μεταβολή Πραγματικά Μεταβολή Πραγματικά Μεταβολή Πραγματικά Μεταβολή Αναθεωρ. Μεταβολή Προϋπολ. Μεταβολή Εσοδα Εσοδα 2:1 Εσοδα 3:2 Εσοδα 4:3 Εσοδα 5:4 Εσοδα 6:5 Εσοδα 7:6 2008 2009 % 2010 % 2011 % 2012 % 2013 % 2014 % Α. ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ 2.232.394 1.892.917-15,2 1.902.583 0,5 2.085.738 9,6 2.100.583 0,7 1.986.559-5,4 2.073.940 4,4 1. Φόρος Εισοδήματος- Φυσικά Πρόσωπα 525.701 571.346 8,7 593.030 3,8 634.132 6,9 649.002 2,3 512.000-21,1 477.252-6,8 Υπάλληλοι 431.167 476.703 10,6 499.447 4,8 537.973 7,7 521.629-3,0 442.638-15,1 411.332-7,1 Υπάλληλοι - Υπεράκτιων Εταιρειών 31.272 32.926 5,3 34.328 4,3 41.082 19,7 45.726 11,3 47.116 3,0 45.231-4,0 Αυτοεργοδοτούμενοι 63.262 61.717-2,4 59.255-4,0 55.077-7,1 81.647 48,2 22.246-72,8 20.689-7,0 2. Φόρος Εισοδήματος -Νομικά Πρόσωπα 823.006 739.527-10,1 678.207-8,3 767.563 13,2 727.562-5,2 596.652-18,0 575.638-3,5 Εταιρικός Φόρος 482.786 404.993-16,1 366.681-9,5 378.068 3,1 288.036-23,8 240.382-16,5 231.650-3,6 Εταιρικός Φόρος-Υπεράκτιες Εταιρείες 339.642 334.185-1,6 311.366-6,8 324.587 4,2 373.718 15,1 291.270-22,1 283.988-2,5 Άλλα (Φόρος Πιστωτικών Ιδρυμάτων) 578 349-39,6 160-54,2 64.908 40467,5 65.808 1,4 65.000-1,2 60.000-7,7 3. Φόροι Περιουσίας 389.821 121.721-68,8 143.850 18,2 118.060-17,9 111.468-5,6 109.652-1,6 134.500 22,7 Φόρος Κεφαλαιουχικών Κερδών 305.134 75.305-75,3 87.699 16,5 71.260-18,7 57.624-19,1 19.658-65,9 20.000 1,7 Φόρος επί Μερισμάτων 50 29-42,0 12-58,6 40 233,3 372 829,0 69-81,5 0-100,0 Δικαιώματα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας 71.740 34.076-52,5 41.453 21,6 33.589-19,0 27.592-17,9 14.926-45,9 14.000-6,2 Άλλοι Φόροι Περιουσίας 12.897 12.311-4,5 14.686 19,3 13.171-10,3 25.880 96,5 75.000 189,8 100.500 34,0 4. Φόροι Μηχανοκινήτων Οχημάτων 89.602 83.334-7,0 78.054-6,3 75.724-3,0 72.024-4,9 62.420-13,3 71.850 15,1 5. 'Αλλοι 404.264 376.989-6,7 409.442 8,6 490.259 19,7 540.528 10,3 705.836 30,6 814.700 15,4 Έκτακτη Εισφορά 9.270 37.480 304,3 44.277 18,1 58.100 31,2 Αμυντική Εισφορά 457.306 419.115-8,4 422.170 0,7 420.000-0,5 Συνεισφορά Σύνταξης Χήρων και Ορφανών 13.210 22.734 72,1 24.731 8,8 25.000 1,1 Συνταξιοδοτική Συνεισφορά 10.474 40.386 285,6 39.656-1,8 44.000 11,0 Μειώσεις Απολαβών 0 20.813 #DIV/0! 164.387 689,8 244.600 48,8 Εισφορά για Ιατροφαρμακευτική Περίθαλψη 0 0 #DIV/0! 10.615 #DIV/0! 23.000 116,7 Β. ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ 3.072.093 2.709.479-11,8 2.749.993 1,5 2.757.192 0,3 2.720.908-1,3 2.588.938-4,9 2.636.354 1,8 Εισαγωγικοί Δασμοί 56.744 39.831-29,8 36.464-8,5 31.925-12,4 25.931-18,8 22.090-14,8 21.201-4,0 Φόροι Κατανάλωσης 624.334 575.259-7,9 600.266 4,3 632.085 5,3 588.964-6,8 581.746-1,2 611.832 5,2 Φόρος Προστιθεμένης Αξίας 1.943.689 1.747.038-10,1 1.733.742-0,8 1.718.346-0,9 1.715.893-0,1 1.647.777-4,0 1.657.600 0,6 Δικαιώματα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας 141.703 67.646-52,3 82.274 21,6 68.227-17,1 54.914-19,5 29.603-46,1 28.000-5,4 Φόροι Μηχανοκινήτων Οχημάτων 35.841 34.860-2,7 33.210-4,7 32.118-3,3 30.207-5,9 26.720-11,5 31.550 18,1 Εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικής Συνοχής 136.675 145.148 6,2 149.925 3,3 153.665 2,5 150.939-1,8 137.882-8,7 150.000 8,8 Τέλη Χαρτοσήμων 68.141 45.727-32,9 53.058 16,0 43.222-18,5 37.751-12,7 26.364-30,2 32.013 21,4 'Αλλοι 64.966 53.970-16,9 61.054 13,1 77.604 27,1 116.310 49,9 116.757 0,4 104.158-10,8 108

Γ. ΠΩΛΗΣΗ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 277.776 214.669-22,7 237.178 10,5 222.805-6,1 219.580-1,4 213.089-3,0 230.693 8,3 Δ. ΕΝΟΙΚΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΠΡΟΣΟΔΟΙ 119.659 72.317-39,6 178.180 146,4 94.984-46,7 107.027 12,7 332.650 210,8 176.512-46,9 Ενοίκια και Δικαιώματα 73.200 27.469-62,5 50.883 85,2 54.557 7,2 60.483 10,9 223.316 269,2 63.912-71,4 Άλλοι Πρόσοδοι 46.459 44.848-3,5 127.297 183,8 40.427-68,2 46.544 15,1 109.334 134,9 112.600 3,0 Κέρδη Κεντρικής Τράπεζας 8.631 7.265-15,8 92.357 1171,3 12.321-86,7 13.241 7,5 89.261 574,1 80.900-9,4 Άλλα Ωφελήματα από Επενδύσεις 0 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! Κρατικό Λαχείο 37.454 37.209-0,7 33.682-9,5 27.479-18,4 26.227-4,6 20.057-23,5 30.000 49,6 Ε. ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ 130.736 134.618 3,0 226.662 68,4 238.801 5,4 218.708-8,4 220.842 1,0 221.826 0,4 Επιβαρύνσεις Φόρων και Τελών 51.088 50.537-1,1 56.899 12,6 53.857-5,3 27.256-49,4 37.277 36,8 19.377-48,0 Πρόστιμα και Χρηματικές Ποινές 19.005 16.426-13,6 21.419 30,4 21.899 2,2 19.086-12,8 17.074-10,5 17.336 1,5 Τέλη Αεροπορικών Ταξιδιών 0 2 #DIV/0! 0-100,0 11 #DIV/0! 11-2,0 0-100,0 0 #DIV/0! Εισφορές από τα Ταμεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων 37.224 38.725 4,0 41.159 6,3 43.130 4,8 43.329 0,5 32.963-23,9 46.246 40,3 Εισφορές Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης 6.184 11.106 79,6 12.505 12,6 12.415-0,7 9.082-26,8 3.459-61,9 5.850 69,1 'Αλλες 17.235 17.822 3,4 94.680 431,3 107.489 13,5 119.943 11,6 130.069 8,4 133.017 2,3 ΣΤ. ΑΛΛΑ ΕΣΟΔΑ 211.912 229.064 8,1 219.478-4,2 180.507-17,8 264.522 46,5 183.814-30,5 141.725-22,9 Έσοδα μη άλλως Κατατάξιμα 98.855 117.191 18,5 117.927 0,6 99.671-15,5 211.978 112,7 133.099-37,2 79.132-40,5 Έσοδα Αμυντικής Θωράκισης 991 479-51,7 396-17,3 739 86,6 138-81,4 9.525 6824,4 200-97,9 Άλλα Λειτουργικά Έσοδα 52.313 57.339 9,6 53.682-6,4 52.540-2,1 40.770-22,4 33.834-17,0 47.622 40,8 Πρόσοδοι από Τόκους 17.329 49.857 187,7 43.659-12,4 23.941-45,2 9.059-62,2 6.009-33,7 13.076 117,6 Πωλήσεις Παγίων/Μετοχών 42.424 4.198-90,1 3.814-9,1 3.616-5,2 2.577-28,7 1.346-47,8 1.695 25,9 ΥΠΟΣΥΝΟΛΟ Α 6.044.570 5.253.064-13,1 5.514.074 5,0 5.580.027 1,2 5.631.329 0,9 5.525.892-1,9 5.481.050-0,8 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΣΟΔΑ 190.484 456.465 139,6 292.659-35,9 1.746.699 496,8 2.338.543 33,9 4.511.587 92,9 2.464.832-45,4 Χορηγίες 36.127 85.834 137,6 92.013 7,2 117.643 27,9 101.055-14,1 111.587 10,4 157.411 41,1 Δάνεια 154.357 370.631 140,1 200.646-45,9 1.629.056 711,9 2.237.488 37,3 4.400.000 96,6 2.307.421-47,6 ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟΔΩΝ 6.235.054 5.709.529-8,4 5.806.733 1,7 7.326.726 26,2 7.969.872 8,8 10.037.479 25,9 7.945.882-20,8 109

ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΠΕΡΙΛΗΨΗ OIKONOMIKHΣ ANAΛΥΣΗΣ ΔΑΠΑΝΩΝ (ποσοστιαία ανολογία) 2008-2014 (σε χιλιάδες ευρώ) Πραγματικές % Πραγματικές % Πραγματικές % Πραγματικές % Πραγματικές % Προϋπολ. % Προϋπολ. % Δαπάνες αναλογία Δαπάνες αναλογία Δαπάνες αναλογία Δαπάνες αναλογία Δαπάνες αναλογία Δαπάνες αναλογία Δαπάνες αναλογία 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1.ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 2.193.471 29,7 2.395.260 30,9 2.500.430 32,4 2.625.867 32,8 2.753.142 33,3 2.605.426 27,4 2.563.435 33,1 α.σύνολο αποδοχών 1.839.064 24,9 1.967.474 25,4 2.007.069 26,0 2.076.522 25,9 2.117.330 25,6 2.059.122 21,6 1.926.440 24,9 β.συντάξεις και Φιλοδωρήματα 354.407 4,8 427.786 5,5 493.361 6,4 549.345 6,9 635.812 7,7 546.304 5,7 636.995 8,2 2.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 948.027 12,9 1.059.450 13,7 1.033.592 13,4 1.035.389 12,9 817.029 9,9 1.111.590 11,7 976.730 12,6 Λειτουργικές Δαπάνες 353.100 4,8 369.478 4,8 376.503 4,9 403.114 5,0 407.985 4,9 392.252 4,1 349.659 4,5 Συντηρήσεις και Επιδιορθώσεις 76.604 1,0 96.959 1,3 86.649 1,1 79.355 1,0 97.041 1,2 77.929 0,8 73.785 1,0 Εκπαίδευση Προσωπικού/Συνέδρια/Σεμινάρια και Άλλα 23.317 0,3 21.654 0,3 20.294 0,3 18.966 0,2 20.758 0,3 22.166 0,2 21.402 0,3 Γεγονότα Συμβουλευτικές Υπηρεσίες 58.191 0,8 62.729 0,8 58.821 0,8 64.182 0,8 54.475 0,7 57.980 0,6 64.752 0,8 Εκδόσεις και Δημοσιότητα 19.231 0,3 20.847 0,3 19.650 0,3 15.950 0,2 12.463 0,2 16.183 0,2 11.739 0,2 Δαπάνες Άμυνας και Αστυνόμευσης 185.838 2,5 202.227 2,6 213.028 2,8 206.893 2,6 6.293 0,1 202.523 2,1 178.265 2,3 Μη Προβλεπόμενες Δαπάνες και Αποθεματικό 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 72.057 0,8 70.000 0,9 Δαπάνες σε Σχέση με τα Έσοδα 231.746 3,1 285.556 3,7 258.647 3,4 246.929 3,1 218.015 2,6 270.500 2,8 207.128 2,7 3. ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ 2.126.889 28,8 2.219.127 28,6 2.314.242 30,0 2.402.814 30,0 2.078.212 25,2 2.091.635 22,0 1.831.290 23,7 Μεταβιβάσεις Εσωτερικού 734.776 10,0 776.068 10,0 822.776 10,7 852.246 10,6 722.341 8,7 741.609 7,8 656.355 8,5 Μεταβιβάσεις Εξωτερικού 211.780 2,9 228.211 2,9 217.429 2,8 218.848 2,7 208.377 2,5 248.069 2,6 212.793 2,7 Επιχορηγήσεις 158.792 2,2 73.750 1,0 68.135 0,9 87.638 1,1 98.107 1,2 101.221 1,1 87.896 1,1 Κοινωνικές Παροχές 1.003.243 13,6 1.115.595 14,4 1.191.974 15,4 1.233.196 15,4 1.039.108 12,6 962.146 10,1 835.578 10,8 Αποζημιώσεις και Έξοδα Αγωγών 18.298 0,2 25.503 0,3 13.928 0,2 10.886 0,1 10.281 0,1 38.590 0,4 38.668 0,5 4. ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ 45.409 0,6 50.419 0,7 49.546 0,6 44.583 0,6 58.647 0,7 121.315 1,3 142.933 1,8 5. ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ 739.033 10,0 511.927 6,6 459.001 5,9 539.324 6,7 656.030 7,9 689.084 7,2 781.655 10,1 Εξυπηρέτηση Δημοσίου Χρέους 739.033 10,0 511.927 6,6 459.001 5,9 539.324 6,7 656.030 7,9 689.084 7,2 781.655 10,1 6. ΠΑΓΙΑ/ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 133.753 1,8 172.221 2,2 198.319 2,6 148.199 1,9 247.054 3,0 217.306 2,3 169.093 2,2 7. ΕΡΓΑ ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ 296.202 4,0 441.214 5,7 404.235 5,2 389.428 4,9 269.200 3,3 232.817 2,4 184.850 2,4 8. ΔΑΝΕΙΑ 893.042 12,1 897.343 11,6 758.875 9,8 823.111 10,3 1.378.516 16,7 2.444.208 25,7 1.090.126 14,1 Έκδοση Δανείων 69.614 0,9 115.355 1,5 154.428 2,0 174.484 2,2 90.256 1,1 142.627 1,5 48.000 0,6 Αποπληρωμές Δανείων Εξωτερικού 55.792 0,8 66.490 0,9 64.088 0,8 57.855 0,7 654.542 7,9 1.475.786 15,5 656.346 8,5 Αποπληρωμές Δανείων Εσωτερικού 579.660 7,9 679.981 8,8 520.410 6,7 576.699 7,2 630.297 7,6 822.920 8,7 383.739 5,0 Συνεισφορά στα Εξοφλητικά Αποθέματα 187.976 2,5 35.517 0,5 19.949 0,3 14.073 0,2 3.421 0,0 2.875 0,0 2.041 0,0 ΓΕΝIΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 7.375.826 100,0 7.746.961 100,0 7.718.240 100,0 8.008.715 100,0 8.257.831 100,0 9.513.381 100,0 7.740.112 100,0 110

ΠΙΝΑΚΑΣ 4Α: ΠΕΡΙΛΗΨΗ OIKONOMIKHΣ ANAΛΥΣΗΣ ΔΑΠΑΝΩΝ (ποσοστιαία μεταβολή) 2008-2014(σε χιλιάδες ευρώ) 1 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 % Πραγματικές Πραγματικές Μεταβολή Πραγματικές Μεταβολή Πραγματικές Μεταβολή Πραγματικές Μεταβολή Προϋπολ. Μεταβολή Προϋπολ. Μεταβολή Δαπάνες Δαπάνες 2:1 Δαπάνες 3:2 Δαπάνες 4:3 Δαπάνες 5:4 Δαπάνες 6:5 Δαπάνες 7:6 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1.ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 2.193.471 2.395.260 9,2 2.500.430 4,4 2.625.867 5,0 2.753.142 4,8 2.605.426-5,4 2.563.435-1,6 α.σύνολο αποδοχών 1.839.064 1.967.474 7,0 2.007.069 2,0 2.076.522 3,5 2.117.330 2,0 2.059.122-2,7 1.926.440-6,4 β.συντάξεις και Φιλοδωρήματα 354.407 427.786 20,7 493.361 15,3 549.345 11,3 635.812 15,7 546.304-14,1 636.995 16,6 2.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 948.027 1.059.450 11,8 1.033.592-2,4 1.035.389 0,2 817.029-21,1 1.111.590 36,1 976.730-12,1 Λειτουργικές Δαπάνες 353.100 369.478 4,6 376.503 1,9 403.114 7,1 407.985 1,2 392.252-3,9 349.659-10,9 Συντηρήσεις και Επιδιορθώσεις 76.604 96.959 26,6 86.649-10,6 79.355-8,4 97.041 22,3 77.929-19,7 73.785-5,3 Εκπαίδευση Προσωπικού/Συνέδρια/Σεμινάρια και Άλλα Γεγονότα 23.317 21.654-7,1 20.294-6,3 18.966-6,5 20.758 9,4 22.166 6,8 21.402-3,4 Συμβουλευτικές Υπηρεσίες 58.191 62.729 7,8 58.821-6,2 64.182 9,1 54.475-15,1 57.980 6,4 64.752 11,7 Εκδόσεις και Δημοσιότητα 19.231 20.847 8,4 19.650-5,7 15.950-18,8 12.463-21,9 16.183 29,8 11.739-27,5 Δαπάνες Άμυνας και Αστυνόμευσης 185.838 202.227 8,8 213.028 5,3 206.893-2,9 6.293-97,0 202.523 3118,5 178.265-12,0 Δαπάνες Αμυντικής Θωράκισης 184.000 200.376 8,9 211.562 5,6 205.604-2,8 4.811-97,7 201.000 4078,0 176.787-12,0 Μη Προβλεπόμενες Δαπάνες και Αποθεματικό 0 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! 0 #DIV/0! 72.057 #DIV/0! 70.000-2,9 Δαπάνες σε Σχέση με τα Έσοδα 231.746 285.556 23,2 258.647-9,4 246.929-4,5 218.015-11,7 270.500 24,1 207.128-23,4 Άλλες Λειτουργικές Δαπάνες 0 0 0 0 0 0 0 3. ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ 2.126.889 2.219.127 4,3 2.314.242 4,3 2.402.814 3,8 2.078.212-13,5 2.091.635 0,6 1.831.290-12,4 Μεταβιβάσεις Εσωτερικού 734.776 776.068 5,6 822.776 6,0 852.246 3,6 722.341-15,2 741.609 2,7 656.355-11,5 Μεταβιβάσεις Εξωτερικού 211.780 228.211 7,8 217.429-4,7 218.848 0,7 208.377-4,8 248.069 19,0 212.793-14,2 Επιχορηγήσεις 158.792 73.750-53,6 68.135-7,6 87.638 28,6 98.107 11,9 101.221 3,2 87.896-13,2 Κοινωνικές Παροχές 1.003.243 1.115.595 11,2 1.191.974 6,8 1.233.196 3,5 1.039.108-15,7 962.146-7,4 835.578-13,2 Αποζημιώσεις και Έξοδα Αγωγών 18.298 25.503 39,4 13.928-45,4 10.886-21,8 10.281-5,6 38.590 275,4 38.668 0,2 4. ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ 45.409 50.419 11,0 49.546-1,7 44.583-10,0 58.647 31,5 121.315 106,9 142.933 17,8 ΣΧΕΔΙΑ 5. ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ 739.033 511.927-30,7 459.001-10,3 539.324 17,5 656.030 21,6 689.084 5,0 781.655 13,4 6. ΠΑΓΙΑ/ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 133.753 172.221 28,8 198.319 15,2 148.199-25,3 247.054 66,7 217.306-12,0 169.093-22,2 7. ΕΡΓΑ ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ 296.202 441.214 49,0 404.235-8,4 389.428-3,7 269.200-30,9 232.817-13,5 184.850-20,6 8. ΔΑΝΕΙΑ 893.042 897.343 0,5 758.875-15,4 823.111 8,5 1.378.516 67,5 2.444.208 77,3 1.090.126-55,4 Έκδοση Δανείων 69.614 115.355 65,7 154.428 33,9 174.484 13,0 90.256-48,3 142.627 58,0 48.000-66,3 ΓΕΝIΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 7.375.826 7.746.961 5,0 7.718.240-0,4 8.008.715 3,8 8.257.831 3,1 9.513.381 15,2 7.740.112-18,6 111

ΠΙΝΑΚΑΣ 4Β: OIKONOMIKH ANAΛΥΣΗ ΔΑΠΑΝΩΝ 2008-2014 (σε χιλιάδες Ευρώ) 1 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 % Πραγματικές Πραγματικές Διαφορά Μεταβολή Πραγματικές Διαφορά Μεταβολή Πραγματικές Διαφορά Μεταβολή Πραγματικές Διαφορά Μεταβολή Προϋπολ. Διαφορά Μεταβολή Προϋπολ. Διαφορά Μεταβολή Δαπάνες Δαπάνες 2-1 2:1 Δαπάνες 3-2 3:2 Δαπάνες 4-3 4:3 Δαπάνες 5-4 5:4 Δαπάνες 6-5 6:5 Δαπάνες 7-6 7:6 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1.ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 2.193.471 2.395.260 201.789 9,2 2.500.430 105.170 4,4 2.625.867 125.437 5,0 2.753.142 127.275 4,8 2.605.426-147.716-5,4 2.563.435-41.991-1,6 α.σύνολο αποδοχών 1.839.064 1.967.474 128.410 7,0 2.007.069 39.595 2,0 2.076.522 69.453 3,5 2.117.330 40.808 2,0 2.059.122-58.208-2,7 1.926.440-132.682-6,4 Απολαβές προσωπικού 1.621.865 1.741.845 106.048 7,4 1.773.851 32.006 1,8 1.837.228 63.377 3,6 1.871.679 34.451 1,9 1.811.323-60.356-3,2 1.677.021-134.302-7,4 Αξιωματούχοι της Δημοκρατίας 8.204 9.058 854 10,4 9.080 22 0,2 9.710 630 6,9 9.888 178 1,8 9.903 15 0,2 9.600-303 -3,1 Κρατικοί υπαλλήλοι 1.439.869 1.535.217 95.348 6,6 1.569.851 34.634 2,3 1.628.877 59.026 3,8 1.654.075 25.198 1,5 1.596.731-57.344-3,5 1.479.663-117.068-7,3 Ωρομίσθιο Κυβερνητικό Προσωπικό 187.724 197.570 9.846 5,2 194.920-2.650-1,3 198.641 3.721 1,9 207.716 9.075 4,6 204.689-3.027-1,5 187.758-16.931-8,3 Προσωπικό Εξωτερικών Υπηρεσιών 10.816 11.812 996 9,2 12.595 783 6,6 13.723 1.128 9,0 16.441 2.718 19,8 15.812-629 -3,8 14.231-1.581-10,0 Συνεισφορές της Κυβέρνησης στο Τ.Κ.Α. 151.492 170.554 19.062 12,6 176.681 6.127 3,6 180.042 3.361 1,9 182.797 2.755 1,5 187.005 4.208 2,3 193.092 6.087 3,3 Συνεισφορές της Κυβέρνησης σε άλλα Ταμεία 8.132 8.365 233 2,9 8.464 99 1,2 8.734 270 3,2 9.352 618 7,1 9.380 28 0,3 8.969-411 -4,4 Συνεισφορά της Κυβέρνησης στο Τ.Α.Θ. 37 7-30 2-5 0-2 1 1 20 19 20 0 Συνεισφορά της Κυβέρνησης στο Τ.Κ.Σ. 32.790 34.891 2.101 6,4 35.476 585 1,7 36.795 1.319 3,7 37.061 266 0,7 35.582-1.479-4,0 33.107-2.475-7,0 β.συντάξεις και Φιλοδωρήματα 354.407 427.786 73.379 20,7 493.361 65.575 15,3 549.345 55.984 11,3 635.812 86.467 15,7 546.304-89.508-14,1 636.995 90.691 16,6 2.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 948.027 1.059.450 111.423 11,8 1.033.592-25.858-2,4 1.035.389 1.797 0,2 817.029-218.360-21,1 1.111.590 294.561 36,1 976.730-134.860-12,1 Λειτουργικές Δαπάνες 353.100 369.478 16.378 4,6 376.503 7.025 1,9 403.114 26.611 7,1 407.985 4.871 1,2 392.252-15.733-3,9 349.659-42.593-10,9 α. Οδοιπορικά 6.496 6.424-72 -1,1 6.283-141 -2,2 6.029-254 -4,0 5.894-135 -2,2 5.305-589 -10,0 4.522-783 -14,8 β.λειτουργικά 'Εξοδα Γραφείου 40.124 41.686 1.562 3,9 46.701 5.015 12,0 50.469 3.768 8,1 51.695 1.226 2,4 51.626-69 -0,1 47.624-4.002-7,8 γ.λειτουργικά 'Εξοδα Μη Γραφειακών Χώρων 49.863 46.401-3.462-6,9 47.503 1.102 2,4 58.038 10.535 22,2 77.572 19.534 33,7 66.350-11.222-14,5 59.217-7.133-10,8 δ. Άλλα Λειτουργικά Έξοδα 27.095 28.040 945 3,5 29.710 1.670 6,0 22.928-6.782-22,8 28.934 6.006 26,2 24.672-4.262-14,7 25.820 1.148 4,7 ε. Αγορά Αναλώσιμων Γραφείου 11.095 10.376-719 -6,5 10.445 69 0,7 9.402-1.043-10,0 8.133-1.269-13,5 8.541 408 5,0 7.689-852 -10,0 στ. Αγορά Αναλώσιμων Μη Γραφειακών Χώρων 218.427 236.551 18.124 8,3 235.861-690 -0,3 256.248 20.387 8,6 235.757-20.491-8,0 235.758 1 0,0 204.787-30.971-13,1 Αγορά Ύδατος 65.281 63.562-1.719-2,6 62.355-1.207-1,9 74.979 12.624 20,2 49.978-25.001-33,3 58.421 8.443 16,9 43.000-15.421-26,4 Αγορά Φαρμάκων 98.485 99.913 1.428 1,4 103.172 3.259 3,3 109.479 6.307 6,1 104.290-5.189-4,7 109.094 4.804 4,6 100.055-9.039-8,3 Άλλες Ιατρικές Προμήθειες 17.645 30.526 12.881 73,0 28.526-2.000-6,6 29.640 1.114 3,9 28.586-1.054-3,6 28.816 230 0,8 28.512-304 -1,1 Συντηρήσεις και Επιδιορθώσεις 76.604 96.959 20.355 26,6 86.649-10.310-10,6 79.355-7.294-8,4 97.041 17.686 22,3 77.929-19.112-19,7 73.785-4.144-5,3 α. Συντηρήσεις Κτιρίων και Γραφείων 18.326 26.720 8.394 45,8 21.709-5.011-18,8 14.977-6.732-31,0 15.236 259 1,7 12.537-2.699-17,7 10.330-2.207-17,6 β. Συντηρήσεις Έργων Υποδομής 30.053 39.937 9.884 32,9 33.647-6.290-15,7 32.047-1.600-4,8 32.512 465 1,5 27.498-5.014-15,4 28.509 1.011 3,7 γ. Συντηρήσεις Άλλων Χώρων 1.270 1.167-103 -8,1 1.204 37 3,2 1.018-186 -15,4 872-146 -14,3 894 22 2,5 706-188 -21,0 δ. Μηχανήματα, Μηχανολογικός και Άλλος Εξοπλισμός 18.696 19.854 1.158 6,2 19.589-265 -1,3 20.115 526 2,7 35.959 15.844 78,8 22.757-13.202-36,7 20.852-1.905-8,4 ε. Τηλεπικοινωνιακός και Μηχανογραφικός Εξοπλισμός 8.046 9.053 1.007 12,5 10.299 1.246 13,8 11.004 705 6,8 12.226 1.222 11,1 14.076 1.850 15,1 13.258-818 -5,8 στ.άλλες Συντηρήσεις και Επιδιορθώσεις 213 228 15 7,0 201-27 -11,8 194-7 -3,5 235 41 21,0 167-68 -28,9 130-37 -22,2 112

Εκπαίδευση Προσωπικού/Συνέδρια/Σεμινάρια και Άλλα 23.317 21.654-1.663-7,1 20.294-1.360-6,3 18.966-1.328-6,5 20.758 1.792 9,4 22.166 1.408 6,8 21.402-764 -3,4 Γεγονότα Συμβουλευτικές Υπηρεσίες 58.191 62.729 4.538 7,8 58.821-3.908-6,2 64.182 5.361 9,1 54.475-9.707-15,1 57.980 3.505 6,4 64.752 6.772 11,7 Εκδόσεις και Δημοσιότητα 19.231 20.847 1.616 8,4 19.650-1.197-5,7 15.950-3.700-18,8 12.463-3.487-21,9 16.183 3.720 29,8 11.739-4.444-27,5 Δαπάνες Άμυνας και Αστυνόμευσης 185.838 202.227 16.389 8,8 213.028 10.801 5,3 206.893-6.135-2,9 6.293-200.600-97,0 202.523 196.230 3118,5 178.265-24.258-12,0 Δαπάνες Αμυντικής Θωράκισης 184.000 200.376 16.376 8,9 211.562 11.186 5,6 205.604-5.958-2,8 4.811-200.793-97,7 201.000 196.189 4078,0 176.787-24.213-12,0 Μη Προβλεπόμενες Δαπάνες και Αποθεματικό 0 0 0 #DIV/0! 0 0 #DIV/0! 0 0 ##### 0 0 #DIV/0! 72.057 72.057 #DIV/0! 70.000-2.057-2,9 Δαπάνες σε Σχέση με τα Έσοδα 231.746 285.556 53.810 23,2 258.647-26.909-9,4 246.929-11.718-4,5 218.015-28.914-11,7 270.500 52.485 9,3 207.128-63.372-23,4 Επιστροφές Άμεσων Φόρων 25.064 41.916 16.852 67,2 27.507-14.409-34,4 28.082 575 2,1 28.563 481 1,7 29.031 468 1,6 28.637-394 -1,4 Επιστροφές Έμμεσων Φόρων 204.866 242.318 37.452 18,3 229.415-12.903-5,3 217.294-12.121-5,3 187.412-29.882-13,8 239.843 52.431 28,0 177.447-62.396-26,0 Επιστροφές Τελών και Άλλων Προσόδων 1.816 1.322-494 -27,2 1.725 403 30,5 1.553-172 -10,0 2.041 488 31,4 1.626-415 -20,3 1.044-582 -35,8 Επιβαρύνσεις/Τόκοι σε επιστροφές 0 0 0 0,0 0 0 0,0 0 0 0,0 0 0 0,0 0 0 0,0 0 0 0,0 3. ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ 2.126.889 2.219.127 92.238 4,3 2.314.242 95.115 4,3 2.402.814 88.572 3,8 2.078.212-323.996-13,5 2.091.635 388.611 0,6 1.831.290-260.345-12,4 Μεταβιβάσεις Εσωτερικού 734.776 776.068 41.292 5,6 822.776 46.708 6,0 852.246 29.470 3,6 722.341-129.905-15,2 741.609 394.457 2,7 656.355-85.254-11,5 Ημικρατικοί Οργανισμοί 288.940 272.944-15.996-5,5 297.556 24.612 9,0 326.858 29.302 9,8 236.658-90.200-27,6 237.883 1.225 0,5 218.761-19.122-8,0 Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης 127.159 151.607 24.448 19,2 152.302 695 0,5 142.436-9.866-6,5 119.610-22.826-16,0 112.293-7.317-6,1 99.365-12.928-11,5 Συμβούλια / Επιτροπές / Οργανώσεις 15.680 15.537-143 -0,9 15.205-332 -2,1 18.244 3.039 20,0 17.779-465 -2,5 33.826 16.047 90,3 17.440-16.386-48,4 Άλλες Μεταβιβάσεις Εσωτερικού: 302.997 335.980 32.983 10,9 357.713 21.733 6,5 364.708 6.995 2,0 348.293-16.415-4,5 357.607 384.503 2,7 320.789-36.818-10,3 (Γενική Κυβερνητική Εισφορά στο Τ.Κ.Α.) 274.775 302.765 27.990 10,2 319.936 17.171 5,7 327.021 7.085 2,2 318.262-8.759-2,7 329.000 10.738 3,4 287.000-42.000-12,8 Μεταβιβάσεις Εξωτερικού 211.780 228.211 16.431 7,8 217.429-10.782-4,7 218.848 1.419 0,7 208.377-10.471-4,8 248.069 39.692 19,0 212.793-35.276-14,2 Επιχορηγήσεις 158.792 73.750-85.042-53,6 68.135-5.615-7,6 87.638 19.503 28,6 98.107 10.469 11,9 101.221 3.114 3,2 87.896-13.325-13,2 Κοινωνικές Παροχές 1.003.243 1.115.595 112.352 11,2 1.191.974 76.379 6,8 1.233.196 41.222 3,5 1.039.108-194.088-15,7 962.146-76.962-7,4 835.578-126.568-13,2 Παροχές Παιδείας 233.775 243.259 9.484 4,1 232.909-10.350-4,3 245.601 12.692 5,4 182.592-63.009-25,7 187.869 5.277 2,9 166.746-21.123-11,2 Πολιτιστικές Παροχές 8.363 8.942 579 6,9 14.716 5.774 64,6 12.994-1.722-11,7 12.740-254 -2,0 9.172-3.568-28,0 7.928-1.244-13,6 Παροχές Υγείας 61.876 64.917 3.041 4,9 69.354 4.437 6,8 69.681 327 0,5 57.203-12.478-17,9 50.696-6.507-11,4 40.034-10.662-21,0 Παροχές Στέγασης 63.386 95.037 31.651 49,9 95.356 319 0,3 97.355 1.999 2,1 81.483-15.872-16,3 55.800-25.683-31,5 50.046-5.754-10,3 Παροχές Κοινωνικής Πρόνοιας 553.379 617.006 63.627 11,5 686.429 69.423 11,3 713.546 27.117 4,0 613.132-100.414-14,1 568.769-44.363-7,2 482.074-86.695-15,2 Άλλες Κοινωνικές Παροχές 26.222 23.628-2.594-9,9 23.082-546 -2,3 20.943-2.139-9,3 18.229-2.714-13,0 17.742-487 -2,7 15.005-2.737-15,4 Ειδικά Ταμεία 56.242 62.806 6.564 11,7 70.128 7.322 11,7 73.076 2.948 4,2 73.729 653 0,9 72.098-1.631-2,2 73.745 1.647 2,3 Αποζημιώσεις και Έξοδα Αγωγών 18.298 25.503 7.205 39,4 13.928-11.575-45,4 10.886-3.042-21,8 10.281 0-5,6 38.590 28.309 275,4 38.668 78 0,2 113

ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 2008-2014 (σε χιλιάδες Ευρώ) Πραγματικές Πραγματικές Πραγματικές Πραγματικές Πραγματικές Προϋπολ. Προϋπολ. Δαπάνες Δαπάνες Δαπάνες Δαπάνες Δαπάνες Δαπάνες Δαπάνες Δαπάνη κατά Κεφάλαιο 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΟΥΣΙΕΣ 1.737,3 2.872,4 399,6 544,2 368,6 875,0 320,4 Προεδρία και Προεδρικό Μέγαρο 0,0 0,0 16,4 17,0 10,3 0,0 0,0 Υπουργικό Συμβούλιο 0,0 0,0 0,0 7,0 0,7 0,0 0,0 Βουλή των Αντιπροσώπων 341,7 1.637,3 342,0 497,8 314,6 874,7 319,7 Δικαστική Υπηρεσία 1.395,6 1.235,1 41,1 22,4 43,0 0,2 0,6 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 24,8 50,7 61,8 51,2 97,0 451,5 588,0 Νομική Υπηρεσία 11,7 21,7 34,5 23,3 44,8 441,5 578,0 Ελεγκτική Υπηρεσία 13,2 28,9 21,6 27,3 36,5 10,1 10,1 Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας 0,0 0,0 5,8 0,6 15,6 0,0 0,0 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 68,3 29,1 93,5 76,9 79,2 45,8 45,0 Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας 1,3 0,0 1,8 11,9 6,6 0,0 0,0 Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως 9,4 5,6 21,9 1,2 0,0 0,1 0,1 Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού 3,2 0,0 10,6 4,5 18,1 10,1 10,1 Γραφείο Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα 6,7 3,6 4,8 9,2 5,0 0,1 0,1 Γραφείο Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων 0,0 0,0 0,0 0,2 2,0 0,1 0,1 Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου 43,4 17,8 50,7 27,4 47,4 35,4 34,6 Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών 0,0 0,0 0,0 1,1 0,0 0,0 0,0 Υπηρεσία Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιρειών 4,3 2,0 3,6 21,4 0,0 0,1 0,1 Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ 18,3 2,5 14,4 13,5 42,7 2,8 0,1 Υπουργείο Άμυνας - Διοίκηση 18,3 2,5 14,4 13,5 42,7 2,8 0,1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 59.317,7 123.868,6 84.823,7 77.723,8 59.794,9 52.249,4 56.494,8 Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος - Διοίκηση 3.475,3 1.776,1 465,6 243,6 328,8 310,1 214,6 Τμήμα Γεωργίας 5.991,1 5.615,0 7.334,6 5.674,0 4.386,0 4.323,4 3.290,7 Κτηνιατρικές Υπηρεσίες 7.521,1 8.704,9 9.234,1 7.059,5 5.842,8 6.842,8 5.222,7 Τμήμα Δασών 7.415,6 7.314,3 6.652,5 5.182,3 4.042,9 5.865,3 4.349,9 Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων 22.299,8 89.876,6 44.958,5 46.627,8 34.921,1 23.828,7 34.590,2 Τμήμα Γεωλογικής Επισκοπήσεως 1.418,0 1.999,1 1.149,4 809,4 526,7 1.278,7 519,6 Μετεωρολογική Υπηρεσία 212,8 310,8 132,9 86,2 209,4 194,7 151,7 Τμήμα Αναδασμού 3.455,4 1.376,3 3.178,6 1.428,0 1.895,1 560,1 0,0 Μεταλλεία 312,1 298,2 261,4 269,7 209,6 271,1 160,0 Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 2.112,6 2.381,1 2.591,6 2.242,2 2.191,8 2.115,6 1.969,8 Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών 5.103,9 4.216,2 7.161,3 6.677,3 3.747,8 5.617,4 4.655,6 Τμήμα Περιβάλλοντος 0,0 0,0 1.703,1 1.424,0 1.493,0 1.041,5 1.370,2 114

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΑΞΕΩΣ 17.364,9 21.798,5 42.742,6 18.338,2 7.646,8 17.973,6 13.827,4 Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως - Διοίκηση 342,5 335,4 309,6 315,9 232,1 150,1 186,3 Φυλακές 2.154,9 1.590,6 3.884,0 3.595,0 2.332,3 4.322,0 1.995,0 Αστυνομία 13.542,0 19.028,9 37.656,2 12.216,2 3.191,8 11.584,8 11.059,0 Πυροσβεστική Υπηρεσία 1.325,5 843,7 892,8 2.211,1 1.890,6 1.916,7 587,1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΝΕΡΓΙΕΑΣ, ΕΜΠΟΡΙΟΥ, ΒΙΟΜΗΧ. ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 22.116,7 19.284,7 23.437,7 17.269,9 15.985,0 16.627,3 19.435,6 Υπουργείο Ενέργιεας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού - Διοίκηση 4.832,2 3.557,9 828,6 620,9 730,2 16.609,4 19.435,5 Υπηρεσίες Εμπορίου και Βιομηχανίας 17.270,5 15.726,8 22.609,1 16.649,1 15.238,2 0,0 0,0 Τμήμα Εφόρου Εταιρειών και Επίσημου Παραλήπτη 14,1 0,0 0,0 0,0 16,7 17,9 0,1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 25.804,7 17.123,1 18.506,3 23.558,4 27.878,9 25.657,8 28.049,1 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Διοίκηση 2.692,4 2.476,3 2.070,5 4.168,7 3.831,3 2.843,1 7.906,5 Tμήμα Εργασίας 4.986,2 558,3 2.161,0 5.619,9 9.571,7 5.969,3 3.476,5 Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων 3,5 1,1 7,1 2,9 6,9 6,9 4,9 Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας 13.160,7 11.363,8 10.249,3 9.053,7 9.476,7 10.015,0 8.523,7 Κέντρο Παραγωγικότητας 2.487,7 1.424,4 2.241,2 2.932,4 3.598,6 4.921,9 5.816,1 Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες 0,0 282,3 623,6 926,3 548,5 800,1 1.150,1 Aνώτερο Ξενοδοχειακό Ινστιτούτο Κύπρου 138,1 290,8 554,4 213,8 430,6 455,8 112,3 Ανώτερο Τεχνολογικό Ινστιτούτο 53,6 39,8 1,5 0,0 0,0 0,0 0,0 Υπηρεσία Βιομηχανικών Σχέσεων 7,3 8,6 0,0 251,9 348,7 400,1 830,1 Tμήμα Επιθεώρησης Εργασίας 2.275,2 677,7 597,8 388,9 65,9 245,7 229,0 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ 211.732,2 292.799,4 256.837,4 266.408,2 230.176,4 224.832,9 196.983,3 Υπουργείο Εσωτερικών - Διοίκηση 34.493,3 48.496,9 35.436,4 26.739,7 38.689,7 43.316,7 43.120,6 Επαρχιακή Διοίκηση Λευκωσίας 14.387,7 16.565,5 14.744,3 14.449,1 11.621,3 9.391,6 9.041,8 Επαρχιακή Διοίκηση Αμμοχώστου 3.128,3 4.662,0 4.683,1 3.371,3 2.440,8 2.502,8 1.680,0 Επαρχιακή Διοίκηση Λάρνακας 11.699,9 13.169,8 14.937,1 14.408,4 11.951,8 8.863,4 7.236,3 Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού 16.294,0 19.793,7 18.608,4 18.775,2 18.062,9 16.123,6 13.371,1 Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου 11.260,8 16.257,8 13.611,6 14.565,8 13.071,1 11.386,2 9.038,3 Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως 46.903,1 58.983,0 72.124,9 76.351,4 59.180,7 53.737,5 39.081,8 Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μεταναστεύσεως 0,0 84,0 1.119,4 1.191,5 0,0 0,0 0,0 Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας 71.563,6 113.616,3 79.603,0 94.494,4 74.619,7 78.804,0 73.999,4 Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών 548,2 518,0 475,8 425,8 369,5 298,5 216,1 Yπηρεσία Μέριμνας και Αποκαταστάσεως Εκτοπισθέντων 0,0 135,5 119,4 144,8 141,1 150,0 0,0 Πολιτική Αμυνα 823,6 190,6 648,9 54,7 27,8 258,5 197,7 Υπηρεσία Ασύλου 629,8 326,4 725,3 1.436,3 0,0 0,0 0,0 115

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ 2.431,4 1.575,8 2.513,3 2.693,5 589,3 3.523,3 5.405,1 Υπουργείο Εξωτερικών - Διοίκηση 328,3 288,6 270,0 614,4 423,5 1.623,3 4.705,1 Εξωτερικές Υπηρεσίες 2.103,0 1.287,2 2.243,3 2.079,1 165,8 1.900,0 700,0 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ 33.956,5 24.217,0 58.775,7 20.133,1 110.877,7 120.875,3 87.435,6 Υπουργείο Οικονομικών - Διοίκηση 9.674,1 4.472,9 35.675,8 141,6 94.342,8 65.960,2 38.026,9 Τελωνεία 408,0 354,6 1.635,3 452,9 303,4 310,2 271,2 Τμήμα Εσωτερικών Προσόδων 27,4 18,9 14,1 47,6 58,7 30,1 28,1 Στατιστική Υπηρεσία 3.106,6 3.368,5 3.471,1 5.861,9 2.059,0 2.583,3 2.141,7 Τμήμα Κρατικών Αγορών και Προμηθειών 5,4 1,0 6,2 7,0 2,6 0,0 0,0 Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού 736,2 112,7 553,4 537,5 1.511,4 650,6 1.138,6 Τυπογραφείο 231,1 120,7 145,9 1.166,5 1.632,8 1.501,5 181,5 Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής 19.767,6 15.767,8 17.274,0 11.918,2 10.967,0 20.688,0 16.647,7 Μη Προβλεπόμενες Δαπάνες και Αποθεματικό - Αναπτυξιακές Δαπάνες 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 29.151,5 29.000,0 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ 20.121,9 45.317,1 32.586,7 25.946,4 23.633,5 75.154,3 95.437,6 Γεν. Διευθ. Ευρωπ. Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης 19.732,8 43.538,0 32.014,9 25.756,3 23.535,1 75.089,2 95.309,3 Γενικό Λογιστήριο 389,1 1.779,1 571,7 190,2 98,4 65,0 128,3 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 226.004,1 235.890,3 246.944,1 224.517,2 168.291,9 167.594,9 151.154,5 Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού - Διοίκηση 21.837,4 12.909,6 10.186,9 68.356,4 42.314,5 32.624,1 27.789,2 Ανώτερη και Ανώτατη Εκπαίδευση 122.070,3 118.004,8 135.104,9 138.306,7 108.936,0 115.202,0 108.116,6 Μέση Εκπαίδευση 30.391,6 32.539,7 29.595,2 910,1 516,5 584,7 520,1 Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση 3.127,2 2.358,6 3.695,3 427,8 474,1 409,7 256,7 Δημοτική Εκπαίδευση 27.891,3 39.062,0 43.102,5 788,0 580,2 1.123,1 702,5 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 3.658,0 4.127,0 5.189,9 2.857,5 2.212,2 2.785,4 2.563,2 Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών 279,2 259,5 155,0 129,6 101,6 130,1 130,1 Πολιτιστικές Υπηρεσίες 16.749,1 26.629,2 19.914,4 12.741,2 13.156,6 14.735,9 11.076,1 116

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ 69.663,2 90.899,0 118.541,6 126.646,4 62.534,4 68.093,3 47.653,1 Υπουργείο Συγκοινωνιών και `Εργων - Διοίκηση 4.582,1 7.444,1 4.145,6 4.256,4 4.048,5 1.275,1 2.144,0 Τμήμα Δημοσίων `Εργων 51.245,0 69.491,0 90.854,5 106.309,4 46.373,3 41.039,4 30.837,5 Τμήμα Ελέγχου 0,0 0,0 10.088,7 1.839,4 512,0 10.007,2 2.010,1 Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών 92,9 2.833,6 421,0 498,4 358,2 448,0 410,0 Τμήμα Αρχαιοτήτων 1.957,2 1.584,9 1.443,9 1.614,7 2.093,6 2.945,2 1.839,6 Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας 4.793,2 1.618,2 4.521,2 2.665,6 3.875,4 6.227,5 5.004,6 Τμήμα Εμπορικής Ναυτιλίας 3.460,6 1.215,8 472,6 636,4 243,1 1.065,4 745,1 Τμήμα Ταχυδρομικών Υπηρεσιών 2.033,1 1.756,3 1.768,7 1.671,3 1.882,7 1.852,6 1.530,1 Τμήμα Οδικών Μεταφορών 914,7 2.764,7 2.988,3 3.057,5 1.093,4 3.141,7 3.118,1 Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών 584,4 2.190,4 1.837,0 4.097,3 2.054,2 91,1 14,1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ 15.556,5 18.128,9 15.736,3 17.464,0 16.996,7 27.962,3 19.302,1 Υπουργείο Υγείας - Διοίκηση 6.283,9 7.177,3 4.064,5 5.770,2 4.381,9 7.852,1 4.871,7 Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας 7.233,4 9.027,5 9.114,0 9.594,5 9.706,5 18.049,7 13.015,1 Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας 269,6 230,7 372,3 157,0 164,0 168,1 77,7 Οδοντιατρικές Υπηρεσίες 163,7 169,2 142,2 161,4 137,9 114,3 56,5 Φαρμακευτικές Υπηρεσίες 347,9 416,8 856,0 663,8 1.226,2 381,3 206,1 Γενικό Χημείο του Κράτους 1.258,0 1.107,2 1.187,2 1.117,1 1.380,2 1.396,8 1.075,1 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 705.918,5 893.857,0 902.014,8 821.385,1 724.993,1 801.919,5 722.131,7 117

ΠΙΝΑΚΑΣ 6. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ OΠΩΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟ 2014 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1. ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 138 140 2. ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 15.202 15.030 3. ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 289 289 4. ΑΜΥΝΑ 4.353 4.346 5. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 5.678 5.632 6. ΠΑΙΔΕΙΑ 11.565 11.558 37.225 36.995 ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΟΛΟ ΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ (I+II) 37.225 36.995 I. ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 138 140 Κεφάλαιο 01.01 - Προεδρία και Προεδρικό Μέγαρο 10 12 Κεφάλαιο 01.04 - Βουλή των Αντιπροσώπων 83 83 Κεφάλαιο 02.01.11 - Επίτροπος Νομοθεσίας και Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού 1 1 Κεφάλαιο 02.03 - Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας 5 5 Κεφάλαιο 03.01 - Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας 5 5 Κεφάλαιο 03.03 - Επιτροπή Προστασία Ανταγωνισμού 5 5 Κεφάλαιο 03.04 - Γραφείο Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα 1 1 Κεφάλαιο 03.05 - Γραφείο Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων 1 1 Κεφάλαιο 03.06 - Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου 1 1 Κεφάλαιο 03.07 - Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών 5 5 Κεφάλαιο 03.08 - Υπηρεσία Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιρειών 1 1 Κεφάλαιο 03.09 - Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων 3 3 Κεφάλαιο 11.01 - Υπουργείο Άμυνας, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 12.01 - Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 13.01 - Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 14.01 - Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 15.01 - Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 16.01 - Υπουργείο Εσωτερικών, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 17.01 - Υπουργείο Εξωτερικών, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 18.01 - Υπουργείο Οικονομικών, Διοίκηση 1 1 Υποδιαίρεση 14 - Εφοριακό Συμβούλιο 6 6 118

Κεφάλαιο 20.01 - Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 21.01 - Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων, Διοίκηση 1 1 Κεφάλαιο 22.01 - Υπουργείο Υγείας, Διοίκηση 1 1 II ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ (Α+Β+Γ+Δ+Ε) 37.087 36.855 Α. ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 15.202 15.030 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 773 767 Κεφάλαιο 01.01 - Προεδρία και Προεδρικό Μέγαρο 1 1 Κεφάλαιο 01.03 - Υπουργικό Συμβούλιο 12 12 Κεφάλαιο 01.04 - Βουλή των Αντιπροσώπων 102 102 Κεφάλαιο 02.01 - Νομική Υπηρεσία 127 126 Κεφάλαιο 02.02 - Ελεγκτική Υπηρεσία 113 113 Κεφάλαιο 02.03 - Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας 1 1 Κεφάλαιο 03.02 - Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως 21 21 Κεφάλαιο 03.03 - Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού 15 15 Κεφάλαιο 03.06 - Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου 28 28 Κεφάλαιο 03.08 - Υπηρεσία Συνεργατικών Εταιρειών 55 54 Κεφάλαιο 19.01 - Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, 65 64 Συντονισμού και Ανάπτυξης Κεφάλαιο 19.02 - Γενικό Λογιστήριο 233 230 12 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1.548 1.531 Κεφάλαιο 12.01 - Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Διοίκηση 9 9 Κεφάλαιο 12.02 - Τμήμα Γεωργίας 386 381 Κεφάλαιο 12.04 - Κτηνιατρικές Υπηρεσίες 189 186 Κεφάλαιο 12.05 - Τμήμα Δασών 309 309 Κεφάλαιο 12.06 - Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων 279 274 Κεφάλαιο 12.07 - Τμήμα Γεωλογικής Επισκοπήσεως 50 50 Κεφάλαιο 12.08 - Τμήμα Μετεωρολογίας 69 69 Κεφάλαιο 12.09 - Τμήμα Αναδασμού 69 66 Κεφάλαιο 12.10 - Μεταλλεία 11 11 Κεφάλαιο 12.11 - Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών 79 78 Κεφάλαιο 12.12 - Τμήμα Αλιείας και Θαλλασίων Ερευνών 66 66 Κεφάλαιο 12.13 - Τμήμα Περιβάλλοντος 32 32 13 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΑΞΕΩΣ 19 19 Κεφάλαιο 13.01 - Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως, Διοίκηση 19 19 119

14 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 235 229 Κεφάλαιο 14.01 - Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου Βιομηχανίας και και Τουρισμού, Διοίκηση 168 162 Κεφάλαιο 14.04 - Τμήμα Εφόρου Εταιρειών και Επίσημου Παραλήπτη 67 67 15 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 943 930 Κεφάλαιο 15.01 - Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Διοίκηση 5 4 Κεφάλαιο 15.02 - Τμήμα Εργασίας 95 95 Κεφάλαιο 15.03 - Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων 299 299 Κεφάλαιο 15.04 - Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας 351 340 Κεφάλαιο 15.05 - Κέντρο Παραγωγικότητας 36 35 Κεφάλαιο 15.06 - Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες 26 26 Κεφάλαιο 15.07 - Ανώτερο Ξενοδοχειακό Ινστιτούτο Κύπρου 18 18 Κεφάλαιο 15.09 - Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων 34 34 Κεφάλαιο 15.10 - Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας 79 79 16 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ 1.188 1.174 Κεφάλαιο 16.01 - Υπουργείο Εσωτερικών, Διοίκηση 89 88 Κεφάλαιο 16.08 - Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως 227 224 Κεφάλαιο 16.09 - Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης 1 1 Κεφάλαιο 16.10 - Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας 740 736 Κεφάλαιο 16.11 - Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών 93 87 Κεφάλαιο 16.13 - Πολιτική Άμυνα 38 38 17 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ 231 231 Κεφάλαιο 17.01 - Υπουργείο Εξωτερικών, Διοίκηση 25 25 Κεφάλαιο 17.02 - Εξωτερικές Υπηρεσίες 206 206 18 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ 4.320 4.250 Κεφάλαιο 18.01 - Υπουργείο Οικονομικών, Διοίκηση 67 67 Υποδιαίρεση 16 - Υπηρεσίες Κρατικών Αγορών και Προμηθειών 73 70 Κεφάλαιο 18.03 - Τελωνεία 406 395 Υποδιαίρεση 11 - Υπηρεσία Φόρου Προστιθέμενης Αξίας 258 257 Κεφάλαιο 18.04 - Τμήμα Εσωτερικών Προσόδων 339 339 120

Κεφάλαιο 18.05 - Στατιστική Υπηρεσία 116 114 Κεφάλαιο 18.07 - Τμήμα Δημόσιας Διοικήσεως και Προσωπικού 48 48 Υποδιαίρεση 11 - Γενικό Διοικητικό Προσωπικό 359 355 Υποδιαίρεση 12 - Γενικό Γραμματειακό Προσωπικό 2.240 2.218 Υποδιαίρεση 13 - Γενικό Βοηθητικό Προσωπικό 161 144 Υποδιαίρεση 16 - Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης 13 13 Κεφάλαιο 18.08 - Τυπογραφείο 76 66 Κεφάλαιο 18.09 - Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής 164 164 21 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ 1.335 1.298 Κεφάλαιο 21.02 - Τμήμα Δημοσίων Έργων 312 293 Κεφάλαιο 21.03 - Τμήμα Ελέγχου 8 8 Κεφάλαιο 21.05 - Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών 13 13 Κεφάλαιο 21.08 - Τμήμα Αρχαιοτήτων 71 68 Κεφάλαιο 21.09 - Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας 322 318 Κεφάλαιο 21.10 - Τμήμα Εμπορικής Ναυτιλίας 81 79 Κεφάλαιο 21.11 - Τμήμα Ταχυδρομικών Υπηρεσιών 327 321 Κεφάλαιο 21.12 - Τμήμα Οδικών Μεταφορών 110 110 Κεφάλαιο 21.13 - Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών 91 88 22 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ 4.610 4.601 Κεφάλαιο 22.01 - Υπουργείο Υγείας, Διοίκηση 3.119 3.116 Κεφάλαιο 22.02 - Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας 1.080 1.078 Κεφάλαιο 22.03 - Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας 92 92 Κεφάλαιο 22.04 - Οδοντιατρικές Υπηρεσίες 77 73 Κεφάλαιο 22.05 - Φαρμακευτικές Υπηρεσίες 151 151 Κεφάλαιο 22.06 - Γενικό Χημείο του Κράτους 91 91 Β. ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 289 289 Κεφάλαιο 01.05 - Δικαστική Υπηρεσία 289 289 Γ. ΑΜΥΝΑ 4.353 4.346 Κεφάλαιο 11.01 - Υπουργείο Άμυνας, Διοίκηση 107 100 Κεφάλαιο 11.02 - Κυπριακός Στρατός 4.246 4.246 Δ. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 5.678 5.632 Κεφάλαιο 13.02 - Φυλακές 370 366 Κεφάλαιο 13.03 - Αστυνομία 4.572 4.530 Κεφάλαιο 13.04 - Πυροσβεστική Υπηρεσία 736 736 121

Ε. ΠΑΙΔΕΙΑ 11.565 11.558 Κεφάλαιο 20.01 - Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Διοίκηση 320 319 Υποδιαίρεση 11 - Τεχνικές Υπηρεσίες 44 42 Υποδιαίρεση 12 - Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας 37 37 Κεφάλαιο 20.02 - Ανώτερη και Ανώτατη Εκπαίδευση 8 8 Κεφάλαιο 20.03 - Μέση Εκπαίδευση 5.539 5.539 Κεφάλαιο 20.04 - Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση 497 494 Κεφάλαιο 20.05 - Δημοτική Εκπαίδευση 5.055 5.054 Υποδιαίρεση 13 - Σχολή Τυφλών 6 6 Υποδιαίρεση 14 - Σχολή Κωφών 2 2 Κεφάλαιο 20.06 - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 11 11 Κεφάλαιο 20.07 - Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών 5 5 Κεφάλαιο 20.08 - Πολιτιστικές Υπηρεσίες 14 14 Υποδιαίρεση 14 - Κυπριακή Βιβλιοθήκη 27 27 122

ΠΙΝΑΚΑΣ 7. ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝΤΟΣ ΕΝΑΛΛΑΞΙΜΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΕΝΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ / ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΓΔΠ ΓΓΠ ΓΒΠ Σύνολο ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ 10 40 1 51 ΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ 2 13 0 15 ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ 1 22 0 23 ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 0 129 7 136 ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 1 56 2 59 ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠ. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ 1 2 0 3 ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 1 13 1 15 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ 10 31 1 42 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ 7 23 3 33 ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ 0 9 1 10 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ 0 7 0 7 ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΤΡ. ΠΡΟΣΤΑΣ. ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 7 6 0 13 ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΦΟΡΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ 2 0 0 2 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 1 7 0 8 ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ 1 6 1 8 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΥΝ/ΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 0 9 1 10 ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ 13 5 0 18 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ 16 40 2 58 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 3 144 7 154 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΑΞΕΩΣ 16 39 0 55 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 8 116 7 131 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 24 195 12 231 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ 160 630 40 830 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ 13 62 4 79 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ 31 506 13 550 ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ 2 18 0 20 ΓΕΝΙΚΟ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ 1 56 1 58 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 29 138 5 172 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ 16 268 11 295 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ 19 324 12 355 ΣΥΝΟΛΟ 395 2914 132 3441 ΓΔΠ (Γενικό Διοικητικό Προσωπικό) ΓΓΠ (Γενικό Γραμματειακό Προσωπικό) ΓΒΠ (Γενικό Βοηθητικό Προσωπικό) 123

ΠΙΝΑΚΑΣ 8. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΗ 2012-2014 Πραγματικά Προϋπολογισμός Προϋπολογιζόμενα Τμήμα Δαπάνη 2012 2013 2014 Αύξηση / Μείωση προς 2012 % Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων Γενική Κυβερνητική Εισφορά (επί των μισθών) 318.261.601 329.000.000 287.000.000 36% -31.261.601-10% Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων Χορηγία σε Συνταξιούχους 32.624.141 0 0 0% -32.624.141-100% Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων Συμπλήρωμα κατώτατης σύνταξης 26.459.974 26.770.000 26.800.000 3% 340.026 1% 377.345.716 355.770.000 313.800.000 39% -63.545.716-17% Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας Χορηγία σε Εθελοντικούς Οργανισμούς 9.153.000 8.853.000 7.353.000 1% -1.800.000-20% Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας Προσωπικά μικροέξοδα τροφίμων που διαμένουν σε στέγες των Υπηρεσιών 65.090 105.035 118.223 0% 53.133 82% Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας Χορηγήματα για συντήρηση παιδιών σε ανάδοχες οικογένειες 1.310.730 1.849.915 1.657.723 0% 346.993 26% Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας Βοήθημα σε εγκλωβισμένους 2.216.060 2.432.700 2.234.740 0% 18.680 1% 12.744.880 13.240.650 11.363.686 1% -1.381.194-11% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Επίδομα βαριάς κινητικής αναπηρίας 6.548.677 6.750.000 6.750.000 1% 201.323 3% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Χορηγία στην ΕΠΝΙΚΑ 268.202 350.000 300.000 0% 31.798 12% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Επίδομα φροντίδας τετραπληγικών ατόμων 6.037.185 6.500.000 6.150.000 1% 112.815 2% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Χορηγία ΚΥΣΟΑ 80.000 70.000 70.000 0% -10.000-13% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Χορηγίες σε εθελοντικούς οργανισμούς 142.710 200.000 180.000 0% 37.290 26% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Επαγγελματική αποκατάσταση αναπήρων 298.750 300.000 320.000 0% 21.250 7% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Συνεισφορά στο Ταμείο Διακίνησης Αναπήρων 403.410 600.000 600.000 0% 196.590 49% 124

Πραγματικά Προϋπολογισμός Προϋπολογιζόμενα Αύξηση / Μείωση Τμήμα Δαπάνη 2012 2013 2014 προς 2012 % Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Σχέδιο Αγοράς τροχοκαθίσματος 599.798 600.000 700.000 0% 100.202 17% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Οικονομική Βοήθεια Αναπήρων Απόκτησης αυτοκινήτου 1.457.477 507.500 700.000 0% -757.477-52% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Σχέδιο Αγοράς τεχνικών μέσων 699.784 700.000 800.000 0% 100.216 14% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Επίδομα φροντίδας παραπληγικών 2.419.960 2.500.000 2.650.000 0% 230.040 10% Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με αναπηρίες Επίδομα τυφλών 11.304.969 11.500.000 10.700.000 1% -604.969-5% 30.260.922 30.577.500 29.920.000 4% -340.922-1% Διοίκηση Κατά Χάρη Βοήθειες Υπουργού 93.700 320.000 320.000 226.300 242% Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων Κοινωνική Σύνταξη * 64.371.215 67.620.000 57.620.000 7% -6.751.215-10% Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας Δημόσιο Βοήθημα * 203.329.380 210.650.000 160.000.000 20% -43.329.380-21% Διοίκηση Επίδομα τέκνου ** 0 0 120.000.000 15% 120.000.000 Διοίκηση Συντάξεις σε τραυματίες Παγκοσμίων Πολέμων ** 0 0 1.500.000 0% 1.500.000 Διοίκηση Πασχαλινό Επίδομα ** 0 0 4.000.000 0% 4.000.000 Διοίκηση Χορηγία στο Ταμείο Ανακουφίσεως Παθόντων ** 0 0 19.000.000 2% 19.000.000 Διοίκηση Χορηγία σε Συνταξιούχους ** 0 0 85.000.000 11% 85.000.000 267.794.295 278.590.000 447.440.000 56% 179.645.705 ΚΕΠΑ Κατάρτιση / Επιμόρφωση / Εκπαίδευση 242.866 300.000 200.000-42.866-18% Τμήμα Εργασίας Χορηγία στην Επιτροπή Ισότητας των Φύλων 63.228 54.000 44.000-19.228-30% 306.094 354.000 244.000 0% -62.094-20% 688.451.907 678.532.150 802.767.686 114.315.779 17% * Τα κονδύλια αυτά για το 2012 και 2013 δεν βρίσκονταν στη Διοίκηση αλλά στις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ** Τα κονδύλια αυτά για το 2012 και 2013 δεν βρίσκονταν στη Διοίκηση αλλά στην Υπηρεσία Χορηγιών και Επιδομάτων και στο Υπουργείο Οικονομικών. 125

ΜΕΡΟΣ ΣΤ ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΑΛΛΑΓΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Επικαιροποιημένο Μακροοικονομικό Σενάριο Αλλαγή Μακροοικονομικών Μεγεθών Στα πλαίσια της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος προσαρμογής από την Τρόικα και σύμφωνα με τα οικονομικά αποτελέσματα του εννιαμήνου, έχει συμφωνηθεί η αναθεώρηση του μακροοικονομικού σεναρίου για την προγραμματική περίοδο. Η αναθεώρηση αυτή επηρεάζει τα διάφορα μακροοικονομικά μεγέθη όπως το ρυθμό ανάπτυξης, το δημοσιονομικό ισοζύγιο, κ.ά.. 2. Ο Προϋπολογισμός του 2014 και το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ) 2014-2016 έχουν ετοιμαστεί και κατατεθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων με βάση το μακροοικονομικό σενάριο που συμφωνήθηκε με την Τρόικα τον περασμένο Απρίλιο. 3. Με βάση το νέο μακροοικονομικό σενάριο τα κυριότερα μακροοικονομικά μεγέθη διαμορφώνονται ως ακολούθως: Έτος Ρυθμός Ανάπτυξης % Αγορά Εργασίας (%) Πληθωρισμός (% AEΠ) Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών 11/2013 04/2013 11/2013 04/2013 11/2013 04/2013 11/2013 04/2013 2013-7,7-8,7 16,7 17 0,8 1,0-1,4-2,0 2014-4,8-3,9 19,8 19,5 1,0 1,2 0,3-0,6 2015 0,9 1,1 19 18,7 1,5 1,6 0,2-0,3 2016 1,9 1,9 17,7 17,5 1,7 1,7 0,0-0,3 Ρυθμός Ανάπτυξης 4. Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες προβλέψεις του νέου επικαιροποιημένου μακροοικονομικού σεναρίου, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας για το 2013 συνεχίζει να είναι αρνητικός αλλά βελτιωμένος κατά 1 ποσοστιαία μονάδα σε σύγκριση το προηγούμενο μακροοικονομικό σενάριο. Με βάση το νέο επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο ο 126

ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να είναι αρνητικός και να κυμανθεί γύρω στο 7,7% σε σύγκριση με αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης ύψους 8,7% σε πραγματικούς όρους που προβλεπόταν, λόγω καλύτερης απόδοσης της καταναλωτικής ζήτησης. 5. Για το 2014, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας αναμένεται να συνεχίσει να είναι αρνητικός και να κυμανθεί γύρω στο 4,8% σε σύγκριση με αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης ύψους 3,9% σε πραγματικούς όρους, που ήταν στο βασικό μακροοικονομικό σενάριο του Απριλίου. Με βάση το ίδιο μακροοικονομικό σενάριο από το 2015 και μετά προβλέπεται ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας θα είναι θετικοί. Για το 2015 ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να ανέλθει στο 0,9% σε σύγκριση με 1,1% σε πραγματικούς όρους ενώ για το 2016 προβλέπεται να παραμείνει στα ίδια επίπεδα με τις προβλέψεις του μακροοικονομικού σεναρίου του Ιουλίου και αναμένεται να φθάσει το 1,9% λόγω βελτίωσης του οικονομικού κλίματος και των εξελίξεων που αναμένονται στον τομέα της ενέργειας. Αγορά Εργασίας 6. Με βάση το νέο επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, το ποσοστό ανεργίας για το 2013 αναμένεται να ανέλθει στο 16,7% σε σύγκριση με ποσοστό ανεργίας 17% του εργατικού δυναμικού του προηγούμενου μακροοικονομικού σεναρίου. 7. Η συνεχιζόμενη επιδείνωση της αναπτυξιακής πορείας της κυπριακής οικονομίας συνεχίζει να επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό την αγορά εργασίας όπου για το 2014 με βάση το νέο επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να αυξηθεί στο 19,8% του εργατικού δυναμικού σε σύγκριση με 19,5% που προβλεπόταν με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου λόγω της απότομης προσαρμογής που συντελείται στην αγορά εργασίας. Για το 2015 και 2016 αναμένεται ότι το ποσοστό ανεργίας θα μειωθεί οριακά λόγω σταδιακής ανάκαμψης της οικονομίας, αλλά θα συνεχίσει να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Συγκεκριμένα το 2015 το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να μειωθεί στο 19,0% και το 2016 στο 17,7% σε σύγκριση με 18,7% και 17,5% το αντίστοιχα με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου. Πληθωρισμός 127

8. Ο ρυθμός πληθωρισμού εκτιμάται το 2013 ότι θα περιορισθεί στο 0,8% σε σύγκριση με 10% που προβλεπόταν με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου λόγω των αρνητικών εξελίξεων στην αγορά εργασίας και της συρρίκνωσης της εγχώριας ζήτησης παρά την επιβολή αυξημένων φόρων κατανάλωσης στα καύσιμα κίνησης, στα καπνικά και αλκοολούχα προϊόντα καθώς και της αύξησης του κανονικού συντελεστή του ΦΠΑ από 17% σε 18%. 9. Για το 2014 ο ρυθμός πληθωρισμού εξακολουθεί να διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα και αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 1.0% σε σύγκριση με 1,2% που προβλεπόταν με βάση το προηγούμενο μακροοικονομικό σενάριο παρά την επιβολή από 1/1/2014 νέων φορολογιών όπως της αύξησης του κανονικού συντελεστή του ΦΠΑ από 18% σε 19%, της αύξησης του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ από 8% σε 9% και της αύξησης του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα κίνησης (βενζίνη και πετρέλαιο) κατά 5 σέντ το λίτρο. Για το 2015 ο ρυθμός πληθωρισμού αναμένεται να ανέλθει στο 1,5% σε σύγκριση με 1,6% που προβλεπόταν με βάση το προηγούμενο μακροοικονομικό σενάριο ενώ για το 2016 αναμένεται στα ίδια επίπεδα με τις προβλέψεις του μακροοικονομικού σεναρίου του Ιουλίου δηλαδή στο 1,7%. Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών 10. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών το 2013 με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο παρουσιάζεται βελτιωμένο και προβλέπεται γύρω στο -1,4% του ΑΕΠ σε σύγκριση με -2,0% του ΑΕΠ που προβλέπεται με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου. Για το 2014 προβλέπεται περαιτέρω βελτίωση και το ισοζύγιο μετατρέπεται σε πλεονασματικό. Συγκεκριμένα το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να ανέλθει στο 0,3% του ΑΕΠ σε σύγκριση με έλλειμμα ύψους -0,6% του ΑΕΠ που προβλεπόταν με βάση το προηγούμενο μακροοικονομικό σενάριο. Για το 2015 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να κυμανθεί γύρω στο 0,2% του ΑΕΠ ενώ για το 2016 προβλέπεται να είναι ισοσκελισμένο. Δημόσια Οικονομικά 11. Με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο οι δημοσιονομικοί στόχοι για τα έτη 2013-2016 διαμορφώνονται ως ακολούθως: 128

Έτος Πρωτογενές Ισοζύγιο ( εκατομ.) Πρωτογενές Ισοζύγιο (% AEΠ) Δημοσιονομικό Ισοζύγιο (% AEΠ) 11/2013 07/2013 11/2013 07/2013 11/2013 07/2013 2013-598 16-395 17-3,6 17-2,4 18-7,8 17-8,3 18 2014-483 -679-3,1-4¼ -7,1-8,4 2015-339 -351-2,1-2,1-6,1-6,3 2016 201 209 1,2 1,2-2,8-2,9 12. Όπως φαίνεται από τον πιο πάνω πίνακα το πρωτογενές ισοζύγιο για το 2013 παρουσιάζει επιδείνωση σε σύγκριση με το πρωτογενές ισοζύγιο του μακροοικονομικού σεναρίου του Ιουλίου λόγω της αποζημίωσης που δόθηκε στα Ταμεία Προνοίας και συντάξεων που διέθεταν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα ύψους 299 εκατομ. ή ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 1,8%. Χωρίς την περίληψη του υπό αναφορά ποσού το πρωτογενές ισοζύγιο παρουσιάζεται βελτιωμένο κατά 96 εκατομ. ή 0,6% του ΑΕΠ. Συγκεκριμένα το πρωτογενές ισοζύγιο το 2013 περιλαμβανομένου και του ποσού της αποζημίωσης προβλέπεται στο -3,6% του ΑΕΠ σε σύγκριση με -2,4% που προβλεπόταν με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου δηλαδή παρουσιάζει επιδείνωση κατά 1.2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ή 203 εκατομ. σε απόλυτους αριθμούς. 13. Το 2014 το πρωτογενές ισοζύγιο παρουσιάζεται βελτιωμένο σε σύγκριση με το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου, τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Συγκεκριμένα το πρωτογενές ισοζύγιο το 2014 προβλέπεται στο -3,1% του ΑΕΠ σε σύγκριση με -4,25% που προβλεπόταν με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου δηλαδή παρουσιάζει βελτίωση κατά 1.1 ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ ή 195 εκατομ. σε απόλυτους αριθμούς. Για τα έτη 2015 και 2016 οι προβλέψεις για το πρωτογενές ισοζύγιο ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν οι ίδιες με αυτές του προηγούμενου μακροοικονομικού σεναρίου. 16 17 Περιλαμβανομένου της αποζημίωσης που δόθηκε στα Ταμεία Προνοίας και συντάξεων που διέθεταν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα ύψους 1,8% του ΑΕΠ. Εξαιρουμένου της αποζημίωσης που δόθηκε στα Ταμεία Προνοίας και συντάξεων που διέθεταν καταθέσεις στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα ύψους 1,8% του ΑΕΠ. 129

14. Το Δημοσιονομικό Ισοζύγιο το 2013 με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο παρουσιάζεται βελτιωμένο κατά 0.5 ποσοστιαία μονάδα σε σύγκριση με το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου ενώ το 2014 παρουσιάζεται βελτιωμένο κατά 1.3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο το Δημοσιονομικό Ισοζύγιο το 2014 αναμένεται να περιορισθεί στο 7,1% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 8,4% του ΑΕΠ του προηγούμενου μακροοικονομικού σεναρίου λόγω βελτιωμένης βάσης του 2013 που υπερκαλύπτει την προβλεπόμενη μεγαλύτερη ύφεση του 2014, καθώς και λόγω των πρόσθετων μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης (0.3 π.μ. του ΑΕΠ) που λήφθηκαν για το 2014. Για τα έτη 2015 και 2016 παρουσιάζεται οριακά βελτιωμένο. 15. Το δημόσιο χρέος με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο εκτιμάται ότι το 2013 θα ανέλθει στα 18.767 εκατομ. ή 114% του ΑΕΠ και παραμένει το ίδιο με το προηγούμενο μακροοικονομικό σενάριο. Για το 2014 το δημόσιο χρέος αναμένεται να παραμείνει στα ίδια επίπεδα σε απόλυτους αριθμούς με το προηγούμενο μακροοικονομικό σενάριο δηλαδή γύρω στα 19.631 εκατομ. ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ διαφοροποιείται λόγω αναθεώρησης του ύψους του ονομαστικού ΑΕΠ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, το δημόσιο χρέος αναμένεται το 2014 να ανέλθει στο 124,4% σε σύγκριση με 123% του ΑΕΠ που προβλεπόταν με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Ιουλίου. Για τα έτη 2015 και 2016 το δημόσιο χρέος προβλέπεται να μειωθεί στα 19.406 εκατομ. και 19.139 εκατομ. αντίστοιχα ή στο 120% και 114% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Γενική Κυβέρνηση 16. Τα έσοδα και οι δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης με βάση το νέο επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο έχουν ως ακολούθως: Έσοδα Γενικής Κυβέρνησης 17. Τα δημόσια έσοδα για το 2014 θα περιορισθούν στα 6.415 εκατομ. σε σύγκριση με 6.595 εκατομ. το 2013 σημειώνοντας μείωση ύψους 2,7% παρά την εφαρμογή σειράς φορολογικών μέτρων όπως έχουν συμφωνηθεί και νομοθετηθεί στα πλαίσια του μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή 130

Κεντρική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (Τρόικα) λόγω της μη διατήρησης των εσόδων προσωρινής φύσης του 2013. 18. Αναλυτικότερα, οι εισπράξεις από την κατηγορία φορολόγηση του εισοδήματος και της περιουσίας υπολογίζεται να μειωθούν το 2014 στα 1.795 εκατομ. σε σύγκριση με 1.919 εκατομ. του προηγούμενου χρόνου σημειώνοντας μείωση ύψους 6,5% λόγω χαμηλότερης απόδοσης του φόρου εισοδήματος για φυσικά και νομικά πρόσωπα. 19. Οι εισπράξεις από την κατηγορία φόροι παραγωγής και εισαγωγής προβλέπεται το 2014 να σημειώσουν μείωση ύψους 3,1% και να κατέλθουν στα 2.346 εκατομ. σε σύγκριση με 2.420 εκατομ. τον προηγούμενο χρόνο παρά την αύξηση στους φόρους κατανάλωσης στα πετρελαιοειδή και της αύξησης των συντελεστών τόσο του κανονικού όσο και του μειωμένου συντελεστή του ΦΠΑ κατά μια ποσοστιαία μονάδα λόγω μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας που οδηγεί σε μείωσης της καταναλωτικής ζήτησης. 20. Οι συνεισφορές στα Ταμεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων προβλέπεται να αυξηθούν οριακά κατά 0,4% το 2014 και να ανέλθουν στα 1.439 εκατομ. σε σύγκριση με 1.433 εκατομ. το 2013 λόγω της αύξησης του ποσοστού εισφορών στα Ταμεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων. 21. Τα άλλα έσοδα προβλέπεται να αυξηθούν στα 833 εκατομ. το 2014 σε σύγκριση με 821 εκατομ. τον προηγούμενο χρόνο παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 1,5% λόγω αύξηση των τελών χρέωσης των παρεχομένων κρατικών υπηρεσιών. Δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης 22. Όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται ότι, για το 2014 θα μειωθούν στα 7.541 εκατομ. σε σύγκριση με 7.882 εκατομ. σημειώνοντας μείωση ύψους 4,3% λόγω κυρίως της μη επανάληψης προσωρινών δαπανών όπως της αποζημίωσης των ταμείων προνοίας και συντάξεων που απομειώθηκαν οι καταθέσεις τους στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα καθώς και στις μειώσεις των απολαβών του δημόσιου τομέα και της περαιτέρω στόχευσης των κοινωνικών παροχών. 23. Αναλυτικότερα, οι απολαβές προσωπικού προβλέπεται να μειωθούν το 2014 στα 2.450 εκατομ. από τα 2.630 εκατομ. του προηγούμενου χρόνου σημειώνοντας μείωση ύψους 6,8% παρά την αναμενόμενη επιτάχυνση του αριθμού των πρόωρων αφυπηρετήσεων λόγω της 131

εφαρμογής της πρόσθετης καθολικής μείωσης ύψους 3% στις απολαβές των εργαζομένων και της εφαρμογής σε ετήσια βάση της κλιμακωτής μείωσης που επιβλήθηκε περί τα μέσα του 2013 στους μισθούς των εργαζομένων. 24. Οι κοινωνικές δαπάνες προβλέπεται το 2014 να αυξηθούν στα 2.658 εκατομ. σε σύγκριση με 2.573 εκατομ. τον προηγούμενο χρόνο σημειώνοντας αύξηση ύψους 3,3% λόγω της αύξησης των δαπανών για επιδόματα ανεργίας και πλεονάζοντος προσωπικού σε συνδυασμό με τη μη αναπροσαρμογή των συντάξεων κατά την προγραμματική περίοδο.. 25. Οι δαπάνες για τόκους προβλέπονται να περιορισθούν στα 643 εκατομ. το 2014 σε σύγκριση με 689 εκατομ. τον προηγούμενο χρόνο παρουσιάζοντας μείωση της τάξης του 6,6% λόγω μείωσης του κόστους εξυπηρέτησης του ρωσικού δανείου και της ανταλλαγής περιουσιακών στοιχείων με την Κεντρική Τράπεζα. 26. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες προβλέπονται να αυξηθούν στα 490 εκατομ. το 2014 σε σύγκριση με 373 εκατομ. τον προηγούμενο χρόνο παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 31% λόγω κυρίως της επιτάχυνσης της υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων έργων που έχουν προγραμματισθεί για την προγραμματική περίοδο 2007-13. 27. Ο Υπουργός Οικονομικών ο οποίος θα είναι ο εισηγητής του Σημειώματος αυτού θα ενημερώσει το Υπουργικό Συμβούλιο για την αλλαγή των μακροοικονομικών μεγεθών με βάση το επικαιροποιημένο μακροοικονομικό σενάριο, και θα τον εξουσιοδοτήσει να καταθέσει τις αλλαγές αυτές στη Βουλή των Αντιπροσώπων σύμφωνα με τη σχετική πρόνοια του Μνημονίου Συναντίληψης. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 132

ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ (29 Ιουλίου 2013) ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Η συνολική μεταρρύθμιση της πολιτικής Κοινωνικής Πρόνοιας αποτελεί μια από τις προεκλογικές δεσμεύσεις του Προέδρου ήταν όμως και μια υποχρέωσή μας με βάση το Μνημόνιο. Η επιδείνωση του οικονομικού περιβάλλοντος και η αύξηση των αναγκών κοινωνικής στήριξης και αλληλεγγύης έχει θέσει τη μεταρρύθμιση αυτή σε άμεση προτεραιότητα. Ένα εξορθολογισμένο και παραγωγικό σύστημα Κοινωνικής Πρόνοιας πρέπει να χαρακτηρίζεται από την άμεση και ουσιαστική στήριξη του πολίτη που πραγματικά έχει ανάγκη αυτής της στήριξης για τη διαβίωση του, ιδιαίτερα μέσα στις συνθήκες αυξημένης ανεργίας και στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες που βιώνουμε σήμερα. Το σύστημα που λειτουργεί αυτή τη στιγμή στη Κύπρο δυστυχώς παρουσιάζει χαρακτηριστικά που δεν του επιτρέπουν να ανταποκριθεί στο στόχο του και να σταθεί αρωγός στους πολίτες που έχουν ανάγκη στήριξης, λόγω του ότι παρατηρείται - διασπορά στη διαχείριση των επιδομάτων μεταξύ διαφόρων φορέων - έλλειψη επαρκούς στόχευσης πολλών επιδομάτων - κάλυψη της ίδιας ανάγκης από πολλά διαφορετικά επιδόματα - χρονοβόρες διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν - το ύψος των επιδομάτων που παρέχονται, που οδηγεί στην παροχή επιδομάτων σε πολίτες που δεν τα έχουν ανάγκη, και σε πολλές περιπτώσεις σε εξάρτηση από αυτά και σε μη παραχώρηση επαρκούς βοήθειας σε αυτούς που πραγματικά την έχουν ανάγκη. Γι αυτό η Κυβέρνηση αποφάσισε να προχωρήσει τάχιστα στην μεταρρύθμιση του συστήματος πρόνοιας και κοινωνικής αλληλεγγύης με στόχο την κατοχύρωση σε κάθε άτομο/οικογένεια ενός ελάχιστου αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης στη βάση κριτηρίων που αφορούν το εισόδημα, την περιουσία, την σύνθεση της οικογένειας και τυχόν εξειδικευμένες ανάγκες. Ποιοι είναι οι στόχοι του νέου συστήματος; 133

Οι βασικοί στόχοι του νέου συστήματος είναι 1. Να εισαχθεί ένα σύστημα το οποίο θα παρέχει ένα ύστατο δίκτυ προστασίας σε όσους το έχουν πραγματικά ανάγκη. 2. Να κατοχυρώνει το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα του κάθε συμπολίτη μας για αξιοπρεπή διαβίωση. 3. Να εξασφαλίσει ένα ελάχιστο εισόδημα σε κάθε άτομο που δεν διαθέτει επαρκείς πόρους συντήρησης. Μέθοδος επιτυχίας των στόχων Αυτό θα επιτευχθεί με 1. Τον εξορθολογισμό των επί μέρους επιδομάτων που θα παρέχονται και την ανάθεση της ευθύνης για το σχεδιασμό και διαχείρισή τους σε ένα και μοναδικό φορέα. Η Κυβέρνηση αποφάσισε όπως την αρμοδιότητα για την εφαρμογή της πολιτικής της πρόνοιας του Κράτους αναλάβει το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Με τον τρόπο αυτό στοχεύεται η βελτίωση στο προγραμματισμό, συντονισμό, παρακολούθηση και έλεγχο του όλου συστήματος Δύο κατηγορίες υφιστάμενων επιδομάτων, αυτά που αφορούν την εκπαίδευση και τους εκτοπισμένους των οποίων η διαχείριση παραμένουν υπό την ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και του Υπουργείου Εσωτερικών αντίστοιχα. 2. Τη βελτίωση της στόχευσης των επιδομάτων με αντικειμενικά κριτήρια και στη βάση επιστημονικών μελετών και τεκμηριωμένων στοιχείων. 3. Τη διαμόρφωση του όλου συστήματος με τρόπο ώστε να αποφεύγεται η εξάρτηση από τα επιδόματα με την παράλληλη παροχή κινήτρων για ένταξη ή επανένταξη στην αγορά εργασίας. Δράσεις υλοποίησης του νέου συστήματος Το νέο σύστημα θα εφαρμοστεί από την 1 η Ιουλίου 2014. 1. Υπολογισμός του Ελάχιστου Καλαθιού του Νοικοκυριού και κοστολόγηση του προγράμματος του Εγγυημένου Ελάχιστου Εισοδήματος (μέχρι Οκτώβριο 2013) 134

2. Διαμόρφωση μηχανισμού ελέγχου εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων (μέχρι Ιανουάριο 2014) 3. Διαβούλευση με ενδιαφερόμενα μέρη: Κοινωνικούς Εταίρους, Οργανωμένους Φορείς κλπ (συνεχής διαδικασία) 4. Δημιουργία απαραίτητων βάσεων δεδομένων και εγκατάσταση και λειτουργία μηχανογραφικού συστήματος (μέχρι Ιούνιο 2014) 5. Δημιουργία ενιαίας Νομοθεσίας για έγκριση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων (μέχρι Μάιο 2014) 6. Ενημέρωση των πολιτών και των εμπλεκομένων φορέων (συνεχής διαδικασία) 7. Οργανωτικές αλλαγές: Υποστατικά, μεταφορά και εκπαίδευση προσωπικού, σχεδιασμός διαδικασιών και εντύπων(μέχρι Ιούνιο 2014) Το σχετικό χρονοδιάγραμμα επισυνάπτεται (Παράρτημα Ι). Ποια τα στοιχεία του νέου συστήματος Ακρογωνιαίο λίθο της νέας πολιτικής προνοίας αποτελεί το Εγγυημένο Ελάχιστο Εισόδημα (Ε.Ε.Ε.). Το Ε.Ε.Ε. θα εγγυάται την αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών του Κράτους, όταν οι ίδιοι αδυνατούν να παρέχουν στον εαυτό τους και στην οικογένεια τους τα απαραίτητα προς το ζην. Θα παρέχει το αναγκαίο ποσό για την αξιοπρεπή διαβίωση σε όσους το έχουν ανάγκη, το οποίο θα υπολογίζεται αφού ληφθούν υπόψη οι βασικές ανάγκες όπως αυτές θα προκύψουν από την μελέτη που διεξάγει η Στατιστική Υπηρεσία για το Ελάχιστο Καλάθι ενός Νοικοκυριού όπου θα αντικατοπτρίζονται τα ελάχιστα αναγκαία ποσά διαβίωσης Ταυτόχρονα, εάν ο αιτητής ενοικιάζει ή πληρώνει δόσεις για την οικία του, αυτό θα περιλαμβάνεται στον Ε.Ε.Ε. καθώς και οι δημοτικοί και άλλοι παρόμοιοι φόροι που το κάθε πρόσωπο ή η κάθε οικογένεια καλείται να καταβάλει. Επίσης, το Ε.Ε.Ε. θα καλύπτει και τυχόν έκτακτες ανάγκες που δεν μπορούν να προβλεφθούν εκ των προτέρων, όπως για παράδειγμα την ανάγκη για επείγουσες επιδιορθώσεις στην κατοικία του δικαιούχου. Πως υπολογίζεται το Ε.Ε.Ε.; 135

Το όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης, και κατά συνέπεια το ύψος το Ε.Ε.Ε., θα υπολογίζεται στη βάση του Ελάχιστου Καλαθιού του Νοικοκυριού. Η μελέτη για προσδιορισμό θα γίνει βάσει διεθνών καλών πρακτικών από τη Στατιστική Υπηρεσία αλλά και τη βοήθεια του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας. Το ύψος του Ελάχιστου Καλαθιού του Νοικοκυριού θα αναθεωρείται τουλάχιστο μια φορά το χρόνο, εκτός αν υπάρχουν κάποιες ιδιαίτερες άλλες συνθήκες που να αιτιολογούν την αναθεώρηση του. Ποιοι θα δικαιούνται το Ε.Ε.Ε.; Δικαιούχοι για το νέο Ε.Ε.Ε. θα είναι όλοι όσων τα εισοδήματα βρίσκονται κάτω από το όριο της αξιοπρεπούς διαβίωσης, ανεξαρτήτως εάν τα εισοδήματα αυτά προέρχονται από την εργασία ή αν είναι άνεργοι ή συνταξιούχοι ή αυτοεργοδοτούμενοι. Το κοινωνικό δίκτυ προστασίας θα καλύπτει εξίσου όσους δεν έχουν κανένα εισόδημα αλλά και όσους, παρ όλες τις προσπάθειες τους, δεν κερδίζουν ικανοποιητικό εισόδημα από τη εργασία τους για την αξιοπρεπή τους διαβίωση. Στο πρόγραμμα Ε.Ε.Ε., θα μπορούν να κάνουν αίτηση λήπτες ανεργιακού το ύψος του οποίου δεν καλύπτει τις βασικές τους ανάγκες, συνταξιούχοι με σύνταξη κάτω του ορίου των βασικών αναγκών αλλά και εργαζόμενοι με εισοδήματα που δεν είναι ικανά να τους εξασφαλίσουν την αξιοπρεπή τους διαβίωση. Θα υπάρχουν ταυτόχρονα και συγκεκριμένα κριτήρια ως προς το ύψος της κινητής, ακίνητης αλλά και χρηματικής περιουσίας των αιτητών. Θα διενεργούνται επίσης αυστηροί έλεγχοι για εντοπισμό τυχόν περιπτώσεων εκμετάλλευσης του συστήματος, ενώ παράλληλα οι πολίτες που θα στηρίζονται από το Ε.Ε.Ε. θα πρέπει ενεργά και αποδεδειγμένα να επιδιώκουν καλυτέρευση της οικονομικής τους κατάστασης με συνεχή συμμετοχή σε προγράμματα κατάρτισης, εκπαίδευσης και κοινωνικής εργασίας. Ποιο θα είναι το ύψος του Ε.Ε.Ε.; Το ποσό που θα παρέχεται ως Ε.Ε.Ε. εξαρτάται από το μέγεθος του νοικοκυριού. Διαφορετικό θα είναι το ποσό αυτό για ένα μονομελές νοικοκυριό, για ένα νοικοκυριό με τέκνα κάτω των 14 ετών και για ένα νοικοκυριό με τέκνα άνω των 14 ετών. Θα καθοριστεί πρώτα το αναγκαίο ελάχιστο ποσό για ένα μονομελές νοικοκυριό και ακολούθως με διεθνή αναγνωρισμένα 136

πρότυπα θα υπολογίζονται για κάθε πρόσωπο που αποτελεί το νοικοκυριό τα επιπρόσθετα ποσά, τα οποία είναι αναγκαία. Σε όσους δεν έχουν ιδιόκτητη κατοικία ή καταβάλλουν τόκους στεγαστικού δανείου για απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας θα παρέχεται πρόσθετο ποσό για κάλυψη των αναγκών στέγασης, ως επίσης και ποσά για κάλυψη έκτακτων αναγκών. Πως θα αποφευχθεί η παγίδευση στα επιδόματα; (Προγράμματα Ενεργούς Απασχόλησης) Όταν ο οποιοσδήποτε πολίτης εντάσσεται στο πρόγραμμα Ε.Ε.Ε., αμέσως θα αυξάνεται και η ένταση των προσπαθειών του κράτους για ενεργοποίηση του και επανένταξη ή ένταξη του στην αγορά εργασίας. Η στήριξη του κράτους μέσα από προγράμματα κατάρτισης, παροχής ευκαιριών εργοδότησης και κοινωνικής ενσωμάτωσης θα είναι συνεχής και εντατική στα πλαίσια της νέας πολιτικής κοινωνικής πρόνοιας. Ο πρωταρχικός στόχος του κράτους είναι να επανεντάσσει με ενεργό τρόπο τους πολίτες του στην αγορά εργασίας και όχι να δημιουργεί συνθήκες παγίδευσης τους σε επιδόματα. Προς αυτή την κατεύθυνση θα μετατοπιστεί και σημαντικό βάρος της νέας πολιτικής κοινωνικής πρόνοιας, δημιουργώντας και εντάσσοντας στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής προγράμματα κατάρτισης, τοποθέτησης σε εργασία αλλά και κοινωνικής εργασίας, ειδικότερα για τους πολίτες που θα τυγχάνουν στήριξης από το πρόγραμμα Ε.Ε.Ε. Πέραν του Ε.Ε.Ε. θα υπάρχουν και άλλα επιδόματα; Με το πρόγραμμα Εγγυημένου Ελάχιστου Εισοδήματος, θα συνυπάρχουν και τα κοινωνικά προγράμματα που παρέχουν στήριξη για πρόσθετες ανάγκες των πολιτών που δεν θα καλύπτονται από το Ε.Ε.Ε., όπως προγράμματα για στήριξη των προσφύγων, των φοιτητών, των οικογενειών με παιδιά και των ατόμων με αναπηρίες. Τα προγράμματα στήριξης που αφορούν τους πρόσφυγες παραμένουν στο Υπουργείο Εσωτερικών και τα προγράμματα των φοιτητών παραμένουν στο Υπουργείο Παιδείας. Παράλληλα το ανεργιακό επίδομα για το εξάμηνο θα συνεχίσει να ισχύει στο ίδιο ύψος και μέχρι κάποιος να βρει εργασία η οποία θα του αποφέρει ικανοποιητικά εισοδήματα για να ζει αξιοπρεπώς θα παίρνει το Ε.Ε.Ε. 137

Στόχος είναι η αφαίρεση ή έστω η μείωση στο ελάχιστο της διακριτικής εξουσίας οποιουδήποτε στην απόφαση για παροχή ή μη κάποιου επιδόματος. Στο Παράρτημα ΙΙ αποτυπώνεται η δομή του εισοδήματος για νοικοκυριό ενός ατόμου και για τετραμελή οικογένεια για την περίοδο που ακολουθεί την απώλεια εργασίας με βάση την επιδοματική πολιτική που προτείνεται. Καταλήγοντας θέλω να σημειώσω ότι σας έχω παρουσιάσει το περίγραμμα της νέας μεταρρύθμισης. Πιστεύουμε ότι πριν την έναρξη του Κοινωνικού Διαλόγου θα ήταν άστοχο να καταλήξουμε σε λεπτομερή απεικόνιση και του τελευταίου στοιχείου της μεταρρύθμισης εφόσον στόχος μας είναι ένα Κράτος Πρόνοιας που θα αφουγκράζεται τα προβλήματα των συμπατριωτών μας που έχουν πραγματική ανάγκη, πάντοτε όμως μέσα στα πλαίσια των οικονομικών μας δυνατοτήτων και των υποχρεώσεων μας. Η κοινωνική αλληλεγγύη και πρόνοια γίνονται πράξη. 138

139