ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΕΣ ΑΝΤΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΟΦΕΛΗ

ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΕΣ ΑΝΤΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΟΦΕΛΗ H αβαθής γεωθερμία αποτελεί σημαντική τεχνολογία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Α.Π.Ε.) για την παροχή θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού χρήσης. Άρθρο των Ι. Π. ΧΑΛΔΕΖΟΥ, διπλ. μηχανικού ορυκτών πόρων, Σ. Κ. ΚΑΡΥΤΣΑ, δρ. οικονομολόγου, Κ. Σ. ΚΑΡΥΤΣΑ, δρ. γεωλόγου, προϊστάμενου Διεύθυνσης Α.Π.Ε και Τμήματος Γεωθερμικής Ενέργειας, Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (Κ.Α.Π.Ε.) / Διεύθυνση Α.Π.Ε. / Τμήμα Γεωθερμικής Ενέργειας www.ktirio.gr 87

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Oριζόντιας διάταξης γήινος εναλλάκτης θερμότητας (Γ.Ε.Θ.) κλειστού κυκλώματος εγκατεστημένος στη Μύκονο. Kεφαλή γήινου εναλλάκτη θερμότητας (Γ.Ε.Θ.) κατακόρυφης διάταξης διπλού υοειδούς σχήματος (U - loop) κλειστού κυκλώματος εγκατεστημένης στο Κ.Α.Π.Ε. στο Πικέρμι. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το παρόν άρθρο έχει σκοπό τη συνοπτική περιγραφή της τεχνολογίας των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας (Γ.Α.Θ.) δίδοντας έμφαση στα οικονομικά και τεχνικά στοιχεία σχετικά με αυτές, στο ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο που τις διέπει και στις προοπτικές ανάπτυξης αυτών στην Ελλάδα και στα βασικά τους οφέλη. Επιπροσθέτως, επισημαίνεται ότι οι Γ.Α.Θ. αποτελούν τεχνολογία ανανεώσιμης πηγής ενέργειας (Α.Π.Ε.). Ειδικότερα, αναφέρεται ότι αυτές εκμεταλλεύονται την αβαθή γεωθερμία με σκοπό την παροχή θέρμανσης ή/και ψύξης ή/και ζεστού νερού χρήσης στα κτίρια (οικίες, ξενοδοχειακές μονάδες κτλ.), καθώς και σε άλλους χώρους (κολυμβητήρια, θερμοκήπια κτλ.). Η αβαθής γεωθερμία μελετά την πρακτικά σταθερή θερμοκρασία του υπεδάφους, καθώς και τη θερμική ενέργεια των υδάτινων σωμάτων (θαλασσών, λιμνών, ποταμών κτλ.). Ακριβέστερα, αυτή εστιάζεται στην κατανόηση του φαινομένου μετάδοσης της θερμότητας στους επιφανειακούς γεωλογικούς σχηματισμούς και στα ύδατα (επιφανειακά και υπόγεια). Βάσει του ισχύοντος ελληνικού νομοθετικού πλαισίου ως αβαθής γεωθερμία είναι οι γεωλογικοί σχηματισμοί και τα ύδατα που δε χαρακτηρίζονται ως γεωθερμικό δυναμικό (Τ > 5 C), δηλαδή δεν υπερβαίνουν τους 5 C. Η αβαθής γεωθερμία αποτελεί ένα τμήμα του επιστημονικού φάσματος της γεωθερμίας. Βάσει της διεθνούς βιβλιογραφίας η αβαθής γεωθερμία ερευνά, κυρίως, τη ροή της θερμότητας στο ανώτατο τμήμα του φλοιού της γης. Επίσης, η αβαθής γεωθερμία μελετά την πρακτικά σταθερή θερμοκρασία του υπεδάφους, καθώς και τη θερμική ενέργεια των υδάτινων σωμάτων (θαλασσών, λιμνών, ποταμών κτλ.). Ακριβέστερα, αυτή εστιάζεται στην κατανόηση του φαινομένου μετάδοσης της θερμότητας στους επιφανειακούς γεωλογικούς σχηματισμούς και στα ύδατα (επιφανειακά και υπόγεια). Αυτή η θερμότητα είναι εκμεταλλεύσιμη ανεξαρτήτως κλιματικών συνθηκών και γεωγραφικών συντεταγμένων εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο καθ όλη τη διάρκεια του έτους, γεγονός που μεταξύ των άλλων εδραιώνει την αβαθή γεωθερμία ως σημαντική και αξιοσημείωτη τεχνολογία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Α.Π.Ε.) για την παροχή θέρμανσης ή/και ψύξης ή/και ζεστού νερού χρήσης. Βάσει του ισχύοντος ελληνικού νομοθετικού πλαισίου ως αβαθής γεωθερμία είναι οι γεωλογικοί σχηματισμοί και τα ύδατα που δε χαρακτηρίζονται ως γεωθερμικό δυναμικό (Τ > 5 ο C), δηλαδή δεν υπερβαίνουν τους 5 o C. Σημειώνεται ότι για την εκμετάλλευση της αβαθούς γεωθερμίας χρησιμοποιούνται οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας (Γ.Α.Θ.). Οικονομικά και τεχνικά στοιχεία των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας Η δομή ενός τυπικού συστήματος Γ.Α.Θ. αποτελείται από τρία μέρη: α) τον γήινο εναλλάκτη θερμότητας (Γ.Ε.Θ.) ή τις πηγές απορρόφησης / εκτόνωσης θερμότητας (μία παραγωγική γεώτρηση νερού και μία έγχυσης) ή την απόληψη / απόρριψη από / σε λίμνη ή ποτάμι ή θάλασσα κτλ., β) την υδρόψυκτη αντλία θερμότητας και γ) το σύστημα θέρμανσης / ψύξης εντός του κτιρίου ή του χώρου. Η λειτουργία ενός τυπικού συστήματος Γ.Α.Θ. εδράζεται στο γεγονός ότι αυτό, κατά την περίο- 88 ΤΕΥΧΟΣ 7/07

. Παραγωγική γεώτρηση.. Γεώτρηση έγχυσης.. Γ.Α.Θ.. Ενδοδαπέδιο σύστημα θέρμανσης. 5. Υποβρύχια αντλία. γεώτρησης. 6. Στάθμη υδροφόρου ορίζοντα.. Παραγωγική γεώτρηση.. Γεώτρηση έγχυσης.. Γ.Α.Θ.. Σύστημα ψύξης. 5. Υποβρύχια αντλία γεώτρησης. 6. Στάθμη υδροφόρου ορίζοντα. 5 6 5 6 ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΑΝΤΛΙΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (Γ.Α.Θ.) ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΩΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΟΙΚΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΑΝΤΛΙΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (Γ.Α.Θ.) ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΩΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΨΥΞΗ ΟΙΚΙΑΣ. Γ.Α.Θ.. Γ.Ε.Θ.. Υοειδές (U - loop) τμήμα Γ.Ε.Θ.. Ενδοδαπέδιο σύστημα θέρμανσης.. Γ.Α.Θ.. Γ.Ε.Θ.. Υοειδές (U - loop) τμήμα Γ.Ε.Θ.. Σύστημα ψύξης. ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΑΝΤΛΙΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (Γ.Α.Θ.) ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟΥ ΓΗΙΝΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (Γ.Ε.Θ.) ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΚΥΚΛΩΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΟΙΚΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΑΝΤΛΙΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (Γ.Α.Θ.) ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟΥ ΓΗΙΝΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (Γ.Ε.Θ.) ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΚΥΚΛΩΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΨΥΞΗ ΟΙΚΙΑΣ δο της ψύξης, δύναται να προσδίδει (εκτονώνει) θερμότητα στο υπέδαφος μέσω του Γ.Ε.Θ. ή μέσω απόρριψης νερού σ έναν αποδέκτη (μέσω γεώτρησης έγχυσης σε υδροφόρο ταμιευτήρα, σωλήνα απορροής σε πηγάδι ή λίμνη ή ποτάμι ή θάλασσα κτλ.) και, παράλληλα, να λαμβάνει (απορροφά) το απαιτούμενο ποσό θερμότητας από το εσωτερικό σύστημα ψύξης του κτιρίου μέσω της λειτουργίας της υδρόψυκτης αντλίας θερμότητας. Κατά την περίοδο της θέρμανσης αντιστρέφεται η προαναφερθείσα λειτουργία του συστήματος Γ.Α.Θ. Τα κατ εξοχήν συστήματα Γ.Α.Θ., που χρησιμοποιούνται σήμερα παγκοσμίως, μπορούν να ταξινομηθούν ως προς τη λειτουργία τους στις κάτωθι κατηγορίες: α) συστήματα Γ.Α.Θ. κλειστού κυκλώματος (βρόχου), β) συστήματα Γ.Α.Θ. ανοικτού κυκλώματος (βρόχου), γ) υβριδικά συστήματα Γ.Α.Θ. και δ) συστήματα Γ.Α.Θ. συνδυαστικού κυκλώματος (βρόχου). Οι πρώτες δύο κατηγορίες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των εφαρμογών Γ.Α.Θ. στην Ελλάδα. Βεβαίως, οι τελευταίες δύο κατηγορίες δεν αποτελούν εξαίρεση στον συμβατικό κανόνα των εφαρμογών Γ.Α.Θ., αλλά αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό εφαρμογής των εγκαταστάσεων σε σχέση με αυτά των πρώτων δύο κατηγοριών. Από την άλλη πλευρά τα κύρια συστήματα Γ.Α.Θ., που εγκαθίστανται σήμερα παγκοσμίως, μπορούν να σταχυολογηθούν ως προς τη γεωμετρική διάταξη της πηγής απορρόφησης / εκτόνωσης θερμότητας στις ακόλουθες βασικές κατηγορίες: i) κατακόρυφα [ομοαξονικά, μονού / διπλού υοειδούς σωλήνα (U - loop) κτλ.], ii) οριζόντια, iii) συνδυαστικά (κατακόρυφα και οριζόντια, σπειροειδή κατακόρυφα, σπειροειδή κεκλιμένα κτλ.), iv) κατακόρυφα ανοικτά (γεωτρήσεις, πηγάδια κτλ.) και v) επιφανειακά (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια κτλ.). Το κόστος εγκατάστασης ενός συστήματος Γ.Α.Θ. εξαρτάται από τον τύπο συστήματος που θα χρησιμοποιηθεί (ανοικτό, κλειστό κτλ.), το είδος και την παραμετροποίηση των Γ.Ε.Θ., το θερμικό και ψυκτικό φορτίο της κατοικίας ή του χώρου, τα γεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, τις λειτουργίες του συστήματος (θέρμανση, ψύξη και ζεστό νερό χρήσης) και την αγορά των Γ.Α.Θ. (ύπαρξη διαθέσιμου εξοπλισμού, εγκαταστατών κτλ.). Ενδεικτικά, υπολογίζεται ότι για ένα οικιακό σύστημα Γ.Α.Θ. κλειστού κατακόρυφου κυκλώματος των 0 kw το συνολικό κόστος ανέρχεται σε.500 -.500 ανά kw. Επιπλέον, για ένα οικιακό σύστημα Γ.Α.Θ. κλειστού οριζόντιου κυκλώματος των 0 kw το συνολικό κόστος συμποσείται σε.00 -.00 ανά kw, ενώ το αντίστοιχο συνολικό κόστος ανοικτού κυκλώματος κυμαίνεται από.000 έως.000 ανά kw. www.ktirio.gr 89

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Εκτιμώμενη συνολική εγκατεστημένη ισχύς 68 ΜW (th) για τις γεωθερμικές εφαρμογές χαμηλής ενθαλπίας και αβαθούς γεωθερμίας στην Ελλάδα (06). Εκτιμώμενη συνολική εγκατεστημένη ισχύς 6 ΜW (th) στην Ελλάδα ανά τύπο συστήματος Γ.Α.Θ. (06). Διάγραμμα ροής της υφιστάμενης διαδικασίας σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο από την υποβολή των δικαιολογητικών έως την έκδοση της άδειας εγκατάστασης ενός συστήματος, Γ.Α.Θ. στην Ελλάδα (Μάιος 07). Λοιπές,8 MW th 0,67% Υδατοκαλλιέργειες και ιχθυοκαλλιέργειες 0, MW th,77% Βιομηχανία 0,6 MW th 0,% Υδροθεραπεία (ιαματικά λουτρά) MW th 5,0% Ξεπάγωμα πεζοδρομίων 0, MW th 0,5% Γ.Α.Θ. 6 MW th 60,8% Αγροτικές εφαρμογές (θερμοκήπια κτλ.) 9,5 MW th 8,7% Θέρμανση χώρων,6 MW th 0,60% Συστήματα κατακόρυφα κλειστού κυκλώματος 8,9 MW th 0% Συστήματα οριζόντιου κλειστού κυκλώματος,67 MW th 9% Συστήματα ανοικτού κυκλώματος 99, MW th 6% Το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο των Γ.Α.Θ. Στην Ελλάδα υφίσταται νομοθετικό πλαίσιο για την αβαθή γεωθερμία και αποτελείται από συγκεκριμένες νομοθετικές πράξεις. Σ' αυτήν την ενότητα αναφέρονται αυτές οι νομοθετικές πράξεις, που αφορούν μόνο συστήματα ικανά να εκμεταλλευτούν την αβαθή γεωθερμία, δηλαδή τις Γ.Α.Θ. και όχι, εν γένει, τη γεωθερμία. Το άρθρο παρ. (α) του νόμου 75/00 (Φ.Ε.Κ. 07 Α ) αποτελεί το έναυσμα στην αναφορά του τεχνολογικού υποβάθρου της αβαθούς γεωθερμίας για τα ελληνικά δεδομένα. Επιπροσθέτως, πρώτη αναφορά στις Γ.Α.Θ. γίνεται στο άρθρο του νόμου 75/00 (Φ.Ε.Κ. 07 Α ) με τη χρήση του όρου "Ενεργειακά συστήματα θέρμανσης ή ψύξης". Η ισχύουσα υπουργική απόφαση, η οποία αναφέρεται στις Γ.Α.Θ., είναι η υπ αρ. 068/009 (Φ.Ε.Κ. 9 Β ). Η εν λόγω υπουργική απόφαση μπορεί να χαρακτηρισθεί ως το κύριο εργαλείο στα χέρια του μελετητή για την έκδοση της άδειας εγκατάστασης ενός συστήματος Γ.Α.Θ. Επισημαίνεται ότι σε συνδυασμό του κεφαλαίου Ε, άρθρου 86, ενότητας γ, παρ. του νόμου 85/00 (Φ.Ε.Κ. 87 Α ) και του άρθρου της υπ αρ. 068/009 (Φ.Ε.Κ. 9 Β ) υπουργικής απόφασης προκύπτει ότι η αρμόδια αρχή για την παραλαβή της αίτησης και την έκδοση της άδειας εγκατάστασης ενός συστήματος Γ.Α.Θ. είναι η περιφέρεια, στην οποία υπάγεται το κατά περίπτωση ακίνητο. Επίσης αναφέρεται ότι σύμφωνα με την υπ αρ. 6/0 (Φ.Ε.Κ. 0 Β ) υπουργική απόφαση το κόστος για την έκδοση της εν λόγω άδειας καθορίζεται σε 00. Προοπτικές ανάπτυξης των Γ.Α.Θ. στην Ελλάδα και τα βασικά τους οφέλη Στη χώρα μας, δυστυχώς, δεν υπάρχει κάποιος φορέας που να καταγράφει επίσημα τις εγκατεστημένες μονάδες Γ.Α.Θ. Έτσι, συγκεντρωτικά στοιχεία που αφορούν στην πορεία των συστημάτων Γ.Α.Θ. στην Ελλάδα είναι διαθέσιμα μόνο από εκθέσεις, οι οποίες έχουν παρουσιαστεί στο πλαίσιο παγκόσμιων και ευρωπαϊκών γεωθερμικών συνεδρίων. Τα διαθέσιμα στοιχεία, τα οποία αφορούν στην εγκατεστημένη ισχύ των Γ.Α.Θ., παρουσιάζονται συνοπτικά στον πίνακα μολο- 90 ΤΕΥΧΟΣ 7/07

Υποβολή φακέλου δικαιολογητικών (μελέτη - αίτηση κτλ.) στην αρμόδια περιφέρεια στην οποία υπάγεται το ακίνητο και στο οποίο πρόκειται να εγκατασταθεί το σύστημα γεωθερμικής αντλίας θερμότητας Τυπικός έλεγχος πληρότητας φακέλου υποβαλλόμενων δικαιολογητικών Ελέγχεται εάν το ακίνητο βρίσκεται εντός χαρακτηρισμένου γεωθερμικού πεδίου Χαρακτηρισμένο γεωθερμικό πεδίο Μη χαρακτηρισμένο γεωθερμικό πεδίο Υπουργός ανάπτυξης ή γενικός γραμματέας περιφέρειας Γνωμοδότηση από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Έκδοση αιτιολογημένης απορριπτικής απόφασης Έκδοση άδειας Έκδοση αιτιολογημένης απορριπτικής απόφασης Έκδοση άδειας ΠΙΝΑΚΑΣ : ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ 999 00 007 009 0 0 05 06 Εγκατεστημένη ισχύς [MW (th) ] 0, 50 00 5 8 6 νότι πρέπει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις τα στοιχεία, που παρουσιάζονται μέσα από τις προαναφερθείσες εκθέσεις, αφορούν σε εκτιμήσεις βάσει των διαθέσιμων δεδομένων. Ο κλάδος των Γ.Α.Θ. στην Ελλάδα άρχισε να παρουσιάζει αξιοσημείωτη ανάπτυξη κατά τα μέσα της δεκαετίας του 000 με την εγκατάσταση ανοικτών και κλειστών συστημάτων Γ.Α.Θ. Όσον αφορά τις παραθαλάσσιες ξενοδοχειακές μονάδες, οι οποίες λειτουργούν μόνο κατά τη θερινή περίοδο, αυτές επέδειξαν ενδιαφέρον για την ψύξη των χώρων τους με την ενεργειακή χρήση θαλασσινού νερού μέσω ανοικτών συστημάτων Γ.Α.Θ. Οι παράγοντες, που ευνόησαν αυτήν την άνθηση του κλάδου των Γ.Α.Θ., ήταν η αύξηση της τιμής του πετρελαίου σε σχέση με την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, η ενημέρωση του κοινού και των εγκαταστατών των συστημάτων θέρμανσης / ψύξης, καθώς και η δημιουργία του νομοθετικού πλαισίου για την έκδοση αδειών λειτουργίας και εγκατάστασης των συστημάτων Γ.Α.Θ. Η αναπτυξιακή πορεία, που ακολούθησε ο κλάδος των Γ.Α.Θ. από τα μέσα της δεκαετίας του 000, κορυφώθηκε περίπου το 00 και έκτοτε ο κλάδος συνέχισε να παρουσιάζει αυξητικούς ρυθμούς. Παράλληλα, υπογραμμίζεται ότι η ανάπτυξη του συγκεκριμένου κλάδου δίνει ώθηση στην εγκατεστημένη ισχύ όλων των χρήσεων χαμηλής ενθαλπίας. Παρ όλα αυτά, ιδιαίτερα, λόγω της οικονομικής ύφεσης και της στασιμότητας του κατασκευαστικού κλάδου, ο αναπτυξιακός ρυθμός της αγοράς των Γ.Α.Θ. κατά τα τελευταία έτη παρουσιάζει μία μικρή κάμψη. Πρέπει άλλωστε να επισημανθεί ότι η αγορά των συστημάτων Γ.Α.Θ. είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό εξαρτώμενη από τη κατασκευή νέων κτιρίων σε αντίθεση με την αγορά των αερόψυκτων αντλιών θερμότητας, οι οποίες μπορούν να εγκατασταθούν στο πλαίσιο μιας απλής ανακαίνισης μιας κατοικίας. Έναν λόγο ακόμη σχετικά με τους αργούς ρυθμούς ανάπτυξης της αγοράς των Γ.Α.Θ. αποτελεί ο ισχυρός ανταγωνισμός που δέχονται τα συστήματα Γ.Α.Θ. από το φυσικό αέριο και τις αερόψυκτες αντλίες θερμότητας. www.ktirio.gr 9

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Εγκατεστημένη Γ.Α.Θ. για τη θέρμανση και την ψύξη κτιρίου του Κ.Α.Π.Ε. Ξεπάγωμα πεζοδρομίου στο Καρπενήσι Ευρυτανίας μέσω της εκμετάλλευσης της αβαθούς γεωθερμίας. Από την άλλη πλευρά η χρήση των συστημάτων Γ.Α.Θ. μπορεί να προσφέρει οφέλη τόσο στους ίδιους τους καταναλωτές, όσο σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Σχετικά με τα συστήματα Γ.Α.Θ. υπάρχει σωρεία οφελών και αυτά μπορούν να διαχωριστούν σε τέσσερις βασικές κατηγορίες: α) στα τεχνολογικά (ενεργειακά κτλ.), β) στα περιβαλλοντικά, γ) στα οικονομικά και δ) στα κοινωνικά. Το αξιοσημείωτο τεχνολογικό όφελος είναι ότι το σύστημα Γ.Α.Θ. αποτελεί το πλέον ενεργειακά αποδοτικό σύστημα θέρμανσης ή/και ψύξης ή/και ζεστού νερού χρήσης που υπάρχει σήμερα και συμβάλλει στην εξοικονόμηση ενέργειας. Από την άλλη πλευρά το κυρίαρχο περιβαλλοντικό όφελος είναι ότι το σύστημα επιτρέπει την εξοικονόμηση ορυκτών πόρων μολαταύτα ως ουσιαστικό οικονομικό όφελος χαρακτηρίζεται το χαμηλό λειτουργικό κόστος σε σχέση με τα άλλα συστήματα θέρμανσης και ψύξης. Τέλος, η συμβολή στην αύξηση της απασχόλησης καθώς η αύξηση των εγκαταστάσεων Γ.Α.Θ. οδηγεί σε αυξημένη ζήτηση εξειδικευμένων γεωτρυπανιστών, εγκαταστατών και συντηρητών καθίσταται ως το θεμελιώδες κοινωνικό όφελος. Συμπεράσματα Το μέλλον της εγκατάστασης των συστημάτων Γ.Α.Θ. στην Ελλάδα αναμφιβόλως διαφαίνεται ως εξέχον και υπέρμετρα αισιόδοξο, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ των άλλων, ότι υφίσταται νομοθετικό πλαίσιο για την εγκατάσταση και τη λειτουργία τους. Οι εγκαταστάσεις Γ.Α.Θ. αποτελούν την αιχμή του δόρατος στην παροχή θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού χρήσης. Έως σήμερα στη χώρα μας έχει επικρατήσει η επιλογή των συμβατικών πηγών ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κτλ.) για τη θέρμανση των κτιρίων ή άλλων χώρων με αποτέλεσμα να παραμένει η αβαθής γεωθερμία ουσιαστικά ανεκμετάλλευτη εντούτοις αυτή αποτελεί φθηνή και ήπια πηγή ενέργειας με άμεσα ή/και έμμεσα οικονομικά, ενεργειακά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά, αισθητικά και διάφορα άλλα οφέλη. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνικές βιβλιογραφικές αναφορές Φυτίκας, Μ. και Ανδρίτσος, Ν. (00). Γεωθερμία, εκδόσεις Τζιόλα, Μάρτιος 00. Καρύτσας Κ. και Μενδρινός, Δ. (00). Η Γεωθερμική Ενέργεια στην Ελλάδα - Δυνατότητες ανάπτυξης εφαρμογών με ορίζοντα το 00, Δελτίο ΠΣΔΜ-Η, σελ. 0-8, Μάρτιος 00. Χαλδέζος, Ι. και Καρύτσας, Κ. (0). Γεωθερμία - η τεχνολογία Α.Π.Ε. του μέλλοντος, Δελτίο Πανελλήνιου Συνδέσμου Διπλωματούχων Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων, τεύχος 9, Απρίλιος 0, σελ. 8-0. Χαλδέζος, Ι. και Καρύτσας, Κ. (0). Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας. Μία τεχνολογία αιχμής, Τα Νέα των Κατασκευαστών Κτιρίων, τεύχος 8, Ιανουάριος- Μάρτιος 0, σελ. 50-5. Καρύτσας, Σ. (06). Θέρμανση και ψύξη των δομημένων χώρων μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που συμβάλλουν στη διάδοση των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας (Γ.Α.Θ.) στον οικιακό τομέα, Διδακτορική διατριβή, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Σχολή Περιβάλλοντος, Γεωγραφίας και Εφαρμοσμένων Οικονομικών, Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας, Ιανουάριος 06. Χαλδέζος, Ι. Π., Καρύτσας, Σ. Κ. και Καρύτσας, Κ. Σ. (06). Γεωθερμική ενέργεια - η αδιαφιλονίκητη φυσική κυρίαρχη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Α.Π.Ε.), Ελληνική εταιρεία προστασίας της φύσης, τεύχος 5, Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 06, σελ. 5-0. Ξένες βιβλιογραφικές αναφορές Fytikas, M., et al. (000). Geothermal exploration and development activities in Greece during 995-999, In Proceedings world geothermal congress 000, Kyushu - Tohoku, Japan, 8 May 0 June 000. Fytikas, M., Andritsos, N., Dalabakis, P., and Kolios, N. (005). Greek geothermal update 000-00, Proceedings World Geothermal Congress 005, Antalya, Turkey, -9 April 005. Andritsos, N., et al. (007). Update and characteristics of low-enthalpy geothermal applications in Greece, In proceedings of European Geothermal Congress EGC, Unterhaching, Germany, 0 May - June 007. Andritsos, N., et al. (00). Geothermal activities in Greece during 005-009. Proceedings World Geothermal Congress 00, Bali, Indonesia, 5-9 April 00. Andritsos, N., et al. (0). Geothermal energy use, country update for Greece, European Geothermal Congress 0, Pisa, Italy, -7 June 0. Andritsos, N., et al (05). Geothermal Developments in Greece - Country update 00-0. Proceedings World Geothermal Congress 05, Melbourne, Australia, 9-5 April 05. Dumas, P., et al. (05). Developing geothermal heat pumps in smart cities and communities, REGEOCI- TIES, EU Project. Chaldezos, I., Karytsas S. and Karytsas C. (06). Geothermal energy - A remarkable renewable energy source (RES), rd International Geo-Cultural Symposium, Mediterranean Architecture Center, Chania, Crete, -5 May 06. Papachristou, M., et al. (06). Geothermal Energy Use, Country Update for Greece, European Geothermal Congress 06, Strasbourg, France, 9 September 06. Karytsas, S. and Chaldezos I. (06). Review of the Greek legislative framework for groundsource heat pumps (GSHPs) and suggestions for its improvement, International Conference on Sustainable Synergies from Buildings to the Urban Scale (SBE6), Aristotle Dissemination Research Center (KEDEA), Thessaloniki (Macedonia), Greece, 7-9 October 06. Διαδικτυακές πηγές http://www.kathimerini.gr/86680/article/epikairothta /ellada/8ermainomena-pezodromia-sto-karpenhsi ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Υ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 07 Χρήσιμα υλικά δόμησης ή επισκεφθείτε το www.ktirio.gr 9 ΤΕΥΧΟΣ 7/07