Προβλήματα υγείας από τη χρήση Η/Υ Μια ειδική περίπτωση: Εθισμός στο Διαδίκτυο 2 ο ΕΠΑ.Λ. ΧΑΝΙΩΝ Τμήμα Α1 Υπεύθυνοι Καθηγητές Π. Καπούλας (ΠΕ19), Μ. Καρτάκη (ΠΕ17.02) 1
Εισαγωγή Eθισμός στο διαδίκτυο Ευρύ φάσμα προβληματικών συμπεριφορών σχετιζόμενες με τη χρήση του διαδικτύου. Κοινό στοιχείο: διαταραχή της καθημερινότητας του ατόμου. Πότε Όταν το διαδίκτυο προηγείται φίλων, οικογένειας, σχολείου-εργασίας και κυριαρχεί στην καθημερινότητα του ατόμου. 2
Οι πρώτες ενδείξεις Υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης με Η/Υ στο σπίτι ή σε internet cafe Μονομανία Παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών Απομόνωση και μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του κοινού χρόνου με οικογένεια και φίλους Μεταβολή της συμπεριφοράς (ευερεθιστότητα και επιθετικότητα) Αδιαφορία για πράγματα που πριν προκαλούσαν ευχαρίστηση (π.χ. έξοδοι, παρέες) Πονοκέφαλοι και ξηρότητα οφθαλμών 3
Τα συμπτώματα του εθισμού (1/2) Εξιδανίκευση του μέσου. Ο χρήστης θεωρεί τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή το Διαδίκτυο το σημαντικότερο «κεφάλαιο» της καθημερινότητάς του Ανοχή: Απαιτείται περισσότερος χρόνος ενασχόλησης με το διαδίκτυο για την ικανοποίηση. Αποτυχημένες προσπάθειες μείωσης του χρόνου ενασχόλησης με το διαδίκτυο. Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης: Αισθήματα αναστάτωσης, ευερεθιστότητας, κατάθλιψης όταν γίνονται προσπάθειες να μειωθεί η χρήση του Διαδικτύου. Χρήση του διαδικτύου προκειμένου να αποφευχθούν συμπτώματα απόσυρσης. 4
Τα συμπτώματα του εθισμού (2/2) Απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης Άρνηση: Ψέματα σε κοντινά πρόσωπα για το χρόνο ενασχόλησης με το Διαδίκτυο. Συνέχιση χρήσης παρά την εμφάνιση δυσκολιών στην οικογενειακή, σχολική και προσωπική ζωή. 5
Μορφές του εθισμού στο διαδίκτυο (1/2) Καθαροί καταναγκασμοί: Έμμονή στο τζόγο, στις αγορές ή στις συναλλαγές ημέρας. Υπερβολική αναζήτηση πληροφοριών: καταναγκαστική περιήγηση (σερφάρισμα) στο διαδίκτυο ή καταναγκαστικές αναζητήσεις σε βάσεις δεδομένων. Εθισμός σε συγκεκριμένη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών που επεκτείνεται στο διαδίκτυο: Εμμονή στα ηλεκτρονικά παιχνίδια (Call of Duty, Counterstrike, World of Warcraft κλπ.) Κακοποίηση άλλων και μέσω διαδικτύου (cyberbullying) 6
Μορφές του εθισμού στο διαδίκτυο (2/2) Εθισμός στις διαδικτυακές σχέσεις: Υπερβολική ανάμειξη σε διαδικτυακές διαπροσωπικές σχέσεις. Κοινωνική δικτύωση (social networking): Facebook, Hi5, Twitter, Friendster, MySpace. Εφαρμογές όπως chat rooms και το instant messaging μπορεί να αποκτήσουν επίσης καταναγκαστικά στοιχεία. Εθισμός στο διαδικτυακό σεξ: καταναγκαστική χρήση ιστοσελίδων που απευθύνονται σε ενήλικες για διαδικτυακό σεξ (cybersex) και διαδικτυακό πορνογραφικό υλικό (cyber porn). 7
Οι συνέπειες του εθισμού Σχολική αποτυχία. Κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Προβλήματα στις οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις. Χαμηλή ποιότητα ζωής. Διατροφικές διαταραχές. Διαταραχές του ύπνου. Μυοσκελετικές παθήσεις. Παραμέληση προσωπικής υγιεινής. 8
Συχνότητα του φαινομένου Δεν υπάρχουν εκτεταμένες επιδημιολογικές μελέτες. Ενδείξεις εξάρτησης από το διαδίκτυο για το 5-10% του πληθυσμού των χρηστών του. Παροδικά προβλήματα λόγω κατάχρησης για 15-20% του πληθυσμού. Οι έφηβοι και νέοι επιρρεπείς τουλάχιστον όσο οι ενήλικες. 9
Τα δεδομένα για τους νέους και εφήβους στην Ελλάδα (1/3) 25% περίπου εμφανίζει κατά καιρούς προβλήματα κατάχρησης. 12,8% στα όρια του εθισμού. Οι νέοι και έφηβοι της επαρχίας εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα εθισμού σε ποσοστό 8,2% του συνόλου! Το αντίστοιχο ποσοστό στα μεγάλα αστικά κέντρα: 1%. Τα αγόρια πιο επιρρεπή από τα κορίτσια. 10
Τα δεδομένα για τους νέους και εφήβους στην Ελλάδα (2/3) Συχνό το φαινόμενο παρενόχλησης μέσω διαδικτύου (cyber bullying) (> 5%) Θετική συσχέτιση της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου με υπερκινητικότητα, παραβατικότητα, προβληματικές σχέσεις με συνομηλίκους. Η ενασχόληση με το διαδίκτυο στο πλαίσιο του σχολείου αποδεικνύεται προστατευτικός παράγοντας έναντι της ανάπτυξης προβληματικής χρήσης. 11
Τα δεδομένα για τους νέους και εφήβους στην Ελλάδα (3/3) Ανησυχητικά υψηλά ποσοστά σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο: Νορβηγία: Εθισμένοι 1,98%, «υψηλού κινδύνου» 8,68% Κίνα: Εθισμένοι 2,4%, «υψηλού κινδύνου» 22% Ιταλία: Εθισμένοι 5,4% Νότια Κορέα: Εθισμένοι 1,6% Μεγάλη Βρετανία: Εθισμένοι 1,3% Πηγές: - Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο - Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδας - Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) 12 (www.youth-health.gr)
Τρόποι Αντιμετώπισης Το καλύτερο μέτρο αντιμετώπισης του φαινομένου είναι η ΠΡΟΛΗΨΗ. Ενημέρωση των παιδιών από μικρή ηλικία για την ύπαρξη του φαινομένου και τις συνέπειές του. Η ποιοτική σχέση με τους γονείς, ο χρόνος που οι γονείς αφιερώνουν στα παιδιά και η ενασχόληση στο internet μαζί τους συμβάλλουν στην αποφυγή του φαινομένου. Η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών, η καλή σχέση και η επικοινωνία όλων των μελών οδηγούν σε σωστή εφαρμογή ΟΡΙΩΝ μέσα στο σπίτι, τα οποία είναι απαραίτητο να τηρούνται. 13
Συμβουλές για τα παιδιά (1/2) Ζητήστε την άδεια του γονέα για να μιλήσετε σε κάποιο chat room. Πάντα να είσαστε προσεκτικοί όταν συνομιλείτε σε κάποιο chat room. Ποτέ μη στείλετε αριθμό λογαριασμό τραπέζης, πιστωτικής κάρτας αν δεν το συζητήσετε με τον γονέα σας. Μόνο με την άδεια και την παρουσία των γονιών σας μπορείτε να συμφωνήσετε να συναντήσετε κάποιον / κάποια που γνωρίσατε στο διαδίκτυο. Διακόψτε την επικοινωνία αν κάποιος σας στείλει κάποιο ενοχλητικό ή προσβλητικό μήνυμα και συζητήστε το γεγονός με τους γονείς σας ή το δάσκαλο / καθηγητή σας. Ποτέ μη διαβάζετε ηλεκτρονικά μηνύματα άγνωστου αποστολέα. 14
Συμβουλές για τα παιδιά (2/2) Κρατάτε τους κωδικούς πρόσβασης (password) μυστικό. Είναι σαν το κλειδί του σπιτιού σας. Μην επισκέπτεστε ιστοσελίδες οι οποίες αναφέρουν ότι απευθύνονται σε άτομα άνω των 18 ετών. Εξηγείστε στους γονείς σας τις εμπειρίες σας κατά την περιπλάνηση στο διαδίκτυο. Ποτέ μην δίνετε το όνομά σας, τη διεύθυνση και το όνομα του σχολείου σας, το τηλέφωνο, φωτογραφίες σε άγνωστους που συναντάτε στο διαδίκτυο. Μην εμπιστεύεστε ότι διαβάζετε στο διαδίκτυο. Μάθετε να βλέπετε το περιεχόμενο με κριτικό μάτι. 15
Συμβουλές για τους γονείς (1/3) ΜΗ ΔΑΙΜΟΝΟΠΟΙΕΙΤΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ. Το να απαγορεύσετε τη χρήση του δεν θα ωφελήσει σε τίποτα. Θυμηθείτε, τα παιδιά σας έχουν πρόσβαση σε αυτό και εκτός σπιτιού. Εξετάστε αν το παιδί σας ασχολείται υπερβολικά με το διαδίκτυο -- Αναρωτηθείτε αν το αποσπά από το σχολείο, την υγεία του και τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους. Αν δείχνει ισχυρά σημάδια εξάρτησης χρειάζεστε βοήθεια από ειδικό. Η καταναγκαστική χρήση του διαδικτύου μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα άλλων προβλημάτων όπως η κατάθλιψη, ο θυμός και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. 16
Συμβουλές για τους γονείς (2/3) Εξετάστε τις δικές σας on line συνήθειες. Αν δυσκολεύεστε να ελέγξετε την χρήση του διαδικτύου σκεφθείτε ότι είστε το πιο σπουδαίο μοντέλο ρόλου στο παιδί σας. Δημιουργείστε ένα κατάλογο με τους κανόνες χρήσης του διαδικτύου από τους εφήβους σας. Θα πρέπει να περιλάβετε τα είδη των ιστοσελίδων που θα είναι εκτός. Μιλήστε για τους online φίλους και τις δραστηριότητες του όπως το ρωτάτε και για τις άλλες τους δραστηριότητες 17
Συμβουλές για τους γονείς (3/3) Μάθετε ποια δωμάτια συζητήσεων ή πίνακες μηνυμάτων επισκέπτεται ο έφηβός σας και σε ποιόν μιλά για αυτά. Ζητείστε από τους έφηβούς σας να μη μιλούν σε αγνώστους. Επιμένετε να σας ενημερώνουν αν επιθυμούν να συναντήσουν ένα on line φίλο. Μιλήστε τους για την πορνογραφία στο διαδίκτυο. Διδάξτε το παιδί σας υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο. 18
Χρήσιμες σελίδες Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (www.sch.gr) Λογισμικά ελεγχόμενης πρόσβασης (http://internet-filterreview.toptenreviews.com) Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Εθνικών Κόμβων Ασφαλούς Διαδικτύου (www.saferinternet.org) Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου (www.saferinternet.gr) Ελληνική Ανοιχτή Γραμμή για καταγγελία ύποπτου περιεχομένου στο διαδίκτυο (report@safeline.gr/ www.safeinternet.gr/ τηλ.:2119558450). Πληροφορίες για τους χαρακτηρισμούς των ηλεκτρονικών παιχνιδιών (www.pegi.info / www.pegionline.info) 19