ΓΙΩΡΓΟΣ Σ. ΔΡΟΥΛΙΑΣ Δεκατέσσερις ιστορίες ζητούν συγγραφέα Παραγωγή λόγου για την Ε και την ΣΤ Δημοτικού
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Για να κρατάς αυτό το βιβλίο στα χέρια σου, σημαίνει ότι θέλεις να μάθεις να εκφράζεσαι και να γράφεις σωστά και δημιουργικά. Kαι αυτό είναι το πιο σημαντικό. Γιατί βάζεις στόχους στη ζωή σου Το να μην τα καταφέρεις πολύ καλά δεν έχει και πολλή σημασία. Σημασία έχει ότι θα έχεις κάνει μια αρχή. Κανένας δε γεννήθηκε μαθημένος. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλοι αυτοί οι συγγραφείς των οποίων τα βιβλία εμείς διαβάζουμε σήμερα. Κάπως έτσι «δουλεύουν» και τώρα. Στο βιβλίο αυτό μπορείς να δημιουργήσεις αφηγηματικά κείμενα και ολόκληρα αφηγήματα. Αρχικά θα σε βοηθήσουν κάποιες βασικές αρχές, κάποια «μυστικά», που πρέπει να έχεις υπόψη σου, καθώς και μερικά στοιχεία θεωρίας. Ειδικότερα, όμως, θα σε βοηθήσουν οι «εξακτινώσεις» κάθε θέματος και οι «φούσκες» τους, που αναλύουν κάθε θέμα. Σε αυτές μπορείς να στηριχτείς και να συνεχίσεις. Είμαι βέβαιος ότι θα τα καταφέρεις. Μπορείς, αφού θέλεις! Ο άνθρωπος ό,τι θέλει, το καταφέρνει. Και τότε η χαρά σου, η χαρά της δημιουργίας, θα είναι πολύ μεγάλη! Γιώργος Σ. Δρούλιας 3
4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Για να γίνω συγγραφέας, πρέπει...7 Πώς μπορώ να γίνω;...8 Τι άλλο πρέπει να έχω υπόψη μου;...9 Μια περιληπτική παρουσίαση του αφηγήματος και των στοιχείων του...10 Πρακτικές Οδηγίες...11 1η Εργασία _ Ανάπτυξη πρότασης...14 2η Εργασία _ Ανάπτυξη πρότασης...16 3η Εργασία _ Ανάπτυξη πρότασης...18 4η Εργασία _ Ανάπτυξη πρότασης...20 5η Εργασία _ Ανάπτυξη μίας λέξης...22 6η Εργασία _ Ανάπτυξη μίας λέξης...24 7η Εργασία _ Ανάπτυξη μίας λέξης...26 8η Εργασία _ Ανάπτυξη ιστορίας γνωρίζοντας το τέλος της...28 9η Εργασία _ Ανάπτυξη στορίας γνωρίζοντας το τέλος της...30 10η Εργασία _ Ανάπτυξη ιστορίας γνωρίζοντας την αρχή της...32 11η Εργασία _ Ανάπτυξη ιστορίας γνωρίζοντας την αρχή της...34 12η Εργασία _ Ανάπτυξη ιστορίας έχοντας μια ατελή αφήγηση...36 13η Εργασία _ Ανάπτυξη ιστορίας έχοντας μια ατελή αφήγηση...65 14η Εργασία _ Ανάπτυξη ιστορίας με δοσμένες λέξεις...143 5
Να θυμάμαι ότι υπάρχω για να δημιουργώ. Να θυμάμαι ότι η απόλαυση θέλει φαντασία. 8 1 2 Να κάνω όμορφες σκέψεις. Να κάνω συντροφιά στ αστέρια, για να μη νιώθω μοναξιά. 7 ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΩ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΠΡΕΠΕΙ: 3 Να αγαπάω τους ανθρώπους, τα ζώα και τη φύση. Να τον προβληματίζω. 6 5 4 Να οραματίζομαι έναν καλύτερο κόσμο. Να στέλνω μηνύματα στον κόσμο. 7
Φροντίζω ο μύθος μου (η ιστορία) να εξελίσσεται. Αν ξεχάσω κάτι, το βάζω κάνοντας αναδρομή στο παρελθόν. Αυτό συμβαίνει και στους ίδιους τους συγγραφείς. Στη συνέχεια καταπιάνομαι με το καθένα από αυτά δημιουργώντας μικρά κείμενα. Τους δίνω ένα μικρό τίτλο. 15 13 12 14 Την τοποθετώ σε χώρο (που περιγράφω) και χρόνο (που προσδιορίζω). Όταν αυτά αλλάζουν, αλλάζω ενότητα. 16 11 Τα βάζω στη σειρά που θέλω ή πρέπει (ή τους βάζω αριθμούς). Κάθομαι, ηρεμώ, σκέφτομαι. Αφήνω τη φαντασία μου να δουλέψει. 1 2 ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΓΙΝΩ; 10 Σε κάθε «φούσκα» γράφω κάτι σχετικό, σαν επιμέρους κεφάλαια. Έτσι, «απλώνω» το θέμα μου. Βάζω μια ιδέα-θέμα στο μυαλό μου (ή το ερέθισμα που έχω). 3 8 9 Κάνω ερωτήσεις για το θέμα στον εαυτό μου. 4 Το επεξεργάζομαι πρώτα εκεί. (oργάνωση «υλικού») 5 Ύστερα τη γράφω στη μέση μιας σελίδας. (Από αυτήν μπορεί να προκύψει ο «τίτλος».) 6 Την κυκλώνω. 7 Βάζω ακτίνες γύρω γύρω. Στις άκρες τους βάζω «συννεφάκια» ή «φούσκες». 8
ΘΥΜΑΜΑΙ! Στην αφήγηση χρησιμοποιούμε παρελθοντικούς χρόνους (παρατατικό, αόριστο, υπερσυντέλικο), γιατί αφηγούμαστε παρελθοντικές καταστάσεις. Όταν θέλουμε να δώσουμε διάρκεια στο λόγο, χρησιμοποιούμε ενεστώτα (που τον λέμε «ιστορικό»). Μελλοντικούς χρόνους χρησιμοποιούμε για κάτι που θέλουμε να γίνεται αργότερα. (Αυτό λέγεται «προβολή στο μέλλον».) Να χρησιμοποιώ το διάλογο, γιατί κάνει ζωντανό και παραστατικό το λόγο. Να χρησιμοποιώ και «συγκρούσεις» ανάμεσα στα άτομα. Τότε το κείμενο γίνεται «ζωντανό» και πραγματικά αφηγηματικό. 11 1 Να χρησιμοποιώ πρόσωπα πρωταγωνιστικά και δευτερεύοντα. Ακόμα και «βουβά». (Αυτά, δηλαδή, που δε μιλάνε.) 10 ΤΙ ΑΛΛΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΩ ΥΠΟΨΗ ΜΟΥ; Να φροντίζω για το μήνυμα του έργου. 9 8 Ότι οι αναγνώστες δεν κρίνουν μόνο τα πρόσωπα, αλλά και το συγγραφέα και το βιβλίο για τις απόψεις που έχουν και για τις θέσεις που παίρνουν. Να προσέχω τα λόγια που βάζω τους ήρωές μου να λένε ή τις πράξεις που τους βάζω να κάνουν. Από αυτά χαρακτηρίζονται (βγαίνει το ήθος τους) και γι αυτά κρίνονται από τους αναγνώστες. 7 Όταν συμμετέχω στο μύθο, χρησιμοποιώ ρήματα στο α πρόσωπο. (πρωτοπρόσωπη αφήγηση) 2 6 Να «ψάξω» τα πρόσωπα. Να σκεφτώ ποια και πώς θα τα χρησιμοποιήσω, γιατί δημιουργώ συμπεριφορές για να δικαιολογήσω τις σχέσεις τους. 3 5 Όταν δε συμμετέχω, χρησιμοποιώ ρήματα στο γ πρόσωπο. (τριτοπρόσωπη αφήγηση) 4 Ότι ένα κείμενο εξαρτάται από την ψυχική διάθεση του συγγραφέα. Αυτός συμμορφώνεται με τους ήρωές του. Να προσέχω τα πρόσωπα που θέλω να παρουσιάσω. Μπορεί η δική μου ψυχική διάθεση να είναι αντίθετη από αυτή του «ήρωά» μου. Αυτήν πρέπει να σεβαστώ. 9
Μια περιληπτική παρουσίαση του αφηγήματος και των στοιχείων του Ο λόγος μας είναι κυρίως αφηγηματικός, γι αυτό τα περισσότερα κείμενα είναι αφηγηματικά. Περιγραφικά και κυρίως καθαρές περιγραφές πολύ λίγες υπάρχουν. Η περιγραφή υπηρετεί κυρίως την αφήγηση. Τη χρειαζόμαστε για να περιγράψουμε, π.χ., τους χώρους μέσα στους οποίους κινείται ο «μύθος» (η ιστορία) μας. Τι είναι όμως το αφήγημα; Ποια τα στοιχεία του; Να μια περιληπτική παρουσίαση: Κάτι που ζήσαμε ή ακούσαμε και το οποίο συνέβη στο παρελθόν κι εμείς το διηγούμαστε σήμερα είναι αφήγημα. ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ: ΜΥΘΟ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ με ΔΕΣΗ - ΚΟΡΥΦΩΣΗ - ΛΥΣΗ Ο μύθος αυτός πραγματοποιείται σε ένα χώρο, που πολλές φορές περιγράφεται και μπορεί να έχει ένα ή πολλά επίπεδα, και σε ένα χρόνο, που μπορεί να είναι ενιαίος ή να κλιμακώνεται σε διαφορετικά επίπεδα. Στο μύθο συμμετέχουν κάποια πρόσωπα, που άλλα δρουν (δρώντα) και άλλα όχι (βουβά). Πολλές φορές υπάρχουν ανάμεσα σε αυτά και συγκρούσεις. Αυτόν το μύθο τον αφηγείται ένα υποκείμενο, το αφηγηματικό, που τον έζησε ή όχι. Το υποκείμενο, όταν συμμετέχει στο μύθο, μας δίνει πρωτοπρόσωπη αφήγηση και όταν δε συμμετέχει τριτοπρόσωπη. Για να ζωντανέψει ο αφηγητής το μύθο, χρησιμοποιεί και διάλογο, και για να τον πλέκει, χρησιμοποιεί διάφορα στοιχεία πλοκής. Άλλοτε κάνει αναδρομή στο παρελθόν και άλλοτε προβολή στο μέλλον. Επίσης, χρησιμοποιεί και το στοιχείο της περιπέτειας. Την όλη υπόθεση του έργου την παρουσιάζει από την αρχή προς το τέλος εξελικτικά, από το τέλος στην αρχή ή και από τη μέση (in media res). Από τα λεγόμενα και τις πράξεις των βασικών προσώπων αντιλαμβανόμαστε το ήθος τους. Τα αφηγηματικά κείμενα δεν έχουν πάντα το ίδιο τέλος. Αυτό μπορεί να είναι ευχάριστο ή όχι, αναμενόμενο ή όχι. (Γ. Σ. Δρούλιας, Τα στοιχεία του αφηγήματος Εκδόσεις Πατάκη) 10
1 Να ψάξω τα πρ Φροντίζω να ξυπνήσω το ενδιαφέρον του αναγνώστη. 10 Να Δουλεύω ψάξω τα πρ συστηματικά και έξυπνα. 2 Να ψάξω τα πρ Προσπαθώ να κρατήσω αμείωτη την προσοχή του. 9 Να ψάξω τα πρ Χρησιμοποιώ τα σημεία στίξης. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ 3 Να ψάξω τα πρ Χρησιμοποιώ σύντομες και περιεκτικές προτάσεις. (μικροπερίοδος λόγος) 8 Να ψάξω τα πρ Αποφεύγω στον πεζό λόγο τα πάθη των φθόγγων. Γράφω ολόκληρες τις λέξεις. 7 Να ψάξω τα πρ Λέξεις σαν αυτές: αλλά, από τότε που, αν και, στο μεταξύ κτλ. βοηθούν αποτελεσματικά στη σύνδεση του λόγου. 6 Να ψάξω τα πρ Συνδέω τις προτάσεις ώστε ο λόγος να κυλάει. Θα με βοηθήσουν πολύ οι σύνδεσμοι και τα επιρρήματα. 5 4 Να Προσπαθώ ψάξω τα να πρ χρησιμοποιώ και ονοματικό (αρηματικό) λόγο. Να ψάξω τα πρ Χρησιμοποιώ εκφραστικές λέξεις - Όχι τυχαίες. Κυρίως δεν επαναλαμβάνω τις ίδιες. 11
Εργασίες 13
Α ΜΕΡΟΣ Εργασία 1η Να το πρώτο θέμα που έχει γίνει «εξακτίνωση» (η οποία δε σε δεσμεύει, μπορείς να την αλλάξεις). Είναι μια απλή πρόταση, η οποία μπορεί να γίνει ολόκληρο κείμενο. 12. Τι σκέφτομαι; 1. Πότε; Τι επιθυμώ; 2. Σε ποιο θέατρο; 11. Γιατί; Τι μου δημιούργησε το μήνυμα της παράστασης; 3. Με ποιους; Πήγα στο θέατρο. 10. Πώς ένιωσα; 4. Αναδρομή. (έκπληξη του μπαμπά για τον έλεγχό μου) 9. Επιστροφή στο σπίτι. 5. Πώς πήγα; 8. Ύστερα, στο ζαχαροπλαστείο. 7. Τι είπαν οι άλλοι για την παράσταση; 14 6. Τι είδα; (μικρή αναφορά στο είδος της παράστασης και στην υπόθεση του έργου)
Πήγα στο θέατρο. Εργασία 1η. 15
Εργασία 2η Κι εδώ έχουμε μια απλή πρόταση με πολλές προεκτάσεις, όπως φαίνονται στις οδηγίες. 1. Πότε; 2. Πού; 8. Πώς ένιωσα; 7. Ποιες οι αντιδράσεις των δικών μου; Χτύπησα το πόδι μου. 6. Ποιες ήταν οι 4. Πώς συνέβη; συνέπειες; 5. Με βοήθησε 16 3. Γιατί; κάποιος;
Οδηγίες: Αν τώρα θέλω να μεγαλώσω πολύ περισσότερο αυτή την απλή ιστορία, μπορώ να βάλω ότι πήγα στο νοσοκομείο (εγχείριση, γύψος, απουσίες από το σχολείο και την παρέα, Εργασία 2η τους φίλους). Αν χρησιμοποιήσω ως αιτία κάποιον που μου το προξένησε, τότε έχω εμπλοκή κι άλλων προσώπων και καταστάσεων, αν βέβαια τους «ζητήσω» το λόγο. Αν αυτό έγινε γιατί με χτύπησε κάπoιο αυτοκίνητο, τότε εμπλέκω Τροχαία, ασφαλιστικές εταιρείες, μάρτυρες, καταθέσεις, μηνύσεις, δικαστήρια, αποζημιώσεις, και το θέμα πλαταίνει πολύ... Είναι θέμα διάθεσης και φαντασίας!....................... 17
Η εργασία αυτή χρειάζεται περισσότερη πρωτοβουλία από εσένα. Φρόντισε να γεμίσεις τις υπόλοιπες «φούσκες» ή να συμπληρώσεις κι άλλες και να συνεχίσεις. Εργασία 3η 1. Πότε; (χρόνος) 8. 7. (χώρος) 3. Άλλα Φοβήθηκα πολύ. πρόσωπα. 4. Γιατί; 6. 5. 18 2. Πού; (τι συνέβη)
Φοβήθηκα πολύ. Εργασία 3η. 19
Εργασία 4η Μια εργασία για ακόμα περισσότερη πρωτοβουλία και δημιουργία. (Κάνε στον εαυτό σου τις ερωτήσεις που πρέπει και γράψ τες στις «φούσκες». Πρόσθεσε και όσες άλλες θέλεις.) ΘΥΜΑΜΑΙ! Ερωτήσεις όπως: Ποιος; Πότε; Πού; Πώς; Γιατί; Με ποιους; Σε ποιο; Με τι; Για πού; Τι έγινε στη συνέχεια; Τι είπαν; Τι σκέφτηκα; Πώς ένιωσα; βοηθούν πολύ στην ανάπτυξη κάθε θέματος. 1. 8. 2. 7. Λυπήθηκα αφάνταστα. 3. 6. 4. 5. 20
Λυπήθηκα αφάνταστα. Εργασία 4η. 21
Β ΜΕΡΟΣ Εργασία 5η Και μία λέξη μπορεί να γίνει ολόκληρο κείμενο. Να πώς! 9. Ποια ήταν η επόμενη μέρα; 1. Ποιος; 2. Πότε; 8. Πώς ένιωσες; Έπεσε. 3. Πού έπεσε; 7. Τι έγινε στη συνέχεια; 4. Γιατί; 6. Πώς βοήθησες; 22 5. Τι έπαθε;
Έπεσε. Εργασία 5η. 23
Εργασία 6η Να και μια παρόμοια εργασία. Και πάλι με μία λέξη. 12. Προβολή στο μέλλον 1. Ποιος; 2. Πότε; 11. Τι εύχεσαι; 3. Από πού; 10. Συναισθήματα Έφυγε. 4. Για πού; 9. Σκέψεις 8. Αναδρομή 5. Με τι έφυγε; (τι είχε συμβεί;) 7. Με ποιους; 24 6. Γιατί; (λόγος-αιτία)
Έφυγε. Εργασία 6η. 25