ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ & ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΦΑΣΗ Α' - ΣΤΑ ΙΟ Α2 ΣΥΝΟΨΗ ΠΟΡΙΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Σεπτέµβριος 2013 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης i

Το παρόν κείµενο αποτελεί επεξεργασµένη µορφή της Α φάσης της µελέτης «Αξιολόγηση, Αναθεώρηση και Εξειδίκευση του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης» που εκπονήθηκε από τη Σύµπραξη «ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ Ο.Ε., ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΤΣΕΛΗΣ»

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ A: Έχοντας υπόψη...1 Β: Αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης και των προοπτικών µε συνθετική θεώρηση των αναπτυξιακών και χωροταξικών δεδοµένων... 2 1. Χωροταξική ένταξη της Περιφέρειας στον εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο... 3 2. Φυσικο-γεωγραφικά χαρακτηριστικά... 3 3. ιοικητική οργάνωση... 3 4. Πληθυσµιακή εξέλιξη και κοινωνικο-οικονοµικά χαρακτηριστικά... 4 5. Παραγωγικές δραστηριότητες... 5 6. Οικιστικό ίκτυο... 7 7. Τοπίο και Φυσικό και Πολιτιστικό περιβάλλον... 8 8. Μεταφορική υποδοµή... 9 9. Λοιπή Τεχνική υποδοµή... 10 10. Θεσµοθετηµένες χρήσεις γης κάλυψη του εδάφους... 11 11. Προγραµµατικό Πλαίσιο... 12 Γ. Συνθετική Αξιολόγηση της συµβατότητας µε τις νεώτερες πολιτικές (εθνικές και ευρωπαϊκές) και της εφαρµογής των κατευθύνσεων των θεσµοθετηµένων ΠΠΧΣΑΑ ανά θεµατική ενότητα.... 13 Γ1: Συνθετική Αξιολόγηση της συµβατότητας µε τις νεώτερες εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές... 13 1. Γενικό και Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης... 13 2. Νεώτερες εθνικές πολιτικές και θεσµικές ρυθµίσεις... 14 3. Νεώτερες ευρωπαϊκές πολιτικές... 15 Γ2. Βαθµός και τρόπος εφαρµογής των κατευθύνσεων και του προγράµµατος δράσης του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ από τις Υπηρεσίες... 16 Γ3: Ενέργειες για την εφαρµογή των κατευθύνσεων του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ... 17 1: Στρατηγικές επιλογές προτεραιότητας... 17 1.1. Κοινή προετοιµασία των Επιτροπών των Υπουργείων Ανάπτυξης, ΥΠΕΚΑ και της Περιφέρειας Κρήτης για τις δράσεις της επόµενης Προγραµµατικής Περιόδου, 2014-2020, ώστε να είναι συµβατές µεταξύ τους και να κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση... 17 1.2. Θεσµική και χρηµατοδοτική υποστήριξη της ερευνητικής δραστηριότητας και µέτρα για τη συνεχή βελτίωση του µορφωτικού επιπέδου του πληθυσµού... 18 1.3. Ενίσχυση της πολιτικής εξωστρέφειας... 18 1.4. Υλοποίηση στρατηγικού χαρακτήρα µεταφορικών υποδοµών... 19 1.5. Αλλαγή του προτύπου κατανάλωσης του χώρου, εµπλουτισµός των πόλεων της Κρήτης µε λειτουργίες υπερτοπικού χαρακτήρα και υποστήριξη των δράσεων για τη δηµιουργία συναφών υποδοµών µε εµβέλεια στα µικρότερα αστικά κέντρα της... 19 ii

1.6. Υποστήριξη της κοινής πολιτικής προστασίας και ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος... 20 1.7. Παράλληλη ανάπτυξη των δύο συνεργαζόµενων τοµέων του τουρισµού και της γεωργίας... 20 1.8. Ελεγχόµενη ανάπτυξη επιδεικτικών πιλοτικών και παραγωγικών εφαρµογών ΑΠΕ στην Κρήτη... 21 2: Αναπτυξιακές προτεραιότητες για την εφαρµογή των κατευθύνσεων του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ... 22 2.1. Η κρίση και η ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας... 22 2.2. Η ενίσχυση του αγροτοδιατροφικού τοµέα... 22 2.3. Η προώθηση καινοτοµικών πρωτοβουλιών στον τοµέα του τουρισµού.... 23 2.4. Οι περιορισµένες δυνατότητες χρηµατοδότησης... 23 3: Συµπληρωµατικές προτεραιότητες ανά θεµατικό πεδίο... 24 3.1. ιοικητική οργάνωση... 24 3.2. Χωρική οργάνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων... 24 3.3. Οικιστικό δίκτυο... 24 3.4. Φυσικό περιβάλλον... 25 3.5. Λοιπή Τεχνική υποδοµή... 25 3.6. Θεσµοθετηµένες χρήσεις γης... 26 : Συµπεράσµατα - Τεκµηρίωση της αναγκαιότητας της Αναθεώρησης Εξειδίκευσης του ΠΠΧΣΑΑ... 27 ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ...Σφάλµα! εν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Αποτελέσµατα της διαβούλευσης...σφάλµα! εν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. iii

Α. Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις των παραγράφων 3, 4 και 5 του άρθρου 8 του ν. 2742/1999 για την Σύνταξη της έκθεσης αξιολόγησης και την διατύπωση Πορισµάτων Μέτρων Ενεργειών που απαιτούνται για την εφαρµογή του ΠΠΧΣΑΑ 2. Την Υπουργική Απόφαση 51949/2010 για την «Παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρµογής του Γενικού, των Ειδικών και των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει (ΦΕΚ1925 Β/2010, ΦΕΚ 811 Β/2012). 3. Το ισχύον Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Κρήτης (ΦΕΚ 1486/Β /10.10.2003). 4. Τις νεότερες του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ εθνικές πολιτικές: α. Θεσµοθετηµένα Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Εθνικού Επιπέδου ΓΧΠΣΑΑ (ΦΕΚ128/Α/2008) ΕΠΧΣΑΑ για τις Υδατοκαλλιέργειες (ΦΕΚ 2505/Β/2011) ΕΠΧΣΑΑ για τη Βιοµηχανία (ΦΕΚ 151/Τ.Α.Α.Π./2009) ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισµό (ΦΕΚ1138/Β/2009) ΕΠΧΣΑΑ για τις Α.Π.Ε. (ΦΕΚ 2464/Β/2008) β. Αναπτυξιακή πολιτική εθνικού και περιφερειακού επιπέδου, τοµεακές πολιτικές Σχεδιασµός και κατάρτιση Αναπτυξιακού Προγράµµατος 2014 2020, 5/2012 Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων 2011-2014, 4/2011 Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007 2013, 1/2007 Τοµεακά Προγράµµατα 2007-2013 1. Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη 2. Ανάπτυξη Ανθρώπινου υναµικού 3. Εκπαίδευση - ια βίου µάθηση 4. Ψηφιακή Σύγκλιση 5. Προσπελασιµότητα 6. ιοικητική µεταρρύθµιση 7. Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηµατικότητα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Αλιείας 2007-2013 Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2000-2006 (Γ ΚΠΣ) ΕΣΠΑ - Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα (ΠΕΠ) Κρήτης - Νήσων Αιγαίου 2007 Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Περιφέρειας Κρήτης, 2012-14. Στρατηγικός Σχεδιασµός. Περιφέρεια Κρήτης, 11/2011 Στρατηγικό Σχέδιο της Περιφέρειας Κρήτης για την ανάπτυξη του πρωτογενή τοµέα και της διαχείρισης των προϊόντων του, 11/2011 Περιφερειακό Σχέδιο ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣ Α) Κρήτης 2006 επικαιροποίηση 2012

γ. Νεότερες θεσµικές ρυθµίσεις που επηρεάζουν το ΠΠΧΣΑΑ: Αναπτυξιακή πολιτική: Ν.3986/2011 (ΦΕΚ152/Α/2011) «Επείγοντα Μέτρα Εφαρµογής Μεσοπρόθεσµου Πλαισίου ηµοσιονοµικής Στρατηγικής 2012 2015», Ν.3908/2011 (ΦΕΚ8/Α/2011) «Ενίσχυση Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονοµική Ανάπτυξη, την Επιχειρηµατικότητα και την Περιφερειακή Συνοχή» N.3982/2011 (ΦΕΚ/143/Α/2011) «Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελµατικών και µεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηµατικών πάρκων και άλλες διατάξεις» Περιβάλλον, βιοποικιλότητα, τοπίο ΚΥΑ 8353/276/Ε103/2012 (ΦΕΚ 415/Β/ 23.02.2012) «Τροποποίηση και συµπλήρωση της ΚΥΑ 37338/1807/2010 Καθορισµός µέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων /ενδιαιτηµάτων της [79/409/ΕΟΚ] Ν.4014/2011 (ΦΕΚ 209/Α/21.09.2011) «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθµιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση µε δηµιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρµοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος» Ν.3937/2011 (ΦΕΚ60/Α/31.03.2011) «ιατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» Ν.3827/2010 «Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύµβασης Τοπίου και στοιχεία αναλυτικής προσέγγισης» (ΦΕΚΑ/30/25.2.10) ιοικητική µεταρρύθµιση N.3852/2010 (ΦΕΚ 87/Α/2010): «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης ιοίκησης Πρόγραµµα Καλλικράτης» 5. Τα Νοµοθετήµατα, τις συµφωνίες, τις ευρωπαϊκές πολιτικές: α. Εδαφική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2020, Ε.Ε., 2011 β. Πολιτική συνοχής Ε.Ε. 2014-2020. Επενδύσεις σε ανάπτυξη και απασχόληση, 2011 γ. Παράρτηµα του Κανονισµού (Ε.Κ.) σχετικά µε τις κατευθυντήριες γραµµές της Ε.Ε. για την ανάπτυξη του ιευρωπαϊκού ικτύου Μεταφορών, 16/2/2012 δ. 4 η Έκθεση για την Οικονοµική και Κοινωνική Συνοχή (Μάιος 2007) ε. Στρατηγική για την «ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΥ 2020». Ε.Ε., 3/03/2010 στ. 5 η Έκθεση για τη Συνοχή(2010) ζ. Ευρωπαϊκή Στρατηγική «Ενέργεια 2020» η. Πρωτόκολλο στον τοµέα της Κλιµατικής Αλλαγής, 4 / 1998 θ. Οδηγία Πλαίσιο 2008/56/ΕΚ για τη Θαλάσσια Στρατηγική ι. Έµµονοι οργανικοί ρύποι / Ν. 3447/2006 - ΦΕΚ 52 Α 6. Τη µελέτη «Αξιολόγηση, αναθεώρηση και εξειδίκευση του Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης» και ειδικότερα το Α2 στάδιο αυτής. 7. Την µε αρ. 21 / 2013 γνωµοδότηση του Περιφερειακού Συµβουλίου Κρήτης Αξιολογείται το ισχύον Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης, ως εξής: 2

Β: Αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης και των προοπτικών µε συνθετική θεώρηση των αναπτυξιακών και χωροταξικών δεδοµένων Η αναλυτική αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης και των προοπτικών της Περιφέρειας Κρήτης, εξετάζει τα θεµατικά πεδία, που περιλαµβάνονται στο θεσµοθετηµένο ΠΠΧΣΑΑ, σε αναφορά όµως µε τα νέα επικαιροποιηµένα αναπτυξιακά, χωρικά και περιβαλλοντικά δεδοµένα. Αναφέρονται συνοπτικά τα πορίσµατα της Έκθεσης Αξιολόγησης. 1. Χωροταξική ένταξη της Περιφέρειας στον εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο Τόσο ως προς τη θέση της Περιφέρειας στο Ευρωπαϊκό και ιεθνές χωρικό σύστηµα, όσο και ως προς την ενίσχυση του ρόλου της στο εθνικό επίπεδο, προκύπτει ότι παρά τις επίµονες προσπάθειες δεν έχει ολοκληρωθεί σε ικανοποιητικό βαθµό η εφαρµογή των έργων και δράσεων που προβλέπονται από το θεσµοθετηµένο Πλαίσιο. Οι προσπάθειες για την ανάπτυξη λειτουργιών κέντρου στην Κρήτη, για την ενίσχυση του ερευνητικού - τεχνολογικού ρόλου της, για την αναβάθµιση και την εξειδίκευση του ρόλου των πόλεων και την ενίσχυση των µεταξύ τους δικτύων συνεργασίας, για τη διεύρυνση των προοπτικών οικονοµικής και πολιτιστικής συνεργασίας µε τις χώρες της ΝΑ Μεσογείου και µε τις Παρευξείνιες, για την ολοκλήρωση του συστήµατος µεταφορών σε διαπεριφερειακό και ενδοπεριφερειακό επίπεδο, πρέπει να συνεχιστούν και να εµπλουτιστούν µε νέες δράσεις στο προς Αναθεώρηση ΠΠΧΣΑΑ. 2. Φυσικο-γεωγραφικά χαρακτηριστικά εν παρατηρούνται αξιόλογες µεταβολές στα φυσικο-γεωγραφικά και µορφολογικά χαρακτηριστικά της Κρήτης, διότι τέτοια φαινόµενα είναι αποτέλεσµα µακροχρόνιων φυσικών διεργασιών και συνεπώς µεταβάλλονται εξαιρετικά αργά και δύσκολα. Οι ανθρωπογενείς παρεµβάσεις, που δύναται να τροποποιήσουν τοπικά τα µορφολογικά χαρακτηριστικά µιας περιφέρειας, αφορούν σε δραστηριότητες όπως η δηµιουργία φραγµάτων, η εκτεταµένη εξορυκτική δραστηριότητα, η κατασκευή λιµένων και αερολιµένων, ή και η χάραξη ενός νέου οδικού άξονα ταχείας κυκλοφορίας, κατηγορίες έργων στις οποίες, εάν εξαιρεθούν τα προγραµµατισµένα φράγµατα, δεν σηµειώθηκε έντονη δραστηριότητα την τελευταία δεκαετία. 3. ιοικητική οργάνωση Η µε τον Ν.3852/2010 νέα διοικητική οργάνωση της Περιφέρειας Κρήτης σε 24 Καλλικράτειους ήµους δεν στηρίχθηκε ιδιαίτερα στους κατευθυντήριους άξονες και τα κριτήρια µε τους οποίους συγκροτούνται οι 18 Αναπτυξιακές Ενότητες του εν ισχύι Πλαισίου. Το φαινόµενο της αναντιστοιχίας εµφανίζεται εντονότερο στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου, τόσο όσον αφορά στα όρια των εδαφικών περιφερειών των νέων ήµων, όσο και σε αυτά της εδαφικής περιφέρειας της περιοχής Ρυθµιστικού Σχεδίου Οικιστικού Συγκροτήµατος Ηρακλείου. Θα απαιτηθούν 3

πιθανότατα µερικές τροποποιήσεις ορίων, ώστε να καταστούν οι χωρικές ενότητες ορισµένων ήµων πιο λειτουργικές. 4. Πληθυσµιακή εξέλιξη και κοινωνικο-οικονοµικά χαρακτηριστικά Η Κρήτη αύξησε τον πληθυσµό της σε 682.928 κατοίκους, σύµφωνα µε την απογραφή του 2011, τόσο σε σχέση µε το 2001, που ήταν 601.131 κάτοικοι, όσο και µε το 1991, που ήταν 540.054 κάτοικοι. Ο µέσος ετήσιος ρυθµός µεταβολής διατηρήθηκε για την εικοσαετία υψηλότερος από αυτόν της Χώρας. Η αύξηση του πληθυσµού της Κρήτης, ιδιαίτερα τη δεύτερη δεκαετία 2001-2011, αποδίδεται στην φυσική αύξηση του εγκατεστηµένου πληθυσµού της και στην αύξηση του φοιτητικού δυναµικού των τριτοβάθµιων ιδρυµάτων της. Η καθαρή εσωτερική ή εξωτερική µετανάστευση (µετακίνηση) υπολογίζεται ότι υπήρξε θετική µεν, αλλά πολύ περιορισµένη. Οι πληθυσµιακές προβλέψεις - στοχεύσεις του ΠΠΧΣΑΑ για την Κρήτη, στους περίπου 640.000 κατοίκους για το 2015, είναι κατά κανόνα απολύτως συµβατές µε τη σηµερινή πραγµατικότητα, µε µικρή απόκλιση να διαπιστώνεται στην κατανοµή του πληθυσµού ανάµεσα στις χωρικές ενότητες, λόγω του ότι δεν επιδιώχθηκε η µεταβολή του ισχύοντος τουριστικού µοντέλου. Η ανάπτυξη του µαζικού τουρισµού ευνόησε κυρίως τις ήδη υπάρχουσες µεγάλες συγκεντρώσεις στην ευρύτερη περιοχή του Ηρακλείου, του Ρεθύµνου και των Χανίων, αλλά όχι στην Π.Ε. Λασιθίου και τα τρία αστικά κέντρα της, όπως ήταν η στόχευση. Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα χαρακτηρίζεται από περαιτέρω συγκέντρωση του οικονοµικού δυναµικού της χώρας στην πρωτεύουσα και ως αποτέλεσµα η Κρήτη παρουσιάζει το 2009 µειωµένο µερίδιο στη συνολική προστιθέµενη αξία της χώρας έναντι του 2001. Μόνο στο εισόδηµα από περιουσία η Κρήτη υπερέχει του µέσου όρου της χώρας και εκτιµάται ότι αυτό οφείλεται στις σωρευµένες επενδύσεις σε δοµηµένο χώρο, ο οποίος αξιοποιείται λόγω αυξηµένης τουριστικής δραστηριότητας. Την τριετία 2008-2011, που σηµειώνεται η γενικότερη οικονοµική κρίση στη χώρα, στην απασχόληση παρατηρείται οριακά ανθεκτικότερη εξέλιξη στην Κρήτη. Τα µερίδιά της σταθεροποιούνται και το 2011 παρουσιάζουν µικρή αύξηση. Παρατηρείται µικρή απόκλιση στο ρυθµό µεταβολής της απασχόλησης στον δευτερογενή και τριτογενή τοµέα, ενώ λόγω κρίσης υπάρχει µεγάλη απόκλιση στο ρυθµό µεταβολής της προστιθέµενης αξίας. Η Κρήτη έχει υγιέστερη πυραµίδα πληθυσµού σε σχέση µε τη χώρα, η οποία µπορεί να αποτελέσει βάση για πρόοδο και ευηµερία. Η µείωση της διαρροής εκτός σχολικού συστήµατος των νέων ηλικίας δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, που παρατηρήθηκε την τελευταία δεκαετία, αποτελεί θετική εξέλιξη που έχει προοπτικές να ενισχυθεί και να καλύψει και τις ηλικίες νέων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Η Κρήτη διαθέτει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, τα οποία αποτελούν συστατικά πολιτιστικά στοιχεία της κοινωνίας της, που µαζί µε τον σηµαντικό σύγχρονο πολιτισµό συγκροτούν σηµαντικότατα πεδία και βοηθούν στην τόνωση και στην ανάπτυξη της οικονοµίας της ( εν λειτουργία τοπικά ήθη και έθιµα, κρητική κουζίνα και κρητική µουσική ). Η σηµαντική ανάπτυξη των τεχνολογιών των πληροφοριών, των υπηρεσιών Ανώτατης Παιδείας, Έρευνας και Ανώτερης Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης, δηµιουργούν συνθήκες που επιτρέπουν πιο ισορροπηµένη πρόσβαση στη γνώση, άρα και στον σύγχρονο πολιτισµό, των πολιτών της Κρήτης. Επίσης, η καλλιτεχνική 4

έκφραση και δηµιουργία, οι βιβλιοθήκες και τα ειδικά πλην των αρχαιολογικών µουσεία, καθώς και οι αρχειακές συλλογές, αποτελούν ιδιαίτερα σηµαντικές πολιτιστικές παραµέτρους, οι οποίες ασκούνται επιτυχώς στην Κρήτη. Οι προσπάθειες του µέλλοντος απαιτείται να επικεντρωθούν στις δραστηριότητες που ήδη έχουν κεντρικό ρόλο στην αναπτυξιακή φυσιογνωµία της Κρήτης. Στο ΠΠΧΣΑΑ επιδιώκεται ανάπτυξη των συστάδων τουρισµού - αγροδιατροφικού τοµέα, έρευνας, µεταποίησης και κατασκευών που συνδέονται µε αυτούς και εκτιµάται ότι µε αυτόν τον τρόπο θα µπορούσε να επιτευχθεί η αξιοποίηση των σηµαντικών συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της. Επιδιώκεται εξ ίσου να δοθεί η αρµόζουσα προσοχή, µε έµφαση στη δραστηριότητα κρητική κουζίνα, η οποία συνδυάζεται µε τις προοπτικές των προϊόντων του πρωτογενή τοµέα παραγωγής, στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ, στην ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του φυσικού πολιτιστικού περιβάλλοντος και στον σηµαντικό σύγχρονο πολιτισµό. Η έως σήµερα εφαρµοσθείσα πολιτική στους τοµείς δεν αγνόησε τη στόχευση, αλλά τα αποτελέσµατα ήταν πενιχρά. Οι µελλοντικές ενέργειες οφείλουν να στοχεύουν στην περαιτέρω τόνωση των τεχνολογιών των πληροφοριών και της Ανώτατης Παιδείας και Έρευνας, τοµείς στους οποίους οι θετικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαπενταετίας ασφαλώς συνέβαλαν στο να αντισταθµίζεται µερικώς η περιφερικότητα, η καθυστέρηση της ανάπτυξης, η περιορισµένη ενηµέρωση, η ικανότητα καινοτοµίας, η άνιση ποιότητα της εκπαίδευσης και της επαγγελµατικής κατάρτισης, κ.ά. Τοµείς µε σηµαντικές προοπτικές και δυνατότητες περαιτέρω ενίσχυσης συγκροτούν η καλλιτεχνική έκφραση και δηµιουργία, η ανάδειξη της πολιτισµικής σχέσης ιδιαίτερα µε την περίοδο της Αναγέννησης, καθώς και µε τους πολιτισµούς των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου και η ενίσχυση της περαιτέρω αποτελεσµατικότητας του εντυπωσιακού αριθµού των συνεταιριστικών οργανώσεων, οργανισµών προώθησης εξαγωγών και άλλων παρεµφερών φορέων. 5. Παραγωγικές δραστηριότητες Στον πρωτογενή τοµέα, την περίοδο 2001-2009, παρά τη µείωση της παραγωγής και της συνολικής προστιθέµενης αξίας, λόγω της ταχύτερης µείωσης της απασχόλησης και την εγκατάλειψη ή τον περιορισµό των εκµεταλλεύσεων του τοµέα, η ακαθάριστη παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε σε σταθερές τιµές, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι αποµένουσες εκµεταλλεύσεις βελτιώθηκαν και δηµιούργησαν υψηλότερα εισοδήµατα ανά απασχολούµενο. Προς αυτήν την προοπτική οφείλουν να στραφούν οι δράσεις της επόµενης προγραµµατικής περιόδου, σε συνδυασµό µε τις απαιτήσεις της νέας ΚΑΠ. εν τηρήθηκαν απολύτως οι στοχεύσεις του ΠΠΧΣΑΑ για την προστασία της γεωργικής γης και η αιγοπροβατοτροφία εξακολουθεί να ασκείται εκτατικά, δίχως ελεγχόµενη βόσκηση, αλλά και µε υπερβόσκηση. Για την προστασία της αγροτικής γης επιβάλλεται να προωθηθεί από το αρµόδιο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης η κατάταξή της σε κατηγορίες και ο καθορισµός των µεταξύ τους γεωγραφικών ορίων, όπως θεσµικά προβλέπεται. Οι προοπτικές, σε συµφωνία µε την νέα ΚΑΠ, είναι να ληφθούν µέτρα για τη συστηµατική µείωση της αλόγιστης χρήσης λιπασµάτων και φυτοφαρµάκων και να αντιµετωπιστούν αποτελεσµατικά τα έντονα φαινόµενα µόλυνσης του εδάφους, ρύπανσης και υπερβολικής κατανάλωσης νερού στις χωρικά εντοπισµένες καλλιέργειες υπό κάλυψη, µε τις δράσεις να επικεντρώνονται στις δυνατότητες για σταδιακή αποδέσµευση του τοµέα από τη χρήση τους και για 5

εφαρµογή γεωργοπεριβαλλοντικών µεθόδων. Γενικά, η Κρήτη χαρακτηρίζεται ως ανεπτυγµένη τουριστικά και ως περιοχή που παρουσιάζει ενδιαφέρον για την ανάπτυξη θαλάσσιου τουρισµού και ως εκ τούτου δεν αποτελεί περιοχή προτεραιότητας για την ανάπτυξη υδατοκαλλιεργειών, αλλά ούτε και έχει αναπτυχθεί ο τοµέας, παρά σηµειακά στο βόρειο τµήµα της. Η πορεία της κρητικής µεταποίησης, πριν τα χρόνια της κρίσης, δείχνει να είναι υγιέστερη από αυτήν του µέσου όρου της χώρας, µε το γεγονός ότι δηµιουργούνται νέες µεταποιητικές επιχειρήσεις, οι οποίες µάλιστα πραγµατοποιούν συστηµατικά περισσότερες επενδύσεις. Οι νέες µονάδες συγκεντρώνονται κατά κανόνα στους κλάδους των τροφίµων και ποτών, και στους κλάδους που σχετίζονται µε τις οικοδοµές, δηλαδή στους κλάδους των µεταλλικών προϊόντων, των προϊόντων από µη µεταλλικά ορυκτά, των επίπλων και του ξύλου. Χωρικά, υπάρχει εναρµόνιση µε τις επιλογές του Περιφερειακού Πλαισίου, δεδοµένου ότι οργανώθηκαν και εξακολουθούν να οργανώνονται οι προβλεπόµενοι υποδοχείς µεταποιητικής δραστηριότητας. Οι προοπτικές, για εξειδίκευση στην Αναθεώρηση του ΠΠΧΣΑΑ, είναι η άσκηση αποτελεσµατικής πολιτικής για µετεγκατάσταση των διάσπαρτων µονάδων στους υποδοχείς και των µονάδων υψηλής επικινδυνότητας σε ειδικούς υποδοχείς. εν έχει επιτευχθεί ακόµη ούτε η προβλεπόµενη από το εν ισχύι Πλαίσιο µετεγκατάσταση της οχλούσας, ακόµη και µε µονάδες SEVESO, το αστικό συγκρότηµα του Ηρακλείου βιοµηχανικής συγκέντρωσης των Λινοπεραµάτων. Οι χωρικές παράµετροι του ΠΠΧΣΑΑ στον τοµέα της µεταποίησης για την κατάλληλη διαβάθµιση των αναπτυξιακών κινήτρων δεν ελήφθησαν από το αρµόδιο Υπουργείο υπόψη, µε αποτέλεσµα η εγκατάσταση των νέων δραστηριοτήτων να µην ανταποκρίνεται στους χωροταξικούς στόχους. Πλέον, στον νέο Ν.3908/2011, τα ποσοστά των περιφερειακών ενισχύσεων για κάθε επενδυτικό σχέδιο εξαρτώνται µόνον από το µέγεθος του φορέα της επένδυσης και από το νοµό στον οποίο υλοποιείται, ενώ µόνον στα επενδυτικά σχέδια επιχειρήσεων που εγκαθίστανται σε ΒΕ.ΠΕ. παρέχεται µεγαλύτερο ποσοστό ενίσχυσης. Στον τριτογενή τοµέα, η επιδίωξη για περισσότερο ολοκληρωµένη ανάπτυξη στην Κρήτη δεν επιτεύχθηκε και σε όλους τους παραγωγικούς κλάδους που εξαρτώνται κυρίως από τον ιδιωτικό τοµέα, η Κρήτη χάνει µερίδια απασχόλησης στην περίοδο 2000-2011, ενώ στους κλάδους που εξαρτώνται από το δηµόσιο τοµέα, η Κρήτη κερδίζει µερίδια στη συνολική απασχόληση της χώρας. Η µικρότερη εξάρτηση της Κρήτης από τοµείς που εξαρτώνται από το δηµόσιο είχε αναγνωριστεί ως πλεονέκτηµα της Κρήτης στο ΠΠΧΣΑΑ 2003, το οποίο περιορίζεται από τις εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας. Ο τουρισµός αποτελεί αναµφίβολα την κύρια δραστηριότητα του τριτογενή τοµέα µε υπερτοπικό χαρακτήρα, στον οποίο αναλαµβάνονται πρωτοβουλίες που µπορούν τελικά να συµβάλουν σε καινοτοµικές εξελίξεις. Οι δράσεις που θα συµβάλουν στην ανάδειξη του παραπάνω χαρακτήρα θα πρέπει να προσανατολίζονται προς την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υψηλών προδιαγραφών, στην ανάπτυξη ειδικών µορφών τουρισµού (συνεδριακός, εσωτερικός, ορεινός, χειµερινός, θαλάσσιος, κοινωνικός, αγροτικός και αθλητικός, κλπ.), µε στόχο τη χρονική επέκταση της περιόδου και τη µείωση των εντάσεων που ασκούνται τη θερινή περίοδο και µόνον στον παράκτιο χώρο, καθώς και στον συνδυασµό της ανάπτυξης των ειδικών µορφών µε τα δίκτυα πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος, µε την εφαρµογή πιλοτικών ολοκληρωµένων προγραµµάτων. Για την χωρική οργάνωση του τοµέα της τουριστικής δραστηριότητας δεν ασκήθηκαν στοχευµένες πολιτικές σχετικές µε τις προβλέψεις του Περιφερειακού Πλαισίου, όσον 6

αφορά στην οργάνωση των διακεκριµένων ζωνών τουριστικής ανάπτυξης, ούτε και θεσµοθετήθηκε ακόµη και στον νέο Ν.3908/2011 κατάλληλη διαβάθµιση των αναπτυξιακών κινήτρων, ώστε να ανταποκρίνονται στους χωροταξικούς στόχους. εν επετεύχθη αποκέντρωση της δραστηριότητας από τις υπεραναπτυγµένες περιοχές της βόρειας ακτής και οι µεγάλες ξενοδοχειακές συγκεντρώσεις εξακολουθούν να είναι κατανεµηµένες στις παραλιακές ζώνες της, πλην αυτής της Ιεράπετρας. Χαρακτηριστικά, στις υπάρχουσες (το 2000) 30 µονάδες άνω των 500 κλινών προστέθηκαν άλλες 13 την τελευταία δεκαετία, όλες στη βόρεια ακτή, µε τη συντριπτική πλειονότητα να είναι εγκατεστηµένη στην ευρύτερη περιοχή του Ηρακλείου. Ιδιαίτερα σηµαντική ερευνητική δραστηριότητα του τριτογενή τοµέα µε υπερτοπικό χαρακτήρα και διεθνή ακτινοβολία αναπτύχθηκε και καταξιώθηκε, µε κέντρο το Πανεπιστήµιο και το Πολυτεχνείο Κρήτης και το Ίδρυµα Τεχνολογίας και Έρευνας. Επιπρόσθετα, εκτός της έρευνας καθ' αυτής, το ΙΤΕ συµµετέχει στην ανάπτυξη δικτύων και επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών που απευθύνονται σε όλη την Ελλάδα και στο παγκόσµιο κοινό. 6. Οικιστικό ίκτυο Από το Γενικό Πλαίσιο επιδιώκεται η πολυκεντρικότητα µε τη δηµιουργία ολοκληρωµένου πλέγµατος αστικών πόλων και αξόνων ανάπτυξης στη Χώρα, που ειδικά για τα νησιά του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου, το πλέγµα αυτό λαµβάνει τη µορφή πολυπολικού αναπτυξιακού συµπλέγµατος, το οποίο διασυνδέεται λειτουργικά µε την ηπειρωτική χώρα και την Κρήτη. Ειδικά, το Ηράκλειο και τα Χανιά χαρακτηρίζονται δίπολο, στους τοµείς της ανώτατης εκπαίδευσης, της έρευνας - τεχνολογίας και της υγείας. Στο ισχύον ΠΠΧΣΑΑ δεν διαπιστώνεται λειτουργία διπόλου, δεν εντοπίζεται όµως διαφωνία για τους προβλεπόµενους από το Γενικό Πλαίσιο τοµείς συνεργασίας των δύο αστικών πόλων, οι οποίοι πάντως προβλέπεται να εµπλουτίζονται µε περισσότερες και αλληλοσυµπληρούµενες δραστηριότητες, µε σύγχρονη µέριµνα να δηµιουργηθούν συναφείς υποστηρικτικές υποδοµές εµβέλειας σε σηµαντικό αριθµό οικιστικών κέντρων της Κρήτης. Κύριος στόχος του εν ισχύι Πλαισίου είναι να υποβοηθηθεί η συνεργασία των πόλεων και της υπαίθρου, µε τη δηµιουργία πλεγµάτων, τα οποία σκοπό έχουν να καταστήσουν τον χώρο συνολικά ελκυστικό, µε άξονες αναφοράς την έρευνα και τεχνολογία, τον πολιτισµό, την παραγωγή και πιστοποίηση γεωργοπεριβαλλοντικών προϊόντων, το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, τον ποιοτικό τουρισµό, τη χρήση, λειτουργία και επίδειξη εγκαταστάσεων µε ειδικές υποδοµές και ρόλους. Το πλέγµα των εκατό περίπου οικισµών της Κρήτης, που χρησιµοποιείται από το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ για να συγκροτήσει το χώρο, γενικά διαθέτει στο επίπεδο του διοικητικού ρόλου του τον προσήκοντα αναγκαίο κοινωνικό και διοικητικό εξοπλισµό. Με την Καλλικράτεια χωρική οργάνωση δηµιουργούνται ορισµένα, µικρής έκτασης, προβλήµατα αναντιστοιχίας διοικητικού ρόλου και κοινωνικού / διοικητικού εξοπλισµού, που µπορεί να ξεπεραστούν µε τα δίκτυα συνεργασίας, καθώς και ορισµένα, επίσης µικρής έκτασης, προβλήµατα µη εφικτών εξαρτήσεων οικισµών. Τα ειδικά αυτά θέµατα θα αντιµετωπιστούν κατά την Αναθεώρηση του ΠΠΧΣΑΑ, όπου και θα απαιτηθούν τροποποιήσεις τοπικής κλίµακας στην υφιστάµενη ιεράρχηση του δικτύου. 7

εν προωθήθηκε επαρκώς η πρόβλεψη του ισχύοντος Πλαισίου για ενίσχυση του ειδικού ρόλου των σηµαντικών πόλεων της Κρήτης, ώστε να ενταχθούν οργανικά στα διευρωπαϊκά δίκτυα συνεργασίας, λαµβάνοντας υπόψη τις υφιστάµενες σήµερα δυνατότητες και τάσεις, όχι µόνον σε υποδοµές, αλλά και σε εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναµικού, το οποίο τελικά πρόκειται να κληθεί να πραγµατώσει τον εκάστοτε επιλεγµένο ρόλο. Κατά την Αναθεώρησή του απαιτείται να εντοπιστούν πρόσθετες σηµαντικές και εξειδικευµένες υποδοµές εµβέλειας. Πρόβληµα δυσεπίλυτο παραµένει το θέµα των εκτεταµένων ορεινών ζωνών, µε φθίνοντες οικισµούς και µε ιδιαίτερα σηµαντικούς φυσικούς, πολιτιστικούς και ιστορικούς πόρους, όπου κατά το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ προωθείται η αυτοτροφοδοτούµενη ανάπτυξη (προϊόντα, χειροτεχνία, αγροτοτουρισµός, χειµερινός τουρισµός, ορεινός, κοινωνικός, διαφύλαξη και αναβάθµιση του τοπίου, επέκταση των δασικών εκτάσεων, κ.ά.). Προβλέπεται η δηµιουργία κατάλληλων και ιδιαίτερα προσεκτικών οδικών και λοιπών υποδοµών, ώστε να είναι προσπελάσιµες και να λειτουργούν ως χώρος αναψυχής, ειδικότερα και κατά µήκος του ευρωπαϊκού «περιπατητικού µονοπατιού Ε4». Κατά την τελευταία δεκαετία ασκήθηκαν δειλές πολιτικές προς αυτές τις κατευθύνσεις, µε τα αποτελέσµατα όµως να είναι ακόµη ιδιαίτερα πενιχρά, οι οποίες πρέπει να συνεχιστούν και να ενισχυθούν σοβαρά. 7. Τοπίο και Φυσικό και Πολιτιστικό περιβάλλον Οι προστατευόµενες περιοχές φυσικού περιβάλλοντος οριοθετήθηκαν και διέπονται πλέον από τις διατάξεις του Ν. 3937/2011, ενώ οι προστατευόµενες περιοχές πολιτιστικού περιβάλλοντος διέπονται από πληθώρα διατάξεων και αφορούν γενικά τις κατηγορίες των αρχαιολογικών χώρων, των µνηµείων, µνηµειακών συνόλων και ιστορικών τόπων, των κηρυγµένων παραδοσιακών οικισµών και των κηρυγµένων τοπίων ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Κυρώθηκε επίσης η Ευρωπαϊκή Σύµβαση για το Τοπίο µε τον Ν. 3827/ 2010 και τη Βιοποικιλότητα µε τον Ν.3937/ 2011. Κατά το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ, η σύνδεση και κοινή αντιµετώπιση των φυσικών διεργασιών µε τις ανθρώπινες διαδικασίες και δραστηριότητες αποτελεί έναν από τους τέσσερις άξονες στους οποίους οφείλει να στηριχθεί η ανάπτυξη της Κρήτης, µε πολιτικές οι οποίες στοχεύουν στην ανάδειξη της άρρηκτης σχέσης της φυσικής και πολιτισµικής προσωπικότητας του καθέκαστα χώρου, καθώς και του διαχρονικού ιστορικού βάθους του, µε σκοπό τη συντονισµένη προστασία και διαχείριση ευρύτερων χωρικών ενοτήτων. Σε αυτές τις ενότητες κατά κανόνα περιλαµβάνονται περισσότερες περιοχές ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, η ενιαία προσέγγιση όµως εστιάζει στη σύνδεση των περιοχών ενδιαφέροντος τόσο µεταξύ τους, όσο και µε τον συνολικό χώρο που τις περιβάλλει. Κατά την πρώτη δεκαετία 2003-2013, η άσκηση τέτοιων συνδυασµένων πολιτικών αξιολογήθηκε ελλειµµατική και εκτιµάται ότι ο εντοπισµός 9 κρίσιµων, µε πιο περιορισµένη έκταση, χωρικών ενοτήτων «τοπίων ιδιαίτερης σηµασίας», εντός των «περιοχών µε φέρουσα ικανότητα φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου», θα επιτρέψει την επόµενη προγραµµατική περίοδο να κατευθυνθούν εκεί ολοκληρωµένα και ενιαία οι προσπάθειες µε έµφαση στις συνδυασµένες πολιτικές, αλλά µε σύγχρονη µέριµνα για την προστασία και ανάδειξη του συνόλου των περιοχών µε φέρουσα ικανότητα. Κατά την Αξιολόγηση διαπιστώθηκαν ελλιπείς ρυθµίσεις ανάδειξης και προστασίας, καθώς και ανεπαρκής διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, των Καταφυγίων Άγριας Ζωής, των ζωνών προστασίας του Ν.1650/86, των δασών και αισθητικών δασών, των διαδροµών, των τόπων διεθνούς - εθνικής και περιφερειακής 8

εµβέλειας, κ.ά. ιαπιστώθηκε εξ ίσου ελλιπής οργάνωση των οικιστικών (εκτός σχεδίου δόµηση και αυθαίρετα) και παραγωγικών δραστηριοτήτων (µε έµφαση στα µικρά και µεγάλα ενεργειακά πάρκα), καθώς και των παράκτιων περιοχών µε σηµαντικής κλίµακας ανατροπές του φυσικού τοπίου και µε συγκρούσεις χρήσεων γης. εν προστατεύεται αποτελεσµατικά η γεωργική γη πρώτης προτεραιότητας, ούτε και οι δασικές εκτάσεις, ενώ η λατοµική δραστηριότητα εξακολουθεί να ασκείται επιφανειακά, σε µεγάλο πλήθος διάσπαρτων εγκεκριµένων υποδοχέων. Τα φαινόµενα θα πρέπει να αντιµετωπιστούν θεσµικά από το προς Αναθεώρηση Περιφερειακό Πλαίσιο. Κατά την Αξιολόγηση, εντοπίστηκαν επίσης, 7 χωρικές ενότητες ιδιαιτέρως υποβαθµισµένων τοπίων, κυρίως σε παράκτιες ζώνες του βόρειου άξονα, αλλά και παράκτιες ζώνες του νότου και νέες ζώνες µε πάρκα ΑΠΕ, µε πίεση αστικοποίησης, φαινόµενα συνύπαρξης θερµοκηπίων, µε χρήση φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων, µόνιµης κατοικίας, ξενοδοχείων και ενοικιαζόµενων καταλυµάτων, εγκατάστασης διάσπαρτων Φ/Β και αιολικών µονάδων, κ.ά., φαινόµενα που επίσης θα πρέπει να αντιµετωπιστούν θεσµικά από το προς Αναθεώρηση Περιφερειακό Πλαίσιο. Από την άλλη πλευρά, έχουν ολοκληρωθεί οι προγραµµατισµένες από το ΠΠΧΣΑΑ περιβαλλοντικές υποδοµές, µε την κατασκευή και λειτουργία των υποδοµών επεξεργασίας και διάθεσης υγρών αποβλήτων, των φραγµάτων και των δικτύων άρδευσης και φυσικά έχει βελτιωθεί σαφώς η ποιότητα των επιφανειακών και των θαλάσσιων υδάτων. Έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν ορισµένες υποδοµές διάθεσης και επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων, οι οποίες εκτιµώνται ακόµη ελλιπείς και έχει εκπονηθεί ολοκληρωµένο περιφερειακό σχέδιο για τον τοµέα, το οποίο προωθείται. 8. Μεταφορική υποδοµή Τα οδικά τµήµατα των διευρωπαϊκών δικτύων µεταφορών της Περιφέρειας διαδραµατίζουν κυρίως ενδοπεριφερειακό ρόλο και αποκτούν διεθνή σηµασία από τη συν-λειτουργία τους µε τις θαλάσσιες και αεροπορικές µεταφορικές ροές. Από την σηµαντική αύξηση που παρατηρείται στις εµπορευµατικές µεταφορές και στον διεθνή τουρισµό, επαληθεύεται η εκτίµηση του ΠΠΧΣΑΑ ότι το σύστηµα µεταφορών της Κρήτης έχει τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ανάπτυξη. Από το Γενικό Πλαίσιο προβλέπεται η ολοκλήρωση και η αναβάθµιση του ΒΟΑΚ Καστέλι - Σητεία που αποτελεί τµήµα του διευρωπαϊκού οδικού δικτύου, ενώ το τµήµα του ΝΟΑΚ Ηράκλειο - Μοίρες - Ιεράπετρα - Παχειά Άµµος εντάχθηκε πρόσφατα σε αυτό. Σταδιακά, αλλά µε ιδιαίτερα αργό ρυθµό, υλοποιείται η σαφής διαφοροποίηση του πρωτεύοντος οδικού δικτύου, µε αναβάθµιση των αξόνων ΒΟΑΚ και ΝΟΑΚ και των κάθετων συνδέσεών τους, µε τετράιχνη ή δίιχνη διατοµή µε Λ.Ε.Α, αναβαθµισµένα γεωµετρικά χαρακτηριστικά και µε πλήρη ή µερικό έλεγχο των προσβάσεων. Κατά το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ ο οδικός άξονας Ρέθυµνο Αγία Γαλήνη Μοίρες κατατάσσεται πρωτεύον και θα απαιτηθούν ενέργειες, ώστε να συµπεριληφθεί στο διευρωπαϊκό. Κατά το Γενικό Πλαίσιο επίσης, µόνον ο αερολιµένας του Ηρακλείου, µε πρόβλεψη για τη δηµιουργία του νέου στο Καστέλι, κατατάσσεται σε διεθνή αερολιµενική πύλη. Η κατάταξη των αερολιµένων θα πρέπει να αναθεωρηθεί και να συµπεριληφθεί και ο αερολιµένας Χανίων ως διεθνής πύλη, όπως προβλέπεται και στο ισχύον Πλαίσιο και για τον οποίον άλλωστε έχει δροµολογηθεί νέα µεγάλη επέκταση, λόγω σηµαντικού διεθνούς φόρτου. Ο αερολιµένας Σητείας κατατάσσεται ως διαπεριφερειακός. 9

Κατά το Γενικό Πλαίσιο, αλλά και κατά το Περιφερειακό, οι λιµένες Ηρακλείου και Σούδας κατατάσσονται σε διεθνείς πύλες και οι υποδοµές τους πρέπει να αναβαθµίζονται και να ενισχύονται µε νέες δραστηριότητες. Οι λιµένες Καστελίου και Σητείας κατατάσσονται σε διαπεριφερειακής σηµασίας, ενώ προβλέπεται η δηµιουργία εξειδικευµένου λιµένα εµπορευµατοκιβωτίων στον Νότο, δίχως να χωροθετείται. Από το ΠΠΧΣΑΑ η Λιµενική Πύλη του Νότου αναφέρεται ως λιµάνι διεθνούς εµβέλειας, πολυλειτουργικό. Με βάση τις παρούσες συνθήκες, κατά την Αναθεώρηση του Πλαισίου, η προτεραιότητα της δηµιουργίας του πρέπει να επαναξιολογηθεί. Όσον αφορά στις ελλείπουσες µεταφορικές υποδοµές, τα γεωµετρικά χαρακτηριστικά των κλάδων «Παχιά Άµµο Σητεία», «Παχιά Άµµος Ιεράπετρα», «Μοίρες Ιεράπετρα» και «Ρέθυµνο Αγία Γαλήνη Μοίρες» είναι σε αναντιστοιχία µε την πραγµατική λειτουργία τους. Κατά τα άλλα, οδικές υποδοµές υπερβολικών γεωµετρικών χαρακτηριστικών ή και µεγάλος αριθµός οδικών συνδέσεων έχουν κατασκευαστεί, ιδιαίτερα ως κάθετες συνδέσεις Β-Ν στην Π.Ε. Ηρακλείου. Εξ αιτίας και του διεθνούς χαρακτήρα των µεταφορικών υποδοµών της Κρήτης, αλλά και εκ του γεγονότος ότι συγκροτεί αυτόνοµο και ολοκληρωµένο νησιωτικό σύστηµα, δεν παρατηρείται ελλιπής ανάπτυξη του συστήµατος συνδυασµένων µεταφορών, οι προοπτικές του οποίου πάντως είναι να ενισχύεται. 9. Λοιπή Τεχνική υποδοµή Σήµερα, στο ενεργειακό σύστηµα της Κρήτης λειτουργούν 3 Θερµικοί Σταθµοί παραγωγής ενέργειας (ΑΗΣ Χανίων, ΑΗΣ Λινοπεραµάτων και ΑΗΣ Αθερινόλακκου στο Λασίθι) µε συνολική ισχύ 820 MW περίπου. Η παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιµες Πηγές κρίνεται ικανοποιητική, δεδοµένου ότι υπάρχουν 33 εγκατεστηµένοι σταθµοί παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος από αιολική ενέργεια, µε συνολική εγκατεστηµένη ισχύ 173,94 MW και από φωτοβολταϊκά συστήµατα, µε εγκατεστηµένη ισχύ 60,12 MW. Η παραγωγή ενέργειας από αιολικά και φωτοβολταϊκά συστήµατα αντιστοιχεί σε ποσοστό 18,5% της συνολικής παραγωγής ενέργειας στο νησί. Οι υλοποιηµένες εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας συγκεντρώνονται σε µεγάλο ποσοστό στην ευρύτερη περιοχή της Σητείας και δευτερευόντως στην Π.Ε. Ηρακλείου, στον νοητό άξονα Β-Ν, από Αχλάδα έως Αντισκάρι. Όσον αφορά σε αυτές που έχουν άδεια παραγωγής, εντοπίζονται πέντε σηµαντικής κλίµακας πυκνώσεις, η πρώτη στην ευρύτερη περιοχή της Σητείας, η δεύτερη νότια και ένθεν και ένθεν των ορεινών σχηµατισµών µε κέντρο την Παχιά Άµµο, η τρίτη στον κεντρικό ορεινό όγκο της Π.Ε. Ρεθύµνης, η τέταρτη στην ΝΑ πλευρά των Λευκών Ορέων και η πέµπτη στην ορεινή περιοχή της Καντάνου. Οι υλοποιηµένες εγκαταστάσεις ηλιακής ενέργειας δεν έχουν µορφοποιηθεί χωρικά, διότι πρόκειται ακόµη για έργα µικρής χωρικής κλίµακας, που η χωροθέτησή τους είναι διάστικτη σε όλο τον χώρο του νησιού. Ο πρόσφατος Ν.3851/2010, µε πρόθεµα την Κλιµατική Αλλαγή και την ανάγκη άµεσης αντιµετώπισής της, σε συνδυασµό µε τον Ν.3894/2010 για τις Στρατηγικές Επενδύσεις, τείνουν να µεταβάλουν τόσο τις ποσοτικές παραµέτρους παραγωγής ενέργειας στο νησί, όσο και τις ελλιπείς, άλλωστε παραµέτρους προστασίας του τοπίου. Αναµένεται: (1) από την ΡΑΕ να κατανείµει την επιθυµητή ποσότητα παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ στις περιφέρειες της χώρας και στις περιφερειακές 10

της ενότητες (2) από το Υ.Π.Ε.Κ.Α. να συµπληρώσει τις προϋποθέσεις εφαρµογής των διατάξεων του Ειδικού Πλαισίου και να διατυπώσει κριτήρια και σχετικές αποφάσεις ώστε να προσεγγίζεται η φέρουσα ικανότητα του καθέκαστα χώρου και (3) από την Αποκεντρωµένη ΠΕ.ΧΩ. να συντονίσει τις Μελέτες ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, ώστε να εξετάζεται η ικανότητα να παραλάβουν ή όχι, και εάν ναι, να εντοπίζουν χωρικά, τέτοιου είδους εγκαταστάσεις. Τα δίκτυα ύδρευσης, οι υποδοµές άρδευσης δίκτυα και φράγµατα και τα αποχευτικά δίκτυα, καθώς και οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων (ΕΕΛ), και οι υποδοµές επεξεργασίας απορριµµάτων έχουν σηµαντικά ενισχυθεί και έχει περιοριστεί σε σηµαντικό βαθµό τόσο η έλλειψη των πρώτων, όσο και η ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων της δεύτερης κατηγορίας. Από το ισχύον Πλαίσιο προβλέπεται ότι η διαχείριση των απορριµµάτων αστικών και πάσης φύσεως στερεών αποβλήτων θα έπρεπε να έχει επιλυθεί το αργότερο έως το 2006, µε την δηµιουργία δύο µεγάλων βιοµηχανικών µονάδων, η εγκατάσταση των οποίων είναι µεν δαπανηρή, αλλά επιλύεται οριστικά και επιτυχώς το πρόβληµα, µάλιστα όταν συνδυαστούν µε σταδιακή διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση. Ο συγκεκριµένος σχεδιασµός έχει εγκαταλειφθεί και προωθείται Περιφερειακό Σχέδιο για τη διαχείρισή τους ανά Π.Ε., µε αφετηρία ορισµένα σηµαντικά και λειτουργικά έργα και δραστηριότητες, που έχουν ήδη πραγµατοποιηθεί. Χαρακτηριστικά, στην Κρήτη σήµερα υπάρχουν µόνον δύο (2) ενεργοί και τρεις (3) ανενεργοί ΧΑ Α. Έχουν επίσης προωθηθεί δράσεις σύµφωνα µε το ΠΠΧΣΑΑ, µε στόχο τη λειτουργία της Κρήτης ως διεθνούς τηλεπικοινωνιακού κόµβου µεγάλων δυνατοτήτων Ανατολής - ύσης - Νότου, µε τη χρήση της τεχνολογίας δικτύου οπτικών ινών και ψηφιακών ασυρµατικών ζεύξεων και µε την ανάπτυξη των δικτύων τηλεϊατρικής, στον ευρύτερο Χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Στα Χανιά λειτουργεί διεθνής τηλεπικοινωνιακός κόµβος οπτικών ινών και µε τη συγκέντρωση ακαδηµαϊκών, ερευνητικών και τεχνολογικών ιδρυµάτων έχουν ήδη δηµιουργηθεί θετικές προϋποθέσεις για την ανάδειξη του νησιού, ως Κέντρο Τηλεµατικών Εφαρµογών και Υπηρεσιών. Γενικά, σε χωροταξική κλίµακα, δεν διαπιστώνονται ελλείπουσες τεχνικές υποδοµές ή υποδοµές σε αναντίστοιχη κατάσταση. 10. Θεσµοθετηµένες χρήσεις γης κάλυψη του εδάφους Κατά τις διατυπώσεις του θεσµοθετηµένου Πλαισίου για την Κρήτη, όσον αφορά στον παράκτιο χώρο (βλ. άρθρο Β.2.2./ παρ. 4) αναφέρεται ότι κρίνεται επείγον να διατυπωθούν, να θεσµοθετηθούν και να αρχίσουν να εφαρµόζονται Σχέδια ρύθµισης. µε δραστική αντιµετώπιση της νόµιµης εκτός σχεδίου δόµησης και επίσης (βλ. άρθρο Γ.3.4.2./ παρ. 2):... και µε την υιοθέτηση των αρχών της συµπαγούς πόλης και την ανάληψη δράσεων για την αντιµετώπιση της εκτός σχεδίου δόµησης, κλπ.. Κατά δε τις διατυπώσεις του Γενικού Πλαισίου, όσον αφορά στις χωρικές κατευθύνσεις για την προστασία του τοπίου και της υπαίθρου από την άναρχη οικιστική ανάπτυξη (βλ. άρθρο 10.3) αναφέρεται ότι την κυριότερη απειλή κατά της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς αποτελεί η κατανάλωση χώρου από την άναρχη οικιστική ανάπτυξη. Για το δραστικό περιορισµό της, δίδονται οι ακόλουθες κατευθύνσεις: Προώθηση της αρχής της «συµπαγούς πόλης» σε όλα τα επίπεδα χωρικού σχεδιασµού. Οι όποιες προτάσεις επεκτάσεων θα πρέπει να αιτιολογούνται τεκµηριωµένα επί τη βάσει αντικειµενικών αναγκών (δηµογραφικών, οικιστικών και παραγωγικών), κλπ. και για δε τον αγροτικό τοµέα (βλ. άρθρο 7Α) προβλέπεται ο δραστικός περιορισµός της διάχυσης αστικών χρήσεων στη γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. 11

εν είναι αµελητέος ο αριθµός των Καποδιστριακών ήµων στην Κρήτη, για τους οποίους προωθήθηκε η εκπόνηση µελετών ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, σύµφωνα µε το άρθρο 9 του Ν. 2742/99 και σε εφαρµογή των επιταγών του θεσµοθετηµένου Περιφερειακού Πλαισίου. Είναι όµως µικρός ο αριθµός των ήδη θεσµοθετηµένων. Έχουν επίσης θεσµοθετηθεί περιοχές αναζήτησης ΠΕΡΠΟ για τις τέσσερις Π.Ε., ενώ προβλέπονται συστηµατικά πρόσθετες από τα εκπονούµενα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, σε µεγάλη διασπορά. εν έχουν τύχει εφαρµογών οι σχετικές επιταγές του Πλαισίου, σχετικά µε τη χρησιµοποίηση των µηχανισµών των άρθρων 10, 11 και 12 του Ν. 2742/99, όπως ΠΟΑΠ / ΠΟΑΥ, ΣΟΑΠ, ΠΕΧΠ, πέρα από το ότι προτείνεται η εφαρµογή τους από τα εκπονούµενα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ. Πριν την έγκριση του εν ισχύι ΠΠΣΧΑΑ, το 1990, είχε θεσµοθετηθεί ΖΟΕ στην παράκτια περιοχή της Γεωργιούπολης /Ν. Χανίων και Επισκοπής/Ν. Ρεθύµνης. Από την εφαρµογή των προβλέψεων των πρόσφατα θεσµοθετηµένων ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ δεν αναµένονται σηµαντικής κλίµακας µεταβολές στην ποιότητα του αστικού, του περιαστικού και του υπαίθριου χώρου της Κρήτης, διότι προς το παρόν καλύπτουν σχετικά µικρή έκταση στον χώρο της νήσου, θεσµοθετούν συνήθως µη επαρκώς αιτιολογηµένες επεκτάσεις σχεδίων, κυρίως στον κρίσιµο παράκτιο χώρο και κατά κανόνα οι προβλέψεις τους για τις παράκτιες περιαστικές και τις αγροτικές εκτάσεις πρώτης προτεραιότητας δεν διαφοροποιούνται σηµαντικά από τους ισχύοντες όρους της εκτός σχεδίου δόµησης. Επίσης, δεν υποδεικνύονται συστηµατικά ζώνες στις οποίες µπορεί ή όχι να δηµιουργούνται εγκαταστάσεις ΑΠΕ. Από το ισχύον Περιφερειακό Πλαίσιο προβλέπεται, επίσης, ότι για τις ανάγκες β κατοικίας θα υιοθετείται η αρχή της κάλυψής της κατά προτεραιότητα στους υπάρχοντες πολυπληθείς οικισµούς, προκειµένου να αναζωογονηθούν, καθώς και εντός των προβλεπόµενων περιοχών για τουριστική και για ήπια τουριστική ανάπτυξη, τόσο στους ορεινούς όγκους όσο και σε επιλεγµένες παράκτιες περιοχές. Όµως τέτοιου είδους ρυθµίσεις δεν εξειδικεύονται από τις µελέτες υποκείµενου σχεδιασµού, ούτε τίθενται κριτήρια για την προσέγγιση της έννοιας ήπια τουριστική ανάπτυξη. Το θέµα της οριοθέτησης, το 1987, για 74 παραδοσιακούς ορεινούς οικισµούς και οικισµούς των παράκτιων ζωνών της Π.Ε. Ρεθύµνης, µε νοµαρχιακές αποφάσεις οι οποίες δεν συνοδεύονται από διαγράµµατα, αλλά θεσµοθετούν όρια µε ακτίνα 800,0µ., µάλιστα από µη οριζόµενο κέντρο οικισµού, πρέπει να αντιµετωπιστεί από τις Κεντρικές Υπηρεσίες, µετά από εκπόνηση ειδικής Μελέτης και εισήγηση των υπηρεσιών της Περιφέρειας Κρήτης. Έχουν δηµιουργηθεί δυσεπίλυτα προβλήµατα για τα οποία έγινε πρόσφατη προσπάθεια µε νέες Υπουργικές Αποφάσεις να νοµιµοποιηθούν, διότι έχουν εκδοθεί 2.456 οικοδοµικές άδειες και έχουν υλοποιηθεί κατασκευές, που κρίθηκαν από τις αρµόδιες αρχές παράνοµες, ενώ οι πρόσφατες πράξεις της ιοίκησης έχουν εκ νέου προσβληθεί στο ΣτΕ. 11. Προγραµµατικό Πλαίσιο Το αναλυτικό Πρόγραµµα ράσης του θεσµοθετηµένου Περιφερειακού Πλαισίου αναφέρεται στο σύνολο των ενεργειών, των ρυθµίσεων, των µέτρων και προγραµµάτων, που απαιτούνται προκειµένου να ολοκληρωθεί η «εφαρµογή» του χωροταξικού σχεδιασµού εντός της προγραµµατικής χρονικής περιόδου 2000-2015. 12

Στον ενσωµατωµένο στο ΦΕΚ συνοπτικό πίνακα, εκτιµάται αναλυτικά κατά κατηγορία δαπάνης το κόστος εφαρµογής του σχεδιασµού, ανεξαρτήτως φορέων και πηγών χρηµατοδότησης (Εθνικό Σκέλος, Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα, Κοινοτικές Πρωτοβουλίες / ηµόσια δαπάνη, Ιδιωτική δαπάνη), το οποίο ανέρχεται σε 3.880,4 εκατ. ευρώ (σταθερές τιµές 1998), που επιµερίζονται ανά γενική κατηγορία δράσεων. Οι οµάδες έργων και δράσεων, που περιλαµβάνει συνολικά ο προϋπολογισµός 2000-2015 του ΠΠΧΣΑΑ, εάν αφαιρεθούν οι γεωργικές υποδοµές, έχουν καλυφθεί µόνο κατά 51% έως τον Ιούνιο 2012 και πρέπει µε βεβαιότητα να προβλεφθεί ότι στο τέλος του 2015 θα υπάρχει σοβαρή υστέρηση υλοποιήσεων. Παρουσιάζει ενδιαφέρον και αξίζει να επισηµανθεί ότι η πορεία της απορρόφησης κονδυλίων από τα Τοµεακά Προγράµµατα και από τα Περιφερειακά δεν είναι καθόλου κοινή. Από τις προβλεπόµενες συνολικά στο ΠΕΠ 2000-2006 δαπάνες το 95% υλοποιήθηκε, ενώ από το ΠΕΠ 2007-2013 που δεν θα ολοκληρωθεί πριν το 2015 ήδη έχουν ενταχθεί (τον Ιούνιο 2012), το 88% από τα αρχικώς προβλεπόµενα ποσά. Γ. Συνθετική Αξιολόγηση της συµβατότητας µε τις νεώτερες πολιτικές (εθνικές και ευρωπαϊκές) και της εφαρµογής των κατευθύνσεων των θεσµοθετηµένων ΠΠΧΣΑΑ ανά θεµατική ενότητα. Γ1: Συνθετική Αξιολόγηση της συµβατότητας µε τις νεώτερες εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές 1. Γενικό και Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης 13

Κατά την Αξιολόγηση της Εφαρµογής του ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης, εξετάζονται ο βαθµός εναρµόνισής του µε τις κατευθύνσεις του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης της χώρας, καθώς και µε αυτές των Ειδικών Πλαισίων των ΑΠΕ και του Τουρισµού, των οποίων οι εφαρµογές σήµερα συνιστούν για το νησί τους κρισιµότερους τοµείς αναπτυξιακών δραστηριοτήτων. Εξετάζεται, επίσης, ο βαθµός εναρµόνισής του µε το Ειδικό Πλαίσιο της Βιοµηχανίας. Οι κατευθύνσεις του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ σε σχέση µε αυτές του Γενικού Πλαισίου είναι γενικά συµβατές και δεν αλληλοσυγκρούονται. Φυσικά, ανάµεσα στα δυο θεσµοθετηµένα Πλαίσια υπάρχουν και διαφορετικές εκτιµήσεις, οι οποίες όµως είναι µικρής κλίµακας, όπως κατηγοριοποιήσεις πυλών εισόδου, δίπολα, κ.ά., και οι οποίες οφείλονται εν µέρει στη χρονική διαφορά θεσµοθέτησής τους (ανάµεσα στο 2003 και το 2008), αλλά όχι µόνον. Και βέβαια κατά την Αναθεώρηση του Πλαισίου επιβάλλεται να επανεξεταστούν και να διατυπωθούν οι τυχόν τροποποιητικές προτάσεις. Η συµβατότητα των κατευθύνσεων του θεσµοθετηµένου Πλαισίου µε αυτές του Ειδικού Πλαισίου των ΑΠΕ, το οποίο θεσµοθετήθηκε τέλος 2008, δεν είναι απολύτως ικανοποιητική, εξ αιτίας των εισροών καινούργιων τεχνολογιών, καθώς και του ιδανικού συνδυασµού των χωρικών κατευθύνσεων των εγκεκριµένων πλαισίων (ΠΠΧΣΣΑ, ΑΠΕ) και «ΤΟΠΙΟΥ». Επειδή το αιολικό και το ηλιακό δυναµικό στην Κρήτη είναι πολύ σηµαντικό, εάν αξιοποιηθεί κατάλληλα, όπως προβλέπει το ισχύον Περιφερειακό Πλαίσιο, µπορεί να αποτελέσει έναν από τους πυλώνες ανάπτυξης του νησιού. Για την αντιµετώπιση των ασυµβατοτήτων απαιτείται εργασία σε δύο επίπεδα, σε αυτό της συµπλήρωσης και της τροποποίησης του Ειδικού Πλαισίου και σε αυτό της προγραµµατικής και χωρικής προετοιµασίας από τη ΡΑΕ και τους φορείς της Κρήτης. Η συµβατότητα των κατευθύνσεων του θεσµοθετηµένου Πλαισίου µε αυτές του Ειδικού Πλαισίου του Τουρισµού, κρίνεται επίσης µη ικανοποιητική, διότι δεν συνοδεύονται από χωρικές ρυθµίσεις σχετικές µε το πεδίο εφαρµογής τους. Η κατεύθυνση που διατρέχει το σύνολο των σχετικών µε το θέµα διατυπώσεων της πρότασης του θεσµοθετηµένου Πλαισίου (για παράδειγµα βλ. άρθρο Γ.2.2.3 του ΦΕΚ) είναι: «η εξέλιξη προς µια οικονοµία υπηρεσιών, εκτός των γενικότερων δυνάµεων που τη διαµορφώνουν παγκοσµίως, στην Κρήτη θα τροφοδοτείται επίσης από τη µεγάλη σηµασία του τουρισµού. Ο τουρισµός θα αποκτήσει µάλιστα µεγαλύτερο εργασιακό περιεχόµενο στην Περιφέρεια υπό την επίδραση των προβλεπόµενων προγραµµάτων αναβάθµισης του τοµέα και διάχυσης της τουριστικής δραστηριότητας στους ορεινούς όγκους, µε χαρακτηριστικά όχι µόνο καλύτερης περιβαλλοντικής συµβατότητας, αλλά και συµβολής σε προγράµµατα ανάδειξης του περιβάλλοντος». Τέλος, η συµβατότητα των κατευθύνσεων του θεσµοθετηµένου Πλαισίου µε αυτές του Ειδικού Πλαισίου για τη Βιοµηχανία είναι γενικά ικανοποιητική. 2. Νεώτερες εθνικές πολιτικές και θεσµικές ρυθµίσεις Η περίοδος 2000-2009 µπορεί να χαρακτηριστεί ως η περίοδος της θεσµοθετηµένης Χωροταξίας, µε τη δηµοσίευση σε ΦΕΚ των 12 Περιφερειακών Πλαισίων το 2003 και στη συνέχεια, από το 2004, µε την προετοιµασία και τη θεσµοθέτηση του Γενικού και του συνόλου των Ειδικών Πλαισίων. Στη συνέχεια η περίοδος 2009-2011 µπορεί να χαρακτηριστεί ως περίοδος του περιβάλλοντος, µε τη δηµιουργία του Υπουργείου 14

Περιβάλλοντος και την κύρωση ευρωπαϊκών συνθηκών στραµµένων στην προστασία και την ανάδειξή του, όπως η Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύµβασης για το Τοπίο (2010) και ο νόµος για τη ιατήρηση της Βιοποικιλότητας (2011). Ακολουθεί νέα περίοδος, η οποία συνεχίζεται από το 2011 έως σήµερα, η περίοδος των εφαρµοστικών νόµων του µνηµονίου και της δανειακής σύµβασης. Αρκετές από τις νεώτερες εθνικές πολιτικές αυτής της περιόδου άπτονται του χωροταξικού σχεδιασµού και, εξ αιτίας της αναπτυξιακής κρίσης από την οποία µαστίζεται η Χώρα, επηρεάζουν τις κατευθύνσεις του στα θέµατα της χωροταξίας και της προστασίας του περιβάλλοντος και του τοπίου. Όπως είναι φυσικό, οι κατευθύνσεις του ισχύοντος ΠΠΧΣΑΑ (θεσµοθετήθηκε το 2003) δεν εναρµονίζονται µε αυτές τις µη προβλέψιµες νεότατες πολιτικές (επιτάχυνση υλοποίησης στρατηγικών επενδύσεων /2010, νέος αναπτυξιακός νόµος /2011, Απλοποίηση της αδειοδότησης..., επιχειρηµατικών πάρκων και άλλες διατάξεις/2011, Επείγοντα Μέτρα Εφαρµογής Μεσοπρόθεσµου Πλαισίου ηµοσιονοµικής Στρατηγικής 2012-2015 /2011, ιατάξεις τουριστικής νοµοθεσίας / 2011, Μνηµόνιο συνεννόησης /2012 - εσµεύσεις εθνικής πολιτικής). Εξαιρούνται οι διατάξεις των νόµων για τη βιοποικιλότητα (2011) και το τοπίο (2010), που οι σχετικές µε τη χωροταξία και το περιβάλλον αναφορές τους συνάδουν µε τις προβλέψεις του ισχύοντος Πλαισίου. 3. Νεώτερες ευρωπαϊκές πολιτικές Η εξέταση του ποσοστού εναρµόνισης µε τις κατευθύνσεις των νεώτερων ευρωπαϊκών πολιτικών, όπως µε αυτές: της Μεταρρυθµιστικής Συνθήκης της ΕΕ (2007) για την οικονοµική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, της Στρατηγικής Ευρώπη 2020 - γεφυρώνοντας το ρήγµα της ευηµερίας, µε στόχο την έξοδο από την κρίση και την προετοιµασία για την επόµενη δεκαετία και µε τη χρήση πέντε δεικτών, τους οποίους τα κράτη - µέλη θα µετασχηµατίσουν σε εθνικούς στόχους και της 5 ης Έκθεσης για την Οικονοµική, Κοινωνική και Εδαφική Συνοχή, ότι δηλαδή οι πολιτικές συνοχής οφείλουν να στοχεύουν στην αρµονική ανάπτυξη του χώρου της Ένωσης και να στηρίζουν το αναπτυξιακό µοντέλο της στρατηγικής Ευρώπη 2020, µε εργαλείο µια σαφή στρατηγική επενδύσεων σε κάθε περιφέρεια, που ενισχύει την ανταγωνιστικότητα, διευρύνει την απασχόληση, βελτιώνει την κοινωνική ένταξη και προστατεύει και αναδεικνύει το περιβάλλον, διατρέχει το σύνολο των προσεγγίσεων, διαµέσου των οποίων αξιολογείται η εφαρµογή του ισχύοντος ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης. Το σύνολο των προαναφεροµένων ευρωπαϊκών πολιτικών, συγκροτεί σώµα κειµένων που συνθέτουν τις διεθνείς δεσµεύσεις της χώρας στον τοµέα των χωρικών πολιτικών, µε τις οποίες γενικά εναρµονίζεται το εν ισχύι ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης. Υπάρχουν και οι διεθνείς δεσµεύσεις της χώρας στον Ενεργειακό Τοµέα, στους τοµείς της Κλιµατικής Αλλαγής και της Θαλάσσιας Στρατηγικής, όπως είναι διατυπωµένες στα επίσηµα κείµενα, µε πολιτικές οι οποίες στοχεύουν ευθέως στην προστασία του περιβάλλοντος της ΕΕ, αλλά και των χωρών που την περιβάλλουν (χωρικές ενότητες: Μεσόγειος, Εύξεινος Πόντος, Βαλτική, κλπ.). Το ίδιο ισχύει και µε τις προβλέψεις της Σύµβασης της Στοκχόλµης για τους Έµµονους Οργανικούς Ρύπους, καθώς και µε τις διεθνείς δεσµεύσεις της χώρας στον τοµέα των 15

Μεταφορών. Το ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης κατά την Αναθεώρησή του οφείλει να εναρµονιστεί µε το σύνολο των παραπάνω πολιτικών. Γ2. Βαθµός και τρόπος εφαρµογής των κατευθύνσεων και του προγράµµατος δράσης του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ από τις Υπηρεσίες Όσον αφορά στο βαθµό και τον τρόπο εφαρµογής του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ από τον υποκείµενο σχεδιασµό (Ρυθµιστικά Σχέδια, ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, σχέδια χρήσεων γης κ.α.), όπως τεκµηριώθηκε συνοπτικά στο αµέσως προηγούµενο κεφάλαιο, η εικόνα δεν κρίνεται ικανοποιητική. Η εικόνα αυτή θα πρέπει να αποδοθεί στους διαφορετικούς φορείς ανάθεσης ( ήµοι, Περιφέρεια, Υ.Π.Ε.Κ.Α.) και στο ότι δεν λειτουργούν σε περιφερειακό επίπεδο επιτελικοί φορείς παρακολούθησης και γενικών κατευθύνσεων των Μελετών, µε αποτέλεσµα οι προβλεπόµενες ρυθµίσεις να µην είναι και µεταξύ τους συµβατές. Όσον αφορά στο βαθµό και τον τρόπο εφαρµογής του θεσµοθετηµένου ΠΠΧΣΑΑ από εγκρίσεις από τις Υπηρεσίες µεµονωµένων χωροθετήσεων και αδειοδοτήσεων έργων και δραστηριοτήτων που προκύπτουν από την περιβαλλοντική αδειοδότηση, η γενική εικόνα αξιολογείται ικανοποιητική, αλλά παρατηρούνται και αρκετές ασυµβατότητες. Οι αιτίες για τα φαινόµενα θα πρέπει να αποδοθούν στο αδύναµο θεσµικό πλαίσιο, το οποίο προγραµµατικά δεν συνοδεύεται από τις απαραίτητες χωρικές ρυθµίσεις για την προστασία του τοπίου και του περιβάλλοντος και το οποίο εµφανίζεται να είναι ακόµη πιο ανεπαρκές, όταν µε την εφαρµογή του εξειδικεύονται οι τοµεακές πολιτικές τουρισµού και ΑΠΕ, ειδικά στην Κρήτη. 16