Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι Οι αγοραίες δυνάμεις της προσφοράς και ζήτησης Αρ. Διάλεξης: 4
H Προσφορά (Supply) και η Ζήτηση (Demand) είναι οι δυο λέξεις που χρησιμοποιούν πιο συχνά οι οικονομολόγοι. Η Προσφορά και η Ζήτηση είναι οι δυνάμεις που κάνουν τις αγοραίες οικονομίες να λειτουργούν. Η σύγχρονη Μικροοικονομική Ανάλυση ασχολείται με την προσφορά, τη ζήτηση και την αγοραία ισορροπία.
Αγορές και Ανταγωνισμός Η αγορά (market) αποτελείται από μια ομάδα αγοραστών και πωλητών ενός συγκριμένου αγαθού/υπηρεσίας. Οι όροι προσφορά και ζήτηση αναφέρονται στη συμπεριφορά των ατόμων καθώς αυτά αλληλεπιδρούν στις αγορές.
Αγορές και Ανταγωνισμός Οι αγοραστές (Buyers) προσδιορίζουν τη ζήτηση (demand). Οι πωλητές (Sellers) προσδιορίζουν την προσφορά (supply).
Ανταγωνιστικές αγορές Μια ανταγωνιστική αγορά (competitive market) είναι μια αγορά στην οποία υπάρχουν πολλοί αγοραστές και πωλητές (καταναλωτές και παραγωγοί) με αποτέλεσμα ο καθένας από μόνος του να έχει μηδαμινή επίδραση στην αγοραία τιμή (market price).
Ανταγωνισμός: Τέλειος και Ατελής Τέλειος/Πλήρης ανταγωνισμός (perfect competition) Τα προϊόντα είναι τα ίδια (ομοειδή) Μεγάλος αριθμός αγοραστών και πωλητών έτσι ώστε κανείς σε ατομικό επίπεδο να μην μπορεί να επηρεάσει την τιμή Οι αγοραστές και οι πωλητές λαμβάνουν την τιμή ως δεδομένη Μονοπώλιο (Monopoly) Ένας πωλητής, ελέγχει την τιμή
Ανταγωνισμός: Τέλειος και Ατελής Ολιγοπώλιο (Oligopoly) Ελάχιστοι πωλητές Δεν ανταγωνίζονται πάντα μεταξύ τους Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός (Monopolistic Competition) Αρκετοί πωλητές Ελαφρώς διαφοροποιημένα προϊόντα Κάθε πωλητής θέτει την τιμή του προϊόντος για το αγαθό του
Ζήτηση Ζητούμενη Ποσότητα (Quantity demanded): Είναι η ποσότητα του αγαθού που οι αγοραστές/καταναλωτές είναι διατεθειμένοι και ικανοί να καταναλώσουν. Νόμος της Ζήτησης Ο Νόμος της Ζήτησης (law of demand) υποστηρίζει ότι, όλων των άλλων παραγόντων σταθερών-ceteris paribus, η ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού μειώνεται όταν η τιμή του αγαθού αυτού αυξάνεται.
Η Καμπύλη Ζήσησης: Η σχέση μεταξύ της Τιμής και της Ζητούμενης Ποσότητας Πίνακας Ζήτησης Ο Πίνακας της Ζήτησης (demand schedule) είναι ένας πίνακας που δείχνει τη σχέση μεταξύ της τιμής του αγαθού και της ζητούμενης ποσότητας του αγαθού αυτού.
Πίνακας Ζήτησης Τιμή αγαθού Χ P(x) Ποσότητα αγαθού Χ D(x) 0.00 12 0.50 10 1.00 8 1.50 6 2.00 4 2.50 2 3.00 0
Η Καμπύλη Ζήσησης: Η σχέση μεταξύ της Τιμής και της Ζητούμενης Ποσότητας Καμπύλη Ζήτησης (Demand Curve) Η καμπύλη ζήτησης (demand curve) είναι ένα διάγραμμα που απεικονίζει τη σχέση μεταξύ της τιμής του αγαθού και της ζητούμενης ποσότητας του αγαθού αυτού.
Διάγραμμα 1 Πίνακας Ζήτησης και Καμπύλη Ζήτησης Τιμή Αγαθού (χ) 3.00 2.50 1. Μείωση στην τιμή... 2.00 1.50 1.00 0.50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ποσότητα Αγαθού (χ) 2.... Αύξηση στη ζητούμενη ποσότητα του χ
Αγοραία Ζήτηση έναντι Ατομικής Ζήτησης Η αγοραία ζήτηση αναφέρεται στο άθροισμα όλων των ατομικών ζητήσεων για ένα συγκεκριμένο αγαθό ή υπηρεσία, Γραφικά, όλες οι ατομικές καμπύλες ζήτησης αθροίζονται οριζόντια έτσι ώστε να προκύψει η αγοραία καμπύλη ζήτησης.
P P P 4 8 Ζ A Ζ Β Ζ Σ 15 40 Q 40 Q 15 80 Q A B Σ
Μετατοπίσεις στην Καμπύλη Ζήτησης Μεταβολή της Ζητούμενης Ποσότητας Κίνηση κατά μήκος της καμπύλης ζήτησης. Προκαλείται από μια μεταβολή στην τιμή του προϊόντος.
Μεταβολή της Ζητούμενης Ποσότητας Τιμή (P) 2.00 1.00 B Ο φόρος αυξάνει την τιμή του αγαθού με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνηση κατά μήκος της Καμπύλης Ζήτησης. A 0 4 8 D Ποσότητα (Q)
Μετατοπίσεις στην Καμπύλη Ζήτησης Παράγοντες που προκαλούν μετατοπίσεις Εισόδημα καταναλωτή Τιμές άλλων συσχετιζόμενων αγαθών Προτιμήσεις καταναλωτών Προσδοκίες Αριθμός καταναλωτών
Μετατοπίσεις στην Καμπύλη Ζήτησης Μεταβολή στη Ζήτηση Μια μετατόπιση στην καμπύλη ζήτησης, είτε προς τα αριστερά είτε προς τα δεξιά. Προκαλείται από οποιαδήποτε μεταβολή που αλλάζει την ζητούμενη ποσότητα σε κάθε επίπεδο τιμών.
Διάγραμμα 3 Μετατόπιση στην Καμπύλη Ζήτησης Τιμή Αγαθού (P) Αύξηση στη ζήτηση Μείωση στη ζήτηση ΚΖ, D 2 ΚΖ, D 3 ΚΖ, D 1 0 Ποσότητα Αγαθού (Q)
Μετατοπίσεις στην Καμπύλη Ζήτησης Εισόδημα Καταναλωτή Καθώς το εισόδημα αυξάνεται η ζήτηση για ένα κανονικό αγαθό (normal good) θα αυξηθεί. Καθώς το εισόδημα αυξάνεται η ζήτηση για ένα κατώτερο αγαθό (inferior good) θα μειωθεί.
Εισόδημα Καταναλωτή (Κανονικό αγαθό) Τιμή 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 Αυξάνεται η ζήτηση Αύξηση στο εισόδημα... 0.50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 D 1 D 2 Ποσότητα
Εισόδημα Καταναλωτή (Κατώτερο αγαθό) Τιμή 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 Μείωση στη ζήτηση Αύξηση στο εισόδημα... 0.50 D 2 D 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ποσότητα
Μετατόπιση στην Καμπύλη Ζήτησης Τιμές άλλων αγαθών Όταν μια μείωση στην τιμή ενός αγαθού συμβάλλει στη μείωση της ζήτησης ενός άλλου αγαθού, τότε τα δυο αυτά αγαθά ονομάζονται υποκατάστατα (substitutes). Όταν μια μείωση στην τιμή ενός αγαθού συμβάλλει στην αύξηση της ζήτησης ενός άλλου αγαθού, τότε τα δυο αυτά αγαθά ονομάζονται συμπληρωματικά (complements).
Πίνακας 1 Μεταβλητές που επηρεάζουν τους καταναλωτές Μεταβλητή Τιμή Εισόδημα Τιμές άλλων αγαθών Προτιμήσεις Προσδοκίες Αριθμός καταναλωτών Μια μεταβολή στη μεταβλητή έχει ως αποτέλεσμα την μετακίνηση επί της ΚΖ την μετατόπιση της ΚΖ την μετατόπιση της ΚΖ την μετατόπιση της ΚΖ την μετατόπιση της ΚΖ την μετατόπιση της ΚΖ
Προσφορά Προσφερόμενη Ποσότητα (Quantity supplied) είναι η ποσότητα ενός αγαθού που οι πωλητές είναι διατεθειμένοι και ικανοί να προσφέρουν στην αγορά προϊόντος. Νόμος της Προσφοράς Σύμφωνα με το Νόμο της Προσφοράς (law of supply), όλων των άλλων παραγόντων σταθερών, η προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού αυξάνεται όταν η τιμή του αγαθού αυξάνεται.
Η Καμπύλη Προσφοράς: Σχέση μεταξύ Τιμής και Προσφερόμενης Ποσότητας Πίνακας Προσφοράς Ο Πίνακας Προσφοράς είναι ένας πίνακας που μας δείχνει τη σχέση μεταξύ της τιμής του αγαθού και της προσφερόμενης ποσότητας.
Πίνακας Προσφοράς Τιμή αγαθού Χ P(x) Ποσότητα αγαθού Χ S(x) 0.00 0 0.50 0 1.00 1 1.50 2 2.00 3 2.50 4 3.00 5
Η Καμπύλη Προσφοράς: Σχέση μεταξύ Τιμής και Προσφερόμενης Ποσότητας Καμπύλη Προσφοράς Η Καμπύλη Προσφοράς (supply curve) είναι ένα διάγραμμα που απεικονίζει τη σχέση μεταξύ της τιμής του αγαθού και της προσφερόμενης ποσότητας.
Figure 5 Ben s Supply Schedule and Supply Curve Τιμή Αγαθού Px 3.00 2.50 1. Μια Αύξηση στην τιμή... 2.00 1.50 1.00 0.50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ποσότητα του αγαθού (Q S ) 2.... οδηγεί στην αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας.
Αγοραία Προσφορά έναντι Ατομικής Προσφοράς Η αγοραία προσφορά αναφέρεται στο άθροισμα όλων των ατομικών προσφορών για το σύνολο των παραγωγών ενός αγαθού/υπηρεσίας. Γραφικά, οι ατομικές καμπύλες προσφοράς αθροίζονται οριζόντια ώστε να προκύψει η αγοραία καμπύλη προσφοράς.
P P P Π A Π Β Π Σ 4 8 15 40 Q 20 40 Q 35 80 Q A B Σ
Μεταβολές στην Καμπύλη Προσφοράς Παράγοντες που επηρεάζουν Τιμές των εισροών Τεχνολογία παραγωγής Προσδοκίες Αριθμός παραγωγών
Μεταβολές στην Καμπύλη Προσφοράς Μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα Μετακίνηση επί της καμπύλης προσφοράς. Προκαλείτε από μια μεταβολή σε οτιδήποτε μεταβάλει την προσφερόμενη ποσότητα σε κάθε επίπεδο τιμής.
Μεταβολή στην Προσφερόμενη Ποσότητα Τιμή του αγαθού S 3.00 1.00 A C Μια αύξηση στην τιμή του αγαθού έχει ως αποτέλεσμα τη μετακίνηση επί της καμπύλης προσφοράς 0 1 5 Ποσότητα του αγαθού
Μεταβολές στην Καμπύλη Προσφοράς Μεταβολή στην Προσφορά Η μεταβολή στην καμπύλη προσφοράς, σημαίνει μετατόπιση της Καμπύλης είτε προς τα αριστερά είτε προς τα δεξιά. Προκαλείτε από μια μεταβολή σε έναν προσδιοριστικό παράγοντας πέραν αυτού της τιμής του ιδίου του αγαθού.
Διάγραμμα 7 Μεταβολή της Καμπύλης Προσφοράς Τιμή αγαθού ΚΠ, S 3 ΚΠ, S 1 Μείωση στην προσφορά ΚΠ, S 2 Αύξηση στην προσφορά 0 Ποσότητα Αγαθού
Πίνακας 2 Μεταβλητές που επηρεάζουν τους παραγωγούς Μεταβλητή Τιμή Τιμές εισροών Τεχνολογία Προσδοκίες Αριθμός παραγωγών Μια μεταβολή στη μεταβλητή έχει ως αποτέλεσμα την μετακίνηση επί της ΚΠ την μετατόπιση της ΚΠ την μετατόπιση της ΚΠ την μετατόπιση της ΚΠ την μετατόπιση της ΚΠ
Προσφορά και Ζήτηση: Ισορροπία Η Ισορροπία αναφέρεται σε μια κατάσταση όπου η τιμή βρίσκεται σε ένα επίπεδο στο οποίο η προσφερόμενη ποσότητα ισοδυναμεί με την ζητούμενη ποσότητα.
Προσφορά και Ζήτηση: Ισορροπία Τιμή Ισορροπίας Η τιμή στην οποία η προσφερόμενες ποσότητες ισοδυναμούν με τις ζητούμενες ποσότητες. Διαγραμματικά είναι η τιμή στην οποία η Καμπύλη Ζήτησης τέμνει την Καμπύλη Προσφοράς. Ποσότητα Ισορροπίας Η προσφερόμενη ποσότητα και η ζητούμενη ποσότητα που αντιστοιχούν στην Τιμή Ισορροπίας. Διαγραμματικά είναι η ποσότητα στην οποία η Καμπύλη Ζήτησης τέμνει την Καμπύλη.
Προσφορά και Ζήτηση: Ισορροπία Ζήτηση Προσφορά Στην Τιμή 2.00, η Ζητούμενη Ποσότητα ισούται με την Προσφερόμενη Ποσότητα!
Ισορροπία στη Ζήτηση και Προσφορά P S 2.00 Τιμή Ισορροπίας Σημείο Ισορροπίας Ποσότητα Ισορροπίας D 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Q
Αγορές εκτός Ισορροπίας: Πλεόνασμα P (a) Πλεονάζουσα Προσφορά Πλεόνασμα S 2.50 2.00 D 0 4 QD 7 10 QS Q
Ισορροπία Πλεόνασμα Όταν η Τιμή > Τιμή Ισορροπίας, τότε η Προσφερόμενη Ποσότητα > Ζητούμενη Ποσότητα. Δημιουργείται Πλεονάζουσα Προσφορά ή Πλεόνασμα. Οι παραγωγοί μειώνουν τις τιμές για να αυξήσουν τις πωλήσεις με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε Ισορροπία.
Ισορροπία Έλλειμμα Όταν η Τιμή < Τιμή Ισορροπίας, τότε η Ζητούμενη Ποσότητα > Προσφερόμενης Ποσότητας. Δημιουργείται Πλεονάζουσα Ζήτηση ή Έλλειμμα. Οι παραγωγοί αυξάνουν την τιμή με σκοπό να διατηρήσουν αυξημένα έσοδα λόγω της μείωσης της ζήτησης με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε Ισορροπία.
Αγορές εκτός Ισορροπίας: Έλλειμμα P (b) Πλεονάζουσα Ζήτηση S 2.00 1.50 Έλλειμμα D 0 4 7 10 Q QS QD
Ισορροπία Νόμος Προσφοράς και Ζήτησης Η Τιμή για κάθε προϊόν προσαρμόζεται έτσι ώστε η Προσφερόμενη Ποσότητα και η Ζητούμενη Ποσότητα για το συγκεκριμένο αγαθό να εξισορροπηθούν.
Μεταβολές στην Ισορροπία Αποφασίζουμε πότε ένα γεγονός μετατοπίζει την Καμπύλη Προσφοράς ή Ζήτησης (ή και τις δύο). Αποφασίζουμε πότε οι Καμπύλες μετατοπίζονται δεξιά ή αριστερά. Χρησιμοποιούμε το Διάγραμμα Προσφοράς- Ζήτησης για να δείξουμε πώς η μετατόπιση επηρεάζει την Τιμή και Ποσότητα Ισορροπίας.
Αύξηση στη Ζήτηση: Επίδραση στην Ισορροπία P 1. Αύξηση Θερμοκρασίας Μετατόπιση ΚΖ παγωτών S 2.50 Νέα Ισορροπία 2. Αύξηση Τιμής... 2.00 Αρχική Ισορροπία D D 0 7 10 Q 3.... Αύξηση Ζητούμενης Ποσότητας
Μεταβολές στην Ισορροπία Μετατοπίσεις Καμπυλών vs. Μετακινήσεις Σημείων πάνω στις Καμπύλες Η μετατόπιση της ΚΠ αναφέρεται σε μεταβολή στην Προσφορά. Μετακίνηση επί τις ΚΠ αναφέρεται σε μεταβολή της Προσφερόμενης Ποσότητας. Η μετατόπιση της ΚΖ αναφέρεται σε μεταβολή στη Ζήτηση. Μετακίνηση επί τις ΚΖ αναφέρεται σε μεταβολή της Ζητούμενης Ποσότητας.
Μείωση στην Προσφορά Ζήτηση: Επίδραση στην Ισορροπία P S 2 1. Μια αύξηση Της τιμής της ζάχαρης Μειώνει την προσφορά παγωτών... S 1 2.50 Νέα Ισορροπία 2.00 Αρχική Ισορροπία 2.... Υψηλότερη Τιμή Παγωτού... D 0 4 7 Q 3.... Μικρότερη Προσφερόμενη ποσότητα
Μεταβολές σε P, Q όταν Μετατοπίζονται η ΚΠ και ΚΖ Αμετάβλητη Προσφορά Αύξηση Προσφοράς Μείωση Προσφοράς Αμετάβλητη Ζήτηση P ίδια P μείωση P αύξηση Q ίδια Q αύξηση Q μείωση Αύξηση Ζήτησης P αύξηση P αβέβαιο P αύξηση Q αύξηση Q αύξηση Q αβέβαιο Μείωση Ζήτησης P μείωση P μείωση P αβέβαιο Q μείωση Q αβέβαιο Q μείωση
Σύνοψη Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν το υπόδειγμα της προσφοράς και της ζήτησης για να αναλύσουν ανταγωνιστικές αγορές. Σε μια ανταγωνιστική αγορά, θα πρέπει να υπάρχουν πάρα πολλοί πωλητές και αγοραστές, όπου ο καθένας δεν μπορεί να επηρεάσει την αγοραία τιμή του αγαθού.
Σύνοψη Η Καμπύλη Ζήτησης απεικονίζει πώς η ποσότητα ενός αγαθού εξαρτάται από την τιμή του αγαθού αυτού. Με βάση το Νόμο της Ζήτησης καθώς η τιμή ενός αγαθού μειώνεται, η ζητούμενη ποσότητα αυξάνεται. Συνεπώς η κλίση της Καμπύλης Ζήτησης είναι αρνητική. Πέραν της τιμής, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση όπως το εισόδημα, οι τιμές των υποκατάστατων και των συμπληρωματικών αγαθών, οι προτιμήσεις, οι προσδοκίες και ο αριθμός των καταναλωτών. Εάν κάποιος από τους προσδιοριστικούς παράγοντες, πέραν της τιμής, μεταβληθεί τότε η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται.
Σύνοψη Η Καμπύλη Προσφοράς απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίο η προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού εξαρτάται από την τιμή του αγαθού αυτού. Με βάση το Νόμο της Προσφοράς, καθώς η τιμή του αγαθού αυξάνεται, η προσφερόμενη ποσότητα μειώνεται. Συνεπώς, η κλίση της Καμπύλης Προσφοράς είναι θετική. Πέραν της τιμής, άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ποσότητα που θα προσφέρουν οι παραγωγοί είναι οι τιμές των εισροών, η τεχνολογία παραγωγής, οι προσδοκίες και ο αριθμός των παραγωγών. Εάν κάποιος από τους προσδιοριστικούς παράγοντες, πέραν της τιμής, μεταβληθεί τότε η καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται.
Σύνοψη Η αγοραία ισορροπία προσδιορίζεται από την τομή των καμπυλών της προσφοράς και της ζήτησης. Στην τιμή ισορροπίας, η ζητούμενη ποσότητα ισούται με την προσφερόμενη ποσότητα. Η συμπεριφορά των πωλητών και των αγοραστών (παραγωγών και καταναλωτών) οδηγεί τις αγορές στην επίτευξη ισορροπίας.
Σύνοψη Για να αναλύσουμε το πώς ένα γεγονός επηρεάζει μια αγορά, χρησιμοποιούμε ένα διάγραμμα προσφορά και ζήτησης με σκοπό να διερευνήσουμε πώς το συγκεκριμένο γεγονός επηρεάζει τη τιμή και ποσότητα ισορροπίας. Στις αγοραίες οικονομίες, οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών αποτελούν το σήμα που καθορίζει τις οικονομικές αποφάσεις και ως εκ τούτου την κατανομή των «σπάνιων» πόρων.