Τρίτο μέρος (τελευταίο) Tο πρόγραμμα του Κ.Κ.Ε. που επεξεργάστηκε η 6 η ολομέλεια της ΚΕ του το 1934

Τρίτο μέρος (τελευταίο) Tο πρόγραμμα του Κ.Κ.Ε. που επεξεργάστηκε η 6 η ολομέλεια της ΚΕ του το 1934 Ολοκληρωμένη επεξεργασία προγράμματος στο Κ.Κ.Ε. επιχειρήθηκε το Γενάρη του 1934 στην 6 η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του. Το πρόγραμμα αυτό εγκρίθηκε από το 5 ο συνέδριο του το Μάρτη του ίδιου χρόνου. Οι προηγούμενες προγραμματικές επεξεργασίες δεν ήταν ολοκληρωμένες, ήταν αποσπασματικές, κυρίως γιατί δεν στηρίζονταν στην ανάλυση της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, στις αντιθέσεις και τα οξυμένα προβλήματα που διαπερνούσαν την οικονομία και την κοινωνία και ήταν η κινητήρια δύναμη τη κοινωνικής και πολιτικής εξέλιξης Γι αυτό το λόγο πολύ συχνά άλλαζαν, ακολουθώντας τις συχνές παλινωδίες των ηγεσιών του κόμματος. Για το ζήτημα αυτό η 6 η ολομέλεια σημειώνει: Στην πρώτη περίοδο της ύπαρξης του κομμουνιστικού κόμματος της Ελλάδας, που μόλις είχε βγει από το Σοσιαλδημοκρατικό καβούκι, στην καθοδήγηση του επικρατούσαν αντιλήψεις για επικείμενο σταθμό «λαϊκής δημοκρατίας», «αριστερής» ή «καθαράς δημοκρατίας», που αντιστοιχούσαν στην υποστηριζόμενη τότε τακτική υποστήριξης της πρωτοπόρας μπουρζουαζίας. Ύστερα από την απελευθέρωση του κόμματος από τους λικβινταριστές και τους αποστάτες, στο κόμμα επεκράτησε η άποψη της άμεσα προλεταριακής επανάστασης, που υποτιμούσε την 1 / 16

ιδιομορφία του συσχετισμού των ταξικών δυνάμεων και τη σημασία της συμμαχίας με τις βασικές μάζες της αγροτιάς. Στην άποψη αυτή ανταποκρίνονταν ο συνδυασμός της σεχταριστικής προπαγάνδας της γενικής απεργίας και της ένοπλης εξέγερσης με την οπορτουνιστική τακτική απέναντι των μερικών αγώνων της εργατικής τάξης». Η 6 η ολομέλεια της ΚΕ επιχειρεί να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη προγραμματική βάση που να ξεκινά από το επίπεδο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Στις επεξεργασίες της αυτές στηρίχθηκε το πρόγραμμα της ΚΔ που επεξεργάστηκε το 6 ο συνέδριο της, το 1928. Χωρίς τη βοήθεια αυτή η επεξεργασία του προγράμματος του Κ.Κ.Ε. ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Θα παραθέσουμε ένα σχετικά εκτεταμένο απόσπασμα από στο πρόγραμμα της ΚΔ για να έχει ο αναγνώστης πιο σαφή αντίληψη του. Ιδιαίτερα σήμερα που η ΚΔ βάλλεται με τον πιο απαράδεκτο τρόπο από εχθρούς και φίλους, η υπεράσπιση της καθίσταται καίριο ζήτημα. Στο 8 ο κεφάλαιο του προγράμματος της ΚΔ με τίτλο «Η πάλη για την παγκόσμια δικτατορία του προλεταριάτου και οι βασικοί τύποι των επαναστάσεων» αναφέρεται: «Η παγκόσμια επανάσταση του προλεταριάτου βγαίνει μέσα από διαφορετικά, ως προς το χρόνο και τις μορφές, προτσές : από καθαρά προλεταριακές επαναστάσεις, από επαναστάσεις αστικοδημοκρατικού τύπου, πού μετατρέπονται σε προλεταριακές επαναστάσεις, από εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους, από αποικιακές επαναστάσεις. Μό νο σε τελευταία ανάλυση το επαναστατικό προτσές οδηγεί στην παγκόσμια διχτατορία τον προλεταριάτου. Η ανισομερής ανάπτυξη του καπιταλισμού, πού οξύνθηκε στην περίοδο του ιμπεριαλισμού, προκάλεσε την ποικιλομορφία των τύπων του καπιταλισμού, διαφορετικές βαθμίδες της ανάπτυξης του στις διάφορες χώρες, καθώς και ποικιλόμορφους και ιδιαίτερους όρους του επαναστατικού προτσές. Τα γεγονότα αυτά κάνουν ιστορικά εντελώς αναπόφευχτη την ποικιλομορφία των δρόμων και των ρυθμών της κατάχτησης της εξουσίας απ' το προλεταριάτο, την ανάγκη, σε σειρά από χώρες, ορισμένων μεταβατικών σταθμών, που οδηγούνε στη διχτατορία του προλεταριάτου, καθώς επίσης και την ποικιλομορφία των μορφών της ανοικοδόμησης του σοσιαλισμού στις διάφορες χώρες». Την ποικιλομορφία των όρων και των δρόμων για το πέρασμα στη δικτατορία του προλεταριάτου η Κομμουνιστική Διεθνής την προσδιόρισε σχηματικά σε τρεις βασικούς τύπους χωρών: 2 / 16

«Χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού, (Ενωμένες Πολιτείες, Γερμανία, Αγγλία κλπ.) με ισχυρές παραγωγικές δυνάμεις, με συγκεντροποιημένη σε μεγάλο βαθμό παραγωγή, όπου η μικρή οικονομία έχει σχετικά μικρή σημασία, με αστικοδημοκρατικό πολιτικό καθεστώς, πού έχει συγκροτηθεί ήδη από πολύν καιρό. Στις χώρες αυτές στο επίπεδο της πολιτικής βασική προγραμματική απαίτηση είναι το άμεσο πέρασμα στη διχτατορία του προλεταριάτου. Στο επίπεδο της οικονομίας τα χαραχτηριστικά σημεία είναι: η απαλλοτρίωση όλης της μεγάλης παραγωγής, η οργάνωση σημαντικής ποσότητας κρατικών σοβιετικών οικονομιών (σοβχόζ) και, απεναντίας, η παράδοση σχετικά ασήμαντου μέρους γης στην αγροτιά, η σχετικά μικρή έχταση των αυθόρμητων σχέσεων αγοράς, ο γρήγορος ρυθμός της σοσιαλιστικής ανάπτυξης γενικά και της κολλεχτιβοποίησης της αγροτικής οικονομίας ιδιαίτερα. Χώρες με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού (Ισπανία, Πορτογαλλία, Πολωνία, Ουγγαρία, Βαλκανικές χώρες κλπ.) πού έχουνε σημαντικά υπολείμματα μισοφεουδαρχικών σχέσεων στην αγροτική οικονομία, με ορισμένο μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων, αναγκαίων για τη σοσιαλιστική ανοικοδόμηση, κι όπου δεν έχει ακόμα αποτελειωθεί ο αστικοδημοκρατικός μετασχηματισμός. Σε μερικές απ αυτές τις χώρες είναι δυνατό ένα λίγο πολύ γρήγορο πέρασμα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης σε επανάσταση σοσιαλιστική, σε άλλες χώρες είναι δυνατοί τύποι προλεταριακών επαναστάσεων, πού έχουν όμως να εκπληρώσουνε καθήκοντα αστικοδημοκρατικού χαραχτήρα σε μεγάλη έχταση. Εδώ συνεπώς μπορεί και να μην επέλθει μονομιάς η διχτατορία του προλεταριάτου, μα να επέλθει στο προτσές του περάσματος απ τη δημοκρατική διχτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς προς τη σοσιαλιστική διχτατορία του προλεταριάτου. Εκεί όπου αναπτύσσεται άμεσα η επανάσταση σαν προλεταριακή επανάσταση, προϋποθέτει την καθοδήγηση του πλατειού αγροτικού κινήματος απ το προλεταριάτο. Η αγροτική επανάσταση γενικά παίζει κολοσσιαίο και κάποτε και αποφασιστικό ρόλο στο προτσές της απαλλοτρίωσης της μεγάλης γαιοχτησίας, ένα σημαντικό μέρος της κατασχεμένης γης περνάει στη διάθεση της αγροτιάς, η έχταση των σχέσεων αγοράς μετά τη νίκη του προλεταριάτου είναι σημαντική, το καθήκον της οργάνωσης της αγροτιάς σε συνεταιρισμούς και μετά και της παραγωγικής της ένωσης κατέχει τεράστια θέση ανάμεσα στ' άλλα καθήκοντα της σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης. O ρυθμός της ανοικοδόμησης αυτής είναι σχετικά βραδύς. Αποικιακές και μισοαποικιακες χώρες (Κίνα, Ινδίες κλπ.) και εξαρτημένες χώρες (Αργεντινή, Βραζιλία κλπ.) με ορισμένο έμβρυο, και κάποτε και με σημαντική ανάπτυξη της βιομηχανίας, ανεπαρκή όμως στις περισσότερες περιπτώσεις για ανεξάρτητη σοσιαλιστική ανοικοδόμηση, χώρες όπου κυριαρχούν οι φεουδαρχο-μεσαιωνικές σχέσεις, είτε σχέσεις ασιατικού τρόπου παραγωγής τόσο στην οικονομία της χώρας όσο και στο πολιτικό της εποικοδόμημα, τέλος χώρες όπου οι σπουδαιότερες βιομηχανικές, εμπορικές και τραπεζιτικές επιχειρήσεις, τα βασικά μέσα μεταφοράς, οι μεγάλες γαιοχτησίες και οι 3 / 16

φυτείες κλπ. βρίσκονται συγκεντρωμένα στα χέρια των ξένων ιμπεριαλιστικών ομάδων. Πρωταρχική σημασία έχει εδώ απ' τη μια μεριά η πάλη ενάντια στο φεουδαρχισμό και τις προκαπιταλιστικές μορφές εκμετάλλευσης και η αγροτική επανάσταση, διεξαγόμενη με συνέπεια, κι απ' την άλλη μεριά η πάλη ενάντια στον ξένο ιμπεριαλισμό για την εθνική ανεξαρτησία. Το πέρασμα προς τη διχτατορία του προλεταριάτου είναι δυνατό εδώ, κατά κανόνα, μόνο μέσο μιας σειράς προπαρασκευαστικών βαθμίδων, μόνο σαν αποτέλεσμα ολόκληρης περιόδου μετατροπής της αστικοδημοκρατικής επανάστασης σε επανάσταση σοσιαλιστική, και η επιτυχής σοσιαλιστική ανοικοδόμηση, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι δυνατή μόνο με τον όρο της άμεσης υποστήριξης από μέρους των χωρών της προλεταριακής διχτατορίας [1]». Η Κομμουνιστική Διεθνής διέκρινε και έναν ακόμη ιδιαίτερο, ξεχωριστό, τέταρτο τύπο χωρών, αυτές που ονομάζονται καθυστερημένες (λόγου χάρη σε μερικά μέρη της Αφρικής), όπου δεν υπάρχουνε σχεδόν είτε καθόλου μισθωτοί εργάτες, όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού ζει ακόμα κατά φυλές κι όπου διατηρούνται ακόμα υπολείμματα των πρωτόγονων μορφών της κοινωνίας του γένους, όπου δεν υπάρχει σχεδόν εθνική αστική τάξη κι όπου ο ξένος ιμπεριαλισμός παίζει κατά κύριο λόγο ρόλο στρατιωτικού καταχτητού, πού τους αφαιρεί τη γη, στις χώρες αυτές έχει πρωταρχική σημασία η πάλη για την εθνική απελευθέρωση. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η Ελλάδα, όπως και οι άλλες βαλκανικές χώρες, εντάσσεται από την ΚΔ στις χώρες με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού. Η χώρα είχε ένα ορισμένο μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και παράλληλα υπήρχαν σημαντικά προβλήματα αστικοδημοκρατικής φύσης, καθώς επίσης είχε σημαντικότατο πρόβλημα εξάρτησης από το ξένο κεφάλαιο και τον ιμπεριαλισμό που επηρεάζουν σημαντικά τις εξελίξεις στη χώρα. Είναι σαφές ότι τα προβλήματα αυτά συμβάδιζαν με την αδύνατη ανάπτυξη του καπιταλισμού και την αντίστοιχη κοινωνική και ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας, όπου η ολιγάριθμη εργατική τάξη που εργάζεται στη συντριπτική της πλειοψηφία σε πολύ μικρές επιχειρήσεις κυριολεκτικά είναι περικυκλωμένη από μια θάλασσα μικροαστικών στρωμάτων, κυρίως αγροτών και μικροαστικών στοιχείων της πόλης. Τίθενται από τα πράγματα τα εξής ζητήματα: Ορθά η ΚΔ κατέταξε την Ελλάδα στις χώρες με μέσο επίπεδο ανάπτυξης; 4 / 16

Η εργατική τάξη είχε τη δύναμη να προχωρήσει μόνη της σε σοσιαλιστική επανάσταση; Ήταν αναγκαία η συμμαχία με την αγροτιά κι αν ναι σε ποια βάση μπορούσε αυτή να επιτευχθεί; Πάνω στη βάση του αγώνα για την προλεταριακή δικτατορία και το σοσιαλισμό ή πάνω στη βάση διεκδικήσεων που θα εκφράζει τη σύμπτωση των συμφερόντων της εργατικής τάξης, των αγροτών και των μικροαστικών στοιχείων της πόλης και για όσο διάστημα η σύμπτωση αυτή διατηρείται; Αυτό σημαίνει ένα πλαίσιο σχετικά πιο άμεσων, αστικοδημοκρατικού κατά βάση χαρακτήρα καθηκόντων, που η υιοθέτησή τους εξυπηρετεί και το προλεταριάτο αλλά και τους μικροαστούς γενικότερα. Στα ερωτήματα αυτά θα απαντήσουμε αρχίζοντας από την κοινωνικοοικονομική εικόνα της Ελλάδας στη δεκαετία του 30. Η κοινωνικοοικονομική εικόνα της Ελλάδας τη δεκαετία του 30 Παρότι οι στατιστικές της περιόδου εκείνης δεν είναι και οι πιο αξιόπιστες και δεν βοηθούν στην εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με το ζήτημα που μας απασχολεί, θεωρούμε ότι είμαστε πολύ κοντά στην πραγματικότητα εκείνης της εποχής αν πούμε ότι η Ελλάδα ήταν χώρα κατά βάση αγροτική. Το ποσοστό του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και γενικότερα του πληθυσμού που απασχολούνταν στον αγροτικό τομέα ήταν ή πλησίαζε το 70%, κυρίως απασχολούμενοι σε μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις, σε αυτάρκη νοικοκυριά. Η βιομηχανία κατά βάση αποτελούνταν από μικρές βιοτεχνικές επιχειρήσεις, κυρίως μεταποιητικές που περιορίζονταν στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Οι παραγωγικές μονάδες με απασχολούμενους ένα έως πέντε άτομα αποτελούν το 92,3% του συνόλου των επιχειρήσεων, ενώ αυτές που μπορούν να θεωρηθούν μεγάλες μονάδες, με μέση απασχόληση 90 εργαζόμενους ανά επιχείρηση είναι μόνο το 1,3%, εκ των οποίων μόνο το 30% διαθέτει μηχανική κινητήρια δύναμη. Το σύνολο των απασχολουμένων στη βιομηχανία δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί ότι εντάσσονται στην εργατική τάξη, διότι σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται οι ιδιοκτήτες και στις περισσότερες περιπτώσεις τα μέλη των οικογενειών τους. Από τα στοιχεία αυτά εξάγεται το συμπέρασμα ότι πρόκειται κυρίως για βιοτεχνίες που στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι οικογενειακές. Σε γενικές γραμμές οι εργαζόμενοι που εντάσσονται στην εργατική τάξη είναι περίπου το 15% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, κατ άλλους λίγο περισσότερο. Απ όλα τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει με απόλυτη σαφήνεια πως η βιομηχανία στην Ελλάδα του 30 είναι κατά το ελάχιστο βιομηχανία και κατά το μέγιστο βιοτεχνία. Οι περισσότερες παραγωγικές μονάδες φαίνεται πως είναι κυρίως οικογενειακού χαρακτήρα. Ο χαρακτήρας της βιομηχανίας είναι μεταποιητικός και ο κύριος προσανατολισμός της είναι στην παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων. Η συντριπτική πλειοψηφία της εργατικής τάξης 5 / 16

στη βιομηχανία είναι ανειδίκευτη ή η ειδίκευσή της δεν έχει σχέση με τη σύγχρονη, για την εποχή, στις ανεπτυγμένες χώρες μηχανική παραγωγή αφού η πλειοψηφία των επιχειρήσεων δεν χρησιμοποιεί μηχανική κινητήρια δύναμη. Στην πραγματικότητα η εικόνα της βιομηχανίας- βιοτεχνίας στην Ελλάδα του 30 δείχνει την τεράστια έκταση του μικροαστικού στοιχείου το οποίο αναμειγνυόταν άμεσα με το προλεταριάτο της εποχής αφού σε ελάχιστο έως και μηδαμινό βαθμό υπήρχε αυτή η απρόσωπη σχέση μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου που συναντάμε στις αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες. Τέλος πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το ειδικό βάρος της βιομηχανίας- βιοτεχνίας εκείνη της περιόδου, στο σύνολο της οικονομίας της χώρας ήταν αρκετά χαμηλό. Συγκεκριμένα η βιομηχανία (όπως την όριζαν τότε) απέφερε το 1930 μόλις το 10,93% στο εθνικό εισόδημα. Με δεδομένη αυτή την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα που περιγράψαμε στη χώρα και με δεδομένη την τεράστια κρίση, οικονομική και κοινωνική που μάστιζε τη χώρα και τον κόσμο ολόκληρο τότε και την πιθανότητα η κρίση να βαθύνει και να τεθούν στην ημερήσια διάταξη επαναστατικά καθήκοντα, ποια θα έπρεπε να είναι η κατεύθυνση της εργατικής τάξης και του κόμματος της, όσον αφορά την επικείμενη επανάσταση; Ήταν δυνατόν να υποστηριχθεί η άποψη για άμεση προλεταριακή επανάσταση ή πλατιά συμμαχία του προλεταριάτου κυρίως με την αγροτιά και τι είδους επανάσταση μπορούσε να προκύψει από αυτήν; Ο Μαρξ στο έργο του «Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1848 ως το 1850», στο οποίο γενικεύει την πείρα της επανάστασης στη Γαλλία και προσπαθώντας να απαντήσει γιατί δεν μπόρεσε το προλεταριάτο να οδηγήσει την επανάσταση πέρα από την επιβολή της δημοκρατίας και την εξουσία της αστικής τάξης έγραφε: Μόλις μια τάξη που συγκεντρώνει τα επαναστατικά συμφέροντα της κοινωνίας ξεσηκωθεί, βρίσκει άμεσα μέσα στην ίδια την κατάσταση της το περιεχόμενο και το υλικό της επαναστατικής δραστηριότητας της για να τσακίζει τους εχθρούς, για να παίρνει τα μέτρα που επιβάλλουν οι ανάγκες του αγώνα. Οι συνέπειες των πράξεών της τη σπρώχνουν πιο πέρα. Δεν αρχίζει θεωρητικές έρευνες πάνω στα καθήκοντά της. Η γαλλική εργατική τάξη δεν βρίσκονταν σε αυτή τη θέση, ήταν ακόμη ανίκανη να πραγματοποιήσει τη δική της επανάσταση και σε άλλο σημείο εφόσον οι αξιώσεις του Παρισινού προλεταριάτου ξεπερνούσαν την αστική δημοκρατία δεν μπορούσαν να αποκτήσουν άλλη υπόσταση εκτός από το νεφέλωμα της επιτροπής του Λουξεμβούργου. Αυτή ήταν η διαπίστωση του για το τι συνέβαινε. Στη συνέχεια δίνει και την εξήγηση του. Η ανάπτυξη του βιομηχανικού προλεταριάτου καθορίζεται γενικά από την ανάπτυξη της βιομηχανικής αστικής τάξης. 6 / 16

Μόνο κάτω από την κυριαρχία της αποκτά το προλεταριάτο εκείνη την πλατιά εθνική ύπαρξη που μπορεί να ανεβάσει την επανάσταση ως το ύψος μιας εθνικής επανάστασης. Μονάχα η κυριαρχία της βιομηχανικής αστικής τάξης ξεριζώνει τις υλικές ρίζες της φεουδαρχικής κοινωνίας και προλειαίνει το έδαφος που πάνω του μόνο είναι δυνατή μια προλεταριακή επανάσταση. Η βιομηχανική αστική τάξη μπορεί να κυριαρχεί μονάχα εκεί όπου η σύγχρονη βιομηχανία διαμορφώνει με δικό της τρόπο όλες τις σχέσεις ιδιοκτησίας και η βιομηχανία μπορεί να αποκτήσει αυτή τη δύναμη μονάχα εκεί όπου έχει κατακτήσει την παγκόσμια αγορά, γιατί τα εθνικά όρια δεν αρκούν για την ανάπτυξη της. Η βιομηχανία της Γαλλίας όμως στο μεγάλο μέρος της, εξασφαλίζει τη δική της εθνική αγορά μόνο χάρις σε ένα λίγο πολύ τροποποιημένο σύστημα απαγορευτικών δασμών. Αν επομένως το γαλλικό προλεταριάτο, τη στιγμή μιας επανάστασης κατέχει στο Παρίσι μια πραγματική εξουσία και επιρροή που το σπρώχνουν να προχωρήσει πιο πέρα από όσο του το επιτρέπουν τα μέσα του, στη λοιπή Γαλλία είναι συγκεντρωμένο σε ξεχωριστά, σκόρπια βιομηχανικά σημεία και χάνεται σχεδόν μέσα σε μια πλειοψηφία από αγρότες και μικροαστούς. Η πάλη ενάντια στο κεφάλαιο στην ανεπτυγμένη σύγχρονη μορφή της, η πάλη του βιομηχανικού μισθωτού εργάτη ενάντια στο βιομήχανο αστό, είναι στη Γαλλία ένα μερικό γεγονός που μπορούσε τόσο λιγότερο να δώσει το εθνικό περιεχόμενο της επανάστασης, όσο η πάλη ενάντια στους δευτερεύοντες τρόπους εκμετάλλευσης του κεφαλαίου, η πάλη του αγρότη εναντία στην τοκογλυφία και στις υποθήκες, του μικροαστού ενάντια στο μεγαλέμπορο, τον τραπεζίτη και τον εργοστασιάρχη ήταν ακόμη κρυμμένη μέσα στη γενική εξέγερση ενάντια στην αριστοκρατία του χρήματος. Δεν είναι λοιπόν ανεξήγητη η προσπάθεια του παρισινού προλεταριάτου να επιβάλλει το συμφέρον του πλάι στο αστικό συμφέρον, αντί να το επιβάλει σαν επαναστατικό συμφέρον της ίδιας της κοινωνίας. Δεν είναι ανεξήγητο ότι υπέστειλε την κόκκινη σημαία μπρος την τρίχρωμη. Οι γάλλοι εργάτες δεν μπορούσαν να κάνουν ούτε ένα βήμα μπρος, προτού η πορεία της επανάστασης ξεσηκώσει τη μάζα του έθνους που στέκεται ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, δηλαδή τους αγρότες και τους μικροαστούς ενάντια στην κυριαρχία του κεφαλαίου και προτού την αναγκάσει να ενωθεί με τους προλετάριους, τους προμάχους της [2]. (οι υπογραμμίσεις δικές μας). Με δύο λόγια το επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού στη Γαλλία το 1850 δεν μπορούσε να διαμορφώσει μια πολυπληθή εργατική τάξη και ένα ισχυρό εργατικό κίνημα τόσο ισχυρό που η πάλη του εργάτη ενάντια στο βιομήχανο να μην είναι ένα μερικό γεγονός, να μη χάνεται το προλεταριάτο μέσα στη μεγάλη πλειοψηφία των μικροαστών σ ολόκληρη τη Γαλλία. Αυτό οδήγησε το παρισινό προλεταριάτο να προσπαθήσει να επιβάλλει το συμφέρον του πλάι στο αστικό συμφέρον, αντί να το επιβάλει ως συμφέρον ολόκληρης της κοινωνίας. Αναγκαία προϋπόθεση κατά το Μαρξ ώστε το προλεταριάτο να μπορέσει να τραβήξει τις διεκδικήσεις του ως τη σοσιαλιστική επανάσταση και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση είναι να έχει κυριαρχήσει η αστική τάξη σε μια χώρα και αυτή να διαμορφώνει 7 / 16

το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Όσο αυτή η προϋπόθεση δεν υπάρχει το προλεταριάτο δεν είναι δυνατόν από μόνο του να συγκρουστεί και να νικήσει την αστική τάξη, παρά μόνο όταν ξεσηκωθεί η βασική μάζα του λαού που βρίσκεται μεταξύ της εργατικής τάξης και της αστικής τάξης, συμμαχήσει με την εργατική τάξη ενάντια στην κυριαρχία του κεφαλαίου. Και στο ζήτημα τι είδους επανάσταση μπορεί να προκύψει σε μια τέτοια κοινωνία από μια τέτοια συμμαχία ο Μαρξ αυτή την περίοδο είχε απαντήσει. Αστικοδημοκρατική επανάσταση, που όμως δεν θα σταματήσει εκεί, αλλά η ηγέτιδα δύναμη αυτής της συμμαχίας, το προλεταριάτο, θα διεκδικήσει την ολοκλήρωση της επανάστασης, διαμορφώνοντας τη δικτατορία του προλεταριάτου και οικοδομώντας το σοσιαλισμό. Να δούμε τώρα πώς έλυσε το ζήτημα του χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα η 6 η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε. το Γενάρη του 1934 Η επικείμενη επανάσταση των εργατών και των αγροτών στην Ελλάδα, αναφέρει η 6 η ολομέλεια, θα έχει αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα με τάσεις γρήγορης μετατροπής σε προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση. Η τακτική μέσω της οποίας θα διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την επαναστατική ανατροπή είναι: Ο αγώνας του κόμματος για την κατάκτηση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης, ο αγώνας κατά του φασισμού και της δημαγωγίας του, για την επιρροή πάνω στις εργαζόμενες μη προλεταριακές μάζες, πάνω στη βάση των συμφερόντων τους, ο αγώνας κατά των ρεφορμιστών, αγροτιστών.. Η ανάδειξη των καθηκόντων εκείνων της επανάστασης που είναι ικανά να ενώσουν γύρω από το προλεταριάτο τις πλατιές λαϊκές μάζες-η γη στους αγρότες, απελευθέρωση από το ζυγό του ξένου κεφαλαίου, απελευθέρωση των καταπιεζόμενων εθνικοτήτων- αποτελούν προϋπόθεση ώστε η επανάσταση αρχίζοντας σαν παλλαϊκή σοβιετική επανάσταση των εργατών και των αγροτών, λύνοντας πρώτα- πρώτα τα καθήκοντα αστικοδημοκρατικού χαρακτήρα να μπορέσει στην εξέλιξη της να περάσει σε επανάσταση σοσιαλιστική και να αποτελειώσει έτσι τη νίκη της». Για τη μετεξέλιξη της επανάστασης από αστικοδημοκρατική σε σοσιαλιστική η ολομέλεια σημειώνει: Ωστόσο, αρχίζοντας σαν αστικοδημοκρατική η επανάσταση δεν θα μπορέσει να λύσει τα επιτακτικά της καθήκοντα χωρίς να προσβάλει την κεφαλαιοκρατική ατομική ιδιοκτησία, δίχως την κατάσχεση και εθνικοποίηση των τραπεζών και επιχειρήσεων που ελέγχονται από το ξένο κεφάλαιο δίχως την εθνικοποίηση των μεγαλύτερων ελληνικών τραπεζών και μονοπωλίων. Το αναπόφευκτο αυτό πλάτεμα των μέτρων της επαναστατικής 8 / 16

εξουσίας, όπως επίσης και όλη η διεθνής κατάσταση, ιδίως η δυνατή επιρροή της πείρας της επανάστασης και σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ, καθορίζει το εντατικά γρήγορο πέρασμα της αστικοδημοκρατικής, εργατοαγροτικής επανάστασης σε προλεταριακή σοσιαλιστική. Στη συνέχεια η απόφαση κάνει αναφορά στους παράγοντες εκείνους που θα εξασφαλίσουν τη νίκη της αστικοδημοκρατικής επανάστασης και τη μετεξέλιξή της σε σοσιαλιστική. Η ηγεμονία του προλεταριάτου, γράφει η απόφαση, κατακτημένη στις μάχες που οδηγούν στη νικηφόρα επανάσταση, η έμπρακτη υποστήριξη του διεθνούς προλεταριάτου θα εξασφαλίσουν το ορμητικό πέρασμα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης στη σοσιαλιστική. Η εργατοαγροτική κυβέρνηση, που στο πρώτο στάδιο της επανάστασης πραγματοποιεί την επαναστατική δημοκρατική δικτατορία της εργατικής τάξης και της αγροτιάς με σοβιετική μορφή, θα γίνει κυβέρνηση της δικτατορίας του προλεταριάτου. Το προλεταριάτο θα εξασφαλίσει την ηγεμονία πάνω στις άλλες επαναστατικές δυνάμεις αγωνιζόμενο για τα δικά ταξικά συμφέροντα στους αγώνες που αναπτύσσονται, υπερασπίζοντας ενεργά τα συμφέροντα των συμμάχων του, των πλατύτατα εκμεταλλευόμενων εργαζομένων μαζών της υπαίθρου και των καταπιεσμένων εθνοτήτων, συνδέοντας στενά την πάλη του με την πάλη τους, το προλεταριάτο με επικεφαλής το Κ.Κ.Ε. θα εξασφαλίσει την ηγεμονία του στο επαναστατικό κίνημα, την προϋπόθεση της νίκης της εργατοαγροτικής επανάστασης και της γρήγορης μετατροπής της σε επανάσταση σοσιαλιστική. Όσο για τις κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης αναφέρει ότι είναι η εργατική τάξη και οι φτωχομεσαίες μάζες της αγροτιάς στην πάλη κατά της αντεπαναστατικής μπουρζουαζίας που υποστηρίζεται από τους πλούσιους αγρότες, η αγροτική φτωχολογιά είναι ο πιο πιστός σύμμαχος του προλεταριάτου. Τα πλατιά στρώματα των μεσαίων αγροτών καταστρεφόμενα από την εκμετάλλευση και την κρίση σπρώχνονται επίσης σ' αυτό τον αγώνα [3]. Αυτή είναι η απόφαση της 6 ης ολομέλειας της ΚΕ του Κ.Κ.Ε. Η απόφαση αυτή παρουσιάζεται ως η πηγή των δεινών για το Κ.Κ.Ε. και το λαό, διότι χώρισε όπως λένε κάποιοι, σε στάδια την επανάσταση, γιατί υπέταξε την εργατική τάξη στους μικροαστούς και σε συνδυασμό με το 7 ο συνέδριο της ΚΔ οδηγούσε την εργατική τάξη σε ενότητα με τμήματα της αστικής τάξης, ότι ολόκληρη η γραμμή των 9 / 16

αντιφασιστικών μετώπων, η οποία στηρίζεται πάνω στην σταδιοποίηση της επανάστασης υποτίθεται, ήταν η αντιστροφή της παράδοσης των ενιαίων μετώπων που προωθούσε η ΚΔ με το 3 ο και το 4 ο συνέδριο της. Άλλος αναφέρει ότι στο κείμενο της ολομέλεια της ΚΕ, αναφέρεται ότι, κυριαρχούσαν στην Ελλάδα τα μισοφεουδαρχικά κατάλοιπα, πράγμα το οποίο πουθενά δεν αναφέρεται, εξάλλου τι είδους κατάλοιπα θα ήταν αν κυριαρχούσαν; Και τέλος η στρατηγική των σταδίων και η πολιτική των λαϊκών μετώπων πληρώθηκε πολύ ακριβά από το αριστερό κίνημα. Προφανώς εδώ δεν έχουμε μια καλόπιστη κριτική και διαφωνία, αλλά μια ολοκληρωτική παραποίηση της απόφασης της 6 ης ολομέλειας. Που η απόφαση αναφέρεται σε στάδια και μάλιστα μακροχρόνια και ξεκομμένα μεταξύ τους; Ίσα-ίσα που συνδέει σταθερά το σύνολο της επαναστατικής διαδικασίας σε μια ενιαία και διαρκή πορεία, βλέπει τη δημοκρατική δικτατορία ως μια μεταβατική εξουσία ως τη δικτατορία του προλεταριάτου και μάλιστα η μετεξέλιξη της πρέπει να είναι γρήγορη. Τονίζει ιδιαίτερα την ανάγκη ενοποίησης σ αυτή τη διαδικασία των αστικών δημοκρατικών καθηκόντων με τα σοσιαλιστικά και όχι το σαφή διαχωρισμό των φάσεων της επανάστασης. Η εμμονή στην κατάκτηση της ηγεμονίας από το προλεταριάτο στη συμμαχία των Επαναστατικών δυνάμεων ακριβώς αυτό το στοιχείο υπογραμμίζει, τη δυνατότητα δηλαδή να μην διακοπεί η συνέχεια της επανάστασης, διότι ακριβώς η κατάκτηση της ηγεμονίας από το προλεταριάτο είναι εκείνο το στοιχείο που θα εγγυηθεί τη διαδικασία αυτή. Με ορθό τρόπο επίσης αντιμετωπίζει το ζήτημα των συμμαχιών. Σύμμαχος του προλεταριάτου είναι η φτωχή αγροτιά, ενώ για τους μεσαίους αγρότες θεωρεί ότι υπάρχει δυνατότητα να τραβηχτούν στη συμμαχία, βοηθούντων γι' αυτό των συνθηκών της κρίσης που επικρατούσαν και του ξεκληρίσματος τους και φυσικά κάτω από τη δράση του προλεταριάτου, ενώ τους πλούσιους αγρότες τους θεωρεί συμμάχους τη αστικής τάξης. Η απόφαση της 6 ης ολομέλειας της ΚΕ του Κ.Κ.Ε. στηρίζεται στο πρόγραμμα της ΚΔ που ψηφίστηκε στο 6 ο συνέδριο της και κατά βάση είναι σύμφωνη με τις λενινιστικές επεξεργασίες για τη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς και τη μετεξέλιξη της αστικής επανάστασης σε δικτατορία του προλεταριάτου. Εκ των πραγμάτων ανακύπτει ένα σημαντικό ζήτημα. Υλοποιήθηκε η στρατηγική της 6ης ολομέλειας στη χώρα μας, ιδιαίτερα στην περίοδο της κατοχής και του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα; Ο ηρωικός αγώνας του ελληνικού λαού στην κατοχή οδηγήθηκε στην ήττα λόγω της στρατηγικής του Κ.Κ.Ε., όπως ισχυρίζεται η σημερινή ηγεσία του, οι τροτσκιστές- πρώτοι διδάξαντες αυτοί- και διάφοροι άλλοι; Μπορεί να ενοχοποιηθεί εν τέλει η στρατηγική της 6ης ολομέλειας για την ήττα του κινήματος την περίοδο της απελευθέρωσης και του Δεκέμβρη; 10 / 16

Αν θέλουμε να δούμε με ειλικρίνεια την πραγματικότητα πρέπει να πούμε καθαρά ότι στρατηγική του Κ.Κ.Ε. υλοποιήθηκε ολοκληρωτικά κατά το πρώτο μέρος της, ως την αστικοδημοκρατική επανάσταση και την οικοδόμηση της εξουσίας της δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και αγροτιάς, της λαοκρατίας. Δεν μπόρεσε όμως να φθάσει ως την ολοκλήρωση της, με την κατάκτηση δηλαδή της εξουσίας από το προλεταριάτο και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, ταλαντεύθηκε, συμβιβάστηκε και τελικά ηττήθηκε. Η στρατηγική του 34 υλοποιήθηκε μέσα στις συνθήκες του πολέμου και του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Η γραμμή της εθνικοαπελευθερωτικής πάλης και της δημιουργίας του ΕΑΜ είχε πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Δημιούργησε μια πανίσχυρη κοινωνική και πολιτική συμμαχία με εθνικοαπελευθερωτικό και μαζί ταξικό-επαναστατικό περιεχόμενο στην οποία ηγεμόνευε η εργατική τάξη και την καθοδηγούσε το κόμμα της, το Κ.Κ.Ε. Μέσα από τον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο που στις απελευθερωμένες περιοχές δημιουργούσε αντικειμενικά μια νέα εξουσία. Την εξουσία του ΕΑΜ που ήταν η δημοκρατική δικτατορία. Υλοποιήθηκε μέσα σε συνθήκες που το ΕΑΜ είχε με το μέρος του την συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Άρα η δημοκρατική δικτατορία είχε ισχύ και στις μη απελευθερωμένες περιοχές. Υλοποιήθηκε με τους θεσμούς εξουσίας: ΕΛΑΣ, Λαϊκή Πολιτοφυλακή, ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, Εθνική Αλληλεγγύη, Λαϊκή αυτοδιοίκηση και Λαϊκή δικαιοσύνη. Και τέλος, με την κυβέρνηση του Βουνού. Αυτή ήταν η νέα εξουσία. Ήταν η δημοκρατική δικτατορία. Το πρόγραμμα του 34 ότι ήταν να δώσει το είχε δώσει πριν την τελική απελευθέρωση της χώρας. Χρειαζόταν ένα καινούργιο πρόγραμμα, τις κατευθύνσεις του οποίου η στρατηγική του 1934 και περιείχε, τη μετεξέλιξη δηλαδή της δημοκρατικής δικτατορίας σε δικτατορία του προλεταριάτου: Έχουμε έτοιμη την εξουσία. Τι θα την κάνουμε; Εδώ κρίθηκε το κοινωνικό ζήτημα στην Ελλάδα στις συνθήκες που δημιούργησε ο πόλεμος. Στο τέλος του πολέμου το ερώτημα δεν ήταν ποιος θα πάρει την εξουσία; Αυτό είχε λυθεί. Το ερώτημα ήταν τι θα κάνει την εξουσία αυτός που την έχει. Κι εμείς αντί να πάρουμε όλα τα μέτρα για την εδραίωση της εξουσίας που είχαμε στα χέρια μας, πήγαμε στο Λίβανο και δημιουργήσαμε όρους δυαδικής εξουσίας: Μια ήταν η δική μας εξουσία που είχε την στήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού και δεύτερη ήταν η εξουσία της αστικής τάξης -κυβέρνηση Παπανδρέουπου στηριζόταν στην δική μας ανοχή και στη συνέχεια στους Άγγλους τους οποίους εμείς αφήσαμε να μπουν στη χώρα. Απέμενε να κυριαρχήσει σε όλη την Ελλάδα με την αποχώρηση των κατακτητών, να εγκατασταθεί στην Αθήνα και να ολοκληρώσει τα αστικοδημοκρατικά μέτρα, να φροντίσει για το ψωμί του λαού, την τιμωρία των συνεργατών των κατακτητών, τη διάλυση των ταγμάτων ασφάλειας και των φασιστικών ομάδων και συνεργατών των κατακτητών, τη βαθειά αναμόρφωση της κρατικής μηχανής απαλλάσσοντάς την από τα φασιστικά στοιχεία και τους μηχανισμούς της αστικής τάξης που κυριαρχούσαν στο εσωτερικό της και βάζοντας στη θέση τους, τους δικούς της θεσμούς, την εθνικοποίηση των ξένων τραπεζών και επιχειρήσεων κ.λπ. και να μετατραπεί σε δικτατορία του προλεταριάτου. Όλες οι προϋποθέσεις γι' αυτό υπήρχαν. Αυτό πιθανόν να σήμαινε διάσπαση στο εσωτερικό του 11 / 16

ΕΑΜ με πιθανή αποχώρηση ορισμένων αστικών στοιχείων και ορισμένων δυνάμεων. Αυτό εξάλλου ήταν αναμενόμενο, δεν θα πήγαιναν αυτοί ως τη δικτατορία του προλεταριάτου. Το στοιχείο αυτό δεν είχε πολύ μεγάλη σημασία και σε τελική ανάλυση σε όλες τις επαναστάσεις παρατηρείται. Αυτά προέβλεπε η 6 η ολομέλεια και καθόλου μια εκδημοκρατισμένη αστική εξουσία που περιγράφει η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. Πουθενά η 6 η ολομέλεια δεν προέβλεπε, ότι ενώ είχε επιτευχθεί η ενότητα της εργατικής τάξης κάτω από την καθοδήγηση του Κ.Κ.Ε., η συσπείρωση του πολύ μεγάλου μέρους της αγροτιάς και του λαού γύρω από την εργατική τάξη και αποδεχόταν την ηγεμονία της, ενώ είχε δημιουργήσει πραγματική εξουσία, αντί ηγεσία του Κ.Κ.Ε. και του ΕΑΜ να ολοκληρώσει την επανάσταση, αποφάσισε να πάει στο Λίβανο και την Καζέρτα για να διαπραγματευτεί με την αστική τάξη και την κυβέρνηση του Καϊρου, να υπαγάγει τον ΕΛΑΣ στο βρετανικό στρατηγείο και τελικά να συμμετέχει στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας και να παραδώσει την εξουσία που η ίδια κατείχε. Η εξέλιξη αυτή ήταν ανατροπή και παραποίηση της στρατηγικής του Κ.Κ.Ε. και όχι η υλοποίησή της. Εδώ τίθεται ένα πελώριο ζήτημα. Γιατί η κατοχική ηγεσία του Κ.Κ.Ε. συμπεριφέρθηκε μ αυτό τον τρόπο; Γιατί από τις αρχές του 1944 όταν το ΕΑΜ επικρατούσε έναντι των αντιπάλων του και η ήττα του άξονα και η απελευθέρωση της χώρας ήταν πλέον άμεση αντί στο εσωτερικό του ΕΑΜ και στο λαό να τροποποιεί τη σχέση εθνικοαπελευθερωτικού/ ταξικού- επαναστατικού και να προετοιμάζεται για την εξουσία, πορεύτηκε στο συμβιβασμό και την ήττα; Εδώ πολλά μπορούν να λεχθούν και λέγονται. Μια τέτοια συζήτηση όμως ανοιχτά και χωρίς προσχήματα και εκ των υστέρων δικαίωση των θέσεων ορισμένων ποτέ δεν έγινε. Δεν έγινε επιστημονική προσπάθεια να ερμηνευθεί το γεγονός αυτό. Άλλοι επιμένουν ότι η ΕΣΣΔ αξίωσε την υποταγή του Κινήματός μας στους Άγγλους, ότι το προκαθόρισε η συμφωνία της Γιάλτας, άλλοι ότι φταίνε τα στάδια και η στρατηγική του Κ.Κ.Ε., άλλοι βλέπουν το φως το αληθινό εντελώς πρόσφατα κ.λπ. Προφανώς για αυτή την εξέλιξη οι λόγοι είναι πολλοί. Εκείνο που δεν μπορεί να ενοχοποιηθεί όμως είναι η στρατηγική του Κ.Κ.Ε. Δεν έφταιξε το 1934 για το 1944 όπως ισχυρίζεται η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. Η στρατηγική του Κ.Κ.Ε. δεν ήταν αυτή που περιέγραφε στην 44 η συνεδρίαση της ΠΕΕΑ στις 27 Ιουλίου 1944, ο τότε γραμματέας του, Γιώργος Σιάντος [4] και ουσιαστικά προς το τέλος της κατοχής εφαρμοζόταν στο κίνημα. Η γραμμή αυτή προέβλεπε μια κυβέρνηση, αν όχι από κοινού, τουλάχιστον όχι σε αντιπαράθεση και σύγκρουση με την αστική τάξη, η οποία θα έλυνε όλα τα προβλήματα, το αγροτικό, τη βιομηχανική ανάπτυξη, θα βελτίωνε τους όρους ζωής του λαού, θα δημιουργούσε λαϊκή παιδεία κτλ και τότε θα ερχόταν η ώρα της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία και να οικοδομήσει το σοσιαλισμό. Αυτή ήταν χειρότερη από καρικατούρα του λενινισμού. Αυτή ήταν πράγματι στρατηγική με στάδια, στρατηγική παράδοσης, δεν ήταν όμως η στρατηγική του Κ.Κ.Ε. που χάραξε η 6 η 12 / 16

ολομέλεια. Τίθεται για άλλη μια φορά το ζήτημα των αντιλήψεων της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε. για το χαρακτήρα της επανάστασης και τους παράγοντες που τον προσδιορίζουν σε μια χώρα. Στο κείμενο του ΠΓ αναφέρεται ότι ο χαρακτήρας της επανάστασης σε μία ώρα καθορίζεται από το χαρακτήρα της εποχής [5]. Από τη στιγμή που ο καπιταλισμός περνάει στο στάδιο του ιμπεριαλισμού οι επαναστάσεις θα είναι σοσιαλιστικές. Για τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης και τις Ηνωμένες πολιτείες από το τέλος του 19 ου αιώνα οι επαναστάσεις που θα ξεσπούσαν θα ήταν σοσιαλιστικές, για το σύνολο της Ευρώπης και σχεδόν παγκόσμια μετά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. αντιλαμβάνεται και αυτό το ζήτημα με μεταφυσικό τρόπο, όπως γενικότερα την ιστορική εξέλιξη. Δεν υπάρχουν σταθερά χρονικά σημεία τα οποία διαιρούν τις ιστορικές εποχές. Δεν μπορεί να θέτει κανείς ημερομηνίες και η ιστορία να υπακούει σε αυτές. Στην Αγγλία, τη Γερμανία, στις ΗΠΑ και άλλες αναπτυγμένες χώρες ο μονοπωλιακός καπιταλισμός αναπτύχθηκε προς το τέλος του 19 ου αιώνα, σε άλλες βόρειες ευρωπαϊκές χώρες λίγο αργότερα, στα Βαλκάνια σημαντικά αργότερα. Η οικονομική και πολιτική ανάπτυξη εξελίσσεται ανισόμετρα από χώρα σε χώρα και επιπλέον κάθε χώρα ακολουθεί διαφορετική ιστορική διαδρομή. Αλλού η ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων ώθησε στο περιθώριο της ιστορίας αναχρονιστικές επιβιώσεις προηγούμενων κοινωνικοοικονομικών σχηματισμών, αλλού αυτές παρέμεναν και επιδρούσαν στην οικονομική και κοινωνική εξέλιξη. Κατά συνέπεια άλλο είναι και το σύστημα των αντιθέσεων που κινούν την εξελίξεις σε κάθε χώρα. Στην Αγγλία από το 18 ο αιώνα δεν ετίθετο θέμα αστικοδημοκρατικής επανάστασης, στην Ρωσία του 1917 ξέσπασε αστική επανάσταση, σε άλλες χώρες ξέσπασαν αστικές επαναστάσεις ακόμη και μετά το Β παγκόσμιο πόλεμο, πιθανόν σε κάποιες χώρες της Αφρικής να μην υπάρχουν οι προϋποθέσεις της σοσιαλιστικής επανάστασης ακόμη. Για όσους γνωρίζουν καλύτερα από πιο κοντά τις αντιλήψεις ηγετικών στελεχών του Κ.Κ.Ε., η ύπαρξη των λαθεμένων αυτών αντιλήψεων δεν είναι καθόλου παράξενη. Θεωρούν ότι από το τέλος του 19 ου αιώνα στην Ελλάδα είχαν αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό οι καπιταλιστικές σχέσεις, ότι δεν υπήρχαν προβλήματα και λόγοι για να έχει στο πρόγραμμά του το Κ.Κ.Ε. τη στρατηγική της αδιάκοπης επανάστασης. Ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι είναι λάθος, η άποψη ότι υπήρχαν κολλήγοι στις αρχές του 20 ου αιώνα στη Θεσσαλία, αλλά εργάτες γης και η αγροτική οικονομία ήταν καπιταλιστική, άρα ήταν λάθος η οποιαδήποτε σκέψη για αστικοδημοκρατική επανάσταση. Από όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως εξάγεται με σαφήνεια το συμπέρασμα ότι δεν αμφισβητείται απλά η στρατηγική του Κ.Κ.Ε. και ιδιαίτερα το πρόγραμμα που επεξεργάστηκε η 6 η ολομέλεια του 1934. Εδώ είναι πολύ πιο σοβαρά τα πράγματα. 13 / 16

Πλήττεται ο ίδιος ο χαρακτήρας του Κ.Κ.Ε. και του κομμουνιστικού κινήματος. Έχουμε απόρριψη του Λένιν, όχι μόνο ως προς τη στρατηγική της επανάστασης και το στόχο της δημοκρατικής δικτατορίας, αλλά σε θεμελιακά ζητήματα όπως: η ανάγκη ενότητας εργατικής τάξης, η αναγκαιότητα των πολιτικών και των κοινωνικών συμμαχιών, ολόκληρη η στρατηγική της προλεταριακής επανάστασης που επεξεργάστηκε ο Λένιν για την εποχή του ιμπεριαλισμού, απορρίπτονται πολύ ουσιαστικά ζητήματα που έθεσαν οι Μαρξ και Έγκελς, απορρίπτεται η δράση και η ιστορία της ΚΔ από τη δεκαετία του 20 ακόμη, με πιο χαρακτηριστικά σημεία την τακτική του ενιαίου μετώπου της εργατικής τάξης, το πρόγραμμα της ΚΔ που επεξεργάστηκε το 6 ο συνέδριο της, την τακτική των αντιφασιστικών μετώπων κ.λπ. Απορρίπτεται ως ρεφορμιστικό ολόκληρο το κομμουνιστικό κίνημα στην Ευρώπη και σε όλο το κόσμο. Η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. συμπλέει με τον αριστερισμό και σε πολλές περιπτώσεις με δεξιά οπορτουνιστικά στοιχεία στην κοινή βάση αμφισβήτησης της ιστορίας του Κ.Κ.Ε. και ανατροπής του επαναστατικού χαρακτήρα του, αμφισβήτησης της ΚΔ και του μαρξισμού-λενινισμού, βάζοντας στη θέση του ένα εκλεκτικιστικό σύστημα αστικών και μικροαστικών αντιλήψεων. Δ Δημητριάδης 1ο μέρος 2ο μέρος [1] Πρόγραμμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Λαϊκό βιβλιοπωλείο, σ. 81-85 [2] Κ Μαρξ Ταξικοί Αγώνες στη Γαλλία, διαδεχθεί έργα τόμος 51, σ. 159-161 14 / 16

[3] Τα αποσπάσματα αυτά παρατίθενται από την απόφαση της ολομέλειας της ΚΕ του Κ.Κ.Ε., επίσημα κείμενα τ. τέτ αρτος σ. 24-26 [4] Η 6 η ολομέλεια, έλεγε ο Γ Σιάντος, έκανε τη διαπίστωση ότι η Ελλάδα είναι προπαντός χώρα γεωργική και καθυστερημένη, χωρίς μεγάλη βιομηχανία, χώρα εξαρτημένη από το εξωτερικό. Αυτή η αντικειμενική κατάσταση δεν σηκώνει σοσιαλισμό. Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό, και αν ακόμα όλος ο κόσμος μας πει πάρετε την και κάνετε σοσιαλισμό. Γιατί τέτοια ήταν και είναι η κατάσταση της χώρας. Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, σε αστικοδημοκρατικές αλλαγές της κατάστασης Καθήκον της προοδευτικής μερίδας του ελληνικού λαού, είναι να λύσει αυτά τα προβλήματα ( το αγροτικό, το βιομηχανικό, ιδιοκτησία, βελτίωση των όρων ζωής, λαϊκή παιδεία, διοίκηση, γλώσσα, δικαιώματα της γυναίκας κ.λπ.). Οι αλλαγές που ωριμάζουν άμεσα είναι αστικοδημοκρατικές. Αφού λυθούν όλα τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη. 15 / 16

Αρχείο της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), Πρακτικά Συνεδριάσεων εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή. [5] ΚΟΜΕΠ Νο 6, σ. 39 16 / 16