ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2017 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Μάθημα: Νέα Ελληνικά Ημερομηνία και ώρα εξέτασης: ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ------ (-) ΣΕΛΙΔΕΣ Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) ΜΕΡΗ. Να απαντήσετε σε ΟΛΑ τα ερωτήματα. ΜΕΡΟΣ Α : ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Αποτελείται από δέκα (10) ερωτήσεις. Να απαντήσετε και στις δέκα (10) ερωτήσεις. Η κάθε ερώτηση βαθμολογείται ως εξής: Ερώτηση Α.Ι.1. (Μονάδες 8) Ερώτηση Α.Ι.2. (Μονάδες 2) Ερώτηση Α.Ι.3. (Μονάδες 4) Ερώτηση Α.Ι.4. (Μονάδες 2) Ερώτηση Α.Ι.5. (Μονάδες 3) Ερώτηση Α.Ι.6. (Μονάδες 3) Ερώτηση Α.Ι.7. (Μονάδες 2) Ερώτηση Α.Ι.8. (Μονάδες 4) Ερώτηση Α.Ι.9. (Μονάδες 2) Ερώτηση Α.ΙΙ. (Μονάδες 40) ΤΕΛΟΣ ΜΕΡΟΥΣ Α ΜΕΡΟΣ Β : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Β 1
ΜΕΡΟΣ Α : ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 70) Το γιατί και το πώς στην Παιδεία Καλοδεχούμενος είναι κάθε φορά ο διάλογος για την Παιδεία. Απαραίτητη, ωστόσο, προϋπόθεση είναι να κατανοούμε το τι εννοούμε Παιδεία. Μήπως, όμως, μερικοί εννοούν ακόμα, μόνο την εκπαίδευση στη διδακτέα γνωσιακή ύλη; Παρακολουθώντας τον νέο εθνικό διάλογο, ο κάθε ενδιαφερόμενος αναγνώστης θα βρει πάλι μαζί με τον πλούτο ιδεών, οραμάτων, προτάσεων και σωρεία εκπαιδευτικών προβλημάτων. Η προσέγγιση των εν λόγω εκπαιδευτικών ζητημάτων μπορεί να είναι συχνά άριστη, αλλά η προσθετική μη επίλυσή τους καταλήγει στη δημιουργία του υπαρκτού ελλείμματος Παιδείας. Δεν έχουμε ουσιαστικό έλλειμμα εκπαίδευσης. Οι παρεχόμενες γνώσεις καθιστούν λ.χ. τους αποφοίτους των πανεπιστημίων μας ευπρόσδεκτους σε άλλες προηγμένες χώρες. Γιατί, λοιπόν, Παιδεία; Διότι η καλλιέργεια, η μόρφωση, οι αρχές μας, οι αξίες μας, η Παιδεία μας δηλαδή, είναι που μας κάνουν ανθρώπους όχι η εκπαίδευση από μόνη της. Μπορεί, βέβαια, η Παιδεία και η εκπαίδευση να είναι οι δύο διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος, της μάθησης, αλλά όταν παίζουμε με την τύχη των νέων γενεών, είναι άλλο η κορόνα κι άλλο τα γράμματα. Γι' αυτό η έμφαση πρέπει να είναι στην Παιδεία, κάτι όμως, που δεν τεκμαίρεται από τον τρέχοντα διάλογο ως τώρα. Κι εδώ έρχεται και το πώς. Πώς, δηλαδή, θα μετουσιώσουμε έναν άγουρο παιδικό εγκέφαλο σε μιαν αξιακή προσωπικότητα; Συλλαβίζουμε συνέχεια την αναγκαιότητα καλλιέργειας της κριτικής σκέψης του μαθητή, της δημιουργικότητάς του και άλλων ποιοτικών χαρακτηριστικών, περισσότερο όμως, υπό το πρίσμα της εκπαίδευσής του. Αμέτρητες οι παιδαγωγικές θεωρίες και οι εκπαιδευτικές πρακτικές, παραδοσιακές και πιο σύγχρονες, όλες να προσφέρουν κάτι στην ανάπτυξη αυτών που ψελλίζουμε. Αλλά κι όλες μαζί να ομολογούν έλλειμμα Παιδείας. Τελευταία επιστρατεύονται ευρήματα και από τις νευροεπιστήμες που πλουτίζουν την αντίληψή μας περί εγκεφάλου και μάθησης, αλλά είτε αγνοούνται εν πολλοίς είτε δικαιολογημένα κάποια από αυτά είναι πρόωρα και ενέχουν κάποιον κίνδυνο. Κάποια, όμως, είναι ενθαρρυντικά προς αξιοποίηση για ένα πιο σύγχρονο παιδαγωγικο-εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θα μετατρέπει τον εκπαιδευτικό εμπειρισμό σε παιδαγωγικό επιστημονισμό που είναι η βάση επίλυσης και των προαναφερθέντων εκπαιδευτικών προβλημάτων. Σήμερα λ.χ., έχουμε σημαντικές επιστημονικές σταθερές που μπορούν να μορφοποιήσουν ένα καταλληλότερο παιδαγωγικό πλαίσιο. Είναι αποδεκτό, π.χ., πως ο εγκέφαλός μας λειτουργεί ολιστικά, παρά τη διαμερισματοποίησή του σε κέντρα νοητικών, μνημονικών και συναισθηματικών περιοχών. Γι αυτό η διαθεματικότητα, ως σφαιρική προσφορά και κατάκτηση γνώσεων και αξιών, κινείται στο επίπεδο του παιδαγωγικο-εκπαιδευτικού επιστημονισμού. Πόσο, όμως, προσέχτηκε και πόσο αξιοποιήθηκε τόσα χρόνια από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, που έχει «επισκεφθεί» στην υποχρεωτική εκπαίδευση; 2
Μιλάμε, επίσης αποσπασματικά, και με κομπορρημοσύνη πολλές φορές, για το μαγικό εκπαιδευτικό ραβδί των νέων τεχνολογιών. Αλλά, γιατί όμως, η ως τώρα εισαγωγή τους στην εκπαίδευση δεν μετασχημάτισε ουσιαστικά την αποτελεσματικότητα της τάξης; Ερώτημα προερχόμενο από πολλές έρευνες. Έχουμε, λοιπόν, τώρα κάποιες παιδαγωγικές σταθερές και του πώς. Και όπως υποστήριξε ο Νίτσε: «Αν έχεις ένα γιατί για να ζεις, μπορείς να αντέξεις σχεδόν και το πώς». Να αντέξουν θεσμοί και εκπαιδευτικοί το πώς θα βελτιωθεί το παιδαγωγικό πλαίσιο και συνακόλουθα η εκπαίδευση. Διότι οι γνώσεις και οι θεωρίες μας είναι πρόσκαιρες και θνητές, όπως σοφά υποστηρίζει ο Πόπερ και πολλές διαψεύδονται και υποκαθίστανται, υπακούοντας σε μια εξελικτική επιστημολογία. Αυτό σημαίνει πρόοδος: Να λέμε όχι στις αγκυλώσεις, να έχουμε εύπλαστη πρόθεση στο γιατί και το πώς της Παιδείας. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης Διασκευή Ημερομηνία λήψης αρχείου: 14 Μαρτίου 2017 Ημερομηνία δημοσίευσης αρχείου: 10 Απριλίου 2016 Ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=791175 Α.Ι. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗΣ (ΜΟΝΑΔΕΣ 30) Α.Ι.1. Να γράψετε περίληψη του κειμένου, έκτασης 120 140 λέξεων. Το κείμενό σας πρόκειται να δημοσιευτεί στη στήλη της μαθητικής εφημερίδας του σχολείου σας: «Παιδεία - Εκπαίδευση». (μονάδες 8) Α.Ι.2. Ο συντάκτης στο κείμενό του υποστηρίζει τη θέση ότι υπάρχει έλλειμμα παιδείας. Να εξηγήσετε πώς τεκμηριώνει τη θέση του. Α.Ι.3. «Μιλάμε, επίσης αποσπασματικά, και με κομπορρημοσύνη πολλές φορές, για το μαγικό εκπαιδευτικό ραβδί των νέων τεχνολογιών. Αλλά, γιατί όμως, η ως τώρα εισαγωγή τους στην εκπαίδευση δεν μετασχημάτισε ουσιαστικά την αποτελεσματικότητα της τάξης; Ερώτημα προερχόμενο από πολλές έρευνες». Σε κείμενό σας 80-100 λέξεων: (α) Να αναπτύξετε τη θέση του συγγραφέα, (β) Να δώσετε τη δική σας απάντηση απέναντι στο ερώτημά του. (μονάδες 4) Α.Ι.4. Στην τελευταία παράγραφο: «Έχουμε, λοιπόν, τώρα κάποιες παιδαγωγικές σταθερές στο γιατί και το πώς της Παιδείας» εντοπίζεται, ως τρόπος πειθούς, η επίκληση στην αυθεντία. Να βρείτε ένα (1) μέσο πειθούς για τον πιο πάνω τρόπο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένα στοιχεία από την παράγραφο. Α.Ι.5. Να εντοπίσετε ένα (1) ρητορικό ερώτημα στην 5 η παράγραφο: «Γι αυτό η διαθεματικότητα από πολλές έρευνες» και να εξηγήσετε τον σκοπό που εξυπηρετεί στο συγκεκριμένο απόσπασμα. 3
(μονάδες 3) Α.Ι.6. Να εντοπίσετε ένα (1) παράδειγμα μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας στην τρίτη 3 η παράγραφο: «Πώς, δηλαδή, έλλειμμα παιδείας». Να εξηγήσετε ποιον σκοπό εξυπηρετεί με αυτή την επιλογή του ο συγγραφέας. (μονάδες 3) Α.Ι.7. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω φράσεις, αντικαθιστώντας καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλη συνώνυμη, διατηρώντας τον γραμματικό τους τύπο: α. Μιλάμε, επίσης αποσπασματικά, και με κομπορρημοσύνη... β. Να λέμε όχι στις αγκυλώσεις Α.Ι.8. Να αναλύσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις στα συνθετικά τους μέρη: α. Υποκαθίστανται β. Εύπλαστος γ. Να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη με το δεύτερο συνθετικό καθεμιάς από τις πιο πάνω υπογραμμισμένες λέξεις. (μονάδες 4) Α.Ι.9. Να γράψετε μια (1) ομόρριζη λέξη (απλή ή σύνθετη) που απορρέει από το δεύτερο (β ) συνθετικό της καθεμιάς από τις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις: α. Κάποια όμως, είναι ενθαρρυντικά προς αξιοποίηση για ένα πιο σύγχρονο παιδαγωγικο-εκπαιδευτικό σύστημα. β. και με κομπορρημοσύνη πολλές φορές, για το μαγικό εκπαιδευτικό ραβδί των νέων τεχνολογιών. Α.IΙ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 40) «Διότι οι γνώσεις και οι θεωρίες μας είναι πρόσκαιρες και θνητές, όπως σοφά υποστηρίζει ο Πόπερ και πολλές διαψεύδονται και υποκαθίστανται υπακούοντας σε μιαν εξελικτική επιστημολογία. Αυτό σημαίνει πρόοδος: Να λέμε όχι στις αγκυλώσεις, να έχουμε εύπλαστη πρόθεση στο γιατί και το πώς της Παιδείας». Σε άρθρο σας, που θα δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, να αναφερθείτε με τρία παραδείγματα στα τεχνολογικά επιτεύγματα που αναβαθμίζουν 4
τη σύγχρονη εκπαίδευση και στα απαραίτητα στοιχεία που πρέπει να χαρακτηρίζουν τον/την αποτελεσματικό/ή εκπαιδευτικό σ ένα σύγχρονο και δημιουργικό σχολείο. (Έκταση: 450 500 λέξεις) Σημείωση: Δεν επιτρέπεται να αναφέρετε το ονοματεπώνυμό σας ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο το οποίο μπορεί να αποκαλύψει την ταυτότητά σας. ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Β ΜΕΡΟΣ Β : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 30) 5