ΦΥΣΙΚΟΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΣΧ.ΕΤΟΣ 2013-2014 ΤΑΞΗ Β
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ιαματικοί φυσικοί πόροι: είναι όλα εκείνα τα γήινα φυσικά υλικά, που στην αυθεντική τους κατάσταση δηλ. χωρίς αλλαγή ή μετατροπή των φυσικών ή χημικών τους χαρακτηριστικών, ασκούν ιδιαίτερες βιολογικές δράσεις. Ιαματικός τουρισμός :είναι η εναλλακτική εκείνη μορφή τουρισμού, η οποία αποσκοπεί στην ίαση και φροντίδα της σωματικής και ψυχικής υγείας του ανθρώπου, με τη χρήση ιαματικών φυσικών πόρων.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Στερεά: Είναι τα ανόργανα, οργανικά ή μικτά πηλοειδή. Υγρά: Είναι τα νερά αυτοφυών πηγών ή γεωτρήσεων. Αεριούχα: Είναι οι εκπομπές αερίων ή υδρατμών.
Οι θεραπευτικές ιδιότητες των νερών αυτών ήταν γνωστές από τα ιστορικά χρόνια. Ο Ηρόδοτος φέρεται να είναι ο πρώτος που παρατήρησε τη θεραπευτική τους επίδραση στον άνθρωπο, ενώ ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε συστηματικά με το αντικείμενο (κατηγοριοποίησε τις πηγές και κατέγραψε τις ασθένειες στις οποίες είχαν ευεργετική επίδραση).
ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Στη χώρα μας από το 1920 μέχρι και το 2007 αναγνωρίστηκαν 88 ιαματικοί πόροι. Οι περισσότερες ιαματικές πηγές βρίσκονται κοντά στις ακτές, λιγότερες σε πεδινές εκτάσεις και ακόμα λιγότερες σε ορεινούς όγκους. Η κατανομή αυτή σχετίζεται με τη μορφολογία της χώρας μας και είναι αποτέλεσμα των παρακάτω παραγόντων: Τεκτονικός προσανατολισμός: Στα μεγάλα ρήγματα και στις διασταυρώσεις τους με άλλα ρήγματα, νεότερης γεωλογικής ηλικίας, δημιουργήθηκαν οι απαραίτητες συνθήκες για το σχηματισμό και την κυκλοφορία του νερού των θερμών πηγών.
Ηφαιστειότητα: Οι θερμές πηγές αποτελούν μεταηφαιστειακά γεγονότα πχ στο ηφαιστειακό τόξο του νοτίου Αιγαίου όπου εμφανίζονται θερμές πηγές στα ηφαιστειακά κέντρα Αίγινας, Μεθάνων, Μήλου, Νισύρου, Κω.
Τοπικές γεωλογικές συνθήκες : Θερμές ή ψυχρές πηγές εμφανίζονται σε ορεινές περιοχές στις οποίες κατά το παρελθόν συνέβησαν τεκτονικά γεγονότα.
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΘΕΡΜΩΝ ΠΗΓΩΝ Οι εμφανίσεις θερμών πηγών μπορούν να ταξινομηθούν σε σχέση με την προέλευσή τους στις παρακάτω κατηγορίες: Α) Προέλευση μετεωρική Πρόκειται για μετεωρικά νερά, που κατείσδυσαν, πέρασαν μέσα από ρωγμές ή διακλάσεις. Κατά τη διαδρομή τους τα νερά αυτά διαλύουν άλατα ορυκτών και εμπλουτίζονται σε συστατικά, ενώ η θερμοκρασία τους αυξάνεται κατά 3 ο C κάθε 100 μέτρα που διανύουν μέσα στη γη. Για τα ιαματικά νερά αυτού του είδους η θερμοκρασία σπάνια ξεπερνά τους 35 ο C με 40 ο C, ενώ τα χημικά χαρακτηριστικά τους ποικίλουν ανάλογα με την περιοχή από την οποία προέρχονται.
Β) Προέλευση ενδογενής Μαγματική: Τα νερά αυτά είναι υπέρθερμα, έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα και η χημική τους σύσταση είναι ανεξάρτητη από το πέτρωμα από το οποίο εμφανίζονται.
Ηφαιστειακή προέλευση: Τα νερά αυτά προέρχονται από στερεοποίηση της λάβας και από υδρατμούς που η προέλευσή τους οφείλεται σε ηφαιστειακή δράση. Οι υδρατμοί αυτοί συνοδεύονται από ανθρακικά αέρια, άζωτο, διοξείδιο του θείου, υδροχλώριο, υδροφθόριο και υδρόθειο. Προέλευση από χημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν μέσα στο φλοιό απελευθερώνοντας νερό.
Γ) Απολιθωμένο νερό Τα ιζήματα που αποτίθενται στο θαλάσσιο περιβάλλον, περιέχουν νερό, ένα μέρος του οποίου έχει εγκλειστεί στα πετρώματα. Έτσι δημιουργούνται τα απολιθωμένα νερά που είναι πλούσια σε χλώριο, βρώμιο και ιώδιο. Δ) Μεικτή προέλευση Πολλές φορές τα ιαματικά νερά έχουν μεικτή σύσταση, δηλ. προέρχονται από την ανάμειξη νερών ενδογενούς(ηφαιστειακής) και εξωγενούς προέλευσης (μετεωρικής).
ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Είναι τα ακόλουθα: 1. Χημική σύσταση 2. Τα αέρια που μπορεί να περιέχουν 3. Η θερμοκρασία 4. Η ραδιενέργεια 5. Οι φυσικοχημικές παράμετροι 6. Τα λιγότερο γνωστά συστατικά τους 7. Οι αποθέσεις που δημιουργούν στην έξοδό τους 8. Χρώμα, οσμή,γεύση.
ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ Τα συστατικά των ιαματικών νερών μπορεί να προέρχονται από την απόπλυση και διάλυση των πετρωμάτων μέσα από τα οποία κυκλοφορεί το νερό ( εξωγενής προέλευση) ή από τη δράση του μάγματος και την ηφαιστειότητα που λαμβάνει μέρος στο βάθος του φλοιού της γης ( ενδογενής προέλευση).
Κυριότερα ανιόντα ιαματικών νερών: Χλώριο(Cl-), βρώμιο(br), θειική ρίζα(so4), οξυανθρακικό ιόν(hco3), ιώδιο(i). Κυριότερα κατιόντα ιαματικών νερών: Νάτριο(Na), κάλιο(k), λίθιο(li),ασβέστιο(ca), μαγνήσιο(mg), δισθενής σίδηρος (Fe)και τρισθενής σίδηρος(fe).
ΑΕΡΙΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΤΑ ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΝΕΡΑ Αυτά είναι κυρίως το διοξείδιο του άνθρακα και το υδρόθειο ενώ μπορεί ακόμα να υπάρχουν άζωτο, ευγενή αέρια, μεθάνιο, υδρογόνο και οξυγόνο. Ο εμπλουτισμός των ιαματικών νερών είναι κυρίως ενδογενής.
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Είναι από τα σπουδαιότερα φυσικά χαρακτηριστικά των μεταλλικών νερών, αφού από αυτήν εξαρτάται η φυσική και υδροδυναμική δράση του νερού καθώς και η διαλυτική του ικανότητα.
ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ Η ραδιενέργεια προσδίδει στα νερά ιδιαίτερη θεραπευτική αξία και οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη ραδίου, θορίου, ουρανίου και ακτινίου. Η ραδιενέργεια των ιαματικών πηγών δεν είναι σταθερή αλλά μεταβάλλεται εποχιακά και ακόμα επηρεάζεται από την παροχή και τη θερμοκρασία. Μονάδα μέτρησης της ραδιενέργειας είναι η Mache. Ραδιενεργά χαρακτηρίζονται τα νερά όταν η περιεκτικότητά τους σε ραδιενέργεια υπερβαίνει τα 15M/λίτρο νερού.
ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ Είναι το PH, η ηλεκτρική αγωγιμότητα, το δυναμικό οξειδοαναγωγής και η πυκνότητα. Τα ιαματικά νερά εμφανίζονται με διάφορες τιμές του PH, ανάλογα με το αν στη σύστασή τους επικρατούν τα όξινα ή βασικά ιόντα. Το PH μιας ιαματικής πηγής δεν είναι σταθερό, αλλά εξαρτάται από διάφορους παράγοντες (πχ. βροχόπτωση, κατείσδυση ). Η ηλεκτρική αγωγιμότητα για μια δεδομένη θερμοκρασία εξαρτάται από τα ιόντα που περιέχονται στο νερό και είναι ανάλογη προς την ολική συγκέντρωσή τους.
ΧΡΩΜΑ,ΓΕΥΣΗ,ΟΣΜΗ Το χρώμα, η οσμή και η γεύση είναι φυσικά χαρακτηριστικά που εξαρτώνται από τις διαλυμένες στο νερό ουσίες. Συνήθως τα μεταλλικά νερά είναι άχρωμα και διαυγή. Υπάρχουν ωστόσο πηγές, οι οποίες λόγω της παρουσίας ιόντων σιδήρου στο νερό, μπορεί να παρουσιάζουν προσωρινή θολερότητα. Τέτοιες πηγές είναι η ιαματική πηγή Θερμής Λέσβου, η πηγή Κόκκινο νερό στη Λάρισα, η πηγή Κακκάβου Κύθνου κ.α.
Το νερό σε μεγάλο αριθμό ιαματικών πηγών έχει γεύση αλμυρή,ενώ σε πολλές πηγές συναντάμε νερό με υφάλμυρη γεύση. Τέλος ως χαρακτηριστική οσμή σε πολλές πηγές είναι αυτή του υδρόθειου.
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Ανάλογα με τη χημική τους σύσταση Ολιγομεταλλικά νερά : περιεκτικότητα μεταλλικών στοιχείων μικρότερη από 1mg / L νερού ( ακρατοθέρμες, ακρατοπηγές). Πολυμεταλλικά νερά : περιεκτικότητα μεταλλικών στοιχείων μεγαλύτερη από 1mg / L νερού ( οξυπηγές, αλκαλικές, αλκαλικών γαιών, χλωριονατριούχες, αλιπηγές σιδηρούχες κλπ)
Ανάλογα με τη θερμοκρασία τους Υπέρθερμα : θερμοκρασίες μεταξύ 50 ο -100 ο C Μεσόθερμα : θερμοκρασίες μεταξύ 35 ο -50 ο C Υπόθερμα : θερμοκρασίες μεταξύ 20-35 ο C Ψυχρά: θερμοκρασίες κάτω από 20 0 C Νερά με θερμοκρασίες πάνω από 100 0 C αποτελούν ιδιαίτερες κατηγορίες.
Ανάλογα με τη ραδιενέργειά τους : Ασθενείς :ραδιενέργειες από 3,5-20 Mache. Μέτριες : ραδιενέργειες από 20-100 Mache. Ισχυρές : ραδιενέργειες πάνω από 100 Mache.
Οι μαθητές: Μαλικλάρι Ελένη Πάλλης Άγγελος, Μπαλίου Έρρικα