ιαϖολιτισµικοί Μεσολαβητές Ζωντανές Γέφυρες µεταξύ Πολιτισµών Τ Ο Μ Ο Σ 1, Τ Ε Υ Χ Ο Σ 1 3 0 / 0 6 / 2 0 1 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ: Χαιρετισµοί συντελεστών του έργου Παρουσίαση του intermediation.gr Καλές πρακτικές Βήµα διαπολιτισµικών µεσολαβητών 1 2 3 4 Συµπεράσµατα 5 Λίγα λόγια αϖό τους συντελεστές του έργου Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, ο ρυθμός μετανάστευσης από και προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και ανάμεσα σε αυτές, έχει αυξηθεί σημαντικά. Συνεπώς, η διαχείριση της μετανάστευσης αποτελεί πλέον σημαντικό ζήτημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εθνικές κυβερνήσεις, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά. Όμως το ζήτημα της ομαλής ένταξης των μεταναστών και της αρμονικής συμβίωσης διαφορετικών πολιτισμών τίθεται επιτακτικά κυρίως στο επίπεδο της καθημερινής ανθρώπινης δραστηριότητας. Στις σημερινές πόλεις καλούνται να συμβιώσουν άτομα με μεγάλες διαφορές σε συνήθειες, αξίες, εκπαίδευση και κουλτούρα, αποδεχόμενα το ένα τη διαφορετικότητα του άλλου. Οι Διαπολιτισμικοί Μεσολαβητές έχουν ως αποστολή τη διευκόλυνση των σχέσεων ανάμεσα στους μετανάστες και τις κοινωνίες που τους φιλοξενούν, προωθώντας την αμοιβαία γνώση και κατανόηση, λειτουργώντας ως γέφυρα ανάμεσα σε πολίτες με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Καλούνται να βοηθήσουν τους κατοίκους μιας πόλης να συμβιώσουν αρμονικά και να οικοδομήσουν ένα κοινό παρόν και μέλλον εκμεταλλευόμενοι τα στοιχεία της διαφορετικότητας. Για να ανταποκριθούν στο ρόλο τους, οι Διαπολιτισμικοί Μεσολαβητές έχουν ανάγκη διαρκούς εκπαίδευσης και υποστήριξης, ιδιαίτερα κατά το χρόνο της εργασίας τους. Το Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ) του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ) δραστηριοποιείται έντονα τα τελευταία χρόνια στην υποστήριξη των Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών έχοντας υλοποιήσει σημαντικό αριθμό έργων εκπαίδευσης και υποστήριξης του έργου τους με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας. Η ανάπτυξη του πολυγλωσσικού Μητρώου Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών αποτελεί σημαντικό τμήμα της προσπάθειας που καταβάλλουμε, καθώς συγκεντρώνει έναν αριθμό υπηρεσιών που διατίθενται για πρώτη φορά άμεσα στο κοινό. Ταυτόχρονα, σηματοδοτεί το ενδιαφέρον Δρ. Αχιλλέας Καμέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Διευθυντής ΕΕΥΕΜ Επίκουρος Καθηγητής ΕΑΠ της Ελληνικής πολιτείας για την υποστήριξη της ομαλής ένταξης των μεταναστών στην Ελληνική κοινωνία. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συντελεστές του έργου και να συγχαρώ τους συνεργάτες μου στο ΕΕΥΕΜ για το αποτέλεσμα που πέτυχαν. Ευελπιστώ ότι οι υπηρεσίες του Μητρώου θα τύχουν ευρείας αποδοχής και χρήσης, δεσμεύομαι δε απέναντι στους αποδέκτες αυτών ότι το ΕΕΥ- ΕΜ θα συνεχίσει να τις υποστηρίζει, υπηρετώντας την Ελληνική κοινωνία. Δρ. Αχιλλέας Καμέας Επίκουρος Καθηγητής ΕΑΠ Διευθυντής ΕΕΥΕΜ Ακριβή-Ειρήνη Παναγιωτοπούλου ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ Αγαπητές κυρίες, αγαπητοί κύριοι, Μετά από 5,5 μήνες εντατικής προσπάθειας, το Μητρώο Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών είναι γεγονός! Πόσο εύκολο ήταν αυτό το έργο και ποια η σημασία του για την ελληνική κοινωνία; Η σύσταση του Μητρώου και της ηλεκτρονικής πλατφόρμας ήταν στην πραγματικότητα μια συναρπαστική πρόκληση! Τα στοιχεία για τα προγράμματα μεσολάβησης που είχαν υλοποιηθεί ήταν αποσπασματικά και διάσπαρτα. Πολλοί διαπολιτισμικοί μεσολαβητές είχαν αλλάξει στοιχεία επικοινωνίας ή είχαν γίνει ανενεργοί με το πέρασμα των ετών λόγω της μη αξιοποίησής τους. Όσο για τη συλλογή έγκυρων πληροφοριών γύρω από τη διαπολιτισμική μεσολάβηση, έμοιαζε με τη σύνθεση ενός παζλ του οποίου τα κομμάτια κρύβονταν σε πολλά διαφορετικά κουτιά. Ως εκ τούτου, η ολοκλήρωση του Μητρώου και της πλατφόρμας μας γεμίζει με μια ιδιαίτερη ικανοποίηση: Καλύψαμε ένα μεγάλο κενό στην ενημέρωση του κοινού γύρω από τη διαπολιτισμική μεσολάβηση και στην οργάνωση των υπηρεσιών των μεσολαβητών. Αναρριχηθήκαμε σε ευρωπαϊκά πρότυπα ποιότητας. Ανταποκριθήκαμε σε μια μεγάλη ανάγκη τόσο των μεταναστών που ζουν στην Ελλάδα χωρίς να γνωρίζουν καλά ελληνικά όσο και όλων των φορέων που έρχονται καθημερινά σε επαφή μαζί τους.
ΣΕΛΙ Α 2 Η πρώτη ιστοσελίδα διαπολιτισμικών μεσολαβητών στην Ελλάδα! Και εδώ επισημαίνεται η (δυνητική) σημασία του Μητρώου Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών για την ελληνική κοινωνία: Η ένταση του υπαλλήλου/κρατικού λειτουργού λόγω κακής επικοινωνίας με τον μετανάστη αναγκαστικά μεταφέρεται στον επόμενο Έλληνα που καλείται να εξυπηρετήσει. Η καθυστέρηση στην ιατρική εξυπηρέτηση του μετανάστη λόγω γλωσσικών και πολιτισμικών φραγμών μπορεί να αποβεί σε βάρος του επόμενου ασθενή. Όταν όμως ο διαπολιτισμικός μεσολαβητής είναι άμεσα προσβάσιμος μέσω του Μητρώου και φροντίζει για την απρόσκοπτη επικοινωνία μεταναστών και φορέων, συμβάλλει στην εξομάλυνση του γενικότερου κλίματος και στην καλύτερη εξυπηρέτηση όλων. Η ευχή μας; Να χρησιμοποιηθεί το Μητρώο. Να το αξιοποιήσουν πλήρως μετανάστες, φορείς και διαπολιτισμικοί μεσολαβητές. Να αναγνωρίσουν ότι μολονότι βρισκόμαστε ακόμα στα πρώτα βήματα της οργάνωσης της διαπολιτισμικής μεσολάβησης στην Ελλάδα, τώρα είναι ο καιρός να προχωρήσουμε. Έχουμε ένα νέο ισχυρό εργαλείο. Ασφαλώς χρειάζονται και περισσότερα, αλλά τώρα έχουμε ένα στέρεο θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορούμε να χτίσουμε. Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους εκείνους τους μεσολαβητές, μετανάστες, εκπροσώπους φορέων και συνεργάτες που αγκάλιασαν αυτή την προσπάθεια με την ένθερμη υποστήριξη και εκτίμησή τους. Με φιλικούς χαιρετισμούς, Ακριβή-Ειρήνη Παναγιωτοπούλου Υπεύθυνη ευαισθητοποίησης για το ΜΔΜ www.intermediation.gr Η πλατφόρμα Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών επιτρέπει σε μετανάστες υπηκόους τρίτων χωρών και σε φορείς να αναζητήσουν έναν διαπολιτισμικό μεσολαβητή για την περιοχή, τη γλώσσα και την υπηρεσία που τους ενδιαφέρει. Η πλατφόρμα είναι διαθέσιμη τόσο από σταθερούς και φορητούς υπολογιστές όσο και από κινητά τηλέφωνα νέας γενιάς με λειτουργικό είτε Android είτε ios (iphone). Η πλατφόρμα είναι διαθέσιμη από οποιονδήποτε φυλλομετρητή (browser) πληκτρολογώντας την διεύθυνση www.intermediation.gr. Ανάλογα την συσκευή με την οποία συνδέεται, ο/η χρήστης βλέπει διαφορετική προβολή της αρχικής σελίδας. Οι υπηρεσίες που παρέχει ο ιστότοπος είναι οι παρακάτω: Η εμφάνιση του www.intermediation.gr μέσω κινητού τηλεφώνου Μητρώο ιαϖολιτισµικών Μεσολαβητών Η βασική υπηρεσία, το Μητρώο Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών, δίνει την δυνατότητα τόσο αναζήτησης διαμεσολαβητών μέσα από το μητρώο όσο και εγγραφής νέου μεσολαβητή στο μητρώο. Ένας χρήστης (εγγεγραμμένος ή μη) μπορεί να κάνει αναζήτηση για μεσολαβητές χρησιμοποιώντας διάφορες επιλογές, όπως γλώσσα διαμεσολάβησης, περιοχή κτλ. Επιπλέον, εφόσον κάποιος θέλει να δραστηριοποιηθεί σαν διαμεσολαβητής και έχει τα απαραίτητα προσόντα, μπορεί να εγγραφεί στο μητρώο για να είναι διαθέσιμος προς το κοινό.
ΤΟΜΟΣ 1, ΤΕΥΧΟΣ 1 ΣΕΛΙ Α 3 Ηλεκτρονική Πλατφόρµα ιαϖολιτισµικών Μεσολαβητών Τυπική εμφάνιση της αρχικής σελίδας Στην πλατφόρμα παρέχονται διάφορες υπηρεσίες, όπως: α) Βασικές πληροφορίες που αφορούν την διαπολιτισμική μεσολάβηση και τους διαπολιτισμικούς μεσολαβητές, ώστε να κατανοήσουν οι χρήστες την ουσιαστική χρήση του συστήματος, β) Υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες μεταναστών υπηκόων τρίτων χωρών, μεσολαβητών και φορέων γ) Κώδικας δεοντολογίας του μητρώου, ισχύουσα νομοθεσία που σχετίζεται με τους μετανάστες και την διαπολιτισμική μεσολάβηση, επιστημονικά άρθρα και χρήσιμοι σύνδεσμοι δ) Φόρουμ για τη δικτύωση των μεσολαβητών ε) Πληροφορίες και εγχειρίδιο χρήσης Επιπλέον παρέχεται το σύνολο των στοιχείων επικοινωνίας με τους εταίρους του έργου σε περίπτωση που υπάρξει κάποιο πρόβλημα με την υπηρεσία ή χρειαστεί να επικοινωνήσει κάποιος άμεσα για ερωτήσεις που σχετίζονται περαιτέρω με το ΜΔΜ, την ΗΠΔΜ ή γενικά με τη διαμεσολάβηση. ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Διαμόρφωση ερωτηματολογίων για το σχεδιασμό του Μητρώου Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών και της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Για τον καλύτερο σχεδιασμό του Μητρώου οι ίδιοι οι μεσολαβητές βοήθησαν στην δημιουργία του! Μετά από ενδελεχή έρευνα και αναζήτηση συντάχθηκαν ειδικά ερωτηματολόγια με σκοπό την σχεδίαση του Μητρώου και της Πλατφόρμας με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται εύκολα κατανοητά και προσβάσιμα από όλους. Τα ερωτηματολόγια διαμορφώθηκαν ανάλογα με τον τελικό παραλήπτη. Συγκεκριμένα, υπήρξαν ερωτηματολόγια για τους ήδη εκπαιδευμένους Μεσολαβητές, απλούς μετανάστες υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν στη χώρα καθώς και τους φορείς που συνεργάζονται με μεσολαβητές. Στη συνέχεια, καταγράφθηκαν οι απαιτήσεις και οι υποδείξεις όπως αυτές προέκυψαν από την επεξεργασία και ανάλυση των απαντήσεων. Έχοντας ως γνώμονα αυτές σχεδιάστηκε τελικά η πλατφόρμα από την τεχνική ομάδα. Τέλος, ακόμα και τώρα δίνεται η δυνατότητα σε όποιον επισκέπτεται την ιστοσελίδα να αξιολογήσει τόσο την πλατφόρμα όσο το Μητρώο αλλά και να προτείνει ποιες υπηρεσίες θα ήθελε να προστεθούν. Εκπαιδευτικό/ενημερωτικό υλικό Στο πλαίσιο της ενημέρωσης τόσο των μεσολαβη- τών όσο και του ευρύτερου κοινού συγκεντρώθηκε ενημερωτικό / εκπαιδευτικό υλικό το οποίο είναι προσβάσιμο μέσω της πλατφόρμας. Αναζητήθηκε υλικό κυρίως από φορείς που ασχολούνται με τη διαπολιτισμική μεσολάβηση σε άλλες χώρες. Ενδεικτικά αναφέρεται το ελβετικό μητρώο διερμηνέων και διαπολιτισμικών μεσολαβητών, ένα ισπανικό blog για μεσολαβητές, καθώς και το σχετικό τμήμα της ιστοσελίδας του Service Public Fédéral Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement του Βελγίου. Επίσης καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια να βρεθούν άρθρα που παρουσιάζουν έρευνες γύρω από την αποτελεσματικότητα της διαπολιτισμικής μεσολάβησης ή προβληματισμούς γύρω από την πράξη της διαμεσολάβησης (με κυριότερο παράδειγμα την παρουσίαση δύο ερευνών στο «Διαπολιτισμική Μεσολάβηση: Μια Απάντηση στις Ανισότητες στην Ιατρική Περίθαλψη;» του Hans Verrept, επικεφαλής της Μονάδας Διαπολιτισμικής Μεσολάβησης στο Βέλγιο, το οποίο και μεταφράσαμε στα ελληνικά λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που παρουσιάζει). Φυσικά δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε το αξιόλογο υλικό που έχει παραχθεί από προηγούμενα Για τον καλύτερο σχεδιασμό του Μητρώου οι ίδιοι οι μεσολαβητές βοήθησαν στην δημιουργία του!
ΣΕΛΙ Α 4 ΤΟΜΟΣ 1, ΤΕΥΧΟΣ 1 προγράμματα κατάρτισης μεσολαβητών και σχετικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα. Επιπλέον, αναζητήθηκαν βιβλία που επικεντρώνονται στην τέχνη της επικοινωνίας, στον χειρισμό των πολιτισμικών διαφορών, σε εξειδικευμένες πτυχές της μεσολάβησης (π.χ. διαπολιτισμική εκπαίδευση) και άλλα συναφή θέματα. Είναι η πρώτη φορά στην Ελλάδα που οι διαπολιτισμικοί μεσολαβητές έχουν πρόσβαση σε τόσο πλούσια βιβλιογραφία, η οποία τους δίνει τη δυνατότητα να διευρύνουν σημαντικά τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στη μεσολάβηση. Ευρεία Δημοσιότητα Στόχος της επικοινωνιακής στρατηγικής του έργου ήταν η ενημέρωση όσο το δυνατόν περισσότερων φορέων και μεταναστών για το Μητρώο. Για το λόγο αυτό η διάδοση του έργου δεν περιορίστηκε στην πλατφόρμα. Διαμορφώθηκαν φυλλάδια και αφίσες του έργου τα οποία στην συνέχεια αποστάλθηκαν σε δημόσια νοσοκομεία, δικαστήρια, υπηρεσίες του ΙΚΑ, αστυνομικά τμήματα, υπηρεσίες εξυπηρέτησης αλλοδαπών, δικαστήρια, αλλά και σε ΜΚΟ και κοινότητες μεταναστών. Συνολικά περισσότερες από 1.400 αφίσες και 8.500 φυλλάδια έχουν αποσταλεί σε περισσότερους από 450 φορείς σε όλη τη χώρα. Επίσης, έχουν προσεγγιστεί εφημερίδες τοπικής και πανελλήνιας εμβέλειας καθώς και ξενόγλωσσα έντυπα προκειμένου να διαδώσουν και αυτά με τη σειρά τους την πληροφορία της λειτουργίας του μητρώου. Μετάφραση πέρα των απαιτούμενων Δεδομένου ότι η πλατφόρμα απευθύνεται σε μετανάστες, λήφθηκε ιδιαίτερη μέριμνα να εξυπηρετήσει άτομα που ίσως να μην διαθέτουν άριστη γνώση ελληνικών και επομένως να δυσκολεύονταν με μια αμιγώς ελληνόφωνη πλατφόρμα. Για το λόγο αυτό, είναι ήδη διαθέσιμη, εκτός των ελληνικών, σε αγγλικά, αραβικά και αλβανικά, με τη δυνατότητα προσθήκης και άλλων γλωσσών. Τεχνικά χαρακτηριστικά Λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις που έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια στον τεχνολογικό τομέα, η τεχνική ομάδα του έργου δούλεψε ούτως ώστε να είναι διαθέσιμο το Μητρώο σε εφαρμογές ios και iβοοk για να είναι προσβάσιμο από ταμπλέτες IPad και κινητά τηλέφωνα iphone. Η μέχρι τώρα εμπειρία και ανταπόκριση στο έργο ήταν πραγματικά μεγάλη και απέδειξε για μια ακόμη φορά ότι το Μητρώο Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών είναι μια υπηρεσία αναγκαία και για τους μεσολαβητές και για τους διάφορους φορείς!
Συµϖεράσµατα Η εκτεταμένη επαφή με πολυάριθμους φορείς και διαπολιτισμικούς μεσολαβητές στο πλαίσιο της δράσης έδειξε ξεκάθαρα ότι οι συνθήκες έχουν ωριμάσει πλέον και στην Ελλάδα για τη συστηματική και οργανωμένη απασχόληση των διαπολιτισμικών μεσολαβητών. Υπάρχει ικανός αριθμός εκπαιδευμένων μεσολαβητών, η πιλοτική τους απασχόληση σε νοσοκομεία και άλλες υπηρεσίες ανέδειξε την αναγκαιότητα της μεσολάβησης και η επικοινωνία με μετανάστες που δεν μιλούν καλά ελληνικά είναι μέρος της καθημερινότητας στις συναλλαγές του κράτους και ποικίλων φορέων. Τι σημαίνει, όμως, «συστηματική και οργανωμένη απασχόληση των διαπολιτισμικών μεσολαβητών»; 1) Σημαίνει την επίσημη αναγνώριση και κατοχύρωσή τους ως διακριτό επάγγελμα. Συναφές με αυτό είναι και η σύσταση ενός κώδικα δεοντολογίας που θα αφορά το έργο των μεσολαβητών και τη συνεργασία μαζί τους. 2) Απαιτείται η σύνδεση μεταξύ των διαφόρων προγραμμάτων εκπαίδευσης, απασχόλησης και καταχώρισης μεσολαβητών, ώστε να είναι άμεσα αξιοποιήσιμη αυτή η επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό. 3) Χρειάζεται να ξεκαθαρίσει η διαδικασία πρόσληψης και το καθεστώς αμοιβών των μεσολαβητών, ώστε να μην προσκόπτουν οι διάφορες υπηρεσίες που επιθυμούν να τους απασχολήσουν σε διοικητικά γραφειοκρατικά εμπόδια. 4) Είναι απαραίτητη η συστηματική αξιολόγηση τόσο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για διαπολιτισμικούς μεσολαβητές όσο και της απασχόλησης των μεσολαβητών, καθώς αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεών τους. Ένα άλλο στοιχείο που προέκυψε από τη δράση είναι το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε από σημαντικό αριθμό ατόμων να ενημερωθούν για το πώς θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν ως μεσολαβητές. Αυτό υποδεικνύει την ανάγκη είτε να υπάρχουν αναγνωρισμένοι φορείς εκπαίδευσης μεσολαβητών είτε, εναλλακτικά, να οριστούν συγκεκριμένα προσόντα για την απασχόληση κάποιου ως διαπολιτισμικού μεσολαβητή. Για παράδειγμα, δίγλωσσα άτομα με κοινωνικές ή ιατρικές σπουδές αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να δραστηριοποιηθούν ως μεσολαβητές, ενώ η κατοχή πιστοποιητικού ελληνομάθειας επιπέδου Β2 τουλάχιστον δεν ορίζεται ως προαπαιτούμενο για αλλοδαπούς μεσολαβητές. Το πιο ενθαρρυντικό όμως ήταν η ενθουσιώδης ανταπόκριση πολλών φορέων, δημόσιων και ιδιωτικών, όταν ενημερώθηκαν για το Μητρώο Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών. Το ενδιαφέρον, η ανακούφιση, οι προβληματισμοί και οι ευχές που εξέφρασαν ήταν ένα ισχυρό μήνυμα ότι η διαπολιτισμική μεσολάβηση έχει έρθει στην Ελλάδα για να μείνει. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΝΤΑΞΗΣ ΥΠΗΚΟΩΝ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Προτεραιότητα 1: «Υλοποίηση δράσεων για την πρακτική εφαρμογή των κοινών βασικών αρχών για την πολιτική ένταξης των μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση» Δράση 1.1/11: «Πληροφόρηση - εξυπηρέτηση υπηκόων τρίτων χωρών νομίμως διαμενόντων στη χώρα» Έργο 1.1.β/11: «Δημιουργία Μητρώου εκπαιδευμένων Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών και δικτύωση των Διαπολιτισμικών Μεσολαβητών μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας».