ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ. Λευκωσία Σεπτέµβριος 2006

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Λευκωσία Σεπτέµβριος 2006 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ 1 - ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ...4 1.1. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ...4 1.1.1 Οικονοµία...4 1.1.2 Απασχόληση...4 1.1.3 ηµογραφική κατάσταση...4 1.1.4 Κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικός αποκλεισµός...5 1.2 ΓΕΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ...6 1.2.1 Γενικός Κοινός Στόχος (α) Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους...6 1.2.1.1 Εθνική Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης... 6 1.2.1.2 Εθνική Στρατηγική Συντάξεων... 8 1.2.1.3 Εθνικές Στρατηγικές για τη Φροντίδα Υγείας και τη Μακροχρόνια Φροντίδα... 8 1.2.1.3.1 Φροντίδα Υγείας... 8 1.2.1.3.2 Μακροχρόνια Φροντίδα... 9 1.2.2 Γενικός Στόχος (β) Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας...9 1.2.3 Γενικός Στόχος (γ) Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων...10 1.3 ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ...10 1.3.1 Γενικός Στόχος (α) Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους...10 1.3.2 Γενικός Στόχος (β) - Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας...11 1.3.3 Γενικός Στόχος (γ) - Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων...12 ΜΕΡΟΣ 2 ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ...13 2.1 ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ...13 2.1.1 Αποτίµηση της κοινωνικής κατάστασης...13 2.1.2 Προτεραιότητες...14 2.1.2.1 Μείωση του κινδύνου φτώχειας... 14 2.1.2.2 Ένταξη ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας... 15 2.1.2.3 Πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού στα παιδιά... 15 2.2. ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΦΤΩΧΕΙΑΣ...16 2.2.1 ηµόσιο Βοήθηµα...16 2.2.2 Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων...18 2.2.3 Κοινωνική Σύνταξη...18 2.2.4 Ειδική χορηγία σε συνταξιούχους...18 2.2.5 Κοινωνική Κάρτα Συνταξιούχου...19 2.2.6 Επίδοµα Τέκνου...19 2.3 ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΈΝΤΑΞΗ ΕΥΑΛΩΤΩΝ ΟΜΑ ΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ...19 2.3.1 Εξατοµικευµένη καθοδήγηση και υποστήριξη...19 2.3.2 Πολιτική απασχόλησης αλλοδαπών...20 2.3.3 Επαγγελµατική Κατάρτιση...20 2.3.4 Κατώτατος µισθός...21 2.3.5 ιά Βίου Μάθηση...21 2.3.6 Οµάδα Στόχος: Νέοι...22 2.3.6.1 Σύστηµα Μαθητείας... 22 2.3.6.2 Σχέδια επαγγελµατικής αποκατάστασης των νέων... 22 2.3.6.3 Σχέδιο Παροχής Οικονοµικής Βοήθειας για Επανένταξη Εξαρτηµένων Ατόµων... 23 2.3.7 Οµάδα Στόχος: Γυναίκες...23 2.3.7.1 Ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης... 23 2.3.7.2 Φροντίδα παιδιών και άλλων εξαρτώµενων ατόµων... 23 2.3.8 Οµάδα Στόχος: Άτοµα µε αναπηρίες...24 2.3.8.1 Κέντρο Επαγγελµατικής Αποκατάστασης Αναπήρων (Κ.Ε.Α.Α.)... 24 2.3.8.2 Σχέδιο Αυτοεργοδότησης Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία... 24 1

2.3.8.3 Σχέδιο παροχής οικονοµικής βοήθειας µέσω του Ειδικού Ταµείου του Κέντρου Επαγγελµατικής Αποκατάστασης Αναπήρων, για δηµιουργία και λειτουργία µικρών µονάδων αυτοεργοδότησης ατόµων µε αναπηρία... 24 2.3.8.4 Σχέδιο Επαγγελµατικής Κατάρτισης Ατόµων µε Αναπηρίες σε ειδικότητες που δεν προσφέρονται στο Κ.Ε.Α.Α.... 25 2.3.8.5 Σχέδιο Απασχόλησης µε Στήριξη Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία... 25 2.3.8.6 Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για Πρόσληψη Ατόµων µε Αναπηρία (ανεξαρτήτως βαθµού) στον Ιδιωτικό Τοµέα... 25 2.3.8.7 Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για Απασχόληση Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία στον Ιδιωτικό Τοµέα...... 25 2.3.8.8 Μονάδα Εργασιακής Αποκατάστασης Ψυχικά Ασθενών (Μ.ΕΡ.Α.)... 25 2.4 ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΠΑΙ ΙΑ...26 2.4.1 Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (Ζ.Ε.Π.)...26 2.4.2 Πρόγραµµα ενισχυτικής διδασκαλίας...26 2.4.3 Προγράµµατα αλφαβητισµού...26 2.4.4 Στήριξη παιδιών µε ειδικές ανάγκες...26 2.4.5 Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών...27 2.4.6 Προσχολική εκπαίδευση...27 2.4.7 Ολοήµερο Σχολείο...27 2.4.8 ιαπολιτισµική Εκπαίδευση...27 2.4.9 Πρόληψη του κινδύνου χρήσης ναρκωτικών...28 2.5 ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΣ ΕΝ...28 2.6 ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ...29 2.7 ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ...30 2.8 ΈΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Σ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ...30 2.9 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ...30 ΜΕΡΟΣ 3 ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ...32 3.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΈΚΘΕΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ...32 3.1.1 Επάρκεια Συντάξεων...32 3.1.2 ιασφάλιση της οικονοµικής βιωσιµότητας των συντάξεων...33 3.1.3 Εκσυγχρονισµός Συντάξεων...34 3.2 ΕΠΙ ΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ 2006-2008...35 3.2.1 Επάρκεια Συντάξεων...35 3.2.2 Οικονοµική βιωσιµότητα του συνταξιοδοτικού συστήµατος...35 3.2.3 Εκσυγχρονισµός συντάξεων...36 ΜΕΡΟΣ 4 ΕΘΝΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙ Α ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΦΡΟΝΤΙ Α...37 4.1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ...37 4.2 ΦΡΟΝΤΙ Α ΥΓΕΙΑΣ...39 4.2.1 Το υφιστάµενο σύστηµα φροντίδας υγείας...39 4.2.2 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ι) ιασφάλιση πρόσβασης για όλους σε επαρκείς υπηρεσίες φροντίδας υγείας...40 4.2.2.1 Κάλυψη... 40 4.2.2.2 Προσφερόµενες υπηρεσίες υγείας... 41 4.2.2.3 Γεωγραφική πρόσβαση... 41 4.2.2.4 Προκλήσεις... 41 4.2.3 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο(ια) - ιασφάλιση ποιότητας στη φροντίδα υγείας...42 4.2.3.1 ιασφάλιση ποιότητας... 42 4.2.3.2 Πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας... 42 4.2.3.3 Πρόληψη της ασθένειας και προαγωγή της υγείας... 43 4.2.3.4 Συµµετοχή ασθενών, επιλογή και πληροφόρηση... 44 4.2.4 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ιβ) - ιασφάλιση επαρκούς και υψηλής ποιότητας φροντίδας υγείας, οικονοµικά βιώσιµης...45 4.3 ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΦΡΟΝΤΙ Α...46 4.3.1 Το υφιστάµενο σύστηµα µακροχρόνιας φροντίδας...46 4.3.2 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ι) ιασφάλιση πρόσβασης για όλους σε υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας....47 4.3.2.1 Κατ οίκον φροντίδα... 47 4.3.2.2 Ιδρυµατική φροντίδα... 48 2

4.3.3 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ια) ιασφάλιση ποιότητας στη µακροχρόνια φροντίδα....49 4.3.3.1 Πρότυπα... 49 4.3.3.2 Συντονισµός... 50 4.3.4 Προτεραιότητες που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ιβ) ιασφάλιση επαρκούς και υψηλής ποιότητας µακροχρόνιας φροντίδας, οικονοµικά βιώσιµης...50 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΧΟΡΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ (1995 2000 ΚΑΙ 2002 2005)...52 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ...53 ΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ...53 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ...55 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 ΚΟΙΝΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ...58 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 ΚΟΙΝΟΙ ΕΙΚΤΕΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ...63 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6 ΚΟΙΝΟΙ ΕΙΚΤΕΣ: ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ...68 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7 ΚΟΙΝΟΙ ΕΙΚΤΕΣ: ΥΓΕΙΑ...73 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΦΟΡΕΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΣΠΕ...76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 9 - ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ...78 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10 - ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟ ΟΥ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ, 2004-2006...84 3

ΜΕΡΟΣ 1 - ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 1.1. Αποτίµηση της κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης 1.1.1 Οικονοµία Η επίδοση της κυπριακής οικονοµίας τα τελευταία χρόνια εξακολούθησε να είναι ικανοποιητική παρά τις προκλήσεις που είχε να αντιµετωπίσει λόγω των δυσµενών εξωτερικών συνθηκών. Παρά την επιβράδυνση του ρυθµού ανάπτυξης κατά την περίοδο 2002-2003, το ΑΕΠ, σε σταθερές τιµές, αυξήθηκε κατά 3,9% το 2004 και 3,8% το 2005 και εκτιµάται ότι θ αυξηθεί κατά 4,0% περίπου το 2006. Ο εναρµονισµένος δείκτης πληθωρισµού, που το 2003 έφθασε το 4,0%, µειώθηκε στο 1,9% το 2004, ενώ το 2005 σηµείωσε µικρή αύξηση, λόγω κυρίως της αύξησης της τιµής του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές, φθάνοντας το 2,1%, επίπεδο στο οποίο αναµένεται ότι θα κινηθεί και κατά το 2006. Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα, το οποίο το 2003 ήταν 6,3% του ΑΕΠ, µειώθηκε στο 4,1% το 2004, στο 2,5% το 2005 και αναµένεται ότι θα µειωθεί στο 1,9% το 2006, στο 1,8% το 2007 και στο 1,2% το 2008, λόγω της υλοποίησης του προγράµµατος δηµοσιονοµικής εξυγίανσης. Το δηµόσιο χρέος αυξήθηκε από 69,6% του ΑΕΠ το 2003, σε 71,7% το 2004 και 71,0% το 2005, ενώ το 2006 αναµένεται ότι θα µειωθεί στο 67,7%, το 2007 στο 64,6% και το 2008 στο 57,5%. 1.1.2 Απασχόληση Η αγορά εργασίας στην Κύπρο χαρακτηρίζεται από συγκριτικά ψηλά ποσοστά απασχόλησης και συµµετοχής. Η συµµετοχή στην αγορά εργασίας το 2005 ήταν 72,4%, σε σύγκριση µε 72,6% το 2004 και 72,2% το 2003. Το ποσοστό απασχόλησης το 2005 ήταν 68,5% (63,8% µέσος όρος της ΕΕ), σε σύγκριση µε 69,1% το 2004 και 69,2% το 2003. Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών το 2005 ήταν 58,4% σε σύγκριση µε 59% το 2004 και 60,2% το 2003. Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών, αν και ψηλότερο από τον αντίστοιχο µέσο όρο της ΕΕ, είναι χαµηλότερο κατά 21 ποσοστιαίες µονάδες του αντίστοιχου ανδρικού. Το ποσοστό απασχόλησης των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων ήταν 50,6% το 2005 (42,5% µέσος όρος της ΕΕ), σε σύγκριση µε 50,1% το 2004 και 50,2% το 2003. Η ανεργία στην Κύπρο κυµαίνεται συγκριτικά σε χαµηλά επίπεδα, αλλά παρουσιάζει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Το ποσοστό ανεργίας το 2005 ανήλθε στο 5,3% και συγκρίνεται ευνοϊκά µε το µέσο όρο της ΕΕ, δηλαδή 8,7%. 1.1.3 ηµογραφική κατάσταση Ο πληθυσµός στις περιοχές που ελέγχει το κράτος το 2004 σηµείωσε αύξηση 2,6%. Ποσοστό 2,1% προήλθε από την καθαρή µετανάστευση. Το συνολικό ποσοστό γονιµότητας το 2004 ήταν 1,49 (1,50 το 2003) και προβλέπεται ότι θα µειωθεί στο 1,43 µέχρι το 2010, οπότε θα αρχίσει να αυξάνεται σταδιακά για να φθάσει το 1,49 το 2020 και να σταθεροποιηθεί στο 1,50 το 2030-2050. Το προσδόκιµο επιβίωσης κατά τη 4

γέννηση, που το 2002/3 ήταν 77,0 χρόνια για τους άνδρες και 81,4 για τις γυναίκες, προβλέπεται ότι µέχρι το 2050 θα αυξηθεί στα 81,9 χρόνια για τους άνδρες και στα 85,1 για τις γυναίκες. Το προσδόκιµο επιβίωσης στο 65ο έτος προβλέπεται ότι µέχρι το 2050 θα αυξηθεί, σε σύγκριση µε το 2002/3, για τους άνδρες από 16,6 χρόνια σε 19,9 χρόνια και για τις γυναίκες από 19,2 χρόνια σε 21,7 χρόνια. Το ποσοστό πληθυσµού ηλικίας 65 ετών και άνω, που το 2004 ήταν 11,9%, προβλέπεται ότι µέχρι το 2050 θα φθάσει το 26,2%, ενώ ο ηλικιακός λόγος εξάρτησης (65+/15-64) θα αυξηθεί από 17,5% το 2004 σε 43,2% το 2050. Ο λόγος οικονοµικής εξάρτησης θα αυξηθεί από 23,6% το 2004 σε 51,9% το 2050. 1.1.4 Κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικός αποκλεισµός Το 2003, ο κίνδυνος φτώχειας για το γενικό πληθυσµό ήταν 15% (ΕΕ-25: 16%). Για τον πληθυσµό ηλικίας 65 και άνω ήταν 52% 1 (ΕΕ-25: 18%). Εκτιµάται ότι το 2006, το ποσοστό αυτό θα έχει µειωθεί στο 48%. Το 2003, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας για τα παιδιά ηλικίας 0-15 ετών ήταν 11% (ΕΕ-25: 20%). Η γραµµή σχετικής φτώχειας σε Μονάδες Αγοραστικής ύναµης (PPP) για ένα µονοµελές νοικοκυριό το 2003 ήταν 7.822 (ΕΕ-25: 7.716) ενώ ο δείκτης εισοδηµατικής ανισότητας (S80/S20) το 2003 ήταν 4,1 (ΕΕ-25: 4,8). Οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας το 2003 έφθασαν το 18,6% του ΑΕΠ (16,4% το 2002). Η επίδραση των κοινωνικών παροχών στη µείωση του κινδύνου φτώχειας το 2003 ήταν 11 ποσοστιαίες µονάδες (26% πριν τις κοινωνικές παροχές, 15% µετά τις κοινωνικές παροχές). Η µακροχρόνια ανεργία µειώθηκε από 1,3% το 2004 σε 1,2% το 2005 (ΕΕ-25: 3,9%). Το ποσοστό παιδιών ηλικίας 0-17 ετών που ζούσαν σε νοικοκυριά όπου κανένα µέλος δεν εργαζόταν, αυξήθηκε από 2,6% το 2004 σε 3,5% το 2005, ενώ το ποσοστό ατόµων ηλικίας 18-59 ετών που ζούσαν σε τέτοια νοικοκυριά το 2005 ήταν 5,2% (5,0%, 2004). Η πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο 2 για τα άτοµα ηλικίας 18-24, ανήλθε στο 18,2%, το 2005 (ΕΕ-25: 15,6%). Ωστόσο, όταν υπολογιστούν οι Κύπριοι φοιτητές που σπουδάζουν στο εξωτερικό και τα άτοµα που υπηρετούν στην Εθνική Φρουρά και αφαιρεθούν οι ξένοι εργάτες, το ποσοστό µειώνεται στο 9,8%. Το προσδόκιµο υγιούς ζωής κατά τη γέννηση το 2002/2003 ήταν 68,6 χρόνια για τους άνδρες και 69,6 για τις γυναίκες. Η βρεφική θνησιµότητα το 2004 ήταν 3,5 ανά 1000 γεννήσεις. Το 2003, ποσοστό 91% του πληθυσµού ζούσαν σε ιδιόκτητες κατοικίες ή είχαν δωρεάν στέγη. Ποσοστό 87% των φτωχών ατόµων ζούσαν σε ιδιόκτητη κατοικία και το 1 Τα Ταµεία Προνοίας που καλύπτουν το 30% περίπου των εργαζοµένων και παρέχουν εφάπαξ ωφελήµατα λόγω αφυπηρέτησης, θανάτου, αναπηρίας ή τερµατισµού της απασχόλησης δεν λαµβάνονται υπόψη στον υπολογισµό των εισοδηµάτων των συνταξιούχων. Το 2002, το µέσο ποσοστό εισφοράς στα Ταµεία αυτά ήταν 11,4% περίπου (5,6% και 5,8% από τον εργοδότη και τον εργοδοτούµενο, αντίστοιχα). Τον ίδιο χρόνο, τα Ταµεία αυτά κατέβαλαν συνολικά ΛΚ16,3 εκ. σε µέλη τους που αφυπηρέτησαν λόγω ορίου ηλικίας. Η αλλαγή του καθεστώτος των Ταµείων Προνοίας και η µετατροπή τους σε συνταξιοδοτικά σχέδια, θα επιδρούσε θετικά στη µείωση του κινδύνου φτώχειας των ηλικιωµένων. 2 Ποσοστό του πληθυσµού 18-24 ετών το οποίο έχει ανώτατο επίπεδο εκπαίδευσης το Γυµνάσιο (3 χρόνια) και που δεν φοιτά σε κανονικά προγράµµατα επιµόρφωσης ή κατάρτισης. 5

υπόλοιπο 13% ζούσε σε ενοικιαζόµενη κατοικία. Για τα φτωχά άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω το ποσοστό ιδιοκατοίκησης ήταν 95%. 1.2 Γενική στρατηγική προσέγγιση 1.2.1 Γενικός Κοινός Στόχος (α) Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους Το Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρύθµισης έθεσε τις ακόλουθες πέντε προτεραιότητες οι οποίες είναι σχετικές µε τις προτεραιότητες της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ενσωµάτωση ιατήρηση υψηλών ποσοστών αύξησης στην προσφορά εργασίας, ιδιαίτερα µε την αύξηση των ποσοστών συµµετοχής των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων και των γυναικών, καθώς και µείωση των ανισοτήτων µεταξύ των δύο φύλων Αύξηση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας Ορθή διαχείριση του εργατικού δυναµικού από τρίτες χώρες µε σκοπό την εξυπηρέτηση των οικονοµικών και κοινωνικών αναγκών της Κύπρου Περαιτέρω ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου Περαιτέρω ενδυνάµωση των συνθηκών κοινωνικής συνοχής. 1.2.1.1 Εθνική Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης Η Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης για το 2006-2008 έχει ως προτεραιότητες: τη µείωση του κινδύνου φτώχειας γενικά, και ιδιαίτερα για τον πληθυσµό ηλικίας 65+ την ένταξη των ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού στα παιδιά. Τα µέτρα για µείωση του κινδύνου φτώχειας στοχεύουν κατά κύριο λόγο την οµάδα µε το ψηλότερο κίνδυνο φτώχειας που είναι ο πληθυσµός ηλικίας 65 ετών και άνω (52%) 3. Η άλλη οµάδα στόχευσης είναι οι µονογονικές οικογένειες (κίνδυνος φτώχειας 22%). Η µείωση του κινδύνου φτώχειας µεταξύ των ατόµων ηλικίας 65 ετών και άνω θα επιδιωχθεί µέσω πιο επιλεκτικών και αποτελεσµατικών πολιτικών, οι οποίες θα έχουν ως στόχο την αύξηση των εισοδηµάτων εκείνων των νοικοκυριών που ζουν κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας και όχι γενικά όλων των ατόµων. Κατ αυτόν τον τρόπο θα αξιοποιηθούν καλύτερα οι πόροι και θα εξυπηρετηθεί ταυτόχρονα ο στόχος της βιωσιµότητας του συστήµατος κοινωνικής προστασίας και των δηµόσιων οικονοµικών. Για το σκοπό αυτό, θα επανεξεταστούν τα υφιστάµενα µέτρα ενίσχυσης των εισοδηµάτων των συνταξιούχων και των οικογενειών µε παιδιά µε σκοπό την προσαρµογή τους ώστε να µειωθεί πιο αποτελεσµατικά ο κίνδυνος φτώχειας. Τα µέτρα για ένταξη των ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας στοχεύουν στην αύξηση της συµµετοχής των ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας (55-64 ετών), των γυναικών, 3 Βλέπε υποσηµείωση 1. 6

ατόµων µε αναπηρίες και των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος, καθώς και των ανέργων γενικά. Η αύξηση της απασχόλησης εξυπηρετεί ταυτόχρονα την επιδίωξη της διατήρησης ψηλών ρυθµών ανάπτυξης, τη βελτίωση της θέσης των οµάδων αυτών και την καταπολέµηση του κινδύνου φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού, καθώς και τη βιωσιµότητα του συνταξιοδοτικού συστήµατος. Οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης περιλαµβάνουν τον εκσυγχρονισµό των ηµοσίων Υπηρεσιών Απασχόλησης που θα συµβάλει στη στήριξη των ατόµων µε ειδικά προβλήµατα (ιδιαίτερα για τους λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος και τα άτοµα µε αναπηρίες, µε την προσφορά εξατοµικευµένης βοήθειας) και στη βελτίωση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Τούτο θα γίνει µε τη γεωγραφική διασπορά των προσφερόµενων υπηρεσιών, την αξιοποίηση της τεχνολογίας της πληροφορικής για παρακολούθηση της αγοράς εργασίας και την αύξηση της ικανότητας χειρισµού ειδικών οµάδων. Τα ενεργητικά µέτρα απασχόλησης περιλαµβάνουν και προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης για οµάδες στόχους. Επίσης προωθούνται µέτρα βελτίωσης της πρόσβασης των ατόµων µε αναπηρίες σε δηµόσια κτίρια, πεζοδρόµια και δηµόσιες συγκοινωνίες. Ειδικά για τις γυναίκες, η βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες φροντίδας παιδιών, ηλικιωµένων και άλλων εξαρτώµενων ατόµων θα ενθαρρύνει την ένταξη και επανένταξή τους στην αγορά εργασίας. Στον ίδιο αυτό στόχο αποσκοπεί και το µέτρο για δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας στη βάση ευέλικτων ρυθµίσεων, έτσι που να διευκολύνεται η συµφιλίωση της οικογενειακής µε την επαγγελµατική ζωή. Η αύξηση του κατώτατου µισθού, καθώς και η προώθηση της εξάλειψης του χάσµατος αµοιβών µεταξύ γυναικών και αντρών, αποτελούν ενθαρρυντικά µέτρα για ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας και ταυτόχρονα συµβάλλουν στη βελτίωση της οικονοµικής θέσης των επηρεαζόµενων οµάδων. Η ορθολογική διαχείριση της απασχόλησης εργατικού δυναµικού από τρίτες χώρες θα έχει θετική επίδραση στη δραστηριοποίηση του ανενεργού γυναικείου πληθυσµού, στην αντιµετώπιση της ανεργίας των νέων και την απασχόληση των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων. Στο πεδίο της πρόληψης του κοινωνικού αποκλεισµού των παιδιών τα µέτρα περιλαµβάνουν προγράµµατα, τα οποία επιδιώκουν τη µείωση των ανισοτήτων για µαθητές που φοιτούν σε υποβαθµισµένες περιοχές, προγράµµατα ενισχυτικής διδασκαλίας για αντιµετώπιση του αναλφαβητισµού, στήριξη των παιδιών µε ειδικές ανάγκες, προώθηση του «ψηφιακού αλφαβητισµού», εφαρµογή της υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης για παιδιά και επέκταση του θεσµού του προαιρετικού ολοήµερου δηµοτικού σχολείου, εισαγωγή του θεσµού του προαιρετικού ολοήµερου δηµόσιου νηπιαγωγείου και πιλοτική εφαρµογή του ενιαίου (υποχρεωτικού) ολοήµερου δηµοτικού σχολείου. Η αντιµετώπιση της πρόωρης αποχώρησης από το σχολείο θα προωθηθεί µεταξύ άλλων, µε τον εκσυγχρονισµό του Συστήµατος Μαθητείας και τη µεταρρύθµιση της δευτεροβάθµιας επαγγελµατικής εκπαίδευσης. 7

Για την ενσωµάτωση των αλλόγλωσσων παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστηµα, περιλαµβανοµένων παιδιών µεταναστών, θα συνεχίσουν τα ειδικά προγράµµατα εκµάθησης της ελληνικής γλώσσας, καθώς και η σειρά άλλων µέτρων που έχουν υιοθετηθεί. Για την επίτευξη των γενικών στόχων της κοινωνικής ενσωµάτωσης, κρίνεται αναγκαία η συνέργεια των προγραµµάτων των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και των εθελοντικών οργανώσεων µε τους επί µέρους στόχους της κοινωνικής ενσωµάτωσης και των πολιτικών που προωθούνται, για να µπορούν οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και ο εθελοντικός τοµέας να συµβάλουν πιο καθοριστικά και ουσιαστικά στους εθνικούς στόχους της κοινωνικής ενσωµάτωσης. 1.2.1.2 Εθνική Στρατηγική Συντάξεων Το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων θα εξακολουθήσει να είναι η κύρια πηγή συνταξιοδοτικού εισοδήµατος για τη µάζα των εργαζοµένων, δεδοµένης της έλλειψης ενός δεύτερου σύγχρονου πυλώνα συνταξιοδότησης ευρείας εφαρµογής. Η κατώτατη σύνταξη και η ετήσια προσαρµογή της µε βάση το δείκτη αποδοχών και η προϊούσα ωρίµανση του αναλογικού µέρους του Συστήµατος καθώς επίσης και η υπό µελέτη αναπροσαρµογή του τρόπου υπολογισµού των συντάξεων αναµένεται να αυξήσουν σταδιακά το επίπεδο συντάξεων. Το πρόβληµα του ψηλού κινδύνου φτώχειας µεταξύ του πληθυσµού ηλικίας 65 ετών και άνω θα αντιµετωπιστεί επίσης µε τον εκσυγχρονισµό του Σχεδίου Ειδικής Χορηγίας σε συνταξιούχους που ζουν κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας. Παράλληλα, θα µελετηθεί το θέµα της εισαγωγής δεύτερου συνταξιοδοτικού πυλώνα καθορισµένης εισφοράς ως µακροπρόθεσµη λύση στο ζήτηµα της επάρκειας. Η οικονοµική βιωσιµότητα του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων αποτελεί άµεση προτεραιότητα, δεδοµένου του γρήγορου ρυθµού αύξησης των δαπανών λόγω κυρίως της γήρανσης του πληθυσµού. Ο κοινωνικός διάλογος συνεχίζεται µε στόχο την επίτευξη συναίνεσης για διάφορες παραµετρικές αλλαγές και αύξηση των εισφορών, που θα συµβάλουν στη διασφάλιση της βιωσιµότητας του Συστήµατος. Σ ότι αφορά τη βιωσιµότητα του συστήµατος συντάξεων των υπαλλήλων τού ευρύτερου δηµόσιου τοµέα, θα συνεχιστούν οι προσπάθειες για επέκταση της αύξησης του ορίου υποχρεωτικής αφυπηρέτησης στο 63 ο έτος για όλες τις κατηγορίες υπαλλήλων. 1.2.1.3 Εθνικές Στρατηγικές για τη Φροντίδα Υγείας και τη Μακροχρόνια Φροντίδα 1.2.1.3.1 Φροντίδα Υγείας Το κυριότερο µέτρο για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και την αντιµετώπιση των προβληµάτων οργάνωσης και χρηµατοδότησης της φροντίδας υγείας είναι η εισαγωγή του Εθνικού Συστήµατος Υγείας. Η λειτουργία του Συστήµατος θα άρει τις ανισότητες στη χρηµατοδότηση της φροντίδας υγείας, θα δώσει επιλογή στους ασθενείς, θα επιτρέψει τη σωστή αξιοποίηση των πόρων που διατίθενται για την υγεία και θα θέσει τις προϋποθέσεις για συγκράτηση των δαπανών υγείας. Η εισαγωγή του 8

ΕΣΥ θα συνοδευτεί µε µέτρα που στοχεύουν στον εκσυγχρονισµό της οργάνωσης του Υπουργείου Υγείας και της διεύθυνσης των κρατικών νοσοκοµείων. Παράλληλα θα προωθηθούν µέτρα για βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών και θα συνεχιστούν και θα ενισχυθούν τα µέτρα πρόληψης και προαγωγής της υγείας. 1.2.1.3.2 Μακροχρόνια Φροντίδα Η πρόσβαση σε υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας θα εξακολουθήσει να επιδιώκεται µε την ιδρυµατική, τη διηµερεύουσα και την κατ οίκον φροντίδα. Έµφαση δίνεται στην ενίσχυση των δοµών φροντίδας που προσφέρονται από τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και τον εθελοντικό τοµέα, ιδιαίτερα των υπηρεσιών κατ οίκον φροντίδας, µε την ενθάρρυνση της παραµονής των εξυπηρετούµενων στο σπίτι και την αξιοποίηση της επιθυµίας των οικογενειών να κρατήσουν κοντά τους τα µέλη τους που έχουν ανάγκη φροντίδας. Η ανάπτυξη κοινοτικών νοσηλευτικών υπηρεσιών, ψυχιατρικών και γενικών, η οποία προωθείται από το Υπουργείο Υγείας, καθώς και η ανάπτυξη γηριατρικών υπηρεσιών και η ένταξή τους σ όλα τα επίπεδα φροντίδας υγείας, θα ενισχύσουν τις πολιτικές που δίνουν προτεραιότητα στην κατ οίκον φροντίδα, αλλά και θα συµβάλουν στην ποιοτική αναβάθµιση της µακροχρόνιας φροντίδας. Όπως και στο τοµέα της Κοινωνικής Ενσωµάτωσης, έτσι και στον τοµέα της Φροντίδας Υγείας και της Μακροχρόνιας Φροντίδας, κρίνεται αναγκαία η άµεση συσχέτιση των προγραµµάτων των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και των εθελοντικών οργανώσεων µε τους επί µέρους στόχους των πολιτικών που προωθούνται, για να µπορέσουν οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και ο εθελοντικός τοµέας να συµβάλουν πιο καθοριστικά και ουσιαστικά στους εθνικούς στόχους των στρατηγικών υγείας και φροντίδας. 1.2.2 Γενικός Στόχος (β) Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας Η στρατηγική για περισσότερη ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης εξυπηρετείται µε τα µέτρα που προωθούν την αύξηση της προσφοράς εργασίας και την αναβάθµιση της ποιότητας του εργατικού δυναµικού, τα οποία θα προωθηθούν στα πλαίσια του ΕΣ Εν 2006-2008. Τα µέτρα που µελετούνται για τη διασφάλιση της βιωσιµότητας του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων περιλαµβάνουν αλλαγές που συµβάλλουν στην ενθάρρυνση της παράτασης του επαγγελµατικού βίου, ιδιαίτερα των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων. Θετική επίδραση έχει και το γεγονός ότι το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων καλύπτει όλους ανεξαίρετα τους εργαζόµενους και όλες τις µορφές απασχόλησης. Η µεταρρύθµιση στον τοµέα της φροντίδας υγείας, η οποία θα βελτιώσει την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, µαζί µε τα άλλα µέτρα που αποβλέπουν στην πρόληψη της ασθένειας και προαγωγή της υγείας, θα συµβάλουν στην προσφορά υγιούς εργατικού δυναµικού και ταυτόχρονα θα αυξήσουν την απασχόληση στον τοµέα της υγείας σε επαγγέλµατα για τα οποία θα δηµιουργηθεί πρόσθετη ζήτηση, όπως το νοσηλευτικό επάγγελµα. 9

Η στρατηγική για περισσότερη ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης αποδεικνύεται πολύ αποτελεσµατική στην αντιµετώπιση της σχετικής φτώχειας, αν ληφθεί υπόψη το χαµηλό ποσοστό σχετικής φτώχειας (10%) µεταξύ του πληθυσµού 16-64 ετών και συµβάλλει γενικά στην αύξηση του επιπέδου διαβίωσης και την κοινωνική ενσωµάτωση. Η αύξηση της απασχόλησης θα έχει θετικά αποτελέσµατα στη βιωσιµότητα των συντάξεων, αφού θα αυξήσει το εισόδηµα από εισφορές και θα µειώσει τις δαπάνες για επιδόµατα ανεργίας. Θα συµβάλει επίσης στην αύξηση της δυνατότητας χρηµατοδότησης του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, αφού ένα µεγάλο ποσοστό εσόδων θα προέλθει από εισφορές των εργαζοµένων και των εργοδοτών. 1.2.3 Γενικός Στόχος (γ) Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων Ο γενικός αυτός στόχος στον τοµέα της Κοινωνικής Ενσωµάτωσης επιδιώκεται µε την εµπλοκή όλων των ενδιαφεροµένων στο σχεδιασµό και την υλοποίηση των πολιτικών, περιλαµβανοµένων των αρµόδιων υπηρεσιών της κεντρικής Κυβέρνησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των φορέων του εθελοντισµού. Η ενίσχυση της συµµετοχής των ενδιαφεροµένων στο επίπεδο της κοινότητας και των εθελοντικών οργανώσεων προωθείται µέσω των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και του Παγκύπριου Συντονιστικού Συµβουλίου Εθελοντισµού. Στον τοµέα των συντάξεων και ιδιαίτερα του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων, υπάρχει µια παράδοση διαφάνειας και συµµετοχής των κοινωνικών εταίρων µε νοµοθετηµένες διαδικασίες διαβούλευσης, σε θέµατα λειτουργίας του Συστήµατος και θέµατα µεταρρυθµίσεων. Η καλή διακυβέρνηση στα εθελοντικά επαγγελµατικά συστήµατα συντάξεων προωθείται µε την εισαγωγή νοµοθεσίας για µεταφορά της οδηγίας 2003/41/ΕΚ στο κυπριακό δίκαιο. Στον τοµέα της υγείας, η διακυβέρνηση θα βελτιωθεί µε την εισαγωγή του ΕΣΥ και την αναδιοργάνωση του Υπουργείου Υγείας και του συστήµατος διεύθυνσης των κρατικών νοσοκοµείων. Η συµµετοχή των κοινωνικών εταίρων στο ιοικητικό Συµβούλιο του ανεξάρτητου Οργανισµού Ασφάλισης Υγείας εξυπηρετεί τόσο τους σκοπούς της διαφάνειας όσο και της συµµετοχής στην υλοποίηση. 1.3 Κεντρικά Μηνύµατα από τις Τρεις Στρατηγικές 1.3.1 Γενικός Στόχος (α) Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους Η επίτευξη του Στόχου αυτού επιδιώκεται µέσω των επί µέρους µέτρων πολιτικής και στόχων που συνθέτουν την καθεµιά από τις τρεις Στρατηγικές, αλλά κατά τρόπο που οι Στρατηγικές αυτές να αλληλοενισχύονται και να συνεργούν στην επίτευξη του. Οι πολιτικές για την καταπολέµηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού, στις οποίες δίνεται ιδιαίτερη έµφαση στην ενεργητική ένταξη των µειονεκτουσών οµάδων στην αγορά εργασίας, όπως οι λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος, τα άτοµα µε αναπηρίες, οι 10

γυναίκες, τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας, ενισχύονται από την ευελιξία που χαρακτηρίζει το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το οποίο καλύπτει όλες τις µορφές απασχόλησης, διασφαλίζοντας σ όλους τους εντασσόµενους στην αγορά εργασίας πρόσβαση σε συντάξεις και άλλες παροχές. Ταυτόχρονα, η αύξηση της απασχόλησης συµβάλλει στην ενδυνάµωση της βιωσιµότητας των συντάξεων αλλά και στην αύξηση του επιπέδου συντάξεων ιδιαίτερα για τις γυναίκες οι οποίες αποτελούν οµάδα στόχο των µέτρων αύξησης της απασχόλησης. Οι πολιτικές φροντίδας υγείας έχουν σαφή προσανατολισµό στη διασφάλιση πρόσβασης για όλους µε την άρση των ανισοτήτων στην χρηµατοδότηση και στην επίτευξη πιο αποδοτικής και αποτελεσµατικής αξιοποίησης του συνόλου των πόρων υγείας. Η άρση των ανισοτήτων λόγω φύλου έχει ενσωµατωθεί στα ενεργητικά µέτρα κοινωνικής ένταξης προς όφελος κυρίως των γυναικών. Οµοίως, το σύστηµα Κοινωνικής Σύνταξης, που παρέχει ατοµικό δικαίωµα για σύνταξη στους µη εργαζοµένους, έχει κλείσει το κενό στην πρόσβαση των οικονοµικά αδρανών γυναικών σε συντάξεις. 1.3.2 Γενικός Στόχος (β) - Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας Η Στρατηγική της Λισσαβόνας για προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης εξυπηρετείται µε τις προτεραιότητες που έχουν τεθεί στους τρεις τοµείς Στρατηγικής που συνθέτουν το ΕΣΠΕ. Η Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης περιλαµβάνει µέτρα για ένταξη στην αγορά εργασίας περισσότερων ατόµων, για προώθηση και βελτίωση της δια βίου µάθησης, για βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης και για µέτρα που θα ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή. Η Στρατηγική Συντάξεων προωθεί µεταρρυθµίσεις οι οποίες θα ενισχύσουν τα κίνητρα για παράταση του εργασιακού βίου, όπως είναι η αύξηση της ελάχιστης περιόδου ασφάλισης για συνταξιοδοτικό δικαίωµα. Περιλαµβάνει επίσης µέτρα για διασφάλιση της µακροχρόνιας βιωσιµότητας των συντάξεων, τα οποία θα έχουν θετική επίδραση και στη βιωσιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών και κατ επέκταση στην στήριξη του στόχου για σταθερή ανάπτυξη. Οι Στρατηγικές Φροντίδας Υγείας και Μακροχρόνιας Φροντίδας, οι οποίες προωθούνται, θα έχουν άµεση επίδραση στην αύξηση της απασχόλησης µε τη δηµιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας (π.χ. νοσηλευτές, φροντιστές) και έµµεση επίδραση µε τη διατήρηση και βελτίωση της υγείας του εργατικού δυναµικού, ιδιαίτερα των ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας (βελτίωση πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας) και µε τη συµβολή τους στη γενικότερη προσπάθεια για εναρµόνιση των οικογενειακών και εργασιακών υποχρεώσεων (βελτίωση των υπηρεσιών µακροχρόνιας φροντίδας). 11

1.3.3 Γενικός Στόχος (γ) - Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων Η επιδίωξη καλύτερης διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφεροµένων στο σχεδιασµό, την εφαρµογή και την παρακολούθηση των πολιτικών είναι ενσωµατωµένη και στους τρεις τοµείς του ΕΣΠΕ. Στον τοµέα τής Κοινωνικής Ενσωµάτωσης προωθείται η βελτίωση του συντονισµού µεταξύ Κυβερνητικών Υπηρεσιών, αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και εθελοντικών οργανώσεων, η συνεχής ενηµέρωση και ενίσχυση της συµµετοχής των ενδιαφεροµένων στις διαδικασίες σχεδιασµού, αλλά και εφαρµογής των πολιτικών, καθώς και η εγκαθίδρυση µηχανισµών παρακολούθησης µε τη συµµετοχή όλων των ενδιαφεροµένων. Η αντιµετώπιση των προβληµάτων διακυβέρνησης στον τοµέα τής Φροντίδας Υγείας προωθείται µε την αναδιοργάνωση των Υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας, την αυτονόµηση της διοίκησης των Νοσοκοµείων και την εισαγωγή του ΕΣΥ. Η συµµετοχή των ενδιαφεροµένων είναι βασικό χαρακτηριστικό της διοίκησης του προωθούµενου ΕΣΥ (τριµερές ιοικητικό Συµβούλιο). Υπάρχει επίσης ευρεία συµµετοχή µέσω εθελοντικών οργανώσεων στην παροχή φροντίδας υγείας. Η εισαγωγή συστήµατος παρακολούθησης τής υγείας θα αποτελέσει τη βάση για τη δηµιουργία αξιόπιστων ποιοτικών δεικτών υγείας, που θα δηµιουργήσουν την προϋπόθεση για καλύτερο σχεδιασµό, παρακολούθηση και διοίκηση του τοµέα της υγείας γενικά. Η διαφάνεια και συµµετοχή στη διαδικασία διαµόρφωσης της στρατηγικής συντάξεων αποτελεί πάγια κυβερνητική πολιτική η οποία ακολουθείται και στα πλαίσια της διαδικασίας προώθησης των µεταρρυθµίσεων στο συνταξιοδοτικό σύστηµα, οι οποίες αποτελούν αντικείµενο ευρείας διαβούλευσης µε όλους τους ενδιαφερόµενους. 12

ΜΕΡΟΣ 2 ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ 2.1 Κύριες Προκλήσεις, Προτεραιότητες και Στόχοι 2.1.1 Αποτίµηση της κοινωνικής κατάστασης Η Κύπρος υπέβαλε το πρώτο Εθνικό Σχέδιο ράσης για την Κοινωνική Ενσωµάτωση 2004-2006 τον Ιούλιο του 2004, το οποίο βασίστηκε στα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισµών (ΕΟΠ) του 1996/1997. Τον Ιούνιο του 2005 υποβλήθηκε η Έκθεση Προόδου και Υλοποίησης του ΕΣ Εν 2004-2006 υπό το φως νέων στοιχείων αναφορικά µε την κατανοµή του εισοδήµατος και τη σχετική φτώχεια, τα οποία προέκυψαν από την ΕΟΠ του 2003. Οι κύριες τάσεις που καταγράφηκαν µε την τελευταία ΕΟΠ (2003) δείχνουν ότι, σε σύγκριση µε την προηγούµενη ΕΟΠ (1996/97), υπήρξε σηµαντική βελτίωση σ ότι αφορά την κατανοµή του εισοδήµατος και την καταπολέµηση της σχετικής φτώχειας: Το ποσοστό ατόµων που είναι εκτεθειµένα στον κίνδυνο της φτώχειας µε µέτρο το 60% του καθαρού διάµεσου σταθµισµένου εισοδήµατος µειώθηκε από 16,3% σε 15,3% του συνολικού πληθυσµού. Ο κίνδυνος φτώχειας για τα άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω µειώθηκε από 58% σε 52%. Σηµειώθηκε µείωση στον κίνδυνο φτώχειας από 64% σε 50% για τα άτοµα που ζουν σε µονοµελή νοικοκυριά. Ο κίνδυνος φτώχειας για τις µονογονικές οικογένειες µειώθηκε από 41% σε 22%. Σηµειώθηκε αύξηση του µέσου πραγµατικού εισοδήµατος κατά 25,6% µεταξύ 1997 και 2003. Η ανισότητα στην κατανοµή του εισοδήµατος (S80/S20) µειώθηκε από 4,4 σε 4,1, ενώ ο συντελεστής Gini έπεσε στο 0,27, από 0,29 που ήταν το 1997. Παρατηρήθηκε αύξηση δύο ποσοστιαίων µονάδων (από 24% σε 26%) στον κίνδυνο φτώχειας πριν τον υπολογισµό των κοινωνικών παροχών. Ωστόσο, η επίδραση των συντάξεων αυξήθηκε κατά δύο ποσοστιαίες µονάδες (από 6% σε 8%). Παρότι ο κίνδυνος σχετικής φτώχειας για το γενικό πληθυσµό το 2003 ήταν ίσος µε το µέσο όρο της ΕΕ-25 (ΕΕ-15 το έτος 2000 και ΕΕ-10 το 2002), ο κίνδυνος φτώχειας για τον πληθυσµό ηλικίας 65 ετών και άνω ήταν ο ψηλότερος στην ΕΕ. Το 40% των φτωχών ατόµων στην Κύπρο ήταν άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω. Ανάµεσα στις πιο ευάλωτες οµάδες στον κίνδυνο φτώχειας ήταν και τα άτοµα που ζουν σε µονοµελή νοικοκυριά µε ποσοστό κινδύνου σχεδόν 3,5 φορές πιο ψηλό από αυτόν για το συνολικό πληθυσµό. Ακόµη πιο ψηλός, µε ποσοστό 73%, ήταν ο κίνδυνος για άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω που ζούσαν µόνα τους. 13

Σ ότι αφορά τις µονογονικές οικογένειες, ο κίνδυνος φτώχειας, παρά τη µείωσή του σχεδόν στο µισό, εξακολούθησε να είναι σηµαντικά πιο ψηλός (22%) από το γενικό µέσο όρο (15%). Η έλλειψη ποσοτικών στόχων επισηµάνθηκε ως αδυναµία του ΕΣ Εν 2004-2006. Η ανάλυση των στοιχείων της ΕΟΠ του 2003, η οποία ακολούθησε την ετοιµασία του ΕΣ Εν, επέτρεψε τον καθορισµό µέσα στο 2005 ποσοτικών στόχων στα πλαίσια της Έκθεσης Προόδου και Υλοποίησης του ΕΣ Εν 2004-2006, η οποία υποβλήθηκε στην ΕΕ τον Ιούνιο του 2005. (Η Έκθεση επισυνάπτεται ως Παράρτηµα 10). Ελλείψει πιο πρόσφατων στοιχείων πέραν αυτών που προέκυψαν από την ΕΟΠ 2003 δεν είναι δυνατή οποιαδήποτε εκτίµηση για την κατάσταση όπως αυτή ενδεχοµένως να έχει διαµορφωθεί µετά το 2003. Τούτο θα καταστεί δυνατό µετά την επεξεργασία των δεδοµένων που συλλέγονται µε βάση το σύστηµα SILC για πρώτη φορά στην Κύπρο. Τα πρώτα συµπεράσµατα αναµένεται ότι θα είναι διαθέσιµα πριν από το τέλος του 2006. 2.1.2 Προτεραιότητες Η στρατηγική για την καταπολέµηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού βασίζεται σε µια πολυδιάστατη προσέγγιση, που δίνει προτεραιότητα στην περαιτέρω αύξηση της απασχόλησης µε την ενσωµάτωση των µειονεκτουσών και ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας, αφού η εργασία αποδεικνύεται ως ο πιο αποτελεσµατικός τρόπος πρόληψης του κινδύνου φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού. Παράλληλα η στήριξη οµάδων για τις οποίες δεν υπάρχουν οι δυνατότητες απασχόλησης εξακολουθεί να είναι στο επίκεντρο της στρατηγικής αυτής. 2.1.2.1 Μείωση του κινδύνου φτώχειας Στόχος εξακολουθεί να είναι η µείωση του γενικού ποσοστού του κινδύνου φτώχειας στο 14% µέχρι το 2010. Αυτό θα επιδιωχθεί µε τη συγκράτηση του κινδύνου φτώχειας για τον πληθυσµό ηλικίας 0-64 ετών στο επίπεδο του 10% και τη µείωση του κινδύνου για τα άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω από 52% στο επίπεδο του 45%. Ο στόχος είναι η µείωση κατά 3 ποσοστιαίες µονάδες στην περίοδο 2007 2008 και κατά 4 µονάδες κατά την περίοδο 2009-2010. Η οµάδα των ηλικιωµένων µε το ψηλότερο ποσοστό κινδύνου φτώχειας, που είναι τα άτοµα που ζουν σε µονοµελή νοικοκυριά, θα είναι στο επίκεντρο του στόχου. Εκτιµάται ότι το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας στα άτοµα 65+ ετών θα έχει µειωθεί στο 48% το 2006, µε βάση τις διαχρονικές τάσεις που προκύπτουν από τη σταδιακή ωρίµανση του συστήµατος κοινωνικών ασφαλίσεων και την αύξηση του ποσοστού συµµετοχής στο εργατικό δυναµικό τις τελευταίες δεκαετίες - ιδιαίτερα των γυναικών που θα έχουν ως αποτέλεσµα αυξηµένες συνταξιοδοτικές παροχές. Αν η εν λόγω εκτίµηση επαληθευθεί, τότε οι στόχοι για µείωση του κινδύνου φτώχειας, µέχρι το 2010, θα αναθεωρηθούν. Η άλλη οµάδα στόχευσης θα είναι οι µονογονικές οικογένειες για τις οποίες το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας ήταν 22% (2003). Παρότι ως ποσοστό του πληθυσµού οι οικογένειες αυτές ήταν µόνο 2%, η βελτίωση της θέσης τους θα έχει θετικά 14

αποτελέσµατα για την αντιµετώπιση του κινδύνου φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού των παιδιών. Για τα παιδιά γενικά ο στόχος είναι η µείωση του κινδύνου φτώχειας κάτω από το 11% µέχρι το 2010. 2.1.2.2 Ένταξη ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας Η ένταξη και επανένταξη µειονεκτουσών και ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας είναι µια από τις προτεραιότητες του Εθνικού Προγράµµατος Μεταρρύθµισης. Μέσα στα πλαίσια του γενικού στόχου της αύξησης της απασχόλησης στο 71% µέχρι το 2010, η προώθηση της απασχόλησης των γυναικών, των ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας (55-64), των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος και των νέων, θα τύχει προτεραιότητας. Για τις γυναίκες ο στόχος θα είναι η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης από 58,4% το 2005 σε 63% µέχρι το 2010. Σ ότι αφορά τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας (55-64), ο στόχος είναι να φθάσει το ποσοστό απασχόλησης από το 50,6%, που ήταν το 2005, σε 53% µέχρι το 2010. Ειδικά για τις γυναίκες µεγαλύτερης ηλικίας θα επιδιωχθεί η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης από 31,5 το 2005, σε 32 το 2006. Η βελτίωση της θέσης των ατόµων µε αναπηρίες θα επιδιωχθεί µε τη βελτίωση της πρόσβασής τους σε κτίρια, δρόµους και δηµόσια µέσα µεταφοράς καθώς και µε την προώθηση της ένταξής τους στην αγορά εργασίας και τη βελτίωση των οικονοµικών παροχών τους. Οι στόχοι για την βελτίωση της προσβασιµότητας περιλαµβάνουν την αύξηση κατά 10% των εργονοµικών διευθετήσεων για φυσική πρόσβαση σε δηµόσια κτίρια, πεζοδρόµια και δηµόσιες συγκοινωνίες εντός του 2006. Μέχρι το 2010, ο αριθµός των δηµόσιων οχηµάτων που είναι προσιτά σε άτοµα µε αναπηρίες θ αυξηθεί κατά 50%. Σε ότι αφορά την αγορά εργασίας, ο στόχος είναι η τοποθέτηση σε κενές θέσεις 6.000 ατόµων µέχρι το 2008. 2.1.2.3 Πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού στα παιδιά. Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισµός συνδέονται µε το επίπεδο µόρφωσης. Η βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης οδηγεί στην αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης, στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες. Η αντιµετώπιση των προβληµάτων της εκπαίδευσης αποτελεί µια από τις προτεραιότητες του ΕΣ Εν για την περίοδο 2006-2008. Η πρόληψη των πρόωρων αποχωρήσεων από το σχολείο, η πρόσβαση των παιδιών των µεταναστών στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, η βελτίωση της υποδοµής της πληροφορικής στα δηµόσια σχολεία, η επέκταση του ολοήµερου σχολείου σ όλα τα δηµοτικά σχολεία είναι ανάµεσα στους στόχους του ΕΣ Εν. Το ποσοστό της πρόωρης αποχώρησης από το σχολείο, που το 2005 ανήλθε στο 18,2%, δεν είναι αντιπροσωπευτικό της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στην Κύπρο, αφού δεν λαµβάνει υπόψη τους Κύπριους φοιτητές στο εξωτερικό και τους εθνοφρουρούς ηλικίας 18-20 ετών. Εάν λαµβάνονταν υπόψη οι οµάδες αυτές και εξαιρούνταν οι ξένοι εργάτες (µε ποσοστό πρόωρης αποχώρησης 40%), το γενικό ποσοστό του 18,2% θα µειωνόταν στο 9,8%. 15

Η πρόσβαση των αλλόγλωσσων παιδιών στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση αναµένεται να αυξηθεί µέχρι το 14% την περίοδο 2007-2010, µε βάση τους αριθµούς των αλλόγλωσσων µαθητών που φοιτούν στα δηµοτικά σχολεία. Η αναλογία υπολογιστών στα δηµόσια σχολεία θα φθάσει το1:2 µέχρι το 2010. Στην περίοδο 2006-2008, ο στόχος για τα δηµοτικά σχολεία είναι η αναλογία να αυξηθεί στο 1:4, από 1:10,5 (2004) και στα σχολεία µέσης εκπαίδευσης στο 1:3, από 1:5,5 (2004). Το προαιρετικό ολοήµερο δηµόσιο νηπιαγωγείο θα επεκταθεί σε 10 δηµόσια νηπιαγωγεία. Το πιλοτικό ενιαίο (υποχρεωτικό) ολοήµερο δηµοτικό σχολείο θα εισαχθεί σε 9 δηµοτικά σχολεία το 2006/7 και θα επεκταθεί σε 12 το 2007/8 και 2008/9 και αφού αξιολογηθεί ο θεσµός, το 2009/10, θα αποφασιστεί η τυχόν επέκτασή του σε περισσότερα σχολεία. Ένας µεγάλος αριθµός προγραµµάτων που λειτουργούν οι εθελοντικές οργανώσεις συµβάλλουν στην πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού, αντιµετωπίζοντας άµεσα ή έµµεσα αρκετούς παράγοντες που ενδεχοµένως να οδηγούν στην πρόωρη αποχώρηση των παιδιών από το σχολείο (π.χ. προγράµµατα για τη σεξουαλική/αναπαραγωγική υγεία, τη στήριξη πολύτεκνων οικογενειών, την ανάπτυξη εκπαιδευτικών, πνευµατικών και άλλων ικανοτήτων των παιδιών, την πρόληψη και αντιµετώπιση της βίας στην οικογένεια, την πρόληψη στη χρήση εξαρτησιογόνων και άλλων ουσιών, την ανάπτυξη της προσωπικότητας κ.ά.). 2.2. Μέτρα Πολιτικής - Μείωση του κινδύνου φτώχειας 2.2.1 ηµόσιο Βοήθηµα Το ηµόσιο Βοήθηµα διασφαλίζει, µε τη χορήγηση χρηµατικών παροχών ή/και την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, το δικαίωµα για αξιοπρεπή διαβίωση, εφόσον οι πόροι του δικαιούχου µε βάση τη σχετική νοµοθεσία δεν επαρκούν για ικανοποίηση των βασικών και ειδικών αναγκών του. Οι βασικές ανάγκες περιλαµβάνουν διατροφή, την απαραίτητη ένδυση και υπόδηση, ηλεκτρισµό, παροχή νερού, συνθήκες υγιεινής διαβίωσης και επίδοµα προσωπικής άνεσης. Οι ειδικές ανάγκες περιλαµβάνουν ενοίκιο, επίδοµα ειδικής δίαιτας, επίδοµα αναπηρίας και επίδοµα για κατ οίκoν, ηµερήσια και ιδρυµατική φροντίδα. Μπορεί επίσης να χορηγηθεί βοήθεια για επιδιόρθωση κατοικίας, κάλυψη τόκων για ενυπόθηκα δάνεια, για θέρµανση κ.ά. Το ύψος των δηµοσίων βοηθηµάτων αναπροσαρµόζεται κάθε χρόνο µε βάση τον ειδικό δείκτη τιµών καταναλωτή για τη δέσµη επιλεγµένων αγαθών και υπηρεσιών που καλύπτουν τις βασικές ανάγκες. Τα δηµόσια βοηθήµατα αυξήθηκαν µέχρι τον Ιούλιο του 2005 κατά 6,6%, σε σύγκριση µε τον Ιούλιο του 2003. Το βασικό δηµόσιο βοήθηµα θα συνεχίσει να αναπροσαρµόζεται σύµφωνα µε την ισχύουσα βάση και κατά την περίοδο ισχύος της παρούσας έκθεσης. Το τρέχον ετήσιο ύψος επιδόµατος για βασικές ανάγκες είναι: Για το λήπτη (αρχηγό οικογένειας) ΛΚ 2.678 16

Για κάθε εξαρτώµενο ηλικίας 14+ ΛΚ 1.339 Για κάθε εξαρτώµενο ηλικίας κάτω των 14 ετών ΛΚ 709 Για λήπτες που δεν διαθέτουν ιδιοκτήτη κατοικία καταβάλλεται και επίδοµα ενοικίου ίσο µε 50% του ολικού βασικού δηµόσιου βοηθήµατος. Στις περιπτώσεις ληπτών µε αναπηρία, καταβάλλεται επιπρόσθετα επίδοµα ίσο µε 50% του ατοµικού βασικού επιδόµατος. Το βασικό δηµόσιο βοήθηµα το 2003 (ΛΚ 2.522) ήταν 57% της γραµµής της σχετικής φτώχειας (ΛΚ4.389 για ένα άτοµο). Για λήπτη που δεν διέθετε ιδιόκτητη κατοικία το ποσοστό αυτό ανερχόταν στο 84% της γραµµής σχετικής φτώχειας. Για τις µονογονικές οικογένειες, ποσοστό 50% του καθαρού εισοδήµατος από εργασία, µε ανώτατο όριο το ποσό τον ΛΚ 150 µηνιαίως, δεν λαµβάνεται υπόψη για καθορισµό του δικαιώµατος και του ποσού δηµοσίου βοηθήµατος. Οµοίως δεν λαµβάνεται υπόψη και το επίδοµα τέκνου. Σηµειώνεται ότι µε τον αναθεωρηµένο περί ηµοσίων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµο (95(Ι)/2006) έγιναν οι ακόλουθες αλλαγές στα δηµόσια βοηθήµατα, οι οποίες ενισχύουν εισοδηµατικά τους λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος και ενθαρρύνουν την ένταξή τους στην αγορά εργασίας: Εξακολουθεί να καταβάλλεται το δηµόσιο βοήθηµα για τους πρώτους 12 µήνες από την έναρξη της απασχόλησης του λήπτη (ολόκληρο το βοήθηµα για τους πρώτους τέσσερις µήνες, τα 2/3 για τους επόµενους τέσσερις και το 1/3 για τους υπόλοιπους τέσσερις µήνες). Επιπρόσθετα το µηνιαίο ποσό του εισοδήµατος από εργασία που δεν λαµβάνεται υπόψη στον καθορισµό του ύψους του δηµόσιου βοηθήµατος αυξήθηκε: - Για το λήπτη, από ΛΚ20 σε ΛΚ50 - Για λήπτη µε αναπηρία, από ΛΚ100 σε ΛΚ300. - Για λήπτη ηλικίας 63+, από ΛΚ40 σε ΛΚ100. - Για µονογονιό λήπτη, από ΛΚ100 σε ΛΚ150. Άλλες αλλαγές στις παροχές µε βάση το νέο Νόµο είναι: - Το εφάπαξ βοήθηµα για επαγγελµατική κατάρτιση του λήπτη και αγορά εργαλείων και εξοπλισµού αυξήθηκε από ΛΚ500 σε ΛΚ1.000. - όθηκε δικαίωµα για δηµόσιο βοήθηµα και στους άντρες µονογονιούς, οι οποίοι προηγουµένως δεν είχαν τέτοιο δικαίωµα. - Το εφάπαξ βοήθηµα για επισκευή κατοικίας αυξήθηκε από ΛΚ500 σε ΛΚ1.000. Ποσό ΛΚ 750 µπορεί να παραχωρηθεί για επισκευή µη ιδιόκτητης κατοικίας. Σύµφωνα µε τον περί ηµόσιων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµο, έκτακτο ποσό δηµόσιου βοηθήµατος µπορεί να δοθεί και σε άτοµο που δεν πληροί τα κριτήρια καταλληλότητας για δηµόσιο βοήθηµα αλλά βρίσκεται σε επείγουσα ανάγκη ως αποτέλεσµα ειδικών προσωπικών περιστάσεων ή απροσδόκητης ή έκτακτης κατάστασης. 17

Επιπρόσθετα από τις παροχές του περί ηµόσιων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµου, οι λήπτες ηµόσιου Βοηθήµατος ή άτοµα που θα καθίσταντο λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος αν στις ανάγκες τους προστεθεί ενοίκιο κατοικίας, δικαιούνται οικονοµική βοήθεια µέχρι ΛΚ 7.000 για κτιριακές προσθήκες ή µετατροπές της κατοικίας τους µε στόχο τη βελτίωση των συνθηκών στέγασής τους. 2.2.2 Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων καλύπτει όλους ανεξαίρετα τους εργαζοµένους στην Κύπρο ανεξάρτητα από το καθεστώς ή τη µορφή απασχόλησης. Παρέχει χρηµατικά ωφελήµατα για ασθένεια, ανεργία, µητρότητα, εργατικά ατυχήµατα και συντάξεις γήρατος, ανικανότητας και επιζώντων. Ο ρόλος του Συστήµατος στην εξασφάλιση συνταξιοδοτικού εισοδήµατος ήταν και θα παραµείνει καίριος για τη µάζα των εργαζοµένων. Παρότι το σύστηµα συντάξεων είναι αναλογικό, εντούτοις διασφαλίζει ένα κατώτατο ποσό σύνταξης, το οποίο για ένα δικαιούχο χωρίς εξαρτωµένους το 2006 είναι ΛΚ 2.119 το χρόνο ή 79% του βασικού ποσού του δηµοσίου βοηθήµατος. Το ποσό της κατώτατης σύνταξης αναπροσαρµόζεται κάθε χρόνο µε βάση το δείκτη ασφαλιστέων αποδοχών. 2.2.3 Κοινωνική Σύνταξη Το Σύστηµα Κοινωνικής Σύνταξης, που χρηµατοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισµό, διασφαλίζει την καθολικότητα της πρόσβασης σε συντάξεις, µε τη χορήγηση συντάξεων χωρίς έλεγχο των µέσων διαβίωσης στους κατοίκους που δεν έχουν συνταξιοδοτικό εισόδηµα από το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή άλλο συνταξιοδοτικό σχέδιο. Ο θεσµός της κοινωνικής σύνταξης υπήρξε σηµαντικός στην προώθηση της ισότητας των φύλων σ ότι αφορά πρόσβαση σε συντάξεις, αφού πέραν του 95% των δικαιούχων είναι γυναίκες οικοκυρές ή απασχολούµενες σε αγροτικές οικογενειακές εργασίες που στο παρελθόν δεν καλύπτονταν από Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το ετήσιο ύψος της κοινωνικής σύνταξης το 2006 είναι ΛΚ2.019 ή 75% του βασικού δηµοσίου βοηθήµατος και αναπροσαρµόζεται στην ίδια βάση µε τις κατώτατες συντάξεις κοινωνικών ασφαλίσεων. 2.2.4 Ειδική χορηγία σε συνταξιούχους Η ειδική χορηγία χρηµατοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισµό και καταβάλλεται σε συνταξιούχους των οποίων το ετήσιο συνταξιοδοτικό εισόδηµα δεν υπερβαίνει τις ΛΚ6.500. Χορηγείται χωρίς έλεγχο των άλλων πόρων του δικαιούχου και χωρίς να λαµβάνεται υπόψη το συνταξιοδοτικό εισόδηµα του/της συζύγου. Το ύψος της χορηγίας είναι αντιστρόφως ανάλογο του ύψους της σύνταξης. Το 2006 το ύψος της ειδικής χορηγίας για ένα δικαιούχο κατώτατης σύνταξης είναι ΛΚ 620 ετησίως και για ένα δικαιούχο κοινωνικής σύνταξης ΛΚ 540. Η ειδική χορηγία, της οποίας σκοπός είναι η ενίσχυση των εισοδηµάτων των νοικοκυριών των συνταξιούχων µε χαµηλά εισοδήµατα, έχει δηµιουργήσει στρεβλώσεις µε τη διοχέτευση πόρων σε νοικοκυριά συνταξιούχων µε µεσαία και σχετικά ψηλά 18

εισοδήµατα. εν είναι στοχευµένη στα νοικοκυριά µε εισοδήµατα κάτω από τη γραµµή σχετικής φτώχειας και έτσι η αποτελεσµατικότητα της στη µείωση του κινδύνου φτώχειας των ηλικιωµένων δεν είναι ανάλογη των δηµόσιων πόρων που διατίθενται για το σκοπό αυτό. Κατά το 2007, θα µελετηθεί η αντικατάσταση του Σχεδίου Ειδικής Χορηγίας µε ένα πιο αποδοτικό και αποτελεσµατικό σύστηµα κατώτατου εισοδήµατος για άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω, που θα ενισχύσει τα εισοδήµατα νοικοκυριών που έχουν άτοµα αυτής της ηλικίας και των οποίων το σύνολο των πόρων θα υπολείπεται του ποσού του κατώτατου αυτού εισοδήµατος. 2.2.5 Κοινωνική Κάρτα Συνταξιούχου Η κοινωνική κάρτα συνταξιούχου εκδίδεται σ όλους τους συνταξιούχους Κοινωνικών Ασφαλίσεων και παρέχει δικαίωµα για ειδικές εκπτώσεις στις τιµές διάφορων υπηρεσιών όπως οι δηµόσιες συγκοινωνίες, το θέατρο και άλλα πολιτιστικά γεγονότα. 2.2.6 Επίδοµα Τέκνου Σ όλες τις οικογένειες µε παιδιά, ανεξάρτητα από τον αριθµό τους, χορηγείται βασικό επίδοµα τέκνου χωρίς οποιοδήποτε έλεγχο των πόρων της οικογένειας. Σε οικογένειες µε χαµηλά εισοδήµατα χορηγείται πρόσθετο επίδοµα ανάλογα µε το εισόδηµα. Για οικογένειες µε τουλάχιστον τέσσερα παιδιά το ποσό του επιδόµατος τέκνου είναι ψηλότερο από αυτό που χορηγείται στις άλλες οικογένειες. Το ποσό του επιδόµατος τέκνου αναθεωρείται µε βάση το δείκτη τιµών καταναλωτή. Κατά την περίοδο 2006-2008, θα µελετηθεί η δυνατότητα µεταρρύθµισης του συστήµατος µε στόχο την επιλεκτική ενίσχυση των εισοδηµάτων οικογενειών µε χαµηλά εισοδήµατα, έτσι που τα επιδόµατα τέκνου να καταστούν πιο αποτελεσµατικά στη µείωση του κινδύνου φτώχειας. 2.3 Μέτρα πολιτικής - Ένταξη ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας 2.3.1 Εξατοµικευµένη καθοδήγηση και υποστήριξη Οι ηµόσιες Υπηρεσίες Απασχόλησης ( ΥΑ) σήµερα περιορίζονται στην εγγραφή, ανανέωση εγγραφής και επιβεβαίωση της κατάστασης ανεργίας. Προωθείται η µετατροπή τους σε οργανισµούς που αντιµετωπίζουν τους προσερχόµενους εξατοµικευµένα και αποπειρώνται να τους προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια. Μέσω της ενίσχυσης και του εκσυγχρονισµού των ηµόσιων Υπηρεσιών Απασχόλησης θα βοηθηθούν οι ευπαθείς οµάδες. Τα µέτρα που θα προωθηθούν συγχρηµατοδοτούνται κατά 50% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και περιλαµβάνουν: Βελτίωση της γεωγραφικής κάλυψης, µέσω δηµιουργίας περισσότερων σηµείων εξυπηρέτησης του κοινού. Καλύτερη υλοποίηση της τεχνολογίας της πληροφορικής, ώστε να προσεγγιστεί µεγαλύτερο φάσµα του εργατικού δυναµικού, να διευκολυνθεί η εξυπηρέτηση του πολίτη γενικότερα και να βελτιωθεί το σύστηµα παρακολούθησης της λειτουργίας της αγοράς εργασίας. 19

Αύξηση της ικανότητας χειρισµού ειδικών οµάδων πληθυσµού, όπως είναι τα άτοµα µε αναπηρίες, οι µακροχρόνια άνεργοι, οι γυναίκες, τα άτοµα µεγάλης ηλικίας και άτοµα που προέρχονται από ευάλωτες οµάδες. Έγκαιρη και τακτική επαφή των λειτουργών των ΥΑ µε όσους καθίστανται άνεργοι, στήριξη για ενεργό αναζήτηση εργασίας και διευκόλυνση της πρόσβασης σε ευκαιρίες κατάρτισης. Την περίοδο 2006-2008, αναµένεται να τύχουν καθοδήγησης από τις νέες δοµές των ΥΑ 7.000 άνεργοι και άλλα άτοµα µε στόχο την τοποθέτηση 6.000 ατόµων σε κενές θέσεις εργασίας. Για το σκοπό αυτό θα λειτουργήσουν την ίδια περίοδο 8 νέα Τοπικά Γραφεία Εργασίας και θα αναβαθµιστούν 4 Επαρχιακά Γραφεία και 2 Τοπικά Γραφεία Εργασίας. Επίσης, θα προσληφθούν, µέχρι το τέλος του 2007, 18 µόνιµοι Σύµβουλοι Απασχόλησης. Οι συνολικές δαπάνες που θα διατεθούν για την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισµό των ΥΑ ανέρχονται σε ΛΚ1.580.000 το 2006, ΛΚ2.132.000 το 2007 και ΛΚ1.472.000 το 2008. 2.3.2 Πολιτική απασχόλησης αλλοδαπών Η στρατηγική για την απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών θα αναθεωρηθεί για να εξυπηρετούνται οι αναπτυξιακές ανάγκες του κράτους χωρίς να υποσκάπτεται η πολιτική αύξησης της προσφοράς εργασίας από εγχώριες πηγές. Μέσω αυτής της πολιτικής, θα βοηθηθούν ιδιαίτερα οι οµάδες που έχουν προβλήµατα µε την πρόσβαση τους στην αγορά εργασίας (γυναίκες, νέοι, ηλικιωµένοι), αφού αυτές επηρεάζονται κυρίως από την εισροή ξένου εργατικού δυναµικού στην Κύπρο. Τα µέτρα προώθησης για τη νέα στρατηγική είναι: Ενίσχυση της υποδοµής του Τµήµατος Εργασίας για σωστή παρακολούθηση της αγοράς εργασίας. Ενδυνάµωση της υποδοµής παρακολούθησης της στρατηγικής. 2.3.3 Επαγγελµατική Κατάρτιση Κατά την περίοδο 2006-2008 θα συµµετάσχουν σε προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης ανέργων 500 άνεργοι, 400 λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος, 600 οικονοµικά αδρανείς γυναίκες, 350 απόφοιτοι δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και 200 άτοµα µε σοβαρή αναπηρία. Επίσης, θα τοποθετηθούν 200 νέοι απόφοιτοι δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, 200 οικονοµικά αδρανείς γυναίκες και 200 άνεργοι σε προγράµµατα απόκτησης εργασιακής πείρας. Το πρόγραµµα για τους λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος στοχεύει στην ένταξη στην αγορά εργασίας µέχρι το 2008 ποσοστού 65% των ληπτών που θα τύχουν κατάρτισης. Η προώθηση της απασχόλησης των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος περιλαµβάνει κίνητρα µέσω Σχεδίου Επιδότησης της απασχόλησης στον ιδιωτικό τοµέα. 20