ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ Τόμος Γ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ Σύνοψη Το τετράτομο έργο "Εισαγωγή στην ειδική παιδαγωγική" αποτελεί συμβολή στην προσπάθεια προσέγγισης και αντιμετώπισης του προβλήματος της ένταξης και ενσωμάτωσης των Ατόμων με Αναπηρία (Προσώπων με Αναπηρία κατά τον συγγραφέα) στο κοινωνικό γίγνεσθαι, με βελτίωση των σχετικών όρων και προϋποθέσεων και κατά συνέπεια και της ποιότητας ζωής τους. Προς τον σκοπό αυτό περιγράφονται σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις και εφαρμοσμένες πρακτικές για τη σχολική, επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική ένταξη και ενσωμάτωσή τους. Απευθύνεται στους σπουδαστές, που παρακολουθούν σχετικά μαθήματα, αλλά και στα ίδια τα πρόσωπα με αναπηρία και το περιβάλλον τους και, γενικά, προς όλους όσοι ασχολούνται αμέσως ή εμμέσως, προπαρασκευαστικά ή παράλληλα με τα ζητήματα που προαναφέραμε (εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης,

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, θεραπευτές του λόγου, σχολικοί νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές, επαγγελματικοί σύμβουλοι κ.ά.). Τα θέματα που περιλαμβάνονται στον παρόντα Γ τόμο διαρθρώνονται σε τέσσερεις ενότητες: Στην πρώτη ενότητα: Περιλαμβάνεται το εισαγωγικό κεφάλαιο στο οποίο διατυπώνεται το βασικό ερώτημα που αποτελεί και την αιτία συγγραφής του βιβλίου. Τίθεται η προβληματική της αναζήτησης και διαμόρφωσης της σχετικής απάντησης. Περιγράφονται επιγραμματικά τα χαρακτηριστικά και οι κατηγορίες των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες (Α.Μ.Α.) και, τέλος, αναφέρονται εννοιολογικοί προσδιορισμοί διαφόρων όρων. Στη δεύτερη περιλαμβάνονται: Η φιλοσοφία, η έννοια, ο σκοπός και η θεματική του Σχολικού και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Σ.Ε.Π.) των Α.Μ.Α. Τα προβλήματα και οι προϋποθέσεις του Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α. Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ένταξη των Α.Μ.Α. Η αναγκαιότητα και οι προϋποθέσεις επαγγελματικής ένταξης καθώς και οι εναλλακτικές μορφές απασχόλησης. Η έννοια και τα μέσα αξιολόγησης. Τα χαρακτηριστικά του Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α. στην Ελλάδα, κυρίως σε ό,τι αφορά στην προετοιμασία του ανθρώπινου δυναμικού. Τα ειδικευμένα κέντρα διάγνωσης και σχολικού και επαγγελματικού προσανατολισμού. Η έννοια της ανάπτυξης τω κοινωνικών δεξιοτήτων. Στην τρίτη περιλαμβάνονται: Εισαγωγικό κεφάλαιο για την ανάγκη γνώσης των εφαρμογών Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α. Παραδείγματα "γέφυρας" μετάβασης από το σχολείο στην επαγγελματική κατάρτιση, πρότυπης διαδικασίας επαγγελματικής ένταξης προσώπων με σωματικές αναπηρίες, επαγγελματικού προσανατολισμού νέων που βρίσκονται εκτός σχολικού συστήματος, ειδικού κέντρου πληροφόρησης και προσανατολισμού, η λειτουργία του οποίου επιβεβαιώνει την ανάγκη ύπαρξης Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α. Νεωτεριστική μέθοδος αξιολόγησης της εργασιακής ικανότητας. Παράδειγμα επαγγελματικής και κοινωνικής ένταξης μέσω ενός ειδικού κέντρου αξιολόγησης, προσανατολισμού και κατάρτισης και, τέλος, πρακτικές σχολικού προσανατολισμού και ένταξης σε κανονικές τάξεις προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στην τέταρτη περιλαμβάνονται: συνοπτικός οδηγός όλων των φορέων που ασχολούνται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, αποκλειστικά ή παράλληλα, με θέματα που αναφέρονται στα Α.Μ.Α. (πρόνοια, ασφάλιση, επιδότηση, αποκατάσταση, εκπαίδευση, περίθαλψη, τοποθέτηση σε θέση εργασίας όπως επίσης και κατάλογος των οργανώσεων των Α.Μ.Α.). Τέλος, στη βιβλιογραφία περιλαμβάνονται, τόσο οι πηγές οι οποίες αναγράφονται στις υποσημειώσεις όσο και ενδεικτική βιβλιογραφία.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 3 Πίνακας περιεχομένων ΠΡΟΛΟΓΟΣ... ` ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ... 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Σχολικός και επαγγελματικός προσανατολισμός ατόμων με ειδικές ανάγκες ή σχολικός και επαγγελματικός προσανατολισμός γενικά; 1.2. Διάρθρωση του περιεχομένου του έργου 1.3. Χαρακτηριστικά των ατόμων με αναπηρία: Εννοιολογικοί προσδιορισμοί. 2. ΕΝΝΟΙΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ 2.1. Έννοια και σκοπός τού Σ.Ε.Π. γενικώς 2.2. Έννοια και σκοπός τού Σ.Ε.Π. Ατόμων με Αναπηρία 2.3. Πολιτική φιλοσοφία τού σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού ατόμων με αναπηρία. 2.4. Θεματική-αντικείμενο του Σ.Ε.Π. Ατόμων με Αναπηρία 3. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ 3.1. Διάγνωση-Αξιολόγηση 3.2. Δυνατότητες του εκπαιδευτικού συστήματος 3.2.1 Εναλλακτικές και υποστηρικτικές μορφές επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης 3.3. Ιδιαιτερότητες των Ατόμων με Αναπηρία 3.3.1 Λειτουργική αποκατάσταση και αναπροσαρμογή 3.3.2 Η στάση και η συμμετοχή τού Ατόμου με Αναπηρία και του οικογενειακού περιβάλλοντός του 3.3.3 Μέτρα για την πρόληψη ή τη μη επιδείνωση της αναπηρίας και των επιπτώσεών της 3.4. Εργονομική διευθέτηση 3.5. Η κοινωνική στάση και δράση 4. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΤΩΝ Α.Μ.Ε.Α. 4.1. Σχολική, επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική ένταξη 4.2. H πολιτική της Ε.Ε. κατά τη δεκαετία του 2000 4.3. Ευρωπαϊκό Κέντρο για την ανάπτυξη τής επαγγελματικής κατάρτισης (CEDEFOP) 4.4. HANDYNET: Σύστημα πληροφόρησης της Ε.Κ. για τα προβλήματα των Ατόμων με Αναπηρία 4.5. Ευρωπαϊκός Οδηγός Ορθής Πρακτικής 5. ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ, ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ 5.1. Αναγκαιότητα και προετοιμασία 5.2. Χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας και προϋποθέσεις ένταξης 5.2.1 Χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας 5.2.2 Προϋποθέσεις ένταξης στην αγορά εργασίας 5.3. Προβλήματα του γενικού πληθυσμού 5.4. Εναλλακτικές μορφές επαγγελματικής απασχόλησης 6. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ 6.1. Μέσα αξιολόγησης και προϋποθέσεις εφαρμογής τους 6.2. Μέσα επιλογής για την επαγγελματική κατάρτιση προσώπων με νοητικά προβλήματα 7. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ Σ.Ε.Π. ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ 7.1. Ο Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α. στην Ελλάδα Εξελικτική πορεία 7.2. Έλλειψη οργάνωσης και εμπειρίας 7.3. Ανθρώπινο δυναμικό: Η εκπαίδευση και κατάρτιση συμβούλων Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α. 8. ΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΑ ΚΕΝΤΡΑ 8.1. Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης 8.1.1 Ίδρυση, σκοπός, οργάνωση 8.1.2 Προσωπικό Κ.Δ.Α.Υ. 8.1.3 Κριτική θεώρηση 9. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ-ΠΡΟΤΑΣΗ 10.1. Γενικές αρχές που πρέπει να διέπουν το έργο του σύμβουλου Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α.: 11. Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ Σ.Ε.Π. Α.Μ.Α. 12. Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΝΟΣ ΛΟΓΟΠΕΔΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ 12.1. Σκοπός και οργάνωση του Κέντρου 12.2. Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός 12.3. Η στήριξη στους μαθητευομένους κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής κατάρτισης 12.4. Επαγγελματική κατάρτιση και αποκατάσταση για τους νέους εκτός μαθητείας 13. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΜΕ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 13.1. Σκοπός, οργάνωση, στρατηγική, πληθυσμός 13.2. Εργαστήριο για άτομα 18-28 ετών. Προοπτικές 2000 13.2.1 Αποστολή του εργαστηρίου 13.2.2 Σύνθεση της εκπαιδευτικής ομάδας 13.2.3 Οργάνωση του εργαστηρίου 13.3. Η Αξιολόγηση Ν.Σ.Κ. 13.3.1 Εισαγωγικά 13.3.2 Η αξιολόγηση εγκεφαλικών, συναισθηματικών, κινητικών αναπηριών 13.4. Προετοιμασία της συνέχειας 13.5. Αντί συμπεράσματος

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 5 14. ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΝΕΩΝ ΜΕ ΣΟΒΑΡΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ «ΕΦΑΛΤΗΡΙΟΥ ΝΕΩΝ» 14.1. Σκοπός και οργάνωση της Υπηρεσίας 14.2. Ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά των νέων που δέχεται το Κέντρο 14.2.1 Τα γενικά χαρακτηριστικά των νέων που γίνονται δεκτοί στο Κέντρο 14.2.2 Τα ειδικά χαρακτηριστικά των νέων που συμβουλεύονται το Κέντρο 14.3. Πλαίσιο και μεθοδολογία παρέμβασης 14.3.1 Το πλαίσιο παρέμβασης: ορισμός, στόχοι, αρχές 14.3.2 Οργάνωση, μεθοδολογία και μέσα παρέμβασης 14.4. Η αξιολόγηση του μηχανισμού ένταξης 14.5. Ανακεφαλαίωση -συμπέρασμα 15. ΕΙΔΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ ΜΕ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 15.1. Τι προσφέρουν τα Κέντρα Ενημέρωσης και Προσανατολισμού 15.2. Το Ειδικό Κέντρο Ενημέρωσης και Προσανατολισμού στη Γαλλία για νέους με σωματικές αναπηρίες 15.3. Τα χαρακτηριστικά των προσώπων με τα οποία ασχολείται το Κέντρο 15.4. Τι προσφέρει το Ειδικό Κέντρο 15.5. Μέσα που χρησιμοποιούνται στο Ειδικό Κέντρο 15.6. Η σχέση τού συμβούλου με τον νέο με ειδικές ανάγκες: Συνιστώσες και προεκτάσεις τής συνέντευξης 15.7. Πρόσθετες ενέργειες του ειδικού Κέντρου 15.8. Το ιστορικό παρακολούθησης ενός νέου που συμβουλεύτηκε το Κέντρο 16. MΙΑ ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ 16.1. Εισαγωγή 16.2. Στόχοι της μεθόδου και πορεία εφαρμογής 16.3. Μέσα εφαρμογής τής μεθόδου εκτίμησης της εργασιακής ικανότητας 16.3.1 Διανοητικά Κριτήρια 16.4. Αξιολόγηση 16.5. Το προφίλ ικανοτήτων 16.6. Το προφίλ εργασιακών απαιτήσεων 16.7. Σχολιασμός των αποτελεσμάτων και σύγκριση των προφίλ 16.8. Πολλαπλασιαστικά οφέλη 16.9. Γενικό συμπέρασμα 17. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΝΟΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΙΔΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 17.1. Στόχοι, δραστηριότητες, προϋποθέσεις εισαγωγής 17.2. Λειτουργική δομή και ανθρώπινο δυναμικό 17.3. Τρόπος, μορφή και αντικείμενα επαγγελματικής κατάρτισης 17.4. Υπηρεσία συνεχούς εξυπηρέτησης 18. ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 18.1. Εισαγωγή 18.2. Προσαρμογές των παιδαγωγικών πρακτικών 18.2.1 Εργονομικές ρυθμίσεις 18.2.2 Εξατομικευμένη βοήθεια 18.2.3 Μέτρα επωφελή και για τους άλλους μαθητές

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 18.2.4 Παιδαγωγικές προσαρμογές γενικής εφαρμογής, αμοιβαία επωφελείς 18.2.5 Παραδείγματα συνδυασμένων προσαρμογών και παρεμβάσεων 18.3. Συνεργασία μεταξύ ενήλικων που παρεμβαίνουν στην ένταξη 18.3.1 Ενδοσχολική συνεργασία 18.3.2 Αντικείμενο της συνεργασίας με εξωσχολικούς ειδικούς 18.3.3 Οφέλη που προκύπτουν για τους διδάσκοντες: Μεταβολή στη θεώρηση της αναπηρίας και των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες 18.4. Επίλογος 18.4.1 Ενδεικτική βιβλιογραφία 19. ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 19.1. Πρόσωπα με κινητικά προβλήματα 19.2. Πρόσωπα με αισθητηριακά προβλήματα 19.3. Πρόσωπα με νοητική ανεπάρκεια 19.4. Λοιπές Αναπηρίες 20. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ Ο.Α.Ε.Δ. ΥΠΕΡ ΤΩΝ Α.Μ.Α. ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΕΠΟΠΤΕΥΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΝΤΟΣ ΦΟΡΕΑ 20.1. Τοποθέτηση Α.Μ.Ε.Α. σε θέσεις εργασίας 20.2. Επαγγελματικός προσανατολισμός 20.3. Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης για ειδικές ομάδες 21. ΑΝΑΠΗΡΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ: ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ 22. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚEΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠEΣ 22.1. Ελληνόγλωσση 22.2. Ξενόγλωσση 23. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚH ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦIΑ 23.1. Ελληνόγλωσση 23.2. Ξενόγλωσση Ευρετήριο πινάκων και γραφημάτων Πίνακας 1. Πρότυπο Διεθνούς Ταξινόμησης των Βλαβών, Αναπηριών και Μειονεξιών Πίνακας 2. Επίπεδα συμπεριφοράς Πίνακας 3. Βαθμίδες αξιολόγησης των κριτηρίων Πίνακας 4. Ανάλυση της 3βάθμιας κλίμακας βαθμολόγησης Πίνακας 5. Έλλειψη σύμπτωσης ικανοτήτων και απαιτήσεων Πίνακας 6. Σύμπτωση ικανοτήτων και απαιτήσεων Γράφημα 1. Μορφή κατάρτισης που ολοκλήρωσαν 65 απόφοιτοι του Κέντρου κατά την περίοδο 1978-1995