(Σανταµούρης Μ., 2006).

Β. ΠΗΓΕΣ ΙΟΞΕΙ ΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ (CO 2 ) Οι πιο σηµαντικές πηγές διοξειδίου προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίµων και την δαπάνη ενέργειας γενικότερα. Οι δύο προεκτάσεις της ανθρώπινης ζωής που είναι υπεύθυνες για την µεγαλύτερη εκποµπή διοξειδίου είναι τα κτίρια στα οποία ζούµε και εργαζόµαστε και τα µέσα µεταφοράς. Β.1 Ενεργειακή ιαχείριση Κτιρίων Ο τοµέας των κτιρίων αποτελεί ίσως τον σηµαντικότερο οικονοµικό χώρο της Ευρώπης, παρουσιάζοντας ετήσιο κύκλο εργασιών που ξεπερνά τα 400 δις Ευρώ. Ταυτόχρονα, σε ηµερήσια βάση, η παγκόσµια πρωτογενής ενεργειακή κατανάλωση που σχετίζεται µε τα κτίρια ξεπερνάει τα 17 εκατοµµύρια βαρέλια πετρελαίου, ποσότητα περίπου ίση µε την συνολική παραγωγή των χωρών του ΟΠΕΚ. (Σανταµούρης Μ., 2006). Η ενέργεια που καταναλώνουν τα κτίρια χρησιµοποιείται για την κάλυψη των αναγκών: Θέρµανσης (λόγω των θερµικών απωλειών από τις διαφανείς και αδιαφανείς επιφάνειες, την διείσδυση του αέρα και τις εξωτερικές συνθήκες). Ψύξης (λόγω των θερµικών κερδών από την ηλιακή ακτινοβολία και τις εξωτερικές συνθήκες). Φωτισµού. Οικιακών συσκευών για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης. (ΥΠΕΧΩ Ε, 2001). Ο κτιριακός τοµέας είναι υπεύθυνος για το 40% περίπου της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η κατανάλωση αυτή, είτε σε µορφή θερµικής (κυρίως πετρέλαιο) είτε σε µορφή ηλεκτρικής ενέργειας, έχει ως αποτέλεσµα, εκτός της σηµαντικής οικονοµικής επιβάρυνσης λόγω του υψηλού κόστους της ενέργειας, τη µεγάλη επιβάρυνση της ατµόσφαιρας µε ρύπους, κυρίως διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ), που ευθύνεται για το φαινόµενο του θερµοκηπίου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι κτιριακές εγκαταστάσεις στην Πορτογαλία απορροφούν το 20% της συνολικής καταναλωθείσης ενέργειας έναντι του 45% στην Ιρλανδία 1. Ο τοµέας των κτιρίων, στη χώρα µας, καταναλώνει περίπου 35% ενέργεια και συµβάλλει στην παραγωγή του 43% του CO 2 που εκλύεται στην ατµόσφαιρα. Ο 1 http://www.cres.gr/energy_saving/ktiria/ktiria_intro.htm 7

οικιακός και τριτογενής κτιριακός τοµέας, είναι ο δεύτερος σε µέγεθος καταναλωτής, σε ενέργεια, µετά τον τοµέα των µεταφορών. Αυτό αντανακλά και στις εκποµπές διοξειδίου. Τα κτίρια της Ελλάδας ανέρχονται στα 3.800.000. Από αυτά το 85% περίπου έχουν κατασκευαστεί πριν από το 1980 ηµεροµηνία εφαρµογής του κανονισµού θερµοµόνωσης άρα είναι εντελώς απροστάτευτα. εν παρέχουν κατάλληλες συνθήκες θερµικής άνεσης, ενώ ξοδεύονται πολλά χρήµατα για τη θέρµανση και ψύξη αυτών (ΥΠΕΧΩ Ε, 2000). H κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξητική τάση, λόγω της αύξησης της χρήσης κλιµατιστικών και µικροσυσκευών. Η χρήση των κλιµατιστικών αποτελεί σηµαντικό παράγοντα αύξησης του ηλεκτρικού φορτίου αιχµής στη χώρα, µε τεράστιες οικονοµικές συνέπειες και σηµαντική επιβάρυνση του καταναλωτή. Επί πλέον τα κλιµατιστικά επιδεινώνουν το φαινόµενο της υπερθέρµανσης των αστικών κέντρων και τις συνεπαγόµενες δυσµενείς περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν το καλοκαίρι 2. Μεγάλη σπατάλη ενέργειας παρατηρείται στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, ακόµη και σε κτίρια που λόγω της χρήσης τους (κτίρια γραφείων) και του ωραρίου λειτουργίας δεν δικαιολογούν µεγάλες ενεργειακές καταναλώσεις. Τα κτίρια αυτά παρουσιάζουν µεγάλη ποικιλοµορφία ως προς τα µορφολογικά χαρακτηριστικά τους καθώς έχουν κατασκευαστεί σε διάφορες χρονικές περιόδους για την κάλυψη διαφορετικών αναγκών. Χρησιµοποιούνται πολλά ενοικιαζόµενα κτίρια για τις ανάγκες κτιρίων διοίκησης, λόγω έλλειψης στεγαστικής πολιτικής δηµοσίων υπηρεσιών έτσι σε µεγάλο ποσοστό υπάρχει διαφοροποίηση σε επίπεδο εξοπλισµού και θερµικής άνεσης λόγω της µορφολογίας και κατάστασης των κτιρίων. Ως ο πλέον ενεργειοβόρος τοµέας εµφανίζεται ο τοµέας των νοσοκοµείων και στη συνέχεια ο τοµέας των ξενοδοχείων, των γραφείων, εµπορικών, µε τελευταίο τον τοµέα των σχολείων. Η µέση ετήσια ειδική ενεργειακή κατανάλωση εκφράζεται σε ΚWh/m 2 επιφανείας κτιρίου. Η θερµική ενέργεια αναλογεί σε 55,1% της συνολικής και η ηλεκτρική σε 44,9%. Η συµµετοχή των τοµέων κατανάλωσης ενέργειας του οικιακού, εµπορικού και τριτογενή τοµέα στις εκποµπές CO 2 είναι ιδιαίτερα σηµαντική. Με τον επιµερισµό των εκποµπών από την ηλεκτροπαραγωγή στους τελικούς χρήστες, ο οικιακός και 2 http://www.cres.gr/energy_saving/ktiria/ktiria_intro.htm 8

τριτογενής τοµέας συµµετείχε το 1992 µε 39% περίπου ή µε 28 Mt CO 2, ποσοστό που σήµερα φτάνει στο 45%, αποτέλεσµα της ραγδαίας αύξησης της κατανάλωσης ηλεκτρισµού στον οικιακό/τριτογενή τοµέα. Όλα τα παραπάνω τεκµηριώνουν την αναγκαιότητα λήψης µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας, κατά προτεραιότητα στον κτιριακό τοµέα, καθώς και τη συµβολή αυτών στην εθνική οικονοµία, το περιβάλλον, την κοινωνία. Έχει αναληφθεί εκστρατεία σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο που σχετίζεται άµεσα µε την αναζήτηση βιώσιµων λύσεων στον τρόπο ανάπτυξης που θα ακολουθήσουµε. Η χώρα µας, τα τελευταία χρόνια, προσπαθεί να ενσωµατώσει σε όλους τους τοµείς αρχές και αξίες που απορρέουν από τη φιλοσοφία της αειφόρου ανάπτυξης και να εναρµονίσει την εθνική περιβαλλοντική της πολιτική µε τις δεσµεύσεις και απαιτήσεις της διεθνούς κοινότητας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρατηρείται µια σταδιακή στροφή στις επιλογές που ακολουθήθηκαν, ως τώρα, στα ζητήµατα προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και στην ενεργειακή πολιτική της χώρας. Γίνονται βήµατα που οδηγούν σε καθοριστικές αλλαγές, καθώς το σύνολο των δράσεων λαµβάνει υπόψη την ορθολογική χρήση και διαχείριση των φυσικών πόρων. Παράλληλα, ο πολεοδοµικός σχεδιασµός ενσωµατώνει, όλο και περισσότερο, έννοιες, αρχές αλλά και ενέργειες ικανές να βελτιώσουν σηµαντικά την περιβαλλοντική απόδοση των πόλεων και οικισµών, µε στόχο τη βιώσιµη ανάπτυξη. Είναι απολύτως σαφές ότι για την εξασφάλιση της εφαρµογής ενός ολοκληρωµένου σχεδιασµού στην κατεύθυνση της αειφορίας και ειδικότερα της εφαρµογής µέτρων περιβαλλοντικής και ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια και τα πολεοδοµικά σύνολα είναι απολύτως αναγκαία, κατά προτεραιότητα, η ύπαρξη κατάλληλου θεσµικού πλαισίου. Η 21475/4707 Κοινή Υπουργική Απόφαση, που δηµοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 880Β/19-8-98, προωθεί την εφαρµογή µέτρων και όρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, µε στόχο τον περιορισµό των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα και εναρµονίζει την ελληνική νοµοθεσία στην Οδηγία του Συµβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, της 13ης Σεπτεµβρίου 1993, 93/76/ΕΟΚ 3. Η Κοινή αυτή Υπουργική Απόφαση ρυθµίζει βασικά ζητήµατα που σχετίζονται απόλυτα µε τον τρόπο µελέτης και κατασκευής των νέων κτιρίων και συνόλων, µε γνώµονα την υψηλή ενεργειακή απόδοση, αλλά και µε τη βελτίωση της ενεργειακής 3 http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!celexnumdoc&lg=el&numdoc= 31993L0076&model=guichett 9

απόδοσης των υφιστάµενων κτιρίων και συνόλων. Πρόκειται για ρυθµίσεις που υπαγορεύονται από την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος από τις αρνητικές επιπτώσεις των κτιρίων και, εν γένει, της δόµησης σε αυτό, µε στόχο τον περιορισµό των εκποµπών του διοξειδίου του άνθρακα. Προωθούν καθοριστικά και µε συγκεκριµένα µέτρα την οικολογική δόµηση, µέσω του βιοκλιµατικού και ενεργειακού σχεδιασµού και της χρήσης των καθαρών τεχνολογιών δόµησης, συµβάλλουν έτσι στην εξοικονόµηση των φυσικών πόρων (ενέργειας και νερού), αλλά και στην ανακύκληση των οικιακών απορριµµάτων, στην εξασφάλιση θερµικής άνεσης στα κτίρια, όλο το χρόνο, υγιεινής και ποιότητας του εσωτερικού αέρα και γενικά την αντίληψη των αειφόρων κτιρίων και οικιστικών συνόλων. Το πλέον σηµαντικό είναι ότι οι ρυθµίσεις αυτές έχουν εφαρµογή σε όλα τα κτίρια, υφιστάµενα και νεοαναγειρόµενα, όλων των κατηγοριών και χρήσεων, µε ιδιαίτερη έµφαση στην υποχρεωτική και άµεση εφαρµογή σε όλα τα κτίρια του δηµόσιου και ευρύτερου δηµόσιου τοµέα (Καραβασίλη Μ., 2001). Ο κτιριακός χώρος, σαν πλήρες στοιχείο του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος επηρεάζεται από τα σύγχρονα προβλήµατά του και συντελεί στην διαµόρφωσή τους. Η ένταση των προβληµάτων του εξωτερικού περιβάλλοντος έχει διαµορφώσει ένα πλαίσιο προβληµάτων για το κτίριο όπου τα προβλήµατα ποιότητας του εσωτερικού κλίµατος και περιβάλλοντος καθώς και τα ποσοτικά προβλήµατα κατανάλωσης και εξοικονόµησης ενέργειας, συµπλέουν και απαιτούν κοινή αντιµετώπιση και προοδευτική αντίληψη αντιµετώπισης. Η σηµαντική έρευνα που έχει πραγµατοποιηθεί κατά τα τελευταία χρόνια έχει επιτρέψει την ανάπτυξη επιστηµονικών µεθόδων, τεχνικών και τεχνολογιών που αφενός εξασφαλίζουν βέλτιστο εσωτερικό περιβάλλον καθώς και την µέγιστη δυνατή εξοικονόµηση ενέργειας. Οι τεχνικές αυτές που κατά βάση κάνουν χρήση ηλιακής ενέργειας καθώς και των άλλων πηγών του περιβάλλοντος έχουν ήδη αποδείξει σε πρακτικό επίπεδο ότι είναι ιδιαίτερα αποδοτικές τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Η ευρύτερη εφαρµογή τους αποτελεί αίτηµα για ένα καλύτερο κτιριακό περιβάλλον, εντός του οποίου βέβαια διαβιώνουµε το 80% περίπου της όλης µας ζωής. (Σανταµούρης Μ., 2006). 10

Β.2 Αυτοκίνητο και περιβαλλοντικές επιπτώσεις Σήµερα, κυκλοφορούν περισσότερα από 200 εκατοµµύρια αυτοκίνητα στους δρόµους της Ευρώπης, προσφέροντας ελευθερία κίνησης σε πολλές κατηγορίες επιβατών. Ταυτόχρονα όµως, τα αυτοκίνητα θεωρούνται ως επιβλαβή για τα οικοσυστήµατα του πλανήτη, µε επιπτώσεις, από την παγκόσµια υπερθέρµανση και τα αέρια του θερµοκηπίου, µέχρι τη φωτοχηµική ρύπανση, το θόρυβο και την ρύπανση του εδάφους. Τα τελευταία χρόνια, η αυτοκινητοβιοµηχανία καταβάλλει συνεχώς µεγάλη προσπάθεια για τη µείωση του περιβαλλοντικού φορτίου από τα οχήµατα Ο τρόπος που τα αυτοκίνητα επηρεάζουν το περιβάλλον έχει να κάνει µε την κατασκευή των αυτοκινήτων αφού καταναλώνονται πρώτες ύλες και ενέργεια, ενώ τα αυτοκίνητα παράγουν καυσαέρια κατά τη χρήση και πρέπει να τα διαχειριστούµε όταν φτάσουν στο τέλος της ζωής τους κατά φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο. Τα οχήµατα επενεργούν στο περιβάλλον σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους από τον αρχικό σχεδιασµό και την κατασκευή τους, µέχρι τη χρήση τους στο δρόµο και την τελική τους διάθεση όταν φτάσουν στο τέλος της ζωής τους. Κατά την λειτουργία τους, οι κινητήρες των οχηµάτων εκλύουν στην ατµόσφαιρα καυσαέρια, τα οποία επηρεάζουν την χηµική σύσταση της ατµόσφαιρας που αναπνέουµε και έµµεσα επιδρούν και στο κλίµα του πλανήτη. Η πρόκληση είναι: πως µπορούν να µειωθούν αυτά τα καυσαέρια ακόµα περισσότερο. Μια δεύτερη περιβαλλοντική επίπτωση ξεκινά από το γεγονός ότι τα οχήµατα κατασκευάζονται από µέταλλα, πλαστικά και άλλα συνθετικά υλικά. Προς αυτήν την κατεύθυνση γίνεται προσπάθεια ώστε τα αυτοκίνητα να σχεδιαστούν µε τρόπο που να ανακυκλώνονται ευκολότερα και πιο ολοκληρωµένα. Οι εκποµπές των οχηµάτων που προκαλούν προβλήµατα στο περιβάλλον είναι: ιοξείδιο του Άνθρακα (CO 2 ) είναι το βασικό «αέριο του θερµοκηπίου» το οποίο µπορεί συνεισφέρει στην «παγκόσµια υπερθέρµανση». Μικροσωµατίδια (PM) εκπέµπονται ως καπνιά από τα εργοστάσια και από τις εξατµίσεις των οχηµάτων, ανάµεσα στα άλλα. Μπορούν να δηµιουργήσουν αναπνευστικά προβλήµατα. Οξείδια του Αζώτου (NOx) προκαλούν την «όξινη βροχή». Επίσης δηµιουργούν όζον το οποίο συνεισφέρει στην φωτοχηµική ατµοσφαιρική ρύπανση και στη παγκόσµια υπερθέρµανση. 11

Πτητικές Οργανικές Ενώσεις (VOCs) είναι υδρογονάνθρακες από βιοµηχανικές διεργασίες, από εργοστάσια και αυτοκίνητα. Συνεισφέρουν στη φωτοχηµική ρύπανση. Μονοξείδιο του Άνθρακα (CO) έχει εκλείψει σε µεγάλο βαθµό από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων. 12