ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α) Φεντερασιόν β) Πεδινοί γ) Εθνικό Κόμμα (Κ.Μαυρομιχάλη) Μονάδες 15 α) σελ. 46: «Η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης χώρα.» β)σελ. 77 : Μεγάλη παράταξη που συγκροτήθηκε στην Εθνοσυνέλευση του 1864. «Οι πεδινοί μικροκαλλιεργητές.». Ο λαός συμμετείχε ενεργά στην συγκρότηση αυτής της παράταξης. γ) σελ. 92: «Το εθνικό κόμμα Βενιζελικοί.» ΘΕΜΑ Α2 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση: α. Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη. β. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α το 1915 προκάλεσε δύο φορές την παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου. γ. Η αστική στέγαση των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) συνάντησε περισσότερα εμπόδια από την αγροτική. δ. Ο παλαίμαχος κρητικός πολιτικός Ι. Σφακιανάκης κάλεσε τον λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τους επαναστάτες του Θερίσου (21 Μαρτίου 1905). ε.η πολιτική των νεοτουρκικών κυβερνήσεων έναντι των Ελλήνων βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με τις εξαγγελίες του προέδρου των
ΗΠΑ Ουίλσον. Μονάδες 10 α) ΛΑΘΟΣ (σελ. 42) β) ΣΩΣΤΟ (σελ. 94) γ) ΣΩΣΤΟ (σελ. 157) δ) ΣΩΣΤΟ (σελ. 213) ε) ΛΑΘΟΣ (σελ. 249) ΘΕΜΑ Β1 Ποιες ήταν οι πολιτικές εξελίξεις στο Κρητικό Ζήτημα μετά τη συμφωνία στις Μουρνιές (2 Νοεμβρίου 1905) και έως την ανάληψη της Ύπατης Αρμοστείας της Κρήτης από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη; Μονάδες 13 Σελίδα 215 216 : «Οι διαπραγματεύσεις επίλυσης». ΘΕΜΑ Β2 Ποια πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν μια θετική οικονομική πορεία, εξασφάλισε η Ελλάδα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου (1919 1939); Μονάδες 12 Σελίδα 52: ενότητα 6 η «Η Ελλάδα καταστροφή». ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται παρακάτω, να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του Συντάγματος του 1844 σχετικά με: α) τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. Μονάδες 4 β) το δικαίωμα της ψηφοφορίας και την εκλογική διαδικασία. Μονάδες 9 γ) την κατανομή των εξουσιών. Μονάδες 12 Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ Α Ὁ Ἐκλογικὸς Νόμος καθιέρωνε τὴν ἐκλογὴ τῶν βουλευτῶν μὲ πλειοψηφικὸ σύστημα δύο γύρων, ποὺ θὰ διεξαγόταν μὲ ἄμεση, σχεδὸν καθολική, καὶ μυστικὴ ψηφοφορία. Δικαίωμα ψήφου δινόταν στοὺς πολίτες (ἄρρενες) ἡλικίας 25 ἐτῶν συμπληρωμένων, «ἔχοντας προσέτι ἰδιοκτησίαν τινὰ ἐντὸς τῆς ἐπαρχίας, ὅπου ἔχουσι τὴν πολιτικὴν διαμονήν των, ἢ ἐξασκοῦντας ἐν αὐτῇ ὁποιονδήποτε ἐπάγγελμα, ἢ ἀνεξάρτητον ἐπιτήδευμα». Ἐξαιροῦνταν «α) Οἱ διατελοῦντες ὑπὸ ἀνάκρισιν ἐπὶ κακουργήματι, β) Οἱ προσκαίρως ἢ διὰ παντὸς στερηθέντες κατὰ συνέπειαν δικαστικῆς ἀποφάσεως τοῦ δικαιώματος τοῦ ψηφοφορεῖν, γ) Οἱ στερούμενοι τῆς ἐλευθέρας διαχειρίσεως τῆς περιουσίας των». Ν. Διαμαντοῦρος, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους,τ. ΙΓ : Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1833 ὥς 1881, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 2 2000, σ.112. ΚΕΙΜΕΝΟ Β Ο Βασιλιάς δεν ήταν μόνον ο ανώτατος άρχοντας, ο αρχηγός του κράτους αλλά και το ανώτατο και κυρίαρχο όργανο του κράτους, αποδεχόταν δηλαδή μόνον εκείνους τους περιορισμούς της εξουσίας του, που είχαν διατυπωθεί ρητώς στο Σύνταγμα. Η μοναρχική πηγή της εξουσίας προέκυπτε και από το ίδιο το συνταγματικό κείμενο, που αναγνώριζε το πρόσωπο του Βασιλιά ως ιερό και απαραβίαστο αλλά και από την πρόβλεψη ότι η δικαιοσύνη πηγάζει από το Βασιλιά και απονέμεται εν ονόματί του. Η μοναρχία ήταν όμως περιορισμένη μέσα στα όρια που έθετε η ίδια με το παραχωρημένο Σύνταγμα. Το Σύνταγμα του 1844 εισήγαγε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. [...] Η νομοθετική πρωτοβουλία και το δικαίωμα της κυρώσεως των νόμων ανήκε στο Βασιλιά. Με το διορισμό των μελών της Γερουσίας και της διάλυσης, χωρίς περιορισμό, της Βουλής, ο Βασιλιάς συγκέντρωνε εκτεταμένες αρμοδιότητες. Η. Μαυρομούστακου, Πολιτικοί Θεσμοί και Διοικητική Οργάνωση, στο:
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 4 ος τόμος: Το Ελληνικό Κράτος, 1833-1871, Η Εθνική Εστία και ο Ελληνισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σ.43. ΚΕΙΜΕΝΟ Γ Περί συντάξεως της Πολιτείας Άρθρον 15. Η νομοθετική εξουσία ενεργείται συνάμα υπό του Βασιλέως, της Βουλής και της Γερουσίας. Άρθρον 20. Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε διά των παρ αυτού διοριζομένων υπευθύνων Υπουργών. Άρθρον 21. Η δικαστική εξουσία ενεργείται διά των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως. Περί της Βουλής Άρθρον 59. Η Βουλή σύγκειται εκ Βουλευτών, εκλεγομένων των εχόντων δικαίωμα προς τούτο πολιτών, κατά τον περί εκλογής Νόμον. Α. Σβώλος, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σσ. 153, 155, 161 (Στο: Αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα: «Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας», τεύχ. 1 ο, Αθήνα:ΥΠ.Ε.Π.Θ. Κ.Ε.Ε., 1999, σ. 197). α) Σελίδα 71: «Οι κομματικές παρατάξεις μηχανισμών» και σελίδα 72: «α) κατοχυρωνόταν πρωτοπορία» β) Σελίδα 72: α) «κατοχυρωνόταν συνδυασμών». ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Πλειοψηφικό σύστημα δύο γύρων Καθορισμός ηλικιακού ορίου για το εκλέγειν Η κατοχή περιουσιακών στοιχείων ή η άσκηση επαγγέλματος αποτελούσαν απαραίτητη προϋπόθεση για την άσκηση του
εκλογικού δικαιώματος. Εξαιρούνται όσοι ανακρίνονται για κακούργημα, όσοι έχουν στερηθεί προσωρινά ή μόνιμα τα πολιτικά τους δικαιώματα ή δεν έχουν το δικαίωμα να διαχειρίζονται ελεύθερα την περιουσία τους. γ) Σελίδα 70 : «Το ζητούμενο βασιλιά» και σελίδες 71 72: «Στο Σύνταγμα.. υπουργού» και στη σελίδα 72: γ) «προβλεπόταν ισόβια». Ο βασιλιάς αναγνωρίζεται ως ανώτατος άρχοντας του κράτους από το ίδιο το Σύνταγμα που το θεωρεί πρόσωπο ιερό και απαραβίαστο, αλλά του επέβαλε περιορισμούς. Το σύνταγμα καθιέρωσε τη διάκριση των εξουσιών. Η νομοθετική, θεωρητικά, μοιράζεται μεταξύ Βουλής, Γερουσίας και Βασιλέως, αλλά στην ουσία ο βασιλιάς έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, διότι αφενός διορίζει τους Γερουσιαστές και μπορεί να διαλύσει χωρίς περιορισμούς τη Βουλή, αφετέρου διατηρεί το δικαίωμα κύρωσης των νόμων. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τους υπουργούς που διορίζει ο βασιλιάς, στον οποίο άλλωστε το Σύνταγμα αναθέτει την ανώτατη εποπτεία της. Η δικαστική εξουσία ασκείται από τα δικαστήρια στο όνομα του βασιλιά. ΘΕΜΑ Δ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο και τον πίνακα που σας δίνονται παρακάτω, να εξηγήσετε για ποιους λόγους η ΕΑΠ, κατά την αποκατάσταση των προσφύγων, έδωσε το βάρος στη γεωργία και προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ [...] Σε καμία χώρα δεν μπορούσε να αποκλειστεί η πιθανότητα εσωτερικών ταραχών. Οι πρόσφυγες διεκδικούσαν όλο και περισσότερα, ιδιαίτερα εκείνοι που ζούσαν στις πόλεις και ήταν σε
θέση να κάνουν την οργή τους αισθητή διαδηλώνοντας στους δρόμους. Η όλη προσπάθεια εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα έχει πολλές φορές κατηγορηθεί για «προκατάληψη υπέρ των αγροτών» και για το γεγονός ότι σε μία επταετία εντατικής λειτουργίας [της ΕΑΠ] διατέθηκαν μόνο δύο εκατομμύρια στερλίνες για τα στεγαστικά προγράμματα των πόλεων, ενώ για τα προγράμματα της υπαίθρου διατέθηκαν 10,5 εκατομμύρια. Είναι αλήθεια ότι υπήρχαν κοινωνικοί, πολιτικοί και στρατηγικοί λόγοι για την εγκατάσταση των προσφύγων κυρίως στα εδάφη της βόρειας Ελλάδας. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις ήταν ήδη υπερπλήρεις, ανθυγιεινές και κινδύνευαν να μετατραπούν σε εστίες πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής. Δεν υπήρχε απλός τρόπος να βρεθεί εργασία για τους πρόσφυγες των αστικών κέντρων χωρίς να δημιουργηθεί δυσφορία στον υπάρχοντα πληθυσμό. Οι αγροτικές περιοχές στο βορρά, αντίθετα, ήταν σχετικά έρημες ακόμα και πριν την έξοδο των μουσουλμάνων. Μετά την έξοδο, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε τη στρατηγική ανάγκη να εποικίσει το συντομότερο αυτά τα εδάφη με αγρότες που [...] αποτελούσαν πολύτιμο προμαχώνα στις τυχόν βλέψεις των Σλάβων για την βόρεια Ελλάδα. Όσο πιο γρήγορα πήγαιναν να εγκατασταθούν στα εδάφη της ελληνικής Μακεδονίας τόσο το καλύτερο. Br. Clark, υο φορές ξένος: Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία, μετ. Β. Ποταμιάνου, Αθήνα: Ποταμός, 2007, σ. 243 ΠΙΝΑΚΑΣ Κατανομή των προσφύγων κατά γεωγραφικό διαμέρισμα (1928) ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ Μακεδονία 638253 52.2% Στερεά Ελλάδα 306193 25.1% Δυτ. Θράκη 107607 8.8% Νησιά Ανατ. Αιγαίου 56613 4.6% Θεσσαλία 34659 2.8% Κρήτη 33900 2.8% Πελοπόννησος 28362 2.3%
Ήπειρος 8179 0.7% Κυκλάδες 4782 0.4% Ιόνια Νησιά 3301 0.3% ΣΥΝΟΛΟ 1221849 100% Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ Τάξη Γενικού Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση), Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2010, σ. 155. Σελίδα 154: «Η ΕΑΠ παραμεθόριες περιοχές.» (αναφορά σελίδες 44 και 167) Στην πρώτη παράγραφο του παραθέματος γίνεται αναφορά τις αντιδράσεις των προσφύγων και ειδικά εκείνων οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι στα αστικά κέντρα. Η ΕΑΠ κατηγορείται ότι έριξε βάρος στην αγροτική αποκατάσταση, διαθέτοντας μέσα σε 7 χρόνια μόλις 2 εκατομμύρια στερλίνες σε έργα αστικής αποκατάστασης και 10,5 εκατομμύρια σε αντίστοιχα έργα αγροτικής αποκατάστασης. Τα αστικά κέντρα παρουσίαζαν προβλήματα υπερπληθυσμού και έλλειψης συνθηκών υγιεινής, ενώ μέσα σε αυτά ήταν πιθανότερο να δημιουργηθεί πολιτική / κοινωνική αναστάτωση. Επιπλέον το πρόβλημα της ανεργίας μάστιζε περισσότερο τον αστικό πληθυσμό, γηγενή και προσφυγικό. Στις περιοχές της βορείου Ελλάδος υπήρχαν διαθέσιμα προς αποκατάσταση εδάφη, ανταλλάξιμα και μη, τα οποία μάλιστα αποτελούσαν στόχο των προς Βορρά γειτονικών χωρών. Άρα αμφισβητήθηκε η εδαφική ακεραιότητα της χώρας σε αυτές τις περιοχές και γι αυτό έπρεπε να εποικιστούν. Ο πίνακας παρουσιάζει τα εξής βασικά στοιχεία:
Δόθηκε βάρος στην αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Θράκη και Μακεδονία. Το μεγάλο ποσοστό προσφύγων στη Στερεά Ελλάδα οφείλεται κυρίως στην εγκατάστασή τους στην Αθήνα και τον Πειραιά. Επίσης ένα ποσοστό τους τοποθετείται στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου λόγω της γειτνίασής τους με τη Μικρά Ασία και της αρχικής τους ελπίδας να ξαναγυρίσουν στις εστίες τους. Στην Κρήτη ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων εγκαταστάθηκε στις εγκαταλελειμμένες εστίες των Τούρκων με αποτέλεσμα η περιοχή να εξελληνιστεί πλήρως. Στη Θεσσαλία οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν τόσο σε βιομηχανικά κέντρα (Βόλος), αλλά και στις πεδινές εκτάσεις που προέκυψαν από την αγροτική μεταρρύθμιση. Τέλος, στις υπόλοιπες περιοχές δεν εγκαταστάθηκαν τόσο μεγάλοι πληθυσμοί προσφύγων, είτε γιατί βρίσκονται μακριά από τις εστίες εκπομπής προσφύγων, είτε γιατί ήταν άγονες ή ορεινές και κατά συνέπεια ακατάλληλες για αγροτική αποκατάσταση.