Τίτλος Μαθήματος: Συστηματική Παρατήρηση της Εκπαιδευτικής Παρατήρησης Κωδικός Μαθήματος: ΠΑ0200 Διδάσκων: Δόμνα Κακανά [dkakana@uth.gr] Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο: 3 ο & 4 ο Μονάδες ECTS: 6 Περιγραφή του μαθήματος: Στο μάθημα αυτό οι φοιτήτριες/τες εξοικειώνονται με τις βασικές διαστάσεις της εκπαιδευτικής πράξης μέσω της Συστηματικής Παρατήρησης, η οποία αποτελεί διεθνώς μια από τις πάγιες προσεγγίσεις στις σχολές εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών. Το μάθημα αποτελεί ουσιαστικά το 1 ο Επίπεδο Πρακτικής Άσκησης. Το 1/3 περίπου του μαθήματος αφιερώνεται σε επιτόπιες ή βιντεοσκοπημένες παρατηρήσεις με τη βοήθεια δομημένων φύλλων παρατήρησης, βάσει των οποίων γίνονται οι καταγραφές των ποικίλων εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών καταστάσεων. Τα δεδομένα των παρατηρήσεων μέσω των καταγραφών αξιοποιούνται για αναλύσεις αυτών, προάγεται η ανατροφοδότηση και ο στοχασμός, ενώ παράλληλα πλαισιώνονται από θεωρητικές εισηγήσεις. Στόχοι: Σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες του 3 ου και 4 ου εξαμήνου σπουδών με το περιβάλλον του νηπιαγωγείου, καθώς και με την εκπαιδευτική και παιδαγωγική διαδικασία που υλοποιείται εκεί, μέσω της προσέγγισης της συστηματικής παρατήρησης. Ειδικότερα αποσκοπεί στο να τους/τις φέρει σε επαφή με τις σημαντικότερες δομές και διαδικασίες της προσχολικής εκπαίδευσης, να τους/τις βοηθήσει να γνωρίσουν την πολυπλοκότητα αυτών των διαδικασιών μέσω της ανάλυσης των παρατηρούμενων διδασκαλιών αλλά και κυρίως να τους/τις εισάγει, «μυήσει» στον (ανά)στοχασμό των δεδομένων των παρατηρήσεών τους. Αξιολόγηση: Λόγω της εργαστηριακής φύσης του μαθήματος η παρακολούθησή του είναι απαραίτητη προϋπόθεση, πράγμα που επισημαίνεται από την αρχή στους φοιτητές/τριες και η επιτυχής ολοκλήρωση των υποχρεώσεων του αποτελεί προαπαιτούμενο για την ΠΑ του 8 ου εξαμήνου. Η αξιολόγηση του μαθήματος αποτελείται από 2 μέρη, τις γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου και τις επιτόπιες παρατηρήσεις σε νηπιαγωγεία και βιντεοσκοπημένες διδασκαλίες μαζί με τις καταγραφές των παρατηρήσεων. Συγκεκριμένα, το 40% της βαθμολογίας καλύπτεται από τη συμμετοχή τω φοιτητών/ριών στις Παρατηρήσεις και τα φύλλα παρατήρησης που συμπληρώνουν και υποβάλλουν, ενώ το 60% από τη γραπτή εξέταση. Οι δύο βαθμοί συμψηφίζονται στην τελική βαθμολογία. Ωστόσο επισημαίνεται ότι για το συμψηφισμό της τελικής βαθμολογίας, προϋπόθεση αποτελεί η επιτυχής προαγωγή και στις δύο εξετάσεις.
. Διδακτική Μεθοδολογία: Επιτόπιες παρατηρήσεις σε νηπιαγωγεία, βιντεοσκοπημένες παρατηρήσεις διδασκαλιών συζήτηση εισαγωγή θεωρητικών ζητημάτων με βάση τη βιβλιογραφία αναστοχασμός Διδακτέα εξεταστέα ύλη και βιβλιογραφία του μαθήματος: Ως διδακτέα και εξεταστέα ύλη του μαθήματος θεωρούνται τα περιεχόμενα των σεμιναρίων (υλικό από τις διαλέξεις), οι διδακτικές σημειώσεις (κείμενα βιβλιογραφίας διαθέσιμα ηλεκτρονικά), καθώς και τα αντίστοιχα συγγράμματα. Λέξεις κλειδιά: μέθοδος συστηματικής παρατήρησης, ανάλυση διδασκαλίας, παρατήρηση εκπαιδευτικής διαδικασίας, (ανα)στοχασμός Αναλυτικό Διάγραμμα περιεχομένων του μαθήματος (13 βδομάδες): 1 η εβδομάδα: Εισαγωγή Διαδικαστικά: Οργάνωση και δομή μαθήματος, συμμετοχή και υποχρεώσεις των φοιτητών. Εισαγωγή: Τι είναι παρατήρηση Τι ορίζεται ως Συστηματική Παρατήρηση 2 η βδομάδα: Θεωρητικό Η διδασκαλία ως αντικείμενο παρατήρησης. Η παρατήρηση στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Λειτουργίες και στόχοι (Διδακτική ανάλυση & διδακτική έρευνα. Μέθοδοι & εργαλεία (Εξειδικευμένα συστήματα καταγραφής Εθνογραφικές πρακτικές. 3 η εβδομάδα: Θεωρητικό: Προβλήματα στην Παρατήρηση της Διδασκαλίας. Λάθη που συνδέονται με το πρόσωπο του παρατηρητή, με το αντικείμενο, με τη διαδικασία της καταγραφής. 4 η εβδομάδα: εργαστηριακό Επεξήγηση & Παρουσίαση του 1 ου Οδηγού Παρατήρησης. Παρατήρηση & Καταγραφή διεξαγωγής Αυθόρμητων δραστηριοτήτων μέσω βιντεοσκόπησης δύο τάξεων νηπιαγωγείου. Οι φοιτητές/τριες χωρίζονται σε δύο ομάδες: Ομάδα Α (9:00 12:00) Ομάδα Β (12:00 15:00). 5 η εβδομάδα: ανατροφοδότηση Θεωρητικό
Ανατροφοδότηση Σχολιασμός οδηγών παρατήρησης. Συζήτηση ανάπτυξη στοχαστικών διεργασιών. Αυθόρμητες & Οργανωμένες δραστηριότητες. Επεξήγηση & Παρουσίαση του 2 ου Οδηγού επιτόπιας Παρατήρησης σε κλασσικό Νηπιαγωγείο που περιλαμβάνει 3 θεματικές ενότητες: την παρατήρηση της αξιοποίησης του χώρου κατά τις αυθόρμητες δραστηριότητες. τη λειτουργία του ημερήσιου προγράμματος ενός κλασσικού νηπιαγωγείου και την υλοποίηση των οργανωμένων δραστηριοτήτων. 6 η εβδομάδα: Παρατήρηση σε Νηπιαγωγείο σε ομάδες των 3 φοιτητών/τριών 7 η εβδομάδα: ανατροφοδότηση Θεωρητικό Ανατροφοδότηση Σχολιασμός οδηγών παρατήρησης. Συζήτηση ανάπτυξη στοχαστικών διεργασιών. Ημερήσιο πρόγραμμα. Σχεδιασμός οργανωμένης δραστηριότητας. Ενότητες και Μαθησιακές περιοχές ΑΠ. Μαθησιακοί στόχοι και διατύπωσή τους. Στάδια πορεία μιας δραστηριότητας. Διατύπωση ερωτήσεων στα παιδιά. Επεξήγηση & Παρουσίαση του 3 ου Οδηγού επιτόπιας Παρατήρησης σε ολοήμερο Νηπιαγωγείο που περιλαμβάνει 3 θεματικές ενότητες: το χώρο και τη χρήση του, τη λειτουργία του ημερήσιου προγράμματος ενός ολοήμερου νηπιαγωγείου και την πορεία εξέλιξης μιας οργανωμένης δραστηριότητας κατά τη 2 η βάρδια λειτουργίας του ολοήμερου 8η εβδομάδα: Παρατήρηση σε Ολοήμερο Νηπιαγωγείο σε ομάδες των 3 φοιτητών/τριών 9 η εβδομάδα: ανατροφοδότηση Θεωρητικό Ανατροφοδότηση Σχολιασμός οδηγών παρατήρησης. Συζήτηση ανάπτυξη στοχαστικών διεργασιών. Χώρος. Ωρολόγιο Διαφορές Ολοήμερου & Κλασσικού νηπιαγωγείου 10 η εβδομάδα: εργαστηριακό Επεξήγηση & Παρουσίαση του 4 ου Οδηγού Παρατήρησης. Παρατήρηση της διεξαγωγής Οργανωμένης διαθεματικής δραστηριότητας μέσω βιντεοσκόπησης. Καταγραφή της πορείας της δραστηριότητας που παρακολουθήσαν (με σαφή διάκριση στα στάδια), μέθοδοι διδασκαλίας, εποπτικό υλικό, στόχοι. Οι φοιτητές/τριες χωρίζονται σε δύο ομάδες: Ομάδα Α (9:00 12:00) Ομάδα Β (12:00 15:00). Άσκηση: Σχεδίαση δραστηριότητας σε ομάδες 11 η εβδομάδα: ανατροφοδότηση Θεωρητικό
Ανατροφοδότηση Σχολιασμός οδηγών παρατήρησης. Συζήτηση ανάπτυξη στοχαστικών διεργασιών. Άξονες σχεδιασμού οργανωμένης δραστηριότητας 12 η εβδομάδα: ανατροφοδότηση Θεωρητικό Παράγοντες που συνδέονται με το σχεδιασμό μιας δραστηριότητας διδασκαλίας. Άξονες σχεδιασμού οργανωμένης δραστηριότητας. Ανάλυση παραδειγμάτων επί χάρτου. 13 η εβδομάδα: Κλείσιμο μαθήματος Επανάληψη Προβληματική της διδακτικής πράξης, Δομικά στοιχεία Οργανωμένης. Ρόλος νηπιαγωγού. Ύλη μαθήματος για εξετάσεις. Ανατροφοδότηση Προτεινόμενη Βιβλιογραφία 1. Βασιλική Παπαδοπούλου (2010) Παρατήρηση Διδασκαλίας: Θεωρητικό Πλαίσιο και εφαρμογές. Θεσσαλονίκη: Αφών Κυριακίδης Α.Ε. 2. ή/και Cohen Dorothy H., Stern Virginia, Balaban Nancy (1991) Παρατηρώντας και καταγράφοντας τη συμπεριφορά των παιδιών. Αθήνα: Γ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ Κ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ Ο.Ε. 3. Κακανά, Δ.Μ. & Σιμούλη, Π. (επιμ.) (2008) Η προσχολική Εκπαίδευση Στον 21ο Αιώνα: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Διδακτικές Πρακτικές. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο 4. ΔΕΠΠΣ http://www.pi schools.gr Προσχολική Αγωγή 5. Οδηγός Νηπιαγωγού 6. http://digitalschool.minedu.gov.gr/info/newps.php 1ο Μέρος 2ο Μέρος 7. Οδηγός για Νηπιαγωγείο i. Προγράμματα Σπουδών, Εισαγωγικό σημείωμα, Επιστημονικό Πεδίο: Προσχολική Πρώτη Σχολική Ηλικία ii. Β. Οδηγοί για τον Εκπαιδευτικό_Εισαγωγικό σημείωμα, Επιστημονικό Πεδίο: Προσχολική Πρώτη Σχολική Ηλικία