Η αγορά φρούτων και λαχανικών της Ρωσίας

Η αγορά φρούτων και λαχανικών της Ρωσίας Η αγορά νωπών φρούτων και λαχανικών (0809, 0810) στη Ρωσία είναι πολύ σημαντική για την Ελλάδα. Τα ανωτέρω προϊόντα αντιπροσωπεύουν τη δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία, του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών. Ιδιαίτερα στα νωπά ροδάκινα και νεκταρίνια η ρωσική αγορά αποτελεί τον πρώτο προορισμό. Κατωτέρω παρατίθενται αναλυτικά στοιχεία όσον αφορά την αγορά φρούτων και λαχανικών της Ρωσίας. 1. Μέγεθος αγοράς: Η ρωσική αγορά φρούτων και λαχανικών είναι μία από τις δυναμικότερα αναπτυσσόμενες αγορές του είδους στην Ευρώπη αγγίζοντας ρυθμούς της τάξης του 10% περίπου κατ έτος. Το μέγεθος της στα φρούτα υπερβαίνει σε αξία τα 5,7 δις $ Η.Π.Α (αριθμός διπλάσιος αυτού της αγοράς κινητής τηλεφωνίας και συγκρίσιμος με αυτόν της μπύρας). κατ έτος. Το εν λόγω ποσό σε όγκο αντιστοιχεί περίπου στους 6 εκ. τόνους. Εκτιμάται ότι πάνω από 50% αυτής της ποσότητας εισάγεται από το εξωτερικό. Όσον αφορά στα λαχανικά, το μέγεθος της αγοράς υπολογίζεται στους 30 εκ. τόνους. Κυριότερο προϊόν είναι η πατάτα (40%) ενώ δημοφιλή είναι επίσης τα λάχανα (26%), τα καρότα, τα αγγούρια, οι τομάτες και τα παντζάρια. Από τη συνολική κατανάλωση πατάτας, 94% παράγεται εγχώρια ενώ αντίστοιχο εμφανίζεται το ποσοστό και στα παντζάρια και τα λάχανα. Στα καρότα το ποσοστό των εισαγομένων ποσοτήτων ανεβαίνει στο 12% ενώ στα κρεμμύδια στο 70%. 2. Εγχώρια Παραγωγή: Η παραγωγή της Ρωσίας εντοπίζεται κυρίως σε πατάτες (36,7 εκ. τόνοι το 2007, FAO), λάχανα, παντζάρια, μήλα (2,3 εκ. τόνοι το 2007, FAO) και πολύ λιγότερο πεπόνια (1,05 εκ. τόνοι, FAO), φράουλες και γενικά φρούτα του δάσους κλπ τα οποία καλλιεργούνται κυρίως στα νότια, στη περιοχή του Κρασσνοντάρ. 3. Εισαγωγές: Οι σημαντικότερες χώρες προέλευσης των ρώσικων εισαγωγών φρούτων και λαχανικών είναι το Εκουαδόρ (μπανάνες), η Τουρκία (εσπεριδοειδή από περιοχή Αττάλειας ), η Ιταλία (ντομάτες και μήλα), η Αίγυπτος (πορτοκάλια), η Ισπανία (λεμόνια, λαχανικά), το Ισραήλ, η Σερβία (ροδάκινα, μήλα) κλπ.

Χώρες προέλευσης Ρωσικών Εισαγωγών Φρούτων 2008 2,47% 2,50% 2,51% 2,77% 2,97% 1,98% 2,21% 3,08% 3,13% 14,74% 13,44% Equador Turkey 3,23% 3,67% 3,81% 4,06% 4,46% 5,25% 10,79% 6,36% 6,56% China Argentina morocco Kyrgyzstan Uzbekistan iran South Africa Azerbaijan Spain USA Chile Poland Belgium kazakhstan Italy Egypt Tajikistan Others Όσον αφορά στην εισαγωγές φρούτων κατά είδος ενδεικτικός παραμένει ο ακόλουθος πίνακας.

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟΣ ΜΠΑΝΑΝΕΣ ΜΗΛΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΑΧΛΑΔΙΑ ΜΑΝΤΑΡΙΝΙΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΛΕΜΟΝΙΑ ΛΟΙΠΑ Όπως φαίνεται χαρακτηριστικά οι μπανάνες μόλις ξεπερνούν τα μήλα ακολουθούμενα σταθερά από τα πορτοκάλια και τα αχλάδια. Αναλύοντας περισσότερο τις κατηγορίες που αφορούν και στη χώρα μας, σημειώνονται τα ακόλουθα: Μήλα: Εδώ διακρίνονται κυρίως δύο κατηγορίες, χαμηλού κόστους (έως 30 rb/kg), εγχώριων (Ουκρανία, Πολωνία, Μολδαβία, Αζερμπαϊτζάν) κόκκινων μήλων και των υψηλής ποιότητας εισαγόμενων, από Κίνα, Αργεντινή, Χιλή κλπ, ποικιλίας Golden Delicious, Granny Smith κλπ (55-70 rb/kg). Ενδεικτικά μάλιστα αναφέρεται ότι μέχρι πρόσφατα η διάκριση ήταν πολύ πιο απλοϊκή ήτοι μεταξύ κόκκινων και πράσινων μήλων, ενώ ακόμα και σήμερα αμελητέα είναι η ανταπόκριση των καταναλωτών σε έννοες όπως η πιστοποίηση ποιότητας, fair trade, βιολογικά προϊόντα και ούτω καθ εξής. Εσπεριδοειδή: Όλες σχεδόν οι ποσότητες εσπεριδοειδών που καταναλώνονται εγχωρίων είναι εισαγόμενες, κυρίως πορτοκάλια (42%), επίσης μανταρίνια (30%) κυρίως την εποχή των Χριστουγέννων και βέβαια λεμόνια (20%). Οι μεγαλύτερες ποσότητες εισάγονται από την Τουρκία, το Μαρόκο (παραδοσιακός προμηθευτής της χώρας από την εποχή της ΕΣΣΔ), την Αργεντινή (κατά τους καλοκαιρινούς μήνες), την Αίγυπτο και λιγότερο από την Νότια Αφρική, Κίνα, Γεωργία και Ισραήλ. Όσον αφορά στην ικανότητα διαφοροποίησης των καταναλωτών μεταξύ διαφορετικών ποικιλιών όπως Naval, Valencia ή Σαγκουίνι, αυτή φαίνεται ότι είναι πολύ μικρή. Η διάκριση αφορά στα μεγέθη με τα μεγάλα να πωλούνται στα σούπερμαρκετ περί τα 38 rblτο κιλό ενώ τα μικρά 22 25 rbl το κιλό. Σταφύλια: Περίπου 50% παράγεται εγχώρια ( 325.000 τόνοι). Η κατανάλωσή του λαμβάνει χώρα κυρίως μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου οπότε και η αγορά κατακλύζεται από φτηνό προϊόν προερχόμενο από την Τουρκία και το Ουζμπεκιστάν (65% των εισαγωγών). Οι τιμές δύναται να κυμαίνονται από $500 έως και $800 ο τόνος. Πυρηνόκαρπα: Σταθερά ανοδική καταγράφεται η πορεία στα πυρηνόκαρπα τα τελευταία χρόνια. Η προέλευση των εισαγωγών εντοπίζεται κυρίως σε χώρες χαμηλού κόστους του βόρειου ημισφαιρίου, όπως Τουρκία και Ουζμπεκιστάν, δεδομένου ότι, τα εν λόγω φρούτα θεωρούνται αυστηρά εποχιακά (καλοκαιρινά). Το μεγαλύτερο ποσοστό της κατανάλωσης κατέχει το ροδάκινο και το νεκταρίνι (50%) ενώ για το υπόλοιπο μοιράζεται σε ίσο περίπου

βαθμό μεταξύ δαμάσκηνων, κερασιών και βερίκοκων. Στη εν λόγω κατηγορία η Ελλάδα εμφανίζεται ως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας καλύπτοντας το 18% ως επί τω πλείστο λόγω του ροδάκινου και ακολουθούμενη πολύ κοντά από το Ουζμπεκιστάν (17%), ενώ σημαντική είναι και η παρουσία της Τουρκίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Κίνας και της Πολωνίας. Η παραγωγή της Ρωσίας υπολογίζεται περί τους 670.00 τόνους, κυρίως βύσσινου (35%) και λιγότερο δαμάσκηνου, κερασιών, βερύκοκων, και ροδάκινων. Ενδεικτικά δίνονται πρόσφατες τιμές στα σούπερμαρκετ, βερύκοκα 80 90 Rb/ kg, νεκταρίνια 90-95 Rb/kg, ροδάκινα 90 Rb/kg και για τα κεράσια 150 Rb/ kg 4) Καταναλωτικά πρότυπα: Παρά την σταθερά ανοδική της πορεία ( 19% κατ έτος), η κατά κεφαλή κατανάλωση φρούτων κατά μέσο όρο σε όλη την επικράτεια παραμένει εξαιρετικά χαμηλή 32 κιλά/χρόνο (38-60 κιλά στη Μόσχα), με τη μεγαλύτερη ποσότητα να καταναλώνεται το καλοκαίρι (60%) παρά το χειμώνα (40%). Οι εν λόγω ποσότητες καλύπτουν σε αξία μόλις το 3% και 4,8% του τμήματος του προϋπολισμού μιας οικογένειας χαμηλού και υψηλού εισοδήματος αντίστοιχα, που διατίθεται για τρόφιμα. Γενικά το αισθητήριο του μέσου ρώσου καταναλωτή απέναντι στα προϊόντα του κλάδου δεν δύναται να χαρακτηριστεί επαρκώς ανεπτυγμένο πολλώ μάλλον δε διαφοροποιημένο. Γεγονός που εξηγεί συχνά τόσο την χαμηλή ποιότητα όσο και την έλλειψη ποικιλίας σε φρούτα που εμφανίζουν τα καταστήματα λιανικής. Κατά κατηγορία οι προτιμήσεις των ρώσων καταναλωτών αποτυπώνονται παραστατικά στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΡΟΥΤΩΝ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (Βασικές Κατηγορίες) ΜΠΑΝΑΝΕΣ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ ΜΗΛΑ ΑΧΛΑΔΙΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ 5) Δίαυλοι διανομής/εμπορικά ήθη: Το μεγαλύτερο μέρος των εισαγομένων προϊόντων εισρέει από λιμάνι της Αγίας Πετρούπολης (80%) και δευτερευόντως από το Νοβοροσσίσκ και το Βλαδιβοστόκ. Μεταξύ των μεγαλυτέρων εισαγωγέων συγκαταλέγονταν μέχρι πολύ πρόσφατα οι (μετοχικές) εταιρείες «Sunway Traders», «SORUS» και «JFC International»

όλες με έδρα την Αγία Πετρούπολη. Η πρόσφατη οικονομική κρίση όμως καθώς και ο έντονος ανταγωνισμός αλλά και το γενικά μικρό περιθώριο κέρδους που χαρακτηρίζει το κλάδο έχει ανατρέψει την εικόνα προκαλώντας αλλαγές στα επιχειρηματικά σχήματα, και ανατρέποντας την μέχρι πρόσφατα αδιαμφισβήτητη πρωτοκαθεδρία της Αγίας Πετρούπολης, προς ώφελος νεοεμφανιζόμενων εισαγωγέων με έδρα τη Μόσχα (πρβλ σχετική λίστα που περιλαμβάνεται στο παράρτημα). Γενικά τα δίκτυα εισαγωγής/διανομής διακρίνονται σε α) οργανωμένα - δυτικού τύπου, β) σε παραδοσιακά δίκτυα ελεγχόμενα από συγκεκριμένες εθνοτικές ομάδες (κυρίως Αζέροι,τατζίκοι,αζερμπαιτζανοί) της χώρας, γ) σε εξειδικευμένους διανομείς με ευρωπαϊκές και διεθνείς διασυνδέσεις και δ) σε ένα πλήθος από μικρότερους διανομείς. (Εκτιμάται ότι, σιγά σιγά θα επικρατήσει η πρώτη κατηγορία). Όσον αφορά στον εκτελωνισμό, αυτός δεν αναλαμβάνεται από τους ίδιους τους εισαγωγείς αλλά ανατίθεται συνήθως σε εξωτερικούς συνεργάτες. Η εισαγωγή επίσης λαμβάνει χώρα με προεξόφληση συνήθως έως και 50% του συνολικού ποσού σε τιμές FOB ή CIF. Οι εισαγωγείς αυτοί προμηθεύονται τα προϊόντα τους είτε απευθείας από το παραγωγό είτε μέσω διεθνών διακινητών όπως η Dole και η Del Monde. Όσον αφορά στα σημεία πώλησης, ο κύριος όγκος των φρούτων (>70%) πωλούνται μέσω των λαχαναγορών και μόλις το 30% διατίθεται στα σουπερμάρκετ. Η κατάσταση όμως αυτή αλλάζει χρόνο με το χρόνο, όπου λόγω τεράστιων επενδύσεων (τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό) ο κλάδος των σούπερμαρκετ εκσυγχρονίζεται και τείνει χρόνο με το χρόνο να αποσπά όλο και περισσότερο μερίδιο της αγοράς, ιδίως στις αστικές. Το γεγονός αυτό οδηγεί επίσης ορισμένους εισαγωγείς στο να αναπτύξουν τμήματα συσκευασίας προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες των σούπερμαρκετ σε τυποποιημένο προϊόν. Από τη πλευρά τους τα σούπερμαρκετ στη προσπάθεια τους να μειώσουν το κόστος προμήθειας των προϊόντων τους, διενεργούν κατά κανόνα τις προμήθειες τους με ανοικτούς διαγωνισμούς τους μέσω διαδικτύου. Σημειωτέον επίσης ότι, με το καιρό η ρωσική αγορά ακολουθεί την αντίστοιχη πορεία των δυτικών χωρών προς τη κατεύθυνση της διαφοροποίησης μεταξύ σημείων λιανικής πώλησης προϊόντων χαμηλής και υψηλής ποιότητας (niche markets). Γενικά ο Ρώσος εισαγωγέας/χονδρέμπορος αναζητά ακρίβεια στην παράδοση, σταθερές ποσότητες, και ένα σχετικά ικανοποιητικό συνδυασμό τιμής και ποιότητας. Στη πράξη όμως η τιμή και λιγότερο η ποιότητα αποδεικνύονται οι πλέον καθοριστικοί παράγοντες. Αποτέλεσμα αυτού είναι η ρωσική αγορά να αποτελεί ενίοτε το «χώρο απόρριψης» χαμηλότερης ποιότητας προϊόντος από το εξωτερικό, γεγονός που εξηγεί επίσης την τεράστια αστάθεια που εμφανίζει ο υπό συζήτηση τομέας των φρούτων και λαχανικών. Υπ αυτές τις συνθήκες καλύτερος προμηθευτής αναδεικνύεται αυτό που είναι σε θέση να μοιραστεί με τον εισαγωγέα ένα τμήμα του ρίσκου της έντονης διακύμανσης των τιμών των προϊόντων. 5) Φυτοϋγειονομικοί Έλεγχοι Η Ρωσική Ομοσπονδία για την εισαγωγή φρέσκων φρούτων στην χώρα απαιτεί αυστηρό προηγούμενο έλεγχο φυτοϋγειονομικής προστασίας. Κατά αυτό τον τρόπο ελέγχονται τα επιτρεπόμενα όρια φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των φρούτων. Είναι γνωστόν ότι, τα επιτρεπόμενα όρια φυτοφαρμάκων που αποδέχεται η Ρωσία είναι πολύ χαμηλότερα από τα αντίστοιχα της Ε.Ε. Βασικό κείμενο που ρυθμίζει τα εν λόγω θέματα παραμένει το πρωτόκολλο που υπεγράφη στις 26.3.2008 μεταξύ Ε.Ε. και Ρωσίας για τον Φυτοϋγειονομικό Έλεγχο. Βάση αυτού η Ρωσική πλευρά αναγνώρισε αρχικά τρία εργαστήρια, αλλα μετά από παρέμβασή μας (την 21.4.2009) συνολικά εννέα (9) Ελληνικά εργαστήρια που δύναται να εκτελούν φυγοϋγειονομικούς ελέγχους (3 κρατικά και 5 ιδιωτικά). Στόχος των ελέγχων συνιστά η

έκδοση πιστοποιητικού ασφαλείας συνοδευόμενο από σχετική έκθεση εργαστηριακών δοκιμών, παραστατικά τα οποία θα πρέπει να συνοδεύουν τα προϊόντα που προορίζονται προς την Ρωσία. Στο πλαίσιο αυτό, εξαιρετικά προβληματικό παραμένει το γεγονός ότι ο ως άνω έλεγχος διενεργείται ανά κωδικό (LOT). Σε ορισμένα ωστόσο προϊόντα όπως τα ροδάκινα, ένα φορτίο περιέχει συνήθως προϊόντα περισσοτέρων παραγωγών, άρα και πλέον του ενός κωδικού. Η πρακτική αδυναμία πλήρους ελέγχου από Ελληνικής πλευράς, κάθε κωδικού ενός φορτίου, εκθέτει διαρκώς τα προϊόντα αυτά αλλά και την αξιοπιστία των Ελληνικών εργαστηρίων, στον κίνδυνο, των δειγματοληπτικών ελέγχων που διενεργούν συχνά οι Ρωσικές Αρχές σε κωδικούς άλλους από αυτούς που ελέγχθηκαν από τα εργαστήρια της χώρας μας. Το γεγονός αυτό οδήγησε ήδη στην απώλεια της διαπίστευσης ενός εκ των προαναφερθέντων ιδιωτικών εργαστηρίων της χώρας μας, με αποτέλεσμα να μένουν πλέον 8. Το ανωτέρω πρόβλημα εκτιμάται ότι, θα αμβλυνθεί σημαντικά εφόσον τελικά γίνει αποδεκτό από Ρωσικής πλευράς το αίτημα εξομοίωσης των ορίων υπολειμμάτων MRL με αυτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε γενικές γραμμές οφείλει να σημειωθεί ότι, η Ελλάδα δεν αποτελεί χώρα με πολλά προβλήματα φυτοϋγειονομικών παραβάσεων αφού κατά το 2009 σε 4000 ελεγχόμενα φορτία προέλευσης Ε.Ε. τα 834 βρέθηκαν με προβλήματα υπέρβασης ορίων και από αυτά μόνο 16, ήτοι μόλις 2%, ήταν από Ελλάδα. 6) Ελληνική Παρουσία Αναλύοντας πρόσφατα στοιχεία της ΕΣΥΕ όσον αφορά στις εξαγωγές των εν λόγω προϊόντων από τη χώρα μας, το 2008 και το 2009 προκύπτουν τα εξής: Ελληνικές Εξαγωγές Λαχανικών προς Ρωσία (Αξία σε Ευρώ) Προϊόν 2008 2009 Ποσοστιαία Μεταβολή Αγγούρια 1.342.043 903.572-32,67% Ελιές βρώσιμες 145.885 162.499 11,39% Ντομάτες 38.436 2.487-93,53% άλλα διατηρημένα λαχανικά Άλλες πιεπεριές του γένους Capsicum ή του γένους Pimenta 4.599 1.944-57,73% 91.489 352-99,62% Μελιτζάνες 23.761 252-98,94% Καρότα και γογγύλια 26.570 - - Άλλα λαχανικά 24.000 - Κολοκυθάκια 21.688 - Σπαράγγια 11.059 - Άλλες κράμβες 10.295 -

Ντομάτες ξηρές 7.391 - Γλυκοπιπεριές 6.307 - Κουνουπίδια και μπρόκολα 2.236 - Φασόλια 600 - ΣΥΝΟΛΟ 1.756.359 1.071.106 39,02% Τεράστια εμφανίζεται γενικά η μείωση το 2009 στο σύνολο σχεδόν των εξαγομένων προϊόντων λαχανικών από Ελλάδα προς Ρωσία (61%) εξαιρουμένων μόνον των βρώσιμων ελιών. Ελληνικές Εξαγωγές Φρούτων προς Ρωσία (αξία σε Ευρώ) Προϊόν 2008 2009 Ακτινίδια 10.458.908 11.145.196 6,56% Άλλα ροδάκινα 20.268.589 9.457.127-53,34% Φράουλες 6.153.532 6.347.508 3,15% Ροδάκινα Μπρουνιόν και νεκταρίνια 5.412.600 2.213.388-59,11% Άλλα μήλα 3.247.541 1.098.219-66,18% Άλλα κεράσια 2.119.980 1.090.575-48,56% Άλλα τροπικά φρούτα με προσθήκη ζάχαρης ή άλλων γλυκαντικών 740.193 407.439-44,96% Βερίκοκα 1.543.947 358.314-76,79% Δαμάσκηνα 655.230 268.443-59,03% Σταφύλια Επιτραπέζια νωπά 711.387 206.293-71% Άλλα φρούτα 52.663 85.623 62,59% Άλλα κεράσια με προσθήκη ζάχαρης ή άλλων γλυκαντικών 111.175 35.476-68,09% Άλλα αχλάδια 46.856 34.573-26,21% Σταφίδα μαύρη κορινθιακή Πορτοκάλια γλυκά, νωπά 25.960 34.400 32,51% 107.437 24.725-76,99% Κυδώνια 31.523 17.668-43,95%

Μανταρίνια και εκείνα του είδους wilkins 108.480 10.932-89,9% Φιστίκια 129.960 - Λεμόνια 102.832 - Άλλα μανταρίνια 64.541 - Κλημεντίνες 32.774 - ΣΥΝΟΛΟ 52.126.108 32.835.899 37,01% Και στην κατηγορία των φρούτων, η καταγράφεται γενική καθίζηση (- 63%) των ελληνικών εξαγωγών. Ελπιδοφόρα παραμένει μόνον η ελαφρά άνοδος που σημείωσαν δύο είδη, το ακτινίδιο (Άρτα, Κατερίνη) και η φράουλα (Μανωλάδα). Επίσης κατά την μελέτη των ανωτέρω στοιχείων, οφείλει να ληφθεί υπόψη, τυχόν στατιστική απόκλιση που προκαλεί η δυσκολία καταγραφής φορτίων που καταλήγουν στην Ρωσία περνώντας όμως πρώτα διαμέσου άλλων χωρών όπως η Μολδαβία και η Ουκρανία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά το ροδάκινο και νεκταρίνι, η εξαγόμενη ποσότητα των οποίων στην Ρωσία, εκτιμάται ότι ανέρχεται στο τριπλάσιο αυτής που αντιστοιχεί στα ανωτέρω στατιστικά, ήτοι 35.000 τόνους από 13.500 περίπου τόνους. Γενικά, το μερίδιο των Ελληνικών εξαγωγών στη Ρωσία θεωρείται ιδιαίτερα χαμηλό κάτι που οφείλεται κυρίως στο υψηλότερο κόστος την μικρή τεχνογνωσία σε νέες ποικιλίες και στην αδυναμία διασφάλισης ομαλής τροφοδοσίας που συνεπάγεται η πολυδιάσπαση του κλήρου στη χώρα μας και η αδυναμία αξιοποίησης οικονομιών κλίμακας. Υπό τη προϋπόθεση της βελτίωσης των ανωτέρω παραγόντων, θετικές εκτιμώνται οι προοπτικές που δύναται να έχουν στην αγορά της Ρωσίας, προϊόντα της χώρα μας όπως το ροδάκινο, οι φράουλες, δαμάσκηνα, ρόδια, ακτινίδια, σταφύλια, προτοκάλια, λεμόνια, κεράσια, ντομάτες, καρότα πιπεριές κ.ά. 7. Συμπεράσματα Από τα ανωτέρω συμπεραίνουμε ότι, στα εσπεριδοειδή η Ελλάδα έχασε πλέον την ισχυρή θέση που κατείχε κατά την εποχή της ΕΣΣΔ, όταν εξήγαγε περί τους 250.000 ετησίως. Σήμερα έχει περιοριστεί η εξαγωγή μόλις στους 5.000 τόνους. Αίτια της κατάστασης αυτής αποτελούν η προσφορά μιας μόνο ποικιλίας τόσο στα πορτοκάλια (Μέρλιν) όσο και στα μανταρίνια, ενώ σημαντικό πρόβλημα παραμένει η έλλειψη επαρκών logistics μεταφορών. Η χώρα μα όμως εξάγει σήμερα κυρίως ροδάκινα, νεκταρίνια (35.000 τόνους ετησίως), ακτινίδια, φράουλες και σταφύλια και διαφαίνεται προς στιγμήν μια ενδυνάμωση της χώρας μας στα εν λόγω φρούτα. Χρειάζεται όμως να καταβληθούν προσπάθειες στο επίπεδο των τιμών, της συσκευασίας, ποικιλιών προϊόντων αλλά κυρίως της διαφήμισης και των logistics μεταφορών.