Θαλασσινό ταξίδι Βαρβάρα Μουχτούρη, DLSHTM, MSc, PhD Manager European Joint Action SHIPSAN ACT Εργαστήριο υγιεινής και επιδημιολογίας Παν. Θεσσαλίας
Περιεχόμενο Στατιστικά στοιχεία Κίνδυνοι υγείας Επιδημιολογικά στοιχεία Νομικό πλαίσιο Δράσεις στην Ευρώπη και στην Ελλάδα
Περιγραφή του προβλήματος Το 2007, 7,3 δισεκατομμύρια τόνοι αγαθών μεταφέρθηκαν με πλοία Το 2010, μεταφέρθηκαν συνολικά 3,6 δισ. τόνοι αγαθών στα λιμάνια της ΕΕ. Αύξηση 5,7% σε σχέση με το 2009 Το 2010, περίπου 90% των αγαθών που μεταφέρθηκαν δια θαλάσσης στην ΕΕ αφορούσε σε διεθνείς μεταφορές (εντός και εκτός ΕΕ) ενώ το 10% σε εθνικές μεταφορές. 1,9 εκ. φορτηγά πλοία επισκέφτηκαν 1200 λιμάνια σε 25 κράτη μέλη.
Περιγραφή του προβλήματος Επιβατηγά πλοία 390 εκατομμύρια επιβάτες μετακινηθήκανε με επιβατηγά πλοία στην Ευρώπη το 2009 Αύξηση των αριθμών επιβατηγών πλοίων στην Ευρώπη: 41 εταιρίες κρουαζιερόπλοιων ~200 κρουαζιερόπλοια Από το 2006 οι επιβάτες που προέρχονται από την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 77%. 6,2 εκ. Ευρωπαίοι ταξίδεψαν με κρουαζιερόπλοια το 2011. 57.000 Ευρωπαίοι απασχολούνται σε κρουαζιερόπλοια Amerini G. European port activity in 2009 hit by the general economic crisis. 2010. Eurostat Statistics in focus. GP Wild (International), Business Research and Economic Advisors (BREA). The cruise industry - A leader in Europe's Economic Recovery - Contribution of Cruise Tourism to the Economies of Europe, 2011 Edition. 2011
Κρουαζιερόπλοια πλωτές πολιτείες 8.500 επιβάτες και πλήρωμα 19 καταστρώματα επιβατών 24 εστιατόρια 37 μπαρ
Τι μπορεί να μεταφερθεί με τα μέσα μετακίνησης Άνθρωποι Εμπορεύματα Ζώα Αέρας Πόσιμο νερό Τρόφιμα Νερά αναψυχής Θαλάσσιο έρμα Διαβιβαστές (έντομα, τρωκτικά) Φυτά Αποσκευές Φορτία Οχήματα Απόβλητα
Κίνδυνοι υγείας στο θαλασσινό ταξίδι Βιολογικοί Λοιμώδη νοσήματα Υπόδοχα διαβιβαστές Θαλάσσιο έρμα Χημικοί Ραδιολογικοί
Κίνδυνοι υγείας στο θαλασσινό ταξίδι Βιολογικοί Λοιμώδη νοσήματα Διασπορά Vibrio cholerae με θαλάσσιο έρμα (McCarthy 1994). Μόλυνση οστρακοειδών και νερό λιμένων με Vibrio cholerae κατά την επιδημία χολέρας στην Αϊτή (Hill 2011) Μεταφορά νυχτερίδων με πλοία και κρούσματα λύσσας σε μέλη πληρώματος εμπορικών πλοίων (Constantine 2003, Rimhanen-Finne 2010) Αυτόχθονα κρούσματα ελονοσίας σε κατοίκους λιμένων στην Ιταλία, Γαλλία, Βέλγιο και Ισραήλ (Anselmo 1996, Delmont 1995, Peleman 2000, Rubin 2005) Προσβολή μεταχειρισμένων ελαστικών με κουνούπια: Aedes albopictus (Derraik JG. 2004)
Κίνδυνοι υγείας στο θαλασσινό ταξίδι Λοιμώδη νοσήματα Πηγή: EU SHIPSAN ACT Joint Action Date Type of event Country 26/2/2014 Measles Spain 26/9/2013 GI Spain 20/9/2013 TBC Spain 5/9/2013 Legionnaire's disease Greece 27/3/2013 TBC Spain 21/12/2012 GI Spain 12/11/2012 GI Spain 16/11/2012 Dengue Spain 12/11/2012 Legionnaires disease Spain 5/11/2012 GI Spain 23/10/2012 GI Spain 7/10/2012 Meningitis Italy 18/6/2012 Legionnaire's disease Spain 10/5/2012 GI Spain 20/2/2012 GI (varicella) Spain 25/1/2012 GI Spain 24/12/2011 Legionella pneumophila Germany 12/10/2012 Neisseria meningitis type C Italy 19/8/2011 Measles Italy
Πρόσφατη έξαρση κρουσμάτων ιλαράς σε κρουαζιερόπλοιο 26/2/2014: 6 ύποπτες περιπτώσεις δηλώθηκαν από τις αρχές της Palma de Mallorca, Ισπανία στην ηλεκτρονική πλατφόρμα επικοινωνίας των υπηρεσιών υγείας των λιμένων 27/2/2014: 30 επιπλέον ύποπτες περιπτώσεις δηλώθηκαν από το λιμάνι Civitavecchia, Ιταλία και το συμβάν κοινοποιήθηκε στο EWRS Συνολικά 27 περιπτώσεις εντοπίστηκαν: 22 εργαστηριακά επιβεβαιωμένες και 5 πιθανές (21 μέλη πληρώματος και 4 επιβάτες) 820 μέλη πληρώματος και 8 επιβάτες εμβολιάστηκαν Συστάσεις σε επιβάτες και πλήρωμα, διερεύνηση επαφών, ενεργητική επιτήρηση
Κίνδυνοι υγείας στο θαλασσινό ταξίδι Χημικοί Ηνωμένο Βασίλειο, Δεκέμβριος 2012: 19 ασθενείς νοσηλεύθηκαν μετά από πιθανή έκθεση σε aluminium phosphide/phosphine σε φορτηγό πλοίο Η ουσία χρησιμοποιείτε για εντομοκτονία με υποκαπνισμό σε φορτηγά πλοία που μεταφέρουν χυδήν τρόφιμα
Κίνδυνοι υγείας στο θαλασσινό ταξίδι Ραδιολογικοί 2006-2008: 30.000 εμπορευματοκιβώτια μεταφέρθηκαν (ιατρική χρήση, για αποστείρωση ιατρικού εξοπλισμού και τροφίμων) H μεταφορά επιτρέπεται από ειδικά πλοία και μεταξύ εξουσιοδοτημένων λιμένων Από το 1958, 68 περιστατικά ή ατυχήματα εμπορευμάτων έχουν καταγραφεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα περισσότερα αφορούσαν κατεστραμμένους περιέκτες Πυρηνικό ατύχημα στη Fukushima: ανίχνευση ραδιενεργού υλικού στα φίλτρα αέρα του πλοίου (Americas Navy 2011) Ερωτήματα σχετικά με την παραγωγή πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό UK Ιούλιος 2010: Πυρκαγιά σε πλοίο που μετέφερε ραδιενεργά υλικά Το πλήρωμα δεν γνώριζε την παρουσία τους στο πλοίο και δεν είχαν δηλωθεί στην ειδική φόρμα δήλωσης στους λιμένες προορισμού, επομένως δεν υπήρχαν διαθέσιμες οδηγίες για τους κινδύνους και τις διαδικασίες αντιμετώπισης τους
Διεθνής Υγειονομικός Κανονισμός (2005)
Αλγόριθμος για λήψη αποφάσεων (Παράρτημα 2) του ΔΥΚ (2005) για εκτίμηση και δήλωση συμβάντων 4 νοσήματα που πρέπει να δηλώνονται αμέσως (πολιομυελίτιδα, ευλογιά, γρίπη από νέο στέλεχος, SARS) Νοσήματα για τα οποία πάντα χρησιμοποιείται ο αλγόριθμος: χολέρα, πνευμονική πανώλη, κίτρινος πυρετός, αιμορραγικοί πυρετοί (Ebola, Lassa, Marburg), πυρετός του Δυτικού Νείλου κ.α. Ε1: Η επίδραση είναι σοβαρή; Ε2: Ασυνήθιστο και απρόσμενο; Ε3: Κίνδυνος παγκόσμιας εξάπλωσης; Ε4: Κίνδυνος για περιορισμό σε ταξιδιώτες/εμπόριο; Ανεπαρκείς πληροφορίες: Επανεκτίμηση
Πιστοποιητικά ελέγχου πλοίων 1. Πιστοποιητικό Υγειονομικού Ελέγχου 2. Πιστοποιητικό Απαλλαγής Μέτρων Υγειονομικού Ελέγχου
Ενίσχυση εθνικών υποδομών για ανταπόκριση Ενίσχυση των εθνικών υποδομών για επιδημιολογική επιτήρηση και έλεγχο νοσημάτων και ανταπόκριση Ενίσχυση των υποδομών Δημόσιας Υγείας για τα ταξίδια και τις μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων δράσης στις πύλες εισόδου ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2 χρόνια + 3 + (2) + (έως 2) 2007 2009 2012 2014 2016 Εκτίμηση της κατάστασης και προγραμματισμός Υλοποίηση παράταση "As soon as possible but no later than five years from entry into force " (Articles 5, 13)
Ορισμός πυλών εισόδου κατά τον ΔΥΚ Τα Συμβαλλόμενα Κράτη οφείλουν να: ορίσουν τις πύλες εισόδου (αεροδρόμια, λιμάνια και σταθμούς διέλευσης ξηράς) αναπτύξουν, ενισχύσουν και διατηρήσουν τις βασικές δομές και υπηρεσίες για τη δημόσια υγεία σε αυτές. Για να εξασφαλίσουν τα Συμβαλλόμενα Κράτη την ύπαρξη και λειτουργία των βασικών δομών και υπηρεσιών στις πύλες εισόδου θα πρέπει να αναπτύξουν και να υλοποιήσουν σχέδια δράσης.
Πύλες εισόδου στην Ελλάδα Σύσταση επιτροπής με κύρια αρμοδιότητα το σχεδιασμό, υλοποίηση και επίβλεψη των εξής δράσεων: Ανάπτυξη εθνικού σχεδίου δράσης Κατάταξη πυλών εισόδου σε σειρά προτεραιότητας για την αξιολόγηση και ανάπτυξη των δομών και υπηρεσιών (Κατηγορία Α, Κατηγορία Β, Κατηγορία Γ) Ορισμός των πυλών εισόδου Αξιολόγηση των βασικών δομών και υπηρεσιών κατά το ΔΥΚ σε λιμένες, αερολιμένες και σταθμούς διέλευσης ξηράς χρησιμοποιώντας την λίστα ελέγχου του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας Ολοκλήρωση της ανάπτυξης των δομών και υπηρεσιών στις πύλες εισόδου Χρονικό όριο υλοποίησης δράσεων έως το 2014-2016
Συμμετοχή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στις Οδηγίες του ΠΟΥ WHO Guide to ship sanitation Handbook for inspection of ships and issuance of ship sanitation certificates Technical advice for management of public health events on board ships (draft-unpublished) Coordinated health surveillance between points of entry and national health surveillance systems (draft-unpublished) Learning programme for inspection of ships and issuance of ship sanitation certificates WHO Interim technical advice for case management of pandemic (H1N1) 2009 on ships
SHIPSAN ACT JOINT ACTION
SHIPSAN (2006-2008) SHIPSAN ACT Joint Action 2013-2016 SHIPSAN TRAINET (2008-2011) AIRSAN 2013-2015
Τι έχει επιτύχει το SHIPSAN? 2006-2008 State of the art Διερεύνηση Ευρωπαϊκής Ναυτιλιακής Αγοράς: Τα κράτη μέλη κατηγοριοποιήθηκαν σε 4 ομάδες ανάλογα με τον αριθμό πλοίων που δέχονται στα λιμάνια τους Μελέτη: Σε 32 χώρες και 176 αρμόδιους φορείς. Περιγραφή της παρούσας κατάστασης στην Ευρώπη (πρακτικές σε υγειονομικούς ελέγχους και επιδημιολογική επιτήρηση νοσημάτων σε πλοία, μεταξύ των κρατών-μελών, κενά και ανάγκες) Νομοθεσία: Προσδιορισμός της Ευρωπαϊκής, Εθνικής και Διεθνούς νομοθεσίας που εφαρμόζεται από τους αρμόδιους φορείς στην Ευρώπη. Ανθρώπινο Δίκτυο: Δημιουργία ανθρώπινου δικτύου αποτελούμενο από ειδικούς και επιστήμονες Συνέργιες: Διεθνείς και ευρωπαϊκοί οργανισμοί, αρμόδιοι φορείς, πλοιοκτήτριες εταιρίες, και διεθνή αναγνωρισμένα προγράμματα CD-ROM: συμπεριλαμβάνει όλα τα αποτελέσματα ανά χώρα Πρόγραμμα: Πρόταση για κατάλληλο πρόγραμμα υγειονομικών ελέγχων για την Ευρώπη (βασισμένο σε ορθές πρακτικές, πρακτική εμπειρία, Ευρωπαϊκή νομοθεσία και υπάρχοντα προγράμματα κτλ)
SHIPSAN TRAINET Στόχοι Κοινά Πρότυπα Ενιαία εκπαίδευση Επικοινωνία Πρόγραμμα υγιεινής πλοίων και ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό εγχειρίδιο για θέματα υγιεινής των πλοίων EU SHIPSAN Ολοκληρωμένο πρόγραμμα Διαδικτυακή επικοινωνία μεταξύ Λιμένων Εκπαιδευτικό Υλικό και Εκπαιδευτικά σεμινάρια για εργαζόμενους σε πλοία και επιθεωρητές λιμένων Δίκτυο εκπαιδευτών
SHIPSAN ACT JA SHIPSAN ACT Joint Action Γενικός στόχος Δημιουργία ολοκληρωμένης και βιώσιμης στρατηγικής σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με σκοπό τη διαφύλαξη της υγείας των επιβατών και των εργαζομένων σε πλοία (επιβατηγά, κρουαζιερόπλοια, φορτηγά) και την πρόληψη κινδύνων δημόσιας υγείας Εφαρμογή δράσεων για την προστασία του Ευρωπαϊκού πληθυσμού από απειλές για τη δημόσια υγεία σχετιζόμενες με τις θαλάσσιες μεταφορές λόγω βιολογικών, χημικών και ραδιενεργών παραγόντων συμπεριλαμβανομένων των λοιμωδών νοσημάτων Εφαρμογή Ευρωπαϊκής νομοθεσίας: Decision 2119/98/EC on surveillance and response to communicable diseases by linking SIS with existing systems Directive 2010/65/EU on reporting formalities for ships arriving in and/or departing from ports of the Member States by supporting EMSA to implement MDH Directive 2009/13/EC based on ILO convention on occupational health by developing an outline of a risk assessment tool for occupational health on ships Συμβολή στην εφαρμογή του ΔΥΚ
Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο για τα πρότυπα υγιεινής και την επιδημιλογική επιτήρηση σε επιβατηγά πολία Introduction Scope, structure and format, administrative issues Part A Medical facilities Communicable diseases surveillance Food safety Potable water safety Recreational water safety Pest management Housekeeping and facilities Hazardous and/or inedible substances Waste management Ballast water Part B Guidelines for the prevention and control of influenza Prevention and control of gastroenteritis on passenger ships Guidelines for the prevention and control of legionellosis
Εκπαιδευτικό Υλικό e-learning Δίκτυο εκπαιδευτών Ανοιχτή πρόσκληση για επιλογή εκπαιδευτών 50 αιτήσεις συλλέχθηκαν από Ευρώπη, Αμερική, Καναδά, Αυστραλία 35 εκπαιδευτές 2 εκπαιδευτικά διαδραστικά CD-ROM
Εκπαιδευτικά Σεμινάρια Εργαζομένους σε πλοία Επαγγελματίες υγείας 58 εργαζόμενοι σε πλοία από 10 εταιρίες 50 Επαγγελματίες υγείας 38 από 21 Ευρωπαϊκές χώρες 12 από 8 χώρες της Ευρωμεσογειακής συνεργασίας (EUROMED)
Πλατφόρμα Δικτύου Επικοινωνίας https://www.shipsan.eu/comnet/ Επιτρέπει και διευκολύνει τη μετάδοση πληροφοριών από τα πλοία στους αρμοδίους φορείς των λιμανιών τους αρμόδιους φορείς των λιμανιών στα Εθνικά Εργαστήρια Αναφοράς και τα Εθνικά Σημεία Επαφής Παρέχει τη δυνατότητα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των λιμένων εντός και εκτός των Ευρωπαϊκών Κρατών Μελών.
Σκοπός: Διαδικτυακό Πληροφοριακό Σύστημα Καταγραφής Πιστοποιητικών Υγειονομικών Ελέγχων σε Πλοία Η διευκόλυνση και η εξυπηρέτηση των επαγγελματιών υγείας κατά τη διαδικασία υγειονομικών ελέγχων στα πλοία. Το σύστημα παρέχει τη δυνατότητα: καταγραφής, διαχείρισης και αποτύπωσης δεδομένων υγειονομικού ενδιαφέροντος σε όλους τους τύπους των πλοίων http://ssc.shipsan.eu Σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), στα πλαίσια του Διεθνούς Υγειονομικού Κανονισμού (IHR)
Πακέτα εργασίας (WP) WP1: Συντονισμός WP2: Στρατηγική διάχυσης αποτελεσμάτων WP3: Αξιολόγηση WP4: State of the art WP5: Ολοκληρωμένο πρόγραμμα επιθεωρήσεων WP6: Αντιμετώπιση χημικών και ραδιενεργών περιστατικών σε πλοία WP7: Διαδικτυακό πληροφοριακό σύστημα WP8: Εκπαιδευτικά σεμινάρια για εργαζόμενους σε πλοία και επαγγελματίες υγείας που εργάζονται σε λιμάνια WP9: Υγεία και υγιεινή εργαζομένων στις θαλάσσιες μεταφορές
Χώρες που συμμετέχουν στην κοινή δράση (Joint Action) 1. Ελλάδα 2. Ιταλία 3. Λιθουανία 4. Ισλανδία 5. Σλοβενία 6. Ισπανία 7. Βουλγαρία 8. Ηνωμένο Βασίλειο 9. Γερμανία 10. Ιρλανδία 11. Αυστρία 12. Βέλγιο 13. Κύπρος 14. Εσθονία 15. Γαλλία 16. Μάλτα 17. Νορβηγία 18. Ρουμανία 19. Σλοβακία 20. Κροατία 21. Ολλανδία 22. Πορτογαλία 23. Πολωνία Συνολικά 29 φορείς + ΠΟΥ και VSP (ΗΠΑ)
Δημοσιεύσεις EU SHIPSAN Hadjichristodoulou C, Mouchtouri VA, Guglielmetti P, Lemos CM, Nichols G, Paux T, Schlaich C, Cornejo MD, Martinez CV, Dionisio M, Rehmet S, Jaremin B, Kremastinou J; the SHIPSAN TRAINET partnership. Actions for prevention and control of health threats related to maritime transport in European Union. Travel Med Infect Dis. 2013 Mar 18. 3: Mouchtouri Mouchtouri VA, Bartlett CL, Diskin A, Hadjichristodoulou C. Water Safety Plan on cruise ships: a promising tool to prevent waterborne diseases. Sci Total Environ. 2012 Jul 1;429:199-205. doi: 10.1016/j.scitotenv.2012.04.018. Epub 2012 May 17. Hadjichristodoulou C, Mouchtouri VA, Martinez CV, Nichols G, Riemer T, Rabinina J, Swan C, Pirnat N, Sokolova O, Kostara E, Rachiotis G, Meilicke R, Schlaich C, Bartlett CL, Kremastinou J, Partnership TS. Surveillance and control of communicable diseases related to passenger ships in Europe. Int Marit Health. 2011;62(2):138-47. Mouchtouri VA, Bartlett CL, Jaremin B, Nichols G, Paux T, Riemer T, Black N, Varela-Martinez C, Swaan CM, Schlaich C, Rachiotis G, Kremastinou J, Hadjichristodoulou C; SHIPSAN TRAINET project. The decision making process on public health measures related to passenger ships: the example of influenza pandemic 2009. Int Marit Health. 2010;62(4):241-5. Mouchtouri VA, Nichols G, Rachiotis G, Kremastinou J, Arvanitoyannis IS,Riemer T, Jaremin B, Hadjichristodoulou C; SHIPSAN partnership. State of the art: public health and passenger ships. Int Marit Health. 2010;61(2):49-98. Review. Arvanitoyannis IS, Hadjichristodoulou C, Tserkezou P, Mouchtouri V,Kremastinou J, Nichols G. EU legislation on food and potable water safety which could be potentially applied on board ferries and cruise ships: a comparison with US legislation. Crit Rev Food Sci Nutr. 2010 Jun;50(6):533-66. Mouchtouri VA, Westacott S, Nichols G, Riemer T, Skipp M, Bartlett CL,Kremastinou J, Hadjichristodoulou C; SHIPSAN Partnership. Hygiene inspections on passenger ships in Europe - an overview. BMC Public Health. 2010 Mar 10;10:122. Rachiotis G, Mouchtouri VA, Schlaich C, Riemer T, Martinez CV, Nichols G,Bartlett CL, Kremastinou J, Hadjichristodoulou C; SHIPSAN partnership**. Occupational health legislation and practices related to seafarers on passenger ships focused on communicable diseases: results from a European cross-sectional study (EU SHIPSAN
For further information: www.shipsan.eu