Διεφθυνςη Δευτεροβάθμιασ Εκπαίδευςησ Δυτικήσ Θεςςαλονίκησ Ε.Κ.Φ.Ε. Ευόςμου Ε.Κ.Φ.Ε. Νεάπολησ ΤΟΡΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ BIOΛOΓΙΑ 5 Δεκεμβρίου 2015 ΛΥΚΕΙΟ:.... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1.. 2.. 3.. ΜΟΝΑΔΕΣ:
ΜΕΟΣ 1 Ο Α. Μικροςκοπική παρατήρηςη ςτομάτων ςε φφλλα του φυτοφ Tradescantia (τηλζγραφοσ) Θεωρητικό πλαίςιο Το φφλλο είναι ζνα από τα πράςινα μζρθ των φυτϊν, που είναι υπεφκυνα για τθ φωτοςφνκεςθ. Για το λόγο αυτό θ δομι του είναι προςαρμοςμζνθ για να εξυπθρετεί τθ ςυγκεκριμζνθ λειτουργία. Στθν επιδερμίδα των φφλλων ςχθματίηονται ειδικζσ καταςκευζσ, τα ςτόματα (εικόνα 1) με τισ οποίεσ το φφλλο πραγματοποιεί τισ ανταλλαγζσ αερίων: διοξειδίου του άνκρακα (CO 2 ), οξυγόνου (Ο 2 ) με τθ διαδικαςία τθσ αναπνοισ και υδρατμϊν (Η 2 Ο) (εικόνα 2), με τθ διαδικαςία τθσ διαπνοισ. Εικόνα 1: Στισ παραπάνω εικόνεσ φαίνονται τα ςτόματα των φφλλων, που είναι ανοίγματα που μποροφμε να ςυναντιςουμε ςτθν επιδερμίδα των φφλλων των φυτϊν Στθν εικόνα εμφανίηονται ωσ πόροι, που περιβάλλονται από δφο κφτταρα (καταφρακτικά κφτταρα). Εικόνα 2. Με τα ςτόματα, το φφλλο πραγματοποιεί τισ ανταλλαγζσ αερίων: διοξειδίου του άνκρακα (CO 2 ), οξυγόνου (Ο 2 ) με τθ διαδικαςία τθσ αναπνοισ και υδρατμϊν (Η 2 Ο) με τθ διαδικαςία τθσ διαπνοισ. Μζςω τθσ διαπνοισ του φυτοφ χάνεται ζνα πολφ μεγάλο ποςοςτό του νεροφ που υπάρχει μζςα ςτο φφλλο. Λόγω τθσ μεγάλθσ απϊλειασ νεροφ, το φυτό ζχει αναπτφξει ςτρατθγικζσ οι οποίεσ το προςτατεφουν κυρίωσ ςτισ περιοχζσ, όπου δεν υπάρχει αρκετι βροχόπτωςθ ι επικρατεί ξθραςία και ζντονθ θλιοφάνεια. Μία από αυτζσ τισ ςτρατθγικζσ είναι και θ κζςθ των ςτομάτων ςτο φφλλο. Ζτςι, θ ακριβισ κζςθ των ςτομάτων ςτα φφλλα διαφζρει από φυτό ςε φυτό: ςε άλλα φυτά μπορεί να βρεκοφν και ςτισ δφο πλευρζσ του φφλλου (αμφιςτοματικά φφλλα), ςε άλλα φυτά μόνο ςτθν πάνω επιφάνεια του φφλλου (επιςτοματικά φφλλα) και ςε άλλα μόνο ςτθν κάτω επιφάνεια (υποςτοματικά φφλλα). Στθ
χϊρα μασ τα ςτόματα του φφλλου βρίςκονται κυρίωσ ςτθν κάτω επιφάνεια του φφλλου, εξαιτίασ τθσ ζντονθσ θλιοφάνειασ και του ξθροφ καλοκαιριοφ που επικρατεί. Ρειραματική διαδικαςία: Ραρατήρηςη ςτομάτων Σασ δίνεται ζνα φφλλο από το φυτό Τθλζγραφοσ (Tradescantia pallida), το οποίο είναι ικαγενζσ ςτισ ακτζσ του κόλπου του Μεξικοφ. Σασ ηθτείται να μελετιςετε τα ςτόματα που βρίςκονται ςτθν επιδερμίδα του φφλλου. Πργανα και υλικά 1. Μικροςκόπιο 2. Φυτό Τθλζγραφοσ (Tradescantia pallida) (το φυτό είναι κοινό για όλεσ τισ ομάδεσ, από το οποίο κα αφαιρζςετε ζνα φφλλο για τισ παρατθριςεισ ςασ) 3. Αντικειμενοφόρεσ πλάκεσ 4. Καλυπτρίδεσ 5. Ζνα (1) μικρό δοχείο με νερό και πουάρ (ςταγονόμετρο) 6. Καςετίνα εργαλείων μικροςκοπίασ με ψαλίδι και λαβίδα Ρορεία τησ άςκηςησ 1. Σκίςτε ζνα φφλλο, οπότε θ επιδερμίδα (πράςινοσ-αδιαφανισ ιςτόσ του φφλλου) ξεκολλάει. 2. Κόψτε με προςοχι ζνα κομμάτι επιδερμίδασ (τον πιο αδιαφανι-πράςινο ιςτό του φφλλου) από τθν κάτω επιφάνεια του φφλλου και τοποκετιςτε το ςε μία αντικειμενοφόρο πλάκα (αντικειμενοφόροσ Α). 3. Στάξτε μία ςταγόνα νερό ςτo παραςκεφαςμα και καλφψτε το προςεκτικά με τθν καλυπτρίδα. 4. Παρατθριςτε το παραςκεφαςμα ξεκινϊντασ από τον x4 αντικειμενικό φακό (δθλ. τθ μικρότερθ μεγζκυνςθ) ζωσ και τον x40. Σθμείωςθ: 5. Αναηθτιςτε τθν παρουςία ςτομάτων ςτθν κάτω επιφάνεια τθσ επιδερμίδασ του φφλλου. 6. Εφόςον βρεκοφν ςτόματα, εςτιάςτε τθν επιλεγμζνθ περιοχι ςτο κζντρο του οπτικοφ πεδίου και ενθμερϊςτε τον επιτθρθτι για να αξιολογιςει το παραςκεφαςμά ςασ. 7. Κάντε καταμζτρθςθ των ςτομάτων που υπάρχουν ςτθν επιλεγμζνθ περιοχι που εςτιάςατε ςτο οπτικό ςασ πεδίο ςτον x10 αντικειμενικό φακό και τοποκετιςτε τθν τιμι που βρικατε ςτον πίνακα που ακολουκεί. 8. Επαναλαμβάνετε τα βιματα 1-7 χρθςιμοποιϊντασ ζνα κομμάτι από τθν πάνω επιφάνεια τθσ επιδερμίδασ αυτι τθ φορά (αντικειμενοφόροσ Β). Όταν ολοκλθρωκεί θ πειραματικι διαδικαςία, ςυμπλθρϊςτε το παρακάτω φφλλο καταγραφισ αποτελεςμάτων
Καταγραφή αποτελεςμάτων και παρατηρήςεων 1. Στον παρακάτω κφκλο ςχεδιάςτε μια επιλεγμζνθ περιοχι τθσ επιδερμίδασ του φφλλου (τθσ κάτω ι τθσ πάνω επιφάνειάσ του) ςτθν οποία υπάρχουν και ςτόματα, όπωσ τθν παρατθρείτε κάτω από το μικροςκόπιο. Ταυτόχρονα ςυμπλθρϊςτε και τα ςτοιχεία τθσ μεγζκυνςθσ που χρθςιμοποιιςατε για τθν παρατιρθςι ςασ αυτι, ακριβϊσ κάτω από το ςχεδιάγραμμά ςασ. Μεγεκυντικι ικανότθτα προςοφκάλμιου:... Μεγεκυντικι ικανότθτα αντικειμενικοφ:... Τελικι μεγζκυνςθ παραςκευάςματοσ:... 2. Στθν παρατιρθςι ςασ με μεγεκυντικι ικανότθτα αντικειμενικοφ φακοφ Χ10, ο αρικμόσ των ςτομάτων ςτθν επιφάνεια του φφλλου που βρίςκεται ςτο οπτικό ςασ πεδίο ιταν: Επιφάνεια φφλλου Αριθμόσ ςτομάτων ςτο οπτικό πεδίο Κάτω επιφάνεια φφλλου Πάνω επιφάνεια φφλλου 3. Με βάςθ τισ παρατθριςεισ ςασ, το φφλλο του τθλζγραφου είναι αμφιςτοματικό, επιςτοματικό ι υποςτοματικό και γιατί;
ΜΕΟΣ 2 Ο Β. Αμυλόκοκκοι Θεωρητικό πλαίςιο Η γλυκόηθ είναι από τισ βαςικζσ πθγζσ ενζργειασ των φυτικϊν και ηωικϊν οργανιςμϊν. Στα φυτά αποκθκεφεται ωσ πολυμερζσ τθσ γλυκόηθσ - το άμυλο, ιδιαίτερα ςτουσ ςπόρουσ, τισ ρίηεσ και τουσ κονδφλουσ, προκειμζνου τα φυτά να επιβιϊςουν όταν οι λειτουργικζσ τουσ ανάγκεσ είναι αυξθμζνεσ. Το άμυλο ςυγκεντρϊνεται ενδοκυττάρια ςε εξειδικευμζνα πλαςτίδια τουσ αμυλοπλάςτεσ και μπορεί να εμφανίηει μία ενιαία ςυμπαγι δομι ι πολλζσ μικρότερεσ που τουσ ονομάηουμε αμυλοκόκκουσ. Ο αρικμόσ των αμυλοκόκκων που ςχθματίηονται ςε ζναν αμυλοπλάςτθ διαφζρει ανάλογα με το είδοσ του φυτικοφ ιςτοφ. Οι αμυλόκοκκοι είναι από τα πιο ςθμαντικά νεκρά κυτταρικά ζγκλειςτα με μζγεκοσ από 1 μm ζωσ 200 μm. Η δθμιουργία των αμυλοκόκκων γίνεται ςταδιακά γι αυτό και εμφανίηουν χαρακτθριςτικι ςτρωματικι διάταξθ και διαφορετικι μορφολογία ςε κάκε είδοσ φυτοφ. Εικόνεσ αμυλοκόκκων από διαφορετικά είδη φυτών Πργανα και υλικά 1. Μικροςκόπιο 2. Καςετίνα με εργαλεία μικροςκοπίασ 3. Αντικειμενοφόρεσ πλάκεσ 4. Καλυπτρίδεσ 5. Τρία (3) δοχεία Α, Β, Γ, που περιζχουν τρία (3) διαφορετικά άγνωςτα δείγματα ςε μορφι ςκόνθσ. 6. Κοτυλθδόνεσ φαςολιϊν, ανοιγμζνεσ ςτθ μζςθ. 7. Ζνα (1) μικρό δοχείο με νερό και πουάρ (ςταγονόμετρο)
Ρορεία τησ άςκηςησ Σασ δίνονται 3 μικρά δοχεία Α, Β και Γ, τα οποία περιζχουν τισ ςκόνεσ διαφορετικϊν υλικϊν και 1 τριβλίο Petri το οποίο περιζχει τισ κοτυλθδόνεσ φαςολιοφ. 1. Δθμιουργιςτε 4 παραςκευάςματα μικροςκοπικισ παρατιρθςθσ με τα υλικά των δοχείων Α, Β και Γ, κακϊσ και από τισ κοτυλθδόνεσ του φαςολιοφ ωσ εξισ: Τοποκετιςτε από μία ςταγόνα νερό ςε κάκε μία από τισ αντικειμενοφόρουσ πλάκεσ που ζχετε μπροςτά ςασ και φζρουν τθν ζνδειξθ Α, Β, Γ και Δ. Με τθ βελόνα που βρίςκεται ςτθν καςετίνα οργάνων μικροςκόπθςθσ παίρνετε υλικό από τα τρία δείγματα που βρίςκονται ςτα τρία δοχεία για να δθμιουργιςετε τρία παραςκευάςματα παρατιρθςθσ. Υλικό από το δοχείο Α τοποκετείται πάνω ςτθν ςταγόνα νεροφ που βάλατε ςτθν αντικεμενοφόρο Α, υλικό από το δοχείο Β τοποκετείται ςτθν αντικειμενοφόρο Β και υλικό από το Γ πάνω ςτθν αντικειμενοφόρο Γ. ΡΟΣΟΧΗ! Κακαρίηετε κάκε φορά τθ βελόνα με τθν οποία παίρνετε το δείγμα. Δθμιουργιςτε και τζταρτο παραςκεφαςμα μικροςκοπικισ παρατιρθςθσ από τισ κοτυλθδόνεσ του φαςολιοφ τρίβοντασ εςωτερικά με το νυςτζρι. Το δείγμα από το φαςόλι τοποκετείται ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα Δ. Καλφψτε όλα τα παραςκευάςματά ςασ με καλυπτρίδεσ. 2. Παρατθριςτε με τθ ςειρά όλα τα παραςκευάςματα Α, Β, Γ και Δ με ςκοπό να εντοπιςκοφν αμυλόκοκκοι. Αυξάνετε ςταδιακά τθ μεγζκυνςθ και φτάνετε ζωσ τθν τελικι μεγζκυνςθ Χ400. 3. Όταν εντοπίςετε τουσ αμυλοκόκκουσ ςτο παραςκεφαςμα του φαςολιοφ, καλζςτε ζναν επιτθρθτι για να αξιολογιςει το παραςκεφαςμά ςασ. Καταγραφή αποτελεςμάτων και παρατηρήςεων 1. Στον παρακάτω κφκλο να ςχεδιάςετε τουσ αμυλόκοκκουσ του φαςολιοφ (παραςκεφαςμα Δ) και να ςυμπλθρϊςετε τα ςτοιχεία τθσ μεγζκυνςθσ ςτθν οποία τουσ παρατθρείτε (Συμβουλευτείτε και τισ εικόνεσ αμυλοκόκκων που υπάρχουν ςτο κεωρθτικό πλαίςιο). Μεγεκυντικι ικανότθτα προςοφκάλμιου :... Μεγεκυντικι ικανότθτα αντικειμενικοφ :... Τελικι μεγζκυνςθ:...
2. Να ςθμειϊςετε με + ςτον παρακάτω πίνακα τθν φπαρξθ αμυλόκοκκων ςτα δείγματα Α, Β και Γ. ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΥΡΑΞΗ ΑΜΥΛΟΚΟΚΚΩΝ Α Β Γ 3. Σε ποιο από τα άγνωςτα δείγματα Α, Β, Γ ζχετε ανακαλφψει πωσ υπάρχουν αμυλόκοκκοι φαςολιοφ;... 4. Στισ τροφζσ φυτικισ ι ηωικισ προζλευςθσ κα πρζπει να αναηθτοφμε το άμυλο; Δικαιολογιςτε τθν άποψι ςασ.... ΜΕΟΣ 3 ο Καθαριςμόσ επιφάνειασ εργαςίασ 1. Κακαρίςτε και επιςτρζψτε τα εργαλεία μικροςκόπθςθσ ςτθ κζςθ τουσ. 2. Κακαρίςτε τθν επιφάνειασ εργαςίασ ςασ. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!! Επιτροπι Θεμάτων Βιολογίασ: Μαρία Ιωαννίδου Δζςποινα Λαηάρου Ευαγγελία Μπουντά - Στζλλα Χατηάρα Κϊςτασ Στυλιάδθσ