Σθλεςκόπιο. Ιςτορία. Σο τθλεςκόπιο εφευρζκθκε το 1608 ςτθν Ολλανδία και θ αρχικι

Transcript

1 Σθλεςκόπιο Σο τθλεςκόπιο είναι ζνα όργανο ςχεδιαςμζνο για τθν παρατιρθςθ μακρινϊν αντικειμζνων μζςω τθσ ςυλλογισ θλεκτρομαγνθτικισ ακτινοβολίασ. Σα πρϊτα γνωςτά ςχεδόν λειτουργικά τθλεςκόπια ανακαλφφκθκαν ςτισ Κάτω Χϊρεσ ςτισ αρχζσ του 17ου αιϊνα. Ο όροσ «τθλεςκόπια» μπορεί να αναφζρεται ςε ζνα ευρφ φάςμα οργάνων που λειτουργοφν ςτισ περιςςότερεσ περιοχζσ του θλεκτρομαγνθτικοφ φάςματοσ. Θ λζξθ τθλεςκόπιο είναι ςφνκετθ, με πρϊτο ςυνκετικό το τθλεκαι δεφτερο ςυνκετικό το -ςκόπιο, από το ριμα ςκοπϊ, το οποίο ςτα αρχαία ελλθνικά ςθμαίνει παρατθρϊ προςεκτικά, εξετάηω. Θ πατρότθτα του όρου αποδίδεται ςτον Ζλλθνα μακθματικό Ιωάννθ Δθμθςιάνο και αναφζρκθκε για πρϊτθ φορά από τον ιδρυτι και πρόεδρο τθσ ιταλικισ επιςτθμονικισ Ακαδθμίασ των Λυγκϊν, Φεντερίκο Σςζηι, κατά τθ διάρκεια ςυμποςίου παρόντοσ του Γαλιλαίου. Ο ελλθνικόσ όροσ «τθλεςκόπιο» ςτθ ςυνζχεια μεταφράςτθκε ωσ «telescopium» ςτα λατινικά, «telescopio» ςτα ιταλικά και «telescope» ςτα αγγλικά. Ιςτορία Σο τθλεςκόπιο εφευρζκθκε το 1608 ςτθν Ολλανδία και θ αρχικι

2 του εφεφρεςθ αποδίδεται ςτον Χανσ Λιπερςζι και ςτον Ηακαρίασ Γιάνςεν, αμφότεροι οπτικοί τθσ ολλανδικισ κωμόπολθσ Middelburg, και επίςθσ ςτον Σηζιμσ Μζτιουσ. Σα αρχικά ολλανδικά τθλεςκόπια ιταν όλα διοπτρικά και αποτελοφνταν απo κοίλο φακό. Πολλά τθλεςκόπια καταςκευάςτθκαν ςτθν Ολλανδία το 1608 και ζτςι δεν άργθςε το επαναςτατικό αυτό οπτικό όργανο να διαδοκεί ςτθν υπόλοιπθ Ευρϊπθ. Σθν επόμενθ χρονιά, ο Γαλιλαίοσ, ο οποίοσ είχε ξεκινιςει να δείχνει τεράςτιο ενδιαφζρον για το επίτευγμα αυτό των Ολλανδϊν κατά τθ διάρκεια ταξιδιοφ ςτθν Βενετία, προςάρμοςε το τθλεςκόπιο για αςτρονομικοφσ ςκοποφσ χρθςιμοποιϊντασ αποκλίνοντα φακό ςτθ κζςθ του προςοφκάλμιου φακοφ. Ο Γαλιλαίοσ ζγινε ζτςι ζνασ από τουσ πρϊτουσ ανκρϊπουσ που χρθςιμοποίθςαν το τθλεςκόπιο για αςτρονομικζσ παρατθριςεισ. Παρ' όλα αυτά, ο Άγγλοσ αςτρονόμοσ Θωμάσ Χάριοτ (Thomas Harriot) είναι ίςωσ ο πρϊτοσ αςτρονόμοσ που χρθςιμοποίθςε τθλεςκόπιο για ουράνιεσ παρατθριςεισ είχε πραγματοποιιςει παρατθριςεισ τθσ ελινθσ μζςω τθλεςκοπίου το 1609, πριν από τον Γαλιλαίο. Με τα μικρά διοπτρικά τθλεςκόπια του που ο ίδιοσ καταςκεφαςε, ο Γαλιλαίοσ ανακάλυψε το 1610 τουσ τζςςερισ μεγαλφτερουσ δορυφόρουσ του Δία, μελζτθςε το 1611 τισ φάςεισ τθσ Αφροδίτθσ και ςυνζβαλε ςε πολφ ςθμαντικό βακμό ςτθν ανάπτυξθ των τθλεςκοπίων και τθσ αςτρονομίασ. Οπτικό τθλεςκόπιο

3 Οπτικό τθλεςκόπιο λζγεται το τθλεςκόπιο εκείνο δια του οποίου αυξάνεται το φαινόμενο μζγεκοσ αντικειμζνων που βρίςκονται μακριά. υγκεκριμζνα είναι μία οπτικι διάταξθ για τθ ςυλλογι και εςτίαςθ τθσ ορατισ ακτινοβολίασ, μζςω τθσ οποίασ επιχειρείται θ παρατιρθςθ μακρινϊν αντικειμζνων και κυρίωσ ουράνιων ςωμάτων. Οριςμοί Μεγζκυνςθ τθλεςκοπίου ονομάηεται θ δυνατότθτα που ζχει ζνα τθλεςκόπιο να παρουςιάηει ζνα παρατθροφμενο αντικείμενο μεγαλφτερο απϋ όςο φαίνεται αυτό με γυμνό μάτι. Γραμμικι μεγζκυνςθ ονομάηεται ο αρικμόσ που φανερϊνει πόςεσ φορζσ θ φαινόμενθ διάμετροσ του αντικειμζνου κακίςταται μεγαλφτερθ. Επιφανειακι μεγζκυνςθ ονομάηεται ο αρικμόσ που φανερϊνει πόςεσ φορζσ θ φαινόμενθ επιφάνεια του αντικειμζνου κακίςταται μεγαλφτερθ. Οπτικό πεδίο τθλεςκοπίου ονομάηεται το τμιμα εκείνο του ουράνιου κόλου που γίνεται ορατό από το τθλεςκόπιο. Σο οπτικό πεδίο του τθλεςκοπίου είναι αντιςτρόφωσ ανάλογο τθσ μεγζκυνςθσ αυτοφ. Δθλαδι αν διπλαςιαςκεί θ μεγζκυνςθ, το οπτικό πεδίο περιορίηεται ςτο μιςό. Διαχωριςτικι δφναμθ τθλεςκοπίου ι διακριτικι ιςχφσ τθλεςκοπίου ονομάηεται θ ικανότθτα ενόσ τθλεςκοπίου να διαχωρίηει δφο αςτζρεσ που βρίςκονται πολφ κοντά μεταξφ τουσ. Θ διαχωριςτικι αυτι ικανότθτα εξαρτάται από τθν διάμετρο του

4 αντικειμενικοφ φακοφ. Σφποι Ανάλογα με τον τφπο του ςυγκλίνοντοσ αντικειμενικοφ ςυςτιματοσ που καταςκευάηονται τα τθλεςκόπια διακρίνονται αυτά ςε τρεισ βαςικοφσ τφπουσ οπτικϊν τθλεςκοπίων. Α. Διοπτρικά τθλεςκόπια 1) Σα διοπτρικά τθλεςκόπια, είναι αυτά τα οποία χρθςιμοποιοφν ςυγκλίνοντα φακό για τθ ςυλλογι του φωτόσ. Σα διοπτρικά αυτά τθλεςκόπια διακρίνονται ςε: α) Ολλανδικζσ διόπτρεσ ι διόπτρεσ Γαλιλαίου και β) Αςτρονομικζσ διόπτρεσ ι διόπτρεσ Κζπλερ. 2) Οι αςτρονομικζσ διόπτρεσ και 3) Σο τθλεςκόπιο αντικειμενικοφ ςυςτιματοσ ι και Διοπτρικό καλοφμενο. B. Κατοπτρικά τθλεςκόπια Κατοπτρικά τθλεςκόπια, λζγονται εκείνα τα οποία χρθςιμοποιοφν κοίλο κάτοπτρο για τθ ςυλλογι του φωτόσ και ζνα μικρό δευτερεφον κάτοπτρο για τθν ανάκλαςθ του φωτόσ ςτο προςοφκάλμιο φακό. Γ. Καταδιοπτρικά τθλεςκόπια

5 Σζλοσ τα καταδιοπτρικά τθλεςκόπια, είναι αυτά τα οποία χρθςιμοποιοφν τόςο φακοφσ όςο και κάτοπτρα, δθλαδι ςυγκεραςμόσ των παραπάνω δφο κατθγοριϊν Α και Β, (τα τθλεςκόπια τφπου Maksutov και τα τθλεςκόπια μιντ (Schmidt telescopes ι Schmidt cameras) είναι τα πιο διαδεδομζνα καταδιοπτρικά τθλεςκόπια). Ανά ςφςτθμα ςτιριξθσ Σα τθλεςκόπια διακρίνονται ανάλογα με τον τφπο ςτιριξθσ: Ιςθμερινά, Μεςθμβρινά, Αηιμουκιακά. Προςοφκάλμια Ανεξάρτθτα των διαφόρων τφπων των τθλεςκοπίων, υφίςτανται επίςθσ και δφο ειδϊν προςοφκάλμια: το κετικό ι το λεγόμενο προςοφκάλμιο Ράμςντεν: που ςυνίςταται από δφο φακοφσ επιπεδόκυρτουσ τοποκετθμζνοι με τζτοιο τρόπο που θ κυρτι επιφάνεια του ενόσ να είναι ςτραμμζνθ προσ τθν κυρτι του άλλου, και το αρνθτικό ι το λεγόμενο προςοφκάλμιο Χουίγκενσ του οποίου

6 οι δφο επιπεδόκυρτοι φακοί βρίςκονται ςε κζςθ τζτοια που θ κυρτι επιφάνεια του ενόσ να είναι ςτραμμζνθ ςτθν επίπεδθ επιφάνεια του άλλου. 17ου αιωνα μ.χ.

7

8

9 ΟΜΑΔΑ ΠΑΑ ΔΩΡΑ ΠΕΡΔΙΚΘ ΕΤΑΓΓΕΛΙΑ ΣΑΜΠΑΚΟΤ ΡΟΤΛΑ ΠΘΛΙΟΠΟΤΛΟ ΝΣΙΝΟ ΠΑΑ ΝΙΚΟ ΧΡΤΑΝΘΟΠΟΤΛΟ ΘΟΔΩΡΘ