ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΤΟΥ ΑΞΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΤΟΥ ΑΞΙΟΥ Περίληψη Ο έλεγχος της ποιότητας των υπογείων νερών (γεωτρήσεις ποσίµων νερών και άλλες πηγές υδροδότησης) της λεκάνης του Αξιού διερευνήθηκε την περίοδο 199295. Κατά το ανωτέρω διάστηµα πραγµατοποιήθηκαν 5 δειγµατοληψίες από τις 95 και πλέον γεωτρήσεις ή άλλες πηγές νερού που υδροδοτούν τους 69 ήµους και Κοινότητες της λεκάνης. Για τον χαρακτηρισµό της ποιότητας των νερών προσδιορίζονταν 19 παράµετροι που αναφέρθηκαν στο Κεφάλαιο 2 όπως θερµοκρασία, αγωγιµότητα, διαλυτό οξυγόνο, BOD 5, νιτρικό, αµµωνιακό και νιτρώδες άζωτο, ολικά φωσφορικά και διαλυτά ενεργά φωσφορικά, χλωριούχα, νάτριο, µαγνήσιο, σίδηρος, πυριτικά, ασβέστιο, ολικά διαλυτά στερεά καθώς και υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων. Από τα αποτελέσµατα της έρευνας αυτής προκύπτει ότι το BOD 5, τα νιτρικα, τα φωσφορικά και τα υπολείµµατα των γεωργικών φαρµάκων είναι οι σηµαντικότερες παράµετροι για την ταξινόµηση των υπογείων νερών της λεκάνης του Αξιού σε κατάλληλα ή ακατάλληλα προς πόση. Από τις 95 πηγές υδροδότησης στις 45 το BOD 5 βρέθηκε στις µια ή περισσότερες δειγµατοληψίες µεγαλύτερο από 4 mg/l. Από τις πηγές όµως αυτές υδροδότησης µόνο σε 8 περιπτώσεις το BOD 5 ήταν µεγαλύτερο των 10 mg/l. Σε 11 µόνο γεωτρήσεις βρέθηκε σε µία ή περισσότερες δειγµατοληψίες η περιεκτικότητα σε ολικό φώσφορο να ξεπερνά το 100 µg/l. Ανάλογα µε την περιεκτικότητα των νερών σε νιτρικό άζωτο οι διάφορες γεωτρήσεις κατατάχθηκαν σε 3 µεγάλες οµάδες, αυτές που έχουν νερό κατάλληλο προς πόση (ΝΟ3Ν, 05 mg/l), νερό µε οριακή ποιότητα (ΝΟ3Ν, 5.111.3 mg/l) και νερό ακατάλληλο προς πόση (ΝΟ3Ν > 11.3 mg/l). Στην πρώτη οµάδα εµπίπτει το 37% των ήµων και Κοινοτήτων και περιλαµβάνονται κυρίως αυτοί που βρίσκονται δυτικά του Αξιού, σηµαντικός αριθµός των οποίων δεν υδροδοτείται από υπόγειο νερό. Στη δεύτερη οµάδα περιλαµβάνεται το 33% και στην Τριτη το υπόλοιπο 30%. Στην Τρίτη οµάδα εµπίπτουν κυρίως οι ήµοι/κοινότητες που βρίσκονται ανατολικά του Αξιού. Ισονιτρικές καµπύλες που συντάχθηκαν για τις γεωτρήσεις µε βάθος50 µέτρων (Σχήµα 4.1), 50100 µέτρων (Σχήµα 4.2) και >100 µέτρων (Σχήµα 4.3) έδειξαν ότι για τις αβαθείς γεωτρήσεις (1550 µέτρα) υπάρχουν τρία επίκεντρα τα οποία καλύπτουν ολόκληρη την περιοχή ΑρτζάνΑιµατόβου. Για τις γεωτρήσεις βάθους 50100 µέτρων οι ισονιτρικές έχουν ένα επίκεντρο που ταυτίζεται µε το γεωγραφικό κέντρο της περιοχής ΑρτζάνΑµατόβου. Οι ισονιτρικές της τρίτης οµάδας στην µεν ανατολική πλευρά της λεκάνης έχουν επίκεντρο το Μαυρονέρι, και γίνονται σχεδόν παράλληλες µε τον ποταµό πλησιάζοντας την ανατολική του όχθη. Οι ισονιτρικές της δυτικής πλευρας έχουν επίκεντρο την Πέλλα. Στο πόσιµο νερό 55 γεωτρήσεων διαπιστώθηκε η παρουσία υπολειµµάτων γεωργικών φαρµάκων σε µια ή περισσότερες δειγµατοληψίες. Στις 29 από τις γεωτρήσεις αυτές ένα ή περισσότερα δραστικά συστατικά γεωργικών φαρµάκων βρέθηκαν σε συγκεντρώσεις µεγαλύτερες από 0.1 µg/l, που είναι το ανώτερο επιτρεπτό όριο σύµφωνα µε την Οδηγία 80/778. Από τα δραστικά συστατικά γεωργικών φαρµάκων που είχαν την µεγαλύτερη συχνότητα ανίχνευσης και βρέθηκαν σε µεγαλύτερες συγκεντρώσεις ήταν: chlorpyrifos, trifluralin, cispermethrin, transpermethrin, parathion, parathionmethyl, carbophenothion, carbofuran, malathion και ethofumesate.

4.1 Eισαγωγή Η λεκάνη του Αξιού έχει έκταση 1.300.000 στρέµατα και πάνω από το ήµισυ της γης αναπτύχθηκε σε µια από τις πλέον εντατικά καλλιεργούµενες περιοχές της χώρας. Κατά την περιόδο 199294 καλλιέργειες µεγάλης αξίας όπως βαµβάκι, ρύζι, αραβόσιτος, λαχανικά και τεύτλα καταλάµβαναν το 26, 16, 13, 5 και 2% της καλλιεργούµενης γης αντίστοιχα. Κατά την ίδια περίοδο, καλλιέργειες αµειψισποράς όπως σιτηρά, µηδική και λοιπές καλλιέργειες καταλάµβαναν το 31, 4 και 3% της καλλιεργούµενης γης, αντίστοιχα. Το µεγαλύτερο ποσοστό της καλλιεργούµενης γης αρδεύεται µε νερό του Αξιού ενώ ένα σηµαντικό ποσοστό γης αρδεύεται µε νερό γεωτρήσεων. Το νερό γεωτρήσεων είναι η κύρια πηγή υδροδοτήσεως των ήµων/κοινοτήτων της λεκάνης. Το νότιο ήµισυ της λεκάνης έχει οργανωµένο αρδευτικό και στραγγιστικό δίκτυo. Σε σηµαντική έκταση του ΒΑ τεταρτηµορίου της λεκάνης το προυπάρχον στραγγιστικό δίκτυο, που κατασκευάστηκε για την αποξήρανση των λιµνών Αρτζάν και Αµατόβου, χρησιµοποιείται εδώ και αρκετά έτη ως αρδευτικό δίκτυο τροφοδοτούµενο µε νερό του Αξιού µέσω ρυθµιστικού φράγµατος. Ένα τµήµα του Β τεταρτηµορίου της λεκάνης επίσης αρδεύεται µε νερό του Αξιού το οποίο διοχετεύεται και κατανέµεται µέσω του προυπάρχοντος στραγγιστικού δικτύου της περιοχής ή αντλείται απευθείας από τον Αξιό. 4.2 Πειραµατικό µέρος 4.2.1 Αναλυτική µεθοδολογία Οι µετρήσεις ph, θερµοκρασίας, διαλυτού οξυγόνου και αγωγιµότητας γίνονταν επιτόπου µε τη χρήση πολύηλεκτροδίου (Horiba, Japan), ή µε την χρήση µεµονωµένων ηλεκτροδίων (WTW, Germany). Οι αναλύσεις νιτρικών αρχικά γινόνταν µε τη χρήση εκλεκτικού ηλεκτροδίου νιτρικών (Orion, USA) ενώ αργότερα µε χρωµατογραφία ιόντων απαρτιζόµενη από ισοκρατική αντλία (Rigas Labs, Greece), αγωγ/κό ανιχνευτή (Altech, USA) και στήλη ανιόντων PRRX100 (Hamilton, USA). Oι αναλύσεις ολικών φωσφορικών γίνονταν σύµφωνα µε τη µέθοδο του φωσφοµολυβδενικού ύστερα από καύση των δειγµάτων στους 130 C και πίεση µε την βοήθεια Autoclave. Οι προσδιορισµοί των υπολοίπων ιόντων (χλωριού, σιδήρου, ασβεστίου, µαγνησίου και πυριτικών) γίνονταν σύµφωνα µε πρότυπες µεθόδους ενώ ο προσδιορισµός του νατρίου γίνονταν µε τη χρήση φλογοφωτοµέτρου. Οι αναλύσεις των υπολειµµάτων γεωργικών φαρµάκων γίνονταν σύµφωνα µε σχετική µεθοδολογία που αναπτύχθηκε στο εργαστήριο µας. Κατά τη µέθοδο αυτή τα δείγµατα νερών εκχυλιζονται µε SPE χρησιµοποιώντας C18 (Waters, USA) ή Lichrolut EN (Merck) SPE φυσίγγια. Τα σχετικά εκχυλίσµατα αναλύονται µε αέριο χρωµατογράφο συνδεδεµένο µε φασµατογράφο µάζας (Μagnum/Traker, Finnigam Mat, USA). Η µέθοδος είναι πολυδύναµος µε δυνατότητα ταυτόχρονου προσδιορισµού 145 και πλέον δραστικών συστατικών γεωργικών φαρµάκων. Ο κατάλογος των υπό ανάλυση ουσιών συντάχθηκε µε βάση τα αποτελέσµατα προηγουµένων µελετών και βάση των στοιχείων της χρήσης γης και γεωργικής πρακτικής της περιοχής. 4.2.2 ειγµατοληψίες

Από όλες τις υδρευτικές γεωτρήσεις ή άλλες πηγές υδροδότησης έγιναν 5 δειγµατοληψίες, το ΙούλιοΑύγουστο του 1992, ΙανουάριοΦεβρουάριο του 1993, Ιούνιο Ιούλιο του 1993, ΜάρτιοΑπρίλιο του 1994 και ΙανουάριοΦεβρουάριο του 1997. Οι δειγµατοληψίες νερού γίνονταν απευθείας από τις γεωτρήσεις και µετά τις επιτόπου µετρήσεις φυσικοχηµικών παραµέτρων λαµβάνονταν δείγµατα εις τριπλούν τα οποία µεταφέρονταν στο εργαστήριο. Τα δείγµατα για τις αναλύσεις γεωργικών φαρµάκων και φωσφορικών συλλέγονταν σε υάλινα δοχεία ενώ για τις υπόλοιπες αναλύσεις σε πλαστικά ενώ για τον προσδιορισµό του BOD5 χρησιµοποιήθηκαν ειδικές υάλινες φιάλες. Τα δείγµατα που προορίζονταν για τις αναλύσεις γεωργικών φαρµάκων και νιτρικών µεταφέρονταν στο εργαστήριο συσκευασµένα σε δοχεία πάγου. Ο προσδιορισµός των νιτρικών γινόνταν αυθηµερόν και οι υπόλοιπες αναλύσεις µέσα στις επόµενες 23 µέρες. Κατά το διάστηµα αυτό τα δείγµατα φυλάσσονταν σε ψυχρό θάλαµο (57 C). 4.3 Αποτελέσµατα και συζήτηση Οι µέσοι όροι (19921994 και 1997) και οι αντίστοιχες τυπικές αποκλίσεις των µετρήσεων της θερµοκρασίας, ph, αγωγιµότητας, BOD 5, νιτρικού αζώτου και φωσφορικού φωσφόρου παρατίθενται στον Πίνακα 4.1. Οι τυπικές αποκλίσεις της θερµοκρασίας και του ph δεν περιλαµβάνονται καθόσον οι παράµετροι αυτές ήταν σχετικά σταθερές µε ελάχιστες διακυµάνσεις εξαρτώµενες κυρίως από την εποχή δειγµατοληψίας. Η µέση τιµή του ph των περισσοτέρων γεωτρήσεων κυµαίνεται από 7 εώς 7.7 µε ελάχιστες εξαιρέσεις µε τιµές ελάχιστα µικρότερες ή µεγαλύτερες. Μόνο δύο γεωτρήσεις του ήµου Χαλάστρας είχαν ph 8.1. Η µέση θερµοκρασία των περισσοτέρων γεωτρήσεων ήταν µικρότερη από 20 C. Όµως οι γεωτρήσεις Χερσοτοπίου, Ν. Γυναικοκάστρου, Μαυρονερίου, Ανθοφύτου, Αγιονερίου, Ξυλοκερατίας, Ν. Μεσηµβρίας (γεώτρηση α), υτικού και Παραλιµνίου είχαν περιοδικά θερµοκρασία >25 C. Στις ίδιες γεωτρήσεις, µε εξαίρεση τη γεώτρηση της Ξυλοκερατίας και Ν. Μεσήµβριας η παράµετρος του BOD 5 ήταν σχετικά υψηλή, προφανώς της θερµοκρασίας αυξανοµένης λόγω της αυξηµένης µικροβιακής δραστηριότητας. Όµως το BOD 5 ήταν αυξηµένο ή περιοδικά αυξηµένο σε όλες τις αβαθείς (50 µέτρα) γεωτρήσεις και σε ορισµένες βαθίες (Πίνακας 4.1). Τιµές BOD 5 µεγαλύτερες του 10 mg/l είχαν µόνο γεωτρήσεις του Χωρηγίου, ορισµένες γεωτρήσεις του Ανατολικού, της Χαλάστρας, του Καλοχωρίου, και της Σίνδου και όλες οι γεωτρήσεις των Κυµήνων. Η µέση τιµή της ηλεκτρική αγωγιµότητας του νερού των περισσοτέρων γεωτρήσεων ήταν 1.5 mmhos/cm και µόνο στην γεώτρηση (α) του Χέρσου, (β) του Ανατολικού (γ) της Σίνδου (α&ε) του Καλοχωρίου και του Βαλτοχωρίου οι αντίστοιχες τιµές ήταν >1.5 mmhos/cm. Oµως σε σηµαντικό αριθµό γεωτρήσεων (Χέρσο, Μεσιανό, Κρηστώνας, Ασπρο, Χερσοτόποι, Κ. Απόστολοι, Αξιοχώρι, Μικρόκαµπο, Σίνδο, Μεσιά, Ξηροχώρι, Παραλίµνιο και Κύµηνα) η αγωγιµότητα κυµαινόνταν και περιοδικά ήταν >1.5 mmhos/cm. Η αγωγιµότητα ήταν επίσης >1.5 και στις δύο γεωτρήσεις (α και β) της Βραχιάς οι οποίες όµως καταργήθηκαν προ πολλού (1993) λόγω της υψηλής συγκέντρωσης αµµωνίας (> 3 mg/l) και φωσφορικών (>1mg/l). Από τις 140 και πλέον πηγές υδροδότησης στις 49 ο µέσος όρος της συγκέντρωσης του νιτρικού αζώτου ήταν > 11.3 mg/l (ή 50 mg/l NO 3 ) που είναι το

ανώτατο επιτρεπτό όριο (C) σε πόσιµα νερά, σύµφωνα µε την Οδηγία 778/80 της ΕΕ. Από τις 49 αυτές πηγές υδροδότησης οι 45 είναι γεωτρήσεις υπογείων νερών (Πίνακα 4.1). Το µεγαλύτερο ποσοστό των γεωτρήσεων αυτών βρίσκεται στην Ανατολική πλευρά της λεκάνης Αξιού και µόνο οι 12 (Μεσιά, Ξήροχώρι, Πέλλα, Κουφάλια, Ν. Χαλκηδόνα) βρίσκονται στην δυτική πλευρά. Το βάθος των γεωτρήσεων αυτών ποικίλει από αβαθής (50 µέτρα) µέχρι πολύ βαθιές (200 µέτρα). Από τις υπόλοιπες γεωτρήσεις στις 14, η συγκέντρωση του νιτρικού αζώτου περιοδικά, κυρίως τους χειµερινούς µήνες υπερέβαινε το C. Ελλείψει υδρογεωλογικών στοιχείων για την λεκάνη Αξιού οι γεωτρήσεις που µελετήθηκαν διαχωρίστηκαν συµβατικά σε 3 οµάδες αναλόγως του βάθους (50 µ, 50 100µ, >100 µ) και διαγράφηκαν οι αντίστοιχες ισονιτρικές καµπύλες της λεκάνης µε την βοήθεια του λογισµικού πακέτου SURFER. Το προφίλ των ισονιτρικών καµπυλών των γεωτρήσεων µε το αντίστοιχο βάθος ήταν περίπου το ίδιο για όλες τις δειγµατοληψίες. Ενδεικτικά στα Σχήµατα 4.14.3 παρουσιάζονται οι ισονιτρικές της πρώτης δειγµατοληψίας. Για τις γεωτρήσεις µε βάθος 50 µέτρων (Σχήµα 4.1), υπάρχουν τρία επίκεντρα στην περιοχή ΑρτζάνΑµατόβου, ένα γύρω από τον Χρυσόκαµπο, ένα γύρω από το Ανθόφυτο και ένα τρίτο που περικλείει την ευρύτερη περιοχή των Κοινοτήτων ΒαλτούδιΧωρύγιΗλιόλουστο. Για τις γεωτρήσεις βάθους 50100 µέτρων οι ισονιτρικές έχουν ένα κύριο επίκεντρο γύρω από το Χερσοτόπι που περίπου συµπίπτει και µε το γεωγραφικό κέντρο της περιοχής ΑρτζάνΑµατόβου. Οι ισονιτρικές των γεωτρήσεων µε βάθος>100 µ στην µεν ανατολική πλευρά της λεκάνης έχουν επίκεντρο το Μαυρονέρι ενώ εκείνες της δυτικής πλευράς έχουν επίκεντρο την Πέλλα περικλείοντας στην ευρύτερη περιοχή και τον ήµο των Κουφαλίων. Οι ισονιτρικές της ανατολικής πλευράς, καθώς πλησιάζουν τον Αξιό ποταµό γίνονται σχεδόν παράλληλες µε αυτόν, υποδηλώνοντας εµφανώς την ευεργετική επίπτωση του ποταµού στα βαθιά υδροφόρα της λεκάνης καθόσον οι συγκεντρώσεις των νιτρικών αυξάνουν αυξανοµένης της αποστάσεως από τον ποταµό. Οι πληροφορίες των ισονιτρικών της λεκάνης µόνο ενδεικτικές θα µπορούσαν να χαρακτηριστούν, λόγω των αδυναµιών που αναφέραµε παραπάνω. Οµως το προφίλ των ισονιτρικών των γεωτρήσεων µε βάθος 50 µ δεν δείχνει τίποτε άλλο παρά ένα αναµενόµενο γεγονός καθόσον τα επίκεντρα των ισονιτρικών καθορίζουν τις γεωγραφικές περιοχές των αποξηραµένων λιµνών Αρτζάν και Αµατόβου, περιοχές που έχουν υψόµετρο χαµηλότερο από την κοίτη του Αξιού, είναι εντατικά αρδευόµενες αγροτικές εκτάσεις, δίχως αγροτικό στραγγιστικό δίκτυο, στις οποίες λογικά αναµένεται εντατική και ταχεία έκπλυση νιτρικών και άλλων ουσιών προς τα υπόγεια υδροφόρα. Η εικόνα των ισονιτρικών των 50100 µ δείχνει ότι ή έκπλυση, που αναφέραµε παραπάνω, ήδη έχει επιβαρύνει και τα βαθύτερα υδροφόρα της ίδιας περιοχής. Την εικόνα των ισονιτρικών των γεωτρήσεων µε βάθος>100 µ είναι αδύνατο να αξιολογήσουµε ελλείψει υδρογεωλογικών στοιχείων της περιοχής. Φαίνεται ότι ο ποταµός Αξιός επικοινωνεί µε τα βαθιά υδροφόρα του ανατολικού τµήµατος της λεκάνης αλλά αυτό θα πρέπει να επιβεβαιωθεί µε άλλες µελέτες. Στις περιορισµένες γεωτρήσεις ο µέσος όρος της συγκέντρωσης των φωσφορικών εκφρασµένος σε µg φωσφόρου/l, είναι 100 µg/l. Μόνο στις γεωτρήσεις (α), (β) και (γ) του Πολυκάστρου, του Χρυσοκάµπου, του Ασπρου, στη γεώτρηση (γ) του Βαθυλάκκου, στις γεωτρήσεις (β) και (γ) του Ανατολικού, στις (α), (δ) και (ε) της Χαλάστρας και σε όλες των Κυµήνων η µέση τιµή φωσφορικών είναι >100 µg/l.

H συγκέντρωση των χλωριούχων ιόντων ήταν 250 mg/l στις περισσότερες γεωτρήσεις εκτός από αυτές του Ανατολικού (η γεώτρηση των 100 µ), της Χαλάστρας, του Βαλτοχωρίου και των Κυµήνων (η γεώτρηση των 180 µ).

Σχήµα 4.1. Ισονιτρικές καµπύλες γεωτρήσεων µε βάθος µικρότερο των 50 µέτρων Σχήµα 4.1 Ισονιτρικές καµπύλες γεωτρήσεων µε βάθος µεγαλύτερο των 100 µέτρων

Σχήµα 4.2 Ισονιτρικές καµπύλες γεωτρήσεων µε βάθος 50100 µέτρων

Σχήµα 4.3 Ισονιτρικές καµπύλες γεωτρήσεων µε βάθος > 100 µέτρων

Η παρουσία αυξηµένων ποσοτήτων χλωριούχων σε συνδυασµό µε το αυξηµένο pη των βαθιών (γεωτρήσεις Χαλάστρας µε pη 8.1) υδροφόρων στρωµάτων του τµήµατος της λεκάνης του Αξιού υποδηλώνει τον άµεσο επηρεασµό της ποιότητας αυτών από τη θάλασσα. Μετρήσεις χλωριούχων στο νερό του Αξιού δείχνουν την ραγδαία αύξηση

αυτών, κυρίως κατά τους θερινούς µήνες, σε απόσταση 20 χιλιοµέτρων ανάντη του δέλτα του ποταµού προφανώς λόγω εισχώρησης θαλασσινού νερού. Η συγκέντρωση των ιόντων νατρίου ήταν 150 mg/l σε όλες τις γεωτρήσεις και µόνο στο νερό της γεώτρησης των 100 µ του Ανατολικού βρέθηκαν τιµές >150 mg/l. Η συγκέντρωση σιδήρου σε όλες τις γεωτρήσεις ήταν µικρότερη από το αντίστοιχο C (0.2 mg/l) µε εξαίρεση τη γεώτρηση του Αξιοχωρίου και µια γεώτρηση των Κυµήνων (βάθος 180 µ) στις οποίες µετρήθηκαν οριακές (0.2 mg/l) συγκεντρώσεις σιδήρου. Η συγκέντρωση ασβεστίου επίσης ήταν σε όλες τις γεωτρήσεις µικρότερη από το αντίστοιχο C (100 mg/l) µε εξαίρεση τις δύο γεωτρήσεις της Πέλλας και τη µία των Κουφαλίων (στ) στις οποίες µετρήθηκαν υψηλότερες συγκεντρώσεις. Στην ίδια γεώτρηση των Κουφαλίων όπως και στην γεώτρηση (ε) η συγκέντρωση του µαγνησίου επίσης ήταν µεγαλύτερη από το αντίστοιχο C (50 mg/l). Η συγκέντρωση του µαγνησίου στις γεωτρήσεις αυτές ήταν 750 και 110 mg/l, αντίστοιχα. Η συγκέντρωση των πυριτικών (SiO 2 ) στο νερό όλων των γεωτρήσεων ήταν 50 mg/l. Για την παράµετρο αυτή δεν έχει καθοριστεί αντίστοιχο επίπεδο C. Στις γεωτρήσεις 41 ήµων/κοινοτήτων (συνολικά 55 γεωτρήσεις) διαπιστώθηκε η παρουσία υπολειµµάτων γεωργικών φαρµάκων σε µία ή περισσότερες δειγµατοληψίες (Πίνακας 4.2). Στις 29 από τις γεωτρήσεις αυτές ένα ή περισσότερα δραστικά συστατικά γεωργικών φαρµάκων βρέθηκαν σε συγκεντρώσεις >0.1 µg/l, που είναι το C σύµφωνα µε την Οδηγία 778/80. Οι γεωτρήσεις στις οποίες διαπιστώθηκε η παρουσία γεωργικών φαρµάκων, εκτος από ορισµένες, είναι αυτές στις οποίες και η συγκέντρωση του ΝΟ 3 Ν ήταν πάντοτε ή περιοδικά >11.3 mg/l. Το γεγονός αυτό είναι µία δεύτερη ένδειξη της ευαισθησίας των εδαφών της λεκάνης στα φαινόµενα έκπλυσης ιόντων, γεωργικών φαρµάκων και άλλων ουσιών προς τα κατώτερα στρώµατα του εδάφους και προς τα υπόγεια υδροφόρα. Οι γεωγραφικές περιοχές της λεκάνης που διαγράφηκαν µε τα επίκεντρα των ισονιτρικών, υποδηλώνοντας αυξηµένη έκπλυση νιτρικών, φαίνεται ότι είναι ευαίσθητες και στην έκπλυση γεωργικών φαρµάκων. Υπάρχουν όµως και γεωτρήσεις στις οποίες διαπιστώθηκε η παρουσία γεωργικών φαρµάκων χωρίς σε αυτές να υπάρχει υπέρβαση των ορίων του νιτρικού αζώτου. Οι γεωτρήσεις αυτές είναι του Μεταλλικού, η (γ) του Πολυκάστρου, της Φιλαδέλφειας, η (δ) της Χαλάστρας, η (α) του Ευρώπου, οι (α), (β) και (γ) των Αθύρων, του Παραλιµνίου, η (γ) των Κουφαλίων, οι (α) και (γ) της Ν. Χαλκηδόνας, του Βαλτοχωρίου και του Αδένδρου. Στις γεωτρήσεις αυτές, εκτός από εκείνες του Πολυκάστρου, Φιλάδέλφειας, Σίνδου, Παραλιµνίου, Βαλτοχωρίου και Αδένδρου, οι συγκεντρώσεις των ευρισκοµένων γεωργικών φαρµάκων είναι σχετικά υψηλές γεγονός που υποδηλώνει ότι η παρουσία τους στα υπόγεια υδροφόρα πιθανόν να µην οφείλεται σε φαινόµενα έκπλυσης αυτών από γεωργικές εκτάσεις αλλά να υπάρχει άµεση πρόσβαση προς αυτά είτε από απουσία µέτρων προστασίας των γεωτρήσεων κατά το πλύσιµο και τροφοδοσία των ψεκαστικών µηχανηµάτων ή επικοινωνία των υδροφόρων µε στραγγιστικά ή αποχετευτικά δίκτυα των αντίστοιχων περιοχών. Το εντοµοκτόνο chlorpyrifos βρέθηκε σε 35 γεωτρήσεις και µάλιστα στις 16 από αυτές η συγκέντρωση του ήταν µεγαλύτερη από 0.1 µg/l (Πίνακας 4.2). Οι περισσότερες από τις 16 αυτές γεωτρήσεις, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, έχουν και πρόβληµα αυξηµένης συγκεντρώσεως νιτρικών. Από τα υπόλοιπα εντοµοκτόνα σε 6 γεωτρήσεις βρέθηκε cis και transpermethrin, αλλά µόνο στη γεώτρηση του Μεταλλικού, Μ. Βρύσης και Γαλλικού η συγκέντρωση ήταν >0.1 µg/l. Σε 6 γεωτρήσεις βρέθηκε

parathion methyl και µάλιστα στις 3 από αυτές, Μικροκάµπου (β), Α. Αθανασίου (α) και Χαλάστρας (δ) η συγκέντρωση του ήταν 3.31, 2.46 και 2.83 µg/l, αντίστοιχα. Στις γεωτρήσεις Γέφυρας (α), και Α. Αθανασίου (α και γ) βρέθηκε carbophenothion σε σηµαντικές συγκεντρώσεις (0.42.42 µg/l). Η εντοπισµένη παρουσία του carbophenothion στη συγκεκριµένη περιοχή πιθανόν να οφείλεται σε δευτερογενή ρύπανση του υδροφόρου από βιοµηχανικά ή άλλα απόβλητα. Μάλιστα στην γεώτρηση (α) του Α. Αθανασίου βρέθηκε και σηµαντική συγκέντρωση (0.81 µg/l) carbofuran. Ενώ στην διεθνή βιβλιογραφία η παρουσία ζιζανιοκτόνων εµφανίζεται η κύρια αιτία υποβάθµισης της ποιότητας των υπογείων νερών, στη λεκάνη Αξιού από τα χρησιµοποιούµενα ζιζανιοκτόνα βρέθηκαν σε ύπογεια νερά µόνο το ζιζανιοκτόνο trifluralin, που είναι το κατεξοχήν ζιζανιοκτόνο βαµβακοκαλλιέργειας, βρέθηκε σε 11 γεωτρήσεις αλλά σε καµία περίπτωση, µε εξαίρεση τη γεώτρηση του Παραλιµνίου, η συγκέντρωση του δεν ξεπέρασε το 0.1 µg/l. Στη γεώτρηση του Παραλιµνίου βρέθηκε σε 0.2 µg/l. Prometryne, που επίσης χρησιµοποιείται στην βαµβακοκαλλιέργεια βρέθηκε σε δύο γεωτρήσεις (Βαφειοχωρίου και Πολυπέτρου) σε µικρές συγκεντρώσεις. Το ethofumesate, ζιζανιοκτόνο τεύτλων, βρέθηκε σε 5 γεωτρήσεις (Καστανιές, Μεταλλικό και στις 3 γεωτρήσεις των Αθύρων) αλλά µόνο σε µία (γ Αθύρων) η συγκέντρωση του ήταν > 0.1 µg/l. Από τα υπόλοιπα ζιζανιοκτόνα τα κατεξοχήν χρησιµοποιούµενα ζιζανιοκτόνα του αραβοσίτου βρέθηκε atrazine και metolachlor σε 4 και 6 γεωτρήσεις αντίστοιχα, αλλά σε µικρές συγκεντρώσεις, 0.0020.034 atrazine και 0.0060.023 µg/l metolachlor. Σε µία µόνο γεώτρηση, στο Πεδινό, βρέθηκε simazine (0.22 µg/l). Mικρές συγκεντρώσεις άλλων γεωργικών φαρµάκων βρέθηκαν σε µερικές άλλες γεωτρήσεις. 4.4 Συµπεράσµατα Με ενέργειες του Υπουργείου Γεωργίας, ιεύθυνση Εγγειο/κων Έργων, που άρχισαν από το 1995 για την ενηµέρωση των υπηρεσιών αρµοδίων για την ποιότητα των ποσίµων νερών της χώρας, τελικά προσφάτως ορισµένες από τις γεωτρήσεις µε ακατάλληλο νερό των Κοινοτήτων του Νοµού Κιλκίς (Ηλιόλουστο, Βαλτουδίου, Καστανιών, Βαφειοχωρίου, Χωρυγίου, Χερσοτοπίου, Ν. Γυναικοκάστρου, Κ. Αποστόλων, Μαυρονερίου, Ανθοφύτου, Ν. Αγιονερίου, Π. Αγιονερίου, Βαπτιστή και Μικροκάµπου) έκλεισαν µε σκοπό να βρεθούν εναλλακτικές πηγές υδροδότησης. Όµως άλλες 13 Κοινότητες της λεκάνης Αξιού (Πευκοδάσος, Σταυροδρόµι, Μεταλλικό, Χρυσόκαµπος, Κοτύλιο, Ξερόλακος, Π. Γυναικόκαστρο, Ασπρο, Πεδινό, Γαλλικό, Βαθύλακκος, Μεσία και Πέλλα) έχουν νερό ακατάλληλο για πόση ενώ σε άλλους 17 ήµους ή Κοινότητες (Χέρσο, Εύζωνοι, Μ. Βρύση, Κρηστώνας, Ν. Μεσήµβρια, Γέφυρα, Α. Αθανάσιος, Ανατολικό, Σίνδος, Χαλάστρα, Καλοχώρι, Εύρωπος, Ξηροχώρι, Αθυρα, Κουφάλια και Ν. Χαλκηδώνα) σε µια ή περισσότερες γεωτρήσεις το νερό είναι ακατάλληλο προς πόση. Σε 21 ήµους ή Κοινότητες το νερό είναι περιοδικά ακατάλληλο προς πόση ενώ ελάχιστος αριθµός ήµων ή Κοινοτήτων (Πολύκαστρο, Πρόχωµα, Αξιούπολη, Γοργόπη, Στάθης, Ρίζια, Αγ. Πέτρος, Ν. Πέλλα, Μ. Μοναστήρι και Παρθένιο) έχουν πάντοτε κατάλληλο πόσιµο νερό. Οι ανωτέρω ήµοι/κοινότητες µε εξαίρεση το Πολύκαστρο και Πρόχωµα, βρίσκονται στην δυτική πλευρά της λεκάνης Αξιού και από αυτές η Αξιούπολη, η Γοργόπη, ο Στάθης και τα Ρίζια υδροδοτούνται από νερό του Πάικου. Επίσης θα πρέπει να τονίσουµε ότι από τις γεωτρήσεις στις οποίες ταυτοποιήθηκαν υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων µόνο σε µικρό αριθµό η παρουσία φαρµάκων

δικαιολογείται από φαινόµενα έκπλυσης των µέσω του εδάφους των καλλιεργούµενων εκτάσεων. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, που συνιστούν και το µεγαλύτερο ποσοστό των γεωτρήσεων, οι υψηλές συγκεντρώσεις γεωργικών φαρµάκων οφείλονται σε επιτόπου ρύπανση των γεωτρήσεων που προέρχεται από τις δραστηριότητες των αγροτών (πλύσιµο, γέµισµα ψεκαστήρων) στον περίγυρο των γεωτρήσεων. Οπως αναφέραµε στο Κεφάλαιο 3 τα εδάφη της λεκάνης είναι αργιλώδη και στα εδάφη αυτά η δηµιουργία σχισµών, λόγω συστολής απουσία υγρασίας, διευκολύνει την ταχεία µετακίνηση γεωργικών φαρµάκων προς τα υπόγεια υδροφόρα. Από τα στοιχεία που παραθέσαµε προκύπτει ότι η προστασία των υπόγειων υδροφόρων της λεκάνης είναι επιβεβληµένη. Η εξεύρεση καθαρών υδροφόρων για την άντληση ποσίµου νερού γίνεται όλο και ποιό δύσκολη και σε ορισµένες περιοχές είναι πλέον αδύνατη (ΒόρειοΑνατολικό τµήµα της λεκάνης). Η εγκατάσταση βιοκλινών είναι ένα από τα κύρια µέτρα προστασίας των υπογείων νερών και η ανάγκη προσαρµογής της χώρας µας στην διεθνή αυτή πρακτική προστασίας νερών είναι πλέον άµεση.

Πίνακας 4.1. Φυσικοχηµικές παράµετροι* των ποσίµων νερών των ήµων/κοινοτήτων της λεκάνης Αξιού κατά την χρονική περίοδο 199294 και 1997. ήµος/ Κοινότητα Βάθος Γεώτ. Τ C ph Aγωγιµ. mmhos/ ΒΟD 5 (mg/l) NO 3 N (mg/l) PO 4 P (µg/l) (µ) cm Μ. Στέρνα Α. 110 1 0,80,3 3,21,5 8,74,5 2220 Β.φ. ροη Χέρσο Α. 120 Β. 12 Γ. 180 Εύζωνοι Α 10 Β 20 Γ 25 128 Πευκόδασος Α 15 Β 30 Γ 110 Ηλιόλουστο Α 120 Β 5 15,4 18,5 16,9 15 16 14,8 15,2 14,5 15,6 21,2 6,9 7,0 7,0 7,0 7,2 2,01,1 0,80,3 0,60,3 0,90,3 0,7 0,60,2 0,6 3,8 4,14,9 2,91,1 1,0 3,01,3 2,51,6 2,51,5 0,3 4,33,6 2,9 2,0 3,9 7,84,2 11,73,5 5,7 10,03,0 11,05,0 14 2,81,2 17,0 13,0 15 6425 5610 35 3814 4620 2910 15 329 53 54 7,2 1,20,4 1,4 3,03,5 12,43,0 2 1610 9 Βαλτούδιο Φ. Ροή 16,9 7,1 1,10,3 4 26,52,1 287 Καστανιές Α 80 Β 8 15,0 1,00,2 2,51,2 12,59,3 335 Σταυροχώρι Α 57 Β 50 15,4 19,4 0,70,3 1,1 3,91,4 11,42,6 24,6 449 44 Μεταλλικό 97 16,5 7,1 0,60,2 3,02,9 6,84,0 3816 Μ. Βρύση Α 98 Β 90 15,8 1 7,2 6,9 1,10,3 2,31,2 0,7 12,04,3 5,8 4116 29 Πολύκαστρο Α 7 Β 22 Γ 45 20 Ε 22 18,2 1 17,9 14,6 15,1 7,7 0,9 0,70,2 0,50,3 2,21,5 1,70,4 0,8 1,4 3,9 4,81,5 4,31,5 2,2 1,5 193 18212 40966 Χρυσόκαµπος Φ. Ροή 14,1 7,2 1,00,4 1,20,7 25,513,8 232430 Κοτύλιο Φ. Ροή 16,7 7,0 0,90,4 1,71,4 13,45,6 141 Βαφειοχώρι 16 15,8 0,90,3 2,60,3 23,02,5 2310 Χωρύγιο Α 40 Β 30 Γ 30 16,7 14,5 14,8 1,00,3 2,01,2 33,0 1 24,05,5 26,1 265 13 28 Βαπτιστής 45 16,7 0,90,1 2,31,7 16,22,4 3115 Ξερόλακκος Φ. Ροή 16,9 6,9 0,90,4 2,21,1 8,03,8 3315 Π. Γυναικοκ. 8 17,0 0,90,3 2,51,2 18,32,6 227 Μεσιανό Α 7 Β 7 Γ φ. ροή Κρηστώνας Α 200 Β 100 13,9 15,3 5,6 18,5 16,6 6,7 7,0 1,20,4 1,20,4 1,1 1,30,3 1,70,5 2,00,7 5,2 2,32,5 1,50,6 4,01,8 3,3 5,9 11,66,7 16,82,0 339 176 4524 4116

Γ φ. ροή 1 0,50,2 2,01,6 5,21,2 483 Ασπρο 85 1 1,40,4 2,61,1 11,62,6 207329 Χερσοτόπι 85 16,9 7,0 1,50,4 3,31,5 41,06,5 3816 Ν. Γυναικοκ. 25 1 1,00,3 3,41,0 14,71,9 289 Κ. Απόστολοι 70 15,2 1,10,6 3,11,5 13,02,2 2615 Μαυρονέρι 150 16,7 1,00,3 3,12,0 18,43,6 2412 Πεδινό 18 15,8 7,2 1,20,3 2,51,4 5,63,6 6536 Αξιοχώρι 60 1 1,30,4 1,80,6 11,27,2 7419 Ανθόφυτο Α 20 Β 65 17,7 19,6 7,2 0,90,2 1,2 2,81,8 22,13,6 12,9 295 27 Πρόχωµα 18 16,8 7,8 1,00,5 1,51,0 6,53,0 5221 Αγιονέρι 48 18,2 1,00,2 3,11,2 15,42,0 6985 Π. Αγιονέρι Α 50 Β 150 Γ 250 15,8 16,4 16,9 7,7 7,7 0,90,2 4,41,7 1,0 1,0 11,41,4 16,4 6,3 3711 29 42 Μικρόκαµπος Α 85 Β 45 Γ 70 17,8 14,7 1 7,7 1,40,4 1,4 1,00,3 3,02,3 2,8 1,41,0 15,92,3 18,9 0,2 2012 37 319 Ξυλοκερατιά 20 15,6 1,20,2 2,00,8 10,51,5 4623 Γαλλικό 40 14,9 1,00,3 3,01,6 10,02,0 4716 Φιλαδέλφεια 18 14,6 7,2 1,10,2 3,31,4 5,71,6 5121 Βαθύλακκος Α 110 Β 120 Γ 220 200 Ν. Μεσήµβρια Α 65 Β 150 Γέφυρα Α 50 Β 86 Γ 220 19,6 19,3 16,3 17,8 19,8 1 19,1 21,4 7,2 7,8 1,00,4 0,90,3 0,80,4 0,90,3 1,00,2 0,90,3 0,90,4 1,50,2 2,51,1 3,11,1 3,41,4 2,71,0 6,0 3,33,1 4,7 1,5 15,43,9 17,22,5 4,41,6 3,40,4 8,30,9 13,8 10,32,2 10,66,2 6,1 238 288 114122 3811 299 33 4013 4726 40 Α. Αθανάσιος Α 180 Β 180 Γ 190 200 Ε 250 19,4 17,9 18,7 11,2 20,4 0,90,2 1,00,3 1,00,2 2,90,9 1,91,7 2,01,4 3,0 2,4 3,20,4 17,78,7 10,76,6 2,8 2,5 3712 296 308 40 29 Αγχίαλος 66 19,2 7,8 1,20,2 2,91,6 9,92,7 3216 Ανατολικό Α 250 Β 100 Γ 200 Σίνδος Α 35 Β 37 Γ 27 55 Χαλάστρα Α 250 Β 250 Γ 60 19,8 18,6 17,9 18,2 18,5 17,7 18,1 21,0 7,7 7,0 7,9 7,0 7,9 0,80,2 1,80,2 1,60,2 1,40,4 1,30,3 1,0 0,80,3 2,10,6 3,61,9 16,2 1,2 5,6 1,21,1 1,80,5 2,50,7 2,01,4 4,73,4 3,0 4,102 2,11,5 2,50,8 2,30,6 2,20,4 626 25152 196 4312 4518 3715 338 14037

260 Ε 250 19,4 1 8,1 8,1 21,6 2,4 1,1 1,5 159 113 Καλοχώρι Α 50 Β 70 Γ 80 90 Ε δεξ Στ φ. ροή 18,8 20,6 20,3 20,0 18,9 20,7 6,9 7,2 7,0 7,2 6,7 7,2 1,91,7 0,60,1 0,80,3 0,90,1 1,61,4 0,5 8,32,8 1,60,6 3,03,0 1,10,8 4,23,4 10,78,7 2,41,0 2,30,5 1,81,7 2,61,4 2,31,5 0,90,8 9269 477 4719 4721 5910 4416 Αξιούπολη Φ. Ροή 16,6 0,40,1 3,00,9 1,60,7 258 Γοργόπη Φ. Ροή 17,7 7,8 0,30,1 3,11,3 2,11,8 1812 Στάθης Φ. Ροή 16,9 7,7 0,30,1 3,61,2 2,62,2 184 Ρίζια Α 160 Β φ. Ροη 15,6 4,2 7,9 0,50,2 0,3 2,11,0 2,1 2,30,6 0,7 2110 20 Εύρωπος Α 120 Β φ. Ροή 16,4 16,5 0,60,5 0,90,3 2,00,7 2,50,9 3,61,8 13,30,7 2913 2413 Πολυπέτρου Α 200 Β φ. Ροή Γ. Φ. Ροή 16,8 9,5 7,1 7,9 0,90,5 3,11,2 1,8 1,8 5,81,6 0,8 9,0 4022 8 12 Μεσία 130 15,5 1,10,5 3,10,5 12,210,5 5026 Αγ. Πέτρος Α 170 17,1 0,80,7 2,51,0 6,16,2 2912 Β 60 υτικό 180 18,3 0,80,2 3,40,6 4,61,0 2515 Ξηροχώρι Α 75 Β 81 19,0 18,8 1,00,2 1,51,0 2,70,7 2,21,9 13,93,6 7,82,0 7789 2716 Αγροσυκιά 148 1 0,80,2 3,51,5 4,010,3 3013 Αθυρα Α 75 Β 160 Γ 200 19,5 18,0 13,7 7,7 0,90,2 0,60,3 0,6 2,21,1 2,21,6 2,51,1 5,22,3 6,21,7 6,91,8 4323 3813 354 Ραχώνας 200 18,2 0,80,2 3,01,3 7,15,6 8251 Παραλίµνιο 130 19,5 1,20,4 3,31,1 6,53,2 5039 Ν. Πελλα Α 180 Β 180 Γ. Πηγή 18,9 22,5 16,9 0,80,2 0,90,4 0,60,1 3,51,3 1,7 3,91,9 6,21,9 5,32,5 1,5 3216 271 4019 Πέλλα Α 150 Β 130 Γ. πηγή Κουφάλια Α 90 Β 85 Γ 74 Ε 84 Στ 92 Ζ 100 Νο4 220 Νο5 220 Νο6 220 18,4 17,8 23,2 19,9 1 16,5 18,4 18,6 19,0 18,6 13,5 17,9 7,2 6,8 6,7 7,0 7,0 7,2 7,1 0,90,2 0,90,2 0,7 1,00,4 1,30,1 0,90,3 1,30 0,90,2 0,70,1 0,70,1 3,90,8 3,41,8 5,0 5,04,3 2,8 3,31,5 5,20,8 4,03,6 4,43,6 3,72,0 4,4 2,5 19,312,5 30,01,7 7,7 16,4 21,54,9 8,61,8 28,613,0 20,07,0 16,54,9 11,54,3 12,1 4,1 3610 5032 61 402 436 424 4531 439 731 436 63 66

Ελεούσα 200 15 1,00,2 3,02,0 3,51,8 7766 Ν. Χαλκηδόνα Α 120 Β 160 Γ 120 20,5 19,6 19,6 0,80,3 0,80,2 0,90,2 3,92,8 2,50,6 1,51,0 6,13,4 12,8 2,80,8 289 3510 326 Μ. Μοναστήρι Α 100 Β 200 Γ 200 200 20,9 21,9 17,8 18,8 7,1 0,70,3 0,70,3 2,70,7 3,01,9 0,9 0,4 3,00,9 2,91,2 1,9 1,1 3513 318 25 42 Παρθένιο 175 18,3 7,8 1,00,2 2,41,1 2,51,1 7110 Βαλτοχώρι 120 16,5 7,0 1,90,2 2,90,9 3,50,9 3218 Αδενδρο δεξαµενή 18,9 1,20,2 2,82,6 2,61,0 6423 Βραχιά Α Β Γ 180 17,2 7,8 7,7 1,1 2,4 31 Κύµηνα Α 180 19,2 1,40,2 15,43,3 3,31,7 14015 Β 180 19,2 1,30,3 8,35,1 2,30,7 15217 Γ 170 19,5 0,90,3 10,58,0 2,20,8 17321 *Είναι οι µέσοι όροι των τιµών των παραµέτρων για την χρονική περίοδο που αναφέρονται. Για την αγωγιµότητα, BOD5, νιτρικά και φωσφορικά αναγράφονται και οι τυπικές αποκλίσεις αυτών Σύµβολα Α. Σκίασης σηµαίνει ότι περιοδικά οι τιµές των παραµέτρων είναι µεγαλύτερες από τα αντίστοιχα ανώτατα επιτρεπτά όρια (Cs) που καθορίστηκαν µε την οδηγία 778/80. Β. Εντονοι αριθµοί σηµαίνει ότι ο µέσος όρος της ερευνητικής περιόδου είναι µεγαλύτερος από το αντίστοιχο C Πίνακας 4.2. Υπολείµµατα (µg/l) γεωργικών φαρµάκων στο πόσιµο νερό των ήµων/κοινοτήτων της λεκάνης του Αξιού (19931994 και 1997). Κοινότητα/ ήµος Ηµεροµηνία Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (µg/l) Χέρσο 7/1993 (α) Trifluralin (0,001) (β) chlorpyrifos (0,124) 4/1993 (α)trifluralin (0.007) Εύζωνοι 1/1997 (α) Metolachlor (0,019) Ηλιόλουστο 7/1993 Chlorpyrifos (0,094) Καστανές 4/1994 Atrazine (0,080) Trifluraline (0,009) 1/1997 Ethofumesate (0,008), ppddt (0,011), pirimifos methyl (0,011), propanil (0,005) & trifluralin (0,001) Σταυροχώρι 4/1994 Atrazine (0,034), chlorobenzilate (0,047) & trifluralin (0,099) Μεταλλικό 7/1993 Chlorpyrifos (0,095) 4/1994 Ethofumesate (0,100), cispermethrin (0,300) & transpermethrin (0,253) Μ. Βρύση 4/1994 cispermethrin (0,114) & transpermethrin (0,070) Πολύκαστρο 6/1993 (γ). Chlorpyrifos (0,055)

Χρυσόκαµπος 6/1993 Chlorpyrifos (0,067) Βαφειοχώρι 7/1993 Chlorpyrifos (0,129) 4/1994 Prometryne (0,043) 1/1997 Trifluraline (0,001) Χωρύγι 7/1993 Chlorpyrifos (0,050) Βαπτιστής 7/1993 Chlorpyrifos (0,169) Ξερόλακκος 6/1993 Chlorpyrifos (0,088) Π. Γυναικόκαστρο 7/1993 Chlorpyrifos (0,159) Μεσιανό 2/1997 (γ) metolachlor (0,006) Κ. Απόστολοι 7/1993 Chlorpyrifos (0,129) Μαυρονέρι 2/1997 Atrazine (0,002) Πεδινό 2/1997 Simazine (0,220) Ανθόφυτο 7/1993 Chlorpyrifos (0,289), trifluralin (0,081) 5/1994 Chlorpyrifos (0,119) Αγιονέρι 7/1993 Chlorpyrifos (0,250), trifluralin (0,070) 5/1994 Chlorpyrifos (0,083) Π. Αγιονέρι 7/1993 Chlorpyrifos (0,135), trifluralin (0,012), procymidone (0,480) & alphamethrin (2,579) Ξηροχώρι 7/1993 (a) chlorpyrifos (0,110) Μικρόκαµπος 7/1993 (α) chlorpyrifos (0,350), trifluraline (0,012), malathion (0,060) & parathion (0,720) (β) parathion methyl (3,310), methacrifos (0,020) & trifluralin (0,030) Ξυλοκερατιά 7/1993 Cispermethrin (0,020), transpermethrin (0,008) & metribuzin (0,050) Γαλλικό 7/1993 Chlorpyrifos (0,075), transpermethrin (0,132) Φιλαδέλφεια 7/1993 Chlorpyrifos (0,085) & trifluralin (0,010) Βαθύλακκος 7/1993 (β) chlorpyrifos (0,060) (γ) chlorpyrifos (0,090) 5/1994 (δ) molinate (0,023), chlorpyrifos (0,127), trifluralin (0,008), lindane (0,128), bbhc (0,162) & parathion ((0,029) 2/1997 (γ) metolachlor (0,004) Γέφυρα 5/1994 (α) chlorpyrifos (0,088), carbophention (1,560) Α. Αθανάσιος 7/1993 (α) chlorpyrifos ((0,034) (β) pirimifos methyl (0,047) 5/1994 (α) carbofuran (0,810), chlorpyrifos (0,038) & carbophenthion (0,397) (γ) chlorpyrifos (0,110) & carbophenthion (2,421) 2/1997 (α) parathion methyl (2,459) & phorate sulfoxide (0,019) (γ) parathion methyl (0.021) Αγχίαλος 2/1997 Atrazine (0,011) Σίνδος 5/1994 (δ) heptachlor epoxide (0,021) 1/1997 (β) metolachlor (0,023)

(γ) metolachlor (0,050) (δ) metolachlor (0,011) Χαλάστρα 7/1993 (δ) malathion (0,150) 2/1997 (δ) parathion methyl (2,826), parathion ethyl (0,008) & cispermethrin (0,003) Εύρωπος 6/1993 (α) chlorpyrifos (0,122) (β) chlorpyrifos (0,081) Πολυπέτρου 2/1997 (γ) propanil (0,003) (δ) prometryne (0,005) Άθυρα 7/1993 (α) ethofumesate (0,035) (β) ethofumesate (0,018) (γ) ethofumesate (0,182) Παραλίµνιο 7/1993 Chlorpyrifos (0,040) 5/1994 Trifluraline (0,200) & transpermethrin (0,020) 2/1997 Propachlor (0,003) Πέλλα 7/1993 (α) chlorpyrifos (0,090) (β) chlorpyrifos (0,135) 5/1994 (α) pirimifos methyl (0,235) 2/1997 (α) propachlor (0,003) Κουφάλια 7/1993 (α) chlorpyrifos (0,090) (γ) chlorpyrifos (0,160) (ε) chlorpyrifos (0,090) (στ) chlorpyrifos (0,160) 2/1997 Νο.2 alachlor (0,008) Ν. Χαλκηδώνα 7/1993 (α) chlorpyrifos (0,120) (β) chlorpyrifos (0,036) (γ) chlorpyrifos (0,103) 2/1997 (γ) lindane (0,005) Βαλτοχώρι 7/1993 Chlorpyrifos (0,080) Αδενδρο 2/1997 Malathion (0,004)

Πίνακας 4.3. Αξιολόγηση της ποιότητας των ποσίµων νερών των ήµων/κοινοτήτων της λεκάνης Αξιού. ήµος/ Κοινότητα Βάθος Γεώτρ. (µ) Τ C Cond. BOD 5 NO 3 N PO 4 P Yπολείµ. Γεωργ. Φαρµάκων Μ. Στέρνα Α. 110 Β.φ. ροη Χέρσο Α. 120 Β. 12 Γ. 180 Εύζωνοι Α 10 Β 20 Γ 25 128 Πευκόδασος Α 15 Β 30 Γ 110 Ηλιόλουστο Α 120 Β 5 Βαλτούδιο Φ. Ροή Καστανιές Α 80 Β 8 Σταυροχώρι Α 57 Β 50 Μεταλλικό 97 Μ. Βρύση Α 98 Β 90 Πολύκαστρο Α 7 Β 22 Γ 45 20 Ε 22 Χρυσόκαµπος Φ. Ροή Κοτύλιο Φ. Ροή Βαφειοχώρι 16 Χωρύγιο Α 40 Β 30 Γ 30 Βαπτιστής 45 Ξερόλακκος Φ. Ροή Π. Γυναικοκ. 8 Μεσιανό Α 7 Β 7 Γ φ. ροή Κρηστώνας Α 200 Β 100

Γ.φ.ροή Ασπρο 85 Χερσοτόπι 85 Ν. Γυναικοκ. 25 Κ. Απόστολοι 70 Μαυρονέρι 150 Πεδινό 18 Αξιοχώρι 60 Ανθόφυτο Α 20 Β 65 Πρόχωµα 18 Αγιονέρι 48 Π. Αγιονέρι Α 50 Β 150 Γ 250 Μικρόκαµπος Α 85 Β 45 Γ 70 Ξυλοκερατιά 20 Γαλλικό 40 Φιλαδέλφεια 18 Βαθύλακκος Α 110 Β 120 Γ 220 200 Ν. Α 65 Μεσήµβρια Β 150 Γέφυρα Α 50 Β 86 Γ 220 Α. Αθανάσιος Α 180 Β 180 Γ 190 200 Ε 250 Αγχίαλος 66 Ανατολικό Α 250 Β 100 Γ 200 Σίνδος Α 35 Β 37 Γ 27 55 Χαλάστρα Α 250 Β 250 Γ 60

260 Ε 250 Καλοχώρι Α 50 Β 70 Γ 80 90 Ε δεξ Στ.φ. ροή Αξιούπολη Φ. Ροή Γοργόπη Φ. Ροή Στάθης Φ. Ροή Ρίζια Α 160 Β φ. Ροη Εύρωπος Α 120 Β φ. Ροή Πολυπέτρου Α 200 Β φ. Ροή Γ. Φ. Ροή Μεσία 130 Αγ. Πέτρος Α 170 Β 60 υτικό 180 Ξηροχώρι Α 180 Β 81 Αγροσυκιά 148 Αθυρα Α 75 Β 160 Γ 200 Ραχώνας 200 Παραλίµνιο 130 Ν. Πελλα Α 180 Β 180 Γ. Πηγή Πέλλα Α 150 Β 130 Γ. πηγή Κουφάλια Α 90 Β 85 Γ 74 Ε 84 Στ 92 Ζ 100 Νο4 220 Νο5 220 Νο6 220

Ελεούσα 200 Ν. Α 120 Χαλκηδόνα Β 160 Μ. Μοναστήρι Γ 120 Α 100 Β 200 Γ 200 200 Παρθένιο 175 Βαλτοχώρι 120 Αδενδρο δεξαµενή Βραχιά Α Β Γ 180 Κύµηνα Α 180 Β 180 Γ 170 Επεξηγήσεις συµβόλων Α. (κενό) δεν υπάρχουν στοιχεία Β. () ο µέσος όρος των µετρήσεων της παραµέτρου κατά την περίοδο 199297 είναι κάτω των επιτρεπτών ορίων της ΕΕ ήτοι η θερµοκρασία είναι 25 C, η αγωγιµότητα 1,5 mmhos/cm, το BOD54 mg/l, NO3N13,1 mg/l, PO4P100 µg/l και η συγκέντρωση κάθε γεωργικού φαρµάκου είναι 0.1 µg/l ή το άθροισµα της συγκέντρωσης όλων των ευρισκοµένων γεωργικών φαρµάκων είναι 0.5µg/l. Γ. () οι τιµές των παραµέτρων της (Β) είναι περιοδικά µεγαλύτερες από τα αναφερθέντα ανώτερα επιτρεπτά όρια. () ο µέσος όρος των παραµέτρων της (Β) είναι µεγαλύτερος από τα ανώτερα επιτρεπτά όρια Ε. () παρουσία γεωργικών φαρµάκων σε συγκεντρώσεις µικρότερες από τα αναφερόµενα στην (Β) ανώτερα επιτρεπτά όρια Στ (ΜΑ) µη ανιχνεύσιµο Σκιάσεις Α. Έντονη σκίαση νερό ακατάλληλο προς πόση Β. Ελαφρά σκίαση νερό περιοδικά ακατάλληλο προς πόση Γ. Καθόλου σκίαση νερό κατάλληλο προς πόση