ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EXECUTIVE SUMMARY...3 ΟΡΟΙ ΕΝΤΟΛΗΣ ΣΤΟΧΟΙ ΜΕΛΕΤΗΣ...12 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...13 1.1. Δευτερογενής Ερευνά...13 1.2. Πρωτογενής Ερευνά...13 1.3. Ανάλυση Αποτελεσμάτων...15 1.4. Σχέδιο και Στρατηγική Μάρκετινγκ...15 Α. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΝΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...16 1. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ...17 1.1. Τουρισμός και Οικονομικοί Δείκτες...17 1.1.1. Τουρισμός και Απασχόληση...18 1.2. Τουριστικό Ρεύμα στην Κύπρο...19 1.3. Προβλέψεις για την Τουριστική Ανάπτυξη της Κύπρου...23 2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΤ...25 2.1. Στρατηγική Μάρκετινγκ...26 2.1.1. Στρατηγική Ιεράρχησης...26 2.1.2. Στρατηγική Επικοινωνίας...26 2.1.3. Στρατηγική Διανομής...27 2.2. Στρατηγική Προϊόντος...28 2.3. Στρατηγική Ποιότητας και Πρόσθετης Αξίας...29 2.4. Περιφερειακές Στρατηγικές Τουρισμού...30 3. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΑ...32 3.1. Ταξιδιωτική Κίνηση από Βρετανία...32 3.2. Για Που Ταξιδεύουν οι Βρετανοί;...33 3.2.1. Κυριότεροι Προορισμοί...34 3.3. Πόσο Συχνά Ταξιδεύουν οι Βρετανοί;...35 3.4. Για Πόσο Καιρό Ταξιδεύουν οι Βρετανοί;...36 3.5. Πότε Ταξιδεύουν οι Βρετανοί;...37 3.6. Γιατί Ταξιδεύουν οι Βρετανοί;...38 3.7. Πώς Οργανώνουν οι Βρετανοί τα Ταξίδια τους;...38 3.8. Πόσα Ξοδεύουν οι Βρετανοί στα Ταξίδια τους;...40 3.8.1. Δαπάνες ανάλογα με τον Σκοπό του Ταξιδίου...41 3.8.2. Δαπάνες ανάλογα με Προορισμό...42 3.9. Ταξίδια Βρετανών στην Κύπρο...43 3.9.1. Ταξίδια στην Κύπρο - Σύνολο...45 3.9.2. Ταξίδια στην Κύπρο για Διακοπές...47 3.9.3. Ταξίδια στην Κύπρο για Επαγγελματικούς Λόγους...48 3.9.4. Ταξίδια στην Κύπρο για επισκέψεις σε Φίλους και Συγγενείς...49 4. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤO ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ...51 4.1. Εισαγωγή...51 4.2. Αφίξεις από το Ηνωμένο Βασίλειο...52 4.3. Δαπάνες Βρετανών Επισκεπτών στην Κύπρο...54 4.4. Μέσος Όρος Διαμονής Βρετανών Επισκεπτών...55 4.5. Διανυκτερεύσεις...55 4.6. Οργάνωση Διακοπών...56 4.7. Αεροπορική Κίνηση από Ηνωμένο Βασίλειο προς Κύπρο...57 Β. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ...60 1. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ / ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ...61 1.1. Εις-Βάθος Συνεντεύξεις με Κύπριους Επαγγελματίες/Φορείς τουρισμού...61 Εισαγωγή...61 Απόψεις για το μέλλον του τουρισμού...62 ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 1
Η Βρετανική Τουριστική Αγορά...66 Κίνητρα...68 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού...69 Ανταγωνισμός...69 Διαφήμιση Προώθηση...70 1.2. Εις-Βάθος Συνεντεύξεις με Άγγλους Επαγγελματίες/Φορείς τουρισμού...71 Τι έλκει τους Βρετανούς Είδη ταξιδιών που κάνουν...71 Πλεονεκτήματα...72 Μειονεκτήματα...73 Κατεχόμενα...74 Ανταγωνιστές...74 Λιγότερο Δημοφιλείς Χώρες...75 Προώθηση Διαφήμιση Εισηγήσεις...76 Σύνδεσμοι Φορείς Βρετανικής τουριστικής Βιομηχανίας...77 Media 78 1.3. Σύνοψη...78 2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΒΡΕΤΑΝΟΥΣ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ...80 2.1. Κυριότερα Αποτελέσματα Έρευνας ανάμεσα στο Κοινό στις Περιοχές Στόχου στο Ηνωμένο Βασίλειο...80 2.2. Κυριότερα Αποτελέσματα Έρευνας Ανάμεσα σε Βρετανούς κατά την αναχώρησή τους από την Κύπρο...83 Γ. ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT...87 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...88 2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ STRENGTHS...89 3. ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ WEAKNESSES...94 4. ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ OPPORTUNITIES...97 5. ΑΠΕΙΛΕΣ THREATS...101 6. ΣΥΝΟΨΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ SWOT...103 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...104 1. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΈΡΕΥΝΑΣ...105 1.1. Εις Βάθος Συζητήσεις με Κύπριους Επαγγελματίες / Φορείς του Τουρισμού..105 1.2. Εις Βάθος Συζητήσεις Με Βρετανούς Επαγγελματίες / Φορείς του Τουρισμού107 1.3. Προσωπικές Συνεντεύξεις Με Βρετανούς Τουρίστες κατά την Αναχώρηση τους από την Κύπρο...109 1.4. Προσωπικές Συνεντεύξεις Με Βρετανούς από τις Περιοχές Στόχου της Μελέτης στο Ηνωμένο Βασίλειο...115 2. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΈΡΕΥΝΑΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΟΧΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ...124 3. ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΈΡΕΥΝΑΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΒΡΕΤΑΝΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ...156 4. ΛΙΣΤΑ ΑΠΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΣΤΟΧΟΥ176 ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 2
EXECUTIVE SUMMARY Η παρούσα επιτελική σύνοψη βασίζεται στα αποτελέσματα της Έρευνας για την Ανάπτυξη της αγοράς τουρισμού του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κύπρο, η οποία πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού μέσα την συνεργασία της Κυπριακής εταιρείας RAI Consultants Public Ltd και της Ελληνικής KANTOR Σύμβουλοι Επιχειρήσεων Α.Ε. Ελλάδος. ΣΤΟΧΟΙ ΈΡΕΥΝΑΣ Σύμφωνα με τον ΚΟΤ η Κύπρος χρειάζεται να βρει τρόπο να διατηρήσει, και να αυξήσει, το μερίδιο της στην τουριστική αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου, ειδικότερα μέσω της διείσδυσής της σε υψηλού εισοδήματος τμήματα της αγοράς έτσι ώστε να μπορέσει να ανεβάσει τα έσοδα από τους Βρετανούς. Σαν αποτέλεσμα η εστίαση των προσπαθειών του όσον αφορά την αγορά αυτή γίνεται στα ακόλουθα τμήματα: Ήλιος και Θάλασσα Συν Πολιτισμός Συνέδρια και Ταξίδια Κινήτρων Φύση Περιπατικός τουρισμός Ποδηλατικός τουρισμός Αθλητικός τουρισμός Κρουαζιέρες Γαμήλιες Τελετές και Μήνας του Μέλιτος Εκδηλώσεις Μεγάλης Εμβέλειας Θαλάσσια Αθλήματα Yachting Οι στόχοι της έρευνας ήταν να καλυφθούν τα σημεία που αναφέρονται πιο κάτω, και στην συνέχεια να σχεδιαστεί ένα ολοκληρωμένο τριετές Σχέδιο Μάρκετινγκ το οποίο θα λάμβανε υπόψη το Σχέδιο Στρατηγικής 2003-2010 και τους σκοπούς και στόχους του καθώς και τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις της Κύπρου που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το τουριστικό ρεύμα προς την Κύπρο. Μέσα από το σχέδιο αυτό ο ΚΟΤ θα αναπτύξει μια στρατηγική μάρκετινγκ η οποία θα επικεντρωθεί στην διατήρηση, στην αύξηση και στην ανάπτυξη του μεριδίου της Κύπρου στην αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου, προσελκύοντας αποδοτικότερα τμήματα της αγοράς που ανήκουν στην υψηλή εισοδηματική τάξη. Συγκριμένα πρώτιστοι στόχοι της μελέτης ήταν: να προβληθεί μία γεωγραφική τμηματοποίηση της αγοράς του Ηνωμένου Βασιλείου να εντοπιστεί το μέγεθος, οι προοπτικές, το προφίλ/χαρακτηριστικά και οι τάσεις του εξερχόμενου τουρισμού από το Ηνωμένο Βασίλειο ανά γεωγραφικό και δημογραφικό τμήμα της αγοράς έτσι ώστε να διεκπεραιωθεί μία κατάτμηση της αγοράς ανά κίνητρα προσδιορίζοντας το μέγεθος, τις προοπτικές, το προφίλ και τα χαρακτηριστικά και τις τάσεις των τμημάτων που προσελκύει η Κύπρος αλλά και αυτά που θα προσφέρουν τις καλύτερες προοπτικές ανάπτυξης τουρισμού για την Κύπρο, να εντοπιστεί ο βαθμός στον οποίο η Κύπρος αντιμετωπίζεται ως τουριστικός προορισμός μεταξύ των Βρετανών καταναλωτών και γενικά από την Βρετανική τουριστική βιομηχανία, να εξαχθεί η εικόνα της Κύπρου ως τουριστικού προορισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο και το βαθμό σύγκλισης μεταξύ αυτής της εικόνας και της εικόνας που η Κύπρος επιθυμεί να προβάλει, να εντοπιστούν οι ανταγωνιστές της Κύπρου στη Βρετανική τουριστική αγορά προσδιορίζοντας την θέση της σε σχέση με αυτούς, να εντοπιστούν οι ανασταλτικοί παράγοντες και οι περιορισμοί που αποτελούν εμπόδιο για την περαιτέρω ανάπτυξη των τμημάτων της ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 3
αγοράς και που έχουν εξακριβωθεί ότι προσφέρουν τις καλύτερες προοπτικές για την Κυπριακή αγορά, και να εντοπιστεί η εικόνα που έχει το κοινό και η τουριστική βιομηχανία του Ηνωμένου Βασιλείου για τα κατεχόμενα. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την κάλυψη των στόχων της Μελέτης αποτελούσε ένα συνδυασμό εργαλείων έρευνας και ανάλυσης. Συγκεκριμένα για την ολοκλήρωση της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν διάφορες πηγές πληροφοριών όπως είναι στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και από την αντίστοιχη υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, από την Υπηρεσία της Κυπριακής Πολιτικής Αεροπορίας από τον ΚΟΤ, από το World Tourism Organization (WTO), και άλλες πηγές, όπως και από άλλες μελέτες και έρευνες που έχει διεξάγει η εταιρεία RAI Consultants Public Ltd και άλλες εταιρείες στο παρελθόν. Για σκοπούς συλλογής στοιχείων και πληροφοριών έγιναν επίσης: έρευνα ανάμεσα σε Φορείς και Επαγγελματίες του τουριστικού τομέα στην Κύπρο και το Ηνωμένο Βασίλειο, έρευνα ανάμεσα σε Βρετανούς τουρίστες στην Κύπρο, έρευνα ανάμεσα σε Βρετανούς τουρίστες κατά την αναχώρησή τους από την Κύπρο, και έρευνα ανάμεσα σε Βρετανούς από τις επιλεγμένες περιοχές στόχου μελέτης. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ O τουρισμός ήταν και παραμένει ένας πολύ σημαντικός τομέας για την Κυπριακή οικονομία και αποτελεί έναν από τους βασικότερους άξονες της οικονομικής ανάπτυξης της πατρίδας μας, παρουσιάζοντας σημαντική συνεισφορά στο ΑΕΠ (13. το 2004) και στο ισοζύγιο πληρωμών, και συνεπακόλουθα στη συνολική ανάπτυξη του νησιού. Οι αφίξεις παρουσίασαν ανοδική πορεία από το 1980, και έφτασαν στο μέγιστο τους το 2001 με 2,697εκ. αφίξεις και έσοδα ίσα με ΛΚ 1,271εκ. Για τα επόμενα χρόνια παρατηρήθηκε φθίνουσα πορεία μέχρι και το 2005, όταν παρουσιάστηκε μικρή άνοδος και οι αφίξεις έφτασαν τις 2.47εκ. και τα έσοδα 1,006εκ. Παράλληλα σημαντικός είναι ο ρόλος του τομέα και στην απασχόληση, εφόσον μέχρι και σήμερα εργοδοτεί άμεσα σε ξενοδοχεία και εστιατόρια περί του του εργατικού δυναμικού. Σύμφωνα με εκτιμήσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη του Κυπριακού τουριστικού προϊόντος παρέχει και ο WTTC, ο οποίος προβλέπει ότι ο τουριστικός τομέας αναμένεται ότι θα συνεισφέρει ένα ποσοστό της τάξης του 13, στο ΑΕΠ μέχρι το 2014. Παράλληλα προβλέπεται πως το ποσοστό έμμεσης και άμεσης απασχόλησης στον τουριστικό τομέα θα φτάσει το 3 το 2014. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Γενικά το τουριστικό ρεύμα στην Κύπρο χαρακτηρίζεται από εποχικότητα με το μεγαλύτερο μερίδιο της τουριστικής δραστηριότητας να επικεντρώνεται κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Γεωγραφικά ο μεγαλύτερος όγκος διανυκτερεύσεων από ξένους επισκέπτες επικεντρώνεται στις Επαρχίες Πάφου και Αμμοχώστου, περιοχές που απορροφούν το 70% του τουριστικού ρεύματος. Προτιμότερο είδος καταλύματος διαμονής είναι τα οργανωμένα διαμερίσματα με τις επαύλεις και τα παραδοσιακά καταλύματα, τα ξενοδοχεία 4*/3*, με ένα σημαντικό ποσοστό να διαμένει σε ιδιόκτητα καταλύματα, σε φίλους και συγγενείς και σε άλλου είδους διαμονή χωρίς πληρωμή. Οι κύριες χώρες προέλευσης των επισκεπτών ιεραρχικά είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Σουηδία κα η Ρωσία, οι οποίες συνολικά αντιπροσωπεύουν πέραν του 7 του όγκου των επισκεπτών ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 4
Ο ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ 1 στην Κύπρο. Οι Βρετανοί είναι ένας από τους πιο πολύ-ταξιδεμένους λαούς και αποτελούν σήμερα την 4 η μεγαλύτερη πηγή τουριστών παγκόσμια, ενώ παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις. Κατά το 2004 πέραν των 64.1εκ. ταξιδίων πραγματοποιήθηκαν από την Βρετανία παρουσιάζοντας αύξηση 4. από την προηγούμενη χρονιά, και 1 από το 2000, ενώ παράλληλα αυξήθηκαν και οι συνολικές διανυκτερεύσεις στο εξωτερικό κατά 1 από το 2000 και έφτασαν στις 645.9 εκ. το 2004. Ο κυριότερος λόγος που ταξιδεύουν οι Βρετανοί είναι για διακοπές. Κατά το 2004 πάνω από τα 2/3 των ταξιδιών που έγιναν είχαν σαν σκοπό τις διακοπές, ενώ τα ταξίδια για επαγγελματικούς λόγους κυμαίνονται σε ένα ποσοστό μεταξύ 13-1, για επισκέψεις σε φίλους και συγγενείς 11-1, και το Μεγαλύτερη αύξηση από το 1996 παρουσίασαν τα ταξίδια σε φίλους και συγγενείς. Κυριότεροι Προορισμοί Κυριότερος προορισμός των Βρετανών ταξιδιωτών παραμένει η Ευρώπη και ιδιαίτερα η περιοχή της Μεσογείου. Το 2004 το 80% των ταξιδιών έγιναν προς την Ευρώπη, με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ιδιαίτερα Ισπανία και Γαλλία) να παραμένουν οι πιο δημοφιλείς ενώ άλλες ανερχόμενες αγορές οι οποίες δεν έχουν το Ευρώ σαν νόμισμα (όπως είναι η Κροατία, Βουλγαρία) και άλλες χώρες της Βόρειας Αφρικής (όπως Αίγυπτος, Μαρόκο, Τυνησία) έχουν κερδίσει μεγάλο έδαφος τα τελευταία χρόνια. Η Κύπρος ήταν και παραμένει ανάμεσα στις 10 κυριότερες χώρες προορισμού των Βρετανών για διακοπές, με ένα ποσοστό γύρω στο 2- του συνόλου των τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο να την επιλέγει κάθε χρόνο. Συχνότητα Διάρκεια Περίοδος Ταξιδιών Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η τάση για περισσότερα ταξίδια μικρότερης διάρκειας (3-4 μέρες ή city breaks), ενώ για ταξίδια μεγάλης διάρκειας (10+ μέρες) τότε επιλέγονται μακρινότεροι προορισμοί. Σαν αποτέλεσμα ο μέσος όρος διανυκτέρευσης των Βρετανών παρουσιάζει σταθερή τάση μείωσης, και από 13 βράδια το 1984 είναι σήμερα στα 10. Μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής παρουσιάζουν τα ταξίδια τα οποία γίνονται για επισκέψεις σε φίλους και συγγενείς, μέσος όρος διαμονής 15 βράδια, ενώ ταξίδια τα οποία διεξάγονται για διακοπές έχουν μέσο όρο διαμονής 10 βράδια, και τα επαγγελματικά ταξίδια διαρκούν μόνο 5-6 βράδια. Τα περισσότερα ταξίδια των Βρετανών παρουσιάζονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ την ίδια εικόνα παρουσιάζουν και οι δαπάνες των Βρετανών. Οργάνωση Διακοπών Η Βρετανική τουριστική αγορά είναι πολύ οργανωμένη με τουριστικούς πράκτορες και ταξιδιωτικά γραφεία, ανεξάρτητα ή μη. Σήμερα στη Βρετανική αγορά κυριαρχούν 4 μεγάλοι τουριστικοί πράκτορες (TUI UK, My Travel, Thomas Cook, First Choice) οι οποίοι σε ένα μεγάλο βαθμό ελέγχουν την αγορά για τα πακέτα διακοπών και τα οργανωμένα ταξίδια. Ο Βρετανός ακόμη και σήμερα έχει την τάση να επιλέγει οργανωμένες διακοπές και τουριστικά πακέτα για μακρινούς ή και νέους προορισμούς, ενώ για τα ταξίδια του στην Ευρώπη προτιμά να διευθετεί το ταξίδι του από μόνος του και ανεξάρτητα. Ο Βρετανός έχει ακολουθήσει σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις της τεχνολογίας και σήμερα σε μεγάλο βαθμό χρησιμοποιεί την τεχνολογία και για τις διευθετήσεις των διακοπών του, με το ποσοστό που κάνει τις 1 Στοιχεία από το International Passenger Survey του Office for National Statistics του Ηνωμένου Βασιλείου. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 5
κρατήσεις του μέσα από το internet να αυξάνεται συνεχώς. Παρά την συνεχή μείωση που παρατηρείται κατά τα τελευταία χρόνια, τα οργανωμένα ταξίδια διακοπών παραμένουν η μορφή οργάνωσης διακοπών που προτιμούν περισσότερο οι Βρετανοί. Δαπάνες Βρετανών Ο ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2 Προφίλ Βρετανού Τουρίστα στην Κύπρο Οι Βρετανοί τείνουν να ξοδεύουν αρκετά στα ταξίδια τους στο εξωτερικό. Το σύνολο των εξόδων των Βρετανών κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους στο εξωτερικό ακολουθεί αυξητική πορεία, και το 2004 έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ στα GBP 30δις (αύξηση ίση με 2 από το 2000), και κατά κεφαλή δαπάνες στις GBP 472. Οι μεγαλύτερες δαπάνες γίνονται για ταξίδια με σκοπό τις διακοπές και για επαγγελματικούς σκοπούς, τομείς που παρουσιάζουν αύξηση. Η Κύπρος έχει κατορθώσει να καθιερωθεί ως ένας από τους κύριους τουριστικούς προορισμούς που προτιμάται από τους Βρετανούς ταξιδιώτες, και βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια ανάμεσα στις κυριότερες επιλογές των Βρετανών. Χρονιά ρεκόρ στις αφίξεις Βρετανών στην Κύπρο ήταν το 2001 στις 1.5εκ. αφίξεις από το σύνολο των 2.7εκ. αφίξεων (ίσο δηλαδή με το 5 των αφίξεων). Έκτοτε υπήρξε πτώση και το 2004 ο αριθμός των αφίξεων από το Ηνωμένο Βασίλειο έφτασε τις 1.3εκ. αφίξεις και αυτός ήταν και ο χαμηλότερος αριθμός των αφίξεων των Βρετανών από το 2000. Το 2005 υπήρξε μικρή ανάκαμψη (αύξηση 4. από το 2004) και το σύνολο των αφίξεων από το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν 1.39εκ. Την Κύπρο επιλέγουν να επισκεφθούν κατά βάση άτομα από την ηλικιακή ομάδα 45-54 χρονών, με μεγαλύτερη προσέλευση αυτή των γυναικών. Οι περισσότεροι Βρετανοί μένουν κατά μέσο όρο στην Κύπρο 4-13 νύχτες, έρχονται μόνοι τους στο ταξίδι και όχι με οργανωμένο πακέτο, και συνήθως επιλέγουν τους καλοκαιρινούς μήνες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2004 ο κυριότερος λόγος που έρχονται Βρετανοί στην Κύπρο είναι για διακοπές, με το 82, από τα άτομα που ήρθαν στην Κύπρο το 2004 να έχουν έρθει για διακοπές, το 11, να έχει έρθει για να επισκεφθεί φίλους ή και συγγενείς, και το 3, για επαγγελματικούς λόγους. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο αριθμός των Βρετανών που επισκέπτονται την Κύπρο για ειδικά ενδιαφέροντα, όπως είναι για γκολφ, περπάτημα, ποδηλασία, και spa. Περαιτέρω η Κύπρος έχει καταστεί ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς για την τέλεση γάμων. Δαπάνες Βρετανών στην Κύπρο Οι συνολικές και οι ημερήσιες δαπάνες που κάνουν οι Βρετανοί ανά επίσκεψη στο εξωτερικό ακολουθούν μία σταθερή πορεία από το 2000, ενώ αντίθετα όσον αφορά την Κύπρο ακολουθείται μία ανοδική πορεία. Ενδεικτικά το 2004 οι συνολικές δαπάνες των Βρετανών στο εξωτερικό ήταν GBΡ 472 ενώ στην Κύπρο GBΡ 561 (1 περισσότερες), ενώ οι ημερήσιες δαπάνες στην Κύπρο ήταν χαμηλότερες από το σύνολο 8. πιο χαμηλές από ότι στο σύνολο των δαπανών των Βρετανών στο εξωτερικό στις GBΡ 43. Χρονιά ρεκόρ στις δαπάνες των Βρετανών στην Κύπρο ήταν το 200, όταν οι συνολικές δαπάνες τους έφτασαν τις GBP 739εκ., από GBP 585εκ. το 2000 (2 αύξηση), ενώ σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία το 2004 ήταν στα GBP 730εκ. Από το 1997 οι κατά κεφαλή δαπάνες των Βρετανών ακολούθησαν ανοδική πορεία, και έφθασαν στο μέγιστό τους το 2002 στις ΛΚ 501. 2 Στοιχεία από τις έρευνες από την Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας και του ΚΟΤ. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 6
Έκτοτε η πορεία ήταν φθίνουσα και οι κατά κεφαλή δαπάνες Βρετανών επισκεπτών το 2004 ήταν ΛΚ 447. Παρά το γεγονός ότι οι Βρετανοί τουρίστες παρουσιάζονται να δαπανούν λιγότερα από τον μέσο επισκέπτη κατά την παραμονή τους στην Κύπρο ανά ημέρα, ενώ στο σύνολο της διαμονής τους στο νησί δαπανούν περισσότερα από τον μέσο επισκέπτη. Διανυκτερεύσεις Μέσος όρος διαμονής Οι διανυκτερεύσεις των Βρετανών στην Κύπρο σημειώνουν μείωση μέσα στην πενταετία 2000-2004, εντούτοις ο μέσος όρος διαμονής τους στο νησί είναι μεγαλύτερος από ότι σε άλλες χώρες, και το 2004 κατά μέσο όρο ήταν στα 14 GBΡ (από 10 βράδια που είναι στο σύνολο). Η πορεία που ακολουθεί ο γενικός μέσος όρος διαμονής των Βρετανών στο εξωτερικό ακολουθεί σταθερή, αντίθετα με το μέσο όρο διαμονής των Βρετανών στην Κύπρο όπου χρόνο με το χρόνο αυξάνεται, με το σύνολο των διανυκτερεύσεων το 2004 να έχει φτάσει τις 16εκ. διανυκτερεύσεις. Παράλληλα ο μέσος όρος διαμονής των Βρετανών στην Κύπρο είναι ψηλότερος από τον συνολικό μέσο όρο διαμονής όλων των επισκεπτών στο νησί (μέσος όρος του συνόλου το 2004 στις 10,78 μέρες και από επισκέπτες Ηνωμένου Βασιλείου 11,90 μέρες), αλλά και αυτός ο δείκτης ακολουθεί φθίνουσα πορεία. Οι συνολικές διανυκτερεύσεις επίσης παρουσίασαν πτώση από το 2000 μέχρι το 2004, από 8.97εκ. σε 7.66εκ., ένα ποσοστό της τάξεως του 14,. Οι Βρετανοί επιλέγουν να διανυκτερεύουν σε Ξενοδοχεία 3*/4*/5* και σε μικρότερο βαθμό σε τουριστικά διαμερίσματα. Παράλληλα οι Βρετανοί αποτελούν την πλειοψηφία των τουριστών που επιλέγουν Τουριστικές Επαύλεις για την παραμονή τους. Οργάνωση Διακοπών στην Κύπρο Σύμφωνα με τον ΚΟΤ το ποσοστό των Βρετανών που κάνουν τις κρατήσεις τους μέσω οργανωτών ταξιδιών έχει μειωθεί σταδιακά, ενώ αυξάνεται το ποσοστό των ατόμων που κάνουν κρατήσεις είτε απευθείας μέσω τουριστικού πράκτορα είτε μέσω του Διαδικτύου, ενώ πρόσφατη έρευνα του ΚΟΤ δείχνει ότι για κράτηση αεροπορικών θέσεων η χρήση του Διαδικτύου φθάνει το 6, για διαμονή το 4, για οργανωμένα πακέτα το και για την ενοικίαση αυτοκινήτου το 1. Παράλληλα σημαντικό είναι το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός πτήσεων εκτελείται κάθε χρόνο από μεγάλα και μικρά αεροδρόμια του Ηνωμένου Βασιλείου. Ενδεικτικά κατά την περίοδο Ιανουαρίου 2000 Αύγουστου 2005 έγιναν από το Ηνωμένο Βασίλειο προς την Κύπρο 37,371 πτήσεις. Ο μεγαλύτερος αριθμός πτήσεων και επιβατών είναι από τo Λονδίνο (Gatwick, Heathrow, Luton) και το Μάντσεστερ, δύο περιοχές που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα το 4 και των αφίξεων πτήσεων. Ανταγωνισμός Η Κύπρος έχει να αντιμετωπίσει πολύ σκληρό συναγωνισμό από φθηνότερους προορισμούς, κυρίως εκτός ΕΕ, και έχουν καλύτερο κλίμα τον χειμώνα (όπως η Αίγυπτος). Έντονος ανταγωνισμός όμως υπάρχει και από μακρινούς προορισμούς, οι οποίοι ωφελούνται κυρίως λόγω της ισοτιμίας που υπάρχει μεταξύ της στερλίνας και του δολαρίου. Σύμφωνα και με τα αποτελέσματα από τις έρευνες πεδίου ο ανταγωνισμός είναι ιδιαίτερα αυξημένος κατά τα τελευταία χρόνια. Οι γειτονικές χώρες έχουν αναπτύξει με πολύ γρήγοτους ρυθμούς το τουριστικό τους προϊόν και έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Σαν αποτέλεσμα οι περισσότερες γειτονικές μας χώρες μπορούν πλέον να προσφέρουν ήλιο, θάλασσα, παραλίες για μεγάλο χρονικό διάστημα συνδυάζοντας τα με καλές ξενοδοχειακές μονάδες, σε τιμές χαμηλότερες από αυτές της Κύπρου, λόγω του συγκριτικού πλεονεκτήματος που έχουν του φθηνού εργατικού κόστους που τους επιτρέπει την προσφορά χαμηλότερων τιμών στα διάφορα καταλύματα τους, προσφέροντας παράλληλα τις ίδιες, ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 7
αν όχι και καλύτερες υπηρεσίες. Σήμερα οι κυριότεροι ανταγωνιστές της Κύπρου στη Βρετανική αγορά είναι οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου, οι οποίες παρουσιάζουν τα ίδια περίπου χαρακτηριστικά, και ειδικά η Ισπανία, η Τουρκία, η Αίγυπτος, και η Τυνησία, και σε πιο μικρό βαθμό η Ελλάδα και τώρα η Κροατία. Πολλές από τις χώρες αυτές έχουν δύο βασικά πλεονεκτήματα έναντι της Κύπρου: απόσταση και χαμηλότερο κόστος (τιμές), ενώ παράλληλα όπως και η Κύπρος (τουλάχιστον σήμερα) οι περισσότερες είναι χώρες που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Πάρ αυτα αναγνωρίζεται ότι η Κύπρος προσφέρει καλύτερο «value for money», παρά το γεγονός ότι είναι ακριβός προορισμός, ενώ προσφέρει πολύ ψηλότερο επίπεδο διαμονής και εξυπηρέτησης, κάτι όμως που τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να προσφέρουν και οι ανταγωνιστές μας. Κατεχόμενα Οι συνθήκες που επικρατούν σήμερα στις περιοχές αυτές δεν προκαλούν την ανησυχία των Κυπριακών τουριστικών φορέων, εφόσον οι κλίνες που υπάρχουν σήμερα είναι λίγες, ενώ δεν πληρούν τα πρότυπα που οι ξένοι τουριστικοί πράκτορες απαιτούν για την προώθηση και πώληση ενός προορισμού. Παράλληλα όμως αναγνωρίζουν ότι στο μέλλον μπορεί να υπάρξει λόγος για ανησυχία, λαμβάνοντας υπόψη την ραγδαία οικοδομική ανάπτυξη της τουριστικής υποδομής κατά τα τελευταία χρόνια, η οποία όμως γίνεται ασύστολα χωρίς τις απαραίτητες μελέτες και προβλέψεις για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν παρατηρείται πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από τους ξένους να επισκεφθούν τις κατεχόμενες περιοχές, και το αυτό περιορίζεται σε μονοήμερες κυρίως εκδρομές ή κάποιες απλές επισκέψεις. Θετικό είναι βέβαια και το γεγονός ότι οι Βρετανοί επαγγελματίες του τομέα δεν συνεργάζονται σήμερα με τα κατεχόμενα πέραν από τις μονοήμερες εκδρομές, και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο πολιτικό σκηνικό που υπάρχει σήμερα και στην ανασφάλεια που προκαλεί αυτό, αλλά και της χαμηλής ποιότητας τουριστικής υποδομής. Παρόλα αυτά αναγνωρίζουν ότι οι περιοχές αυτές είναι όμορφες και παρθένες με πλούσια πανίδα και χλωρίδα, μοναδική και αξιοθαύμαστη, με πολλές πιθανόνότητες ανάπτυξης μέσα όμως από σωστή διαχείρηση. ΕΙΔΙΚΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ Πολιτιστικός Τουρισμός Αγροτουρισμός Οι Βρετανοί που επιλέγουν την Κύπρο σαν προορισμό είναι από όλες τις κοινωνικοοικονομικές και ηλικιακές ομάδες, με σμαντικό αριθμό κατά τα τελευταία χρόνια να επιλέγει την Κύπρο και για τουρισμό ειδικών ενδιαφερόντων, πέρα από τον κύριο σκοπό τους που είναι ο ήλιος και η θάλασσα. Αναγνωρίζοντας ότι οι ειδικές μορφές τουρισμού μπορούν να βοηθήσουν κατά πολύ στην αντιμετώπιση της εποχικότητας, να αυξήσουν τις αφίξεις, την παραμονή, και τις δαπάνες, ο Σύμβολος προτείνει την περεταίρω ανάπτυξη και προώθηση τους στην αγορά του Ηνωμένο Βασιλείου. Η Κύπρος παραδοσιακά ήταν γνωστή για την Κυπριακή φιλοξενία που προσέφερε και βασιζόταν σε αυτή. Σήμερα όπως όλοι αναγνώρισαν αυτή έχει σε μεγάλο βαθμό χαθεί. Η Κύπρος πρέπει πλέον να κάνει μεγαλύτερες προσπάθειες να διαφυλάξει το πλεονέκτημά αυτό, και παράλληλα να διαφυλάξει και να προβάλει καλύτερα τον πλούσιο πολιτισμό της ώστε να αποτελεί πραγματικό κίνητρο για επίσκεψη. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην προβολή της ιστορίας και της παράδοσης μας, και της κυπριακής κουλτούρας. Μέσα από την ανάλογη προβολή και βελτίωσης του Αγροτουρισμού, σε συνδυασμό με κάποιες συναφείς δραστηριότητες μπορεί να γίνει πόλος έλξης των τουριστών στο νησί. Αυτά μπορούν να δώσουν την ευκαιρία στον τουρίστα να γνωρίσει το κυπριακό περιβάλλον, και μέσα από αυτό την κυπριακή κουλτούρα και ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 8
Αθλητικός Τουρισμός Τουρισμός Ευεξίας Συνεδριακός Τουρισμός και Τουρισμός Κινήτρων ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ πολιτισμό, προσφέροντας μας έτσι ακόμα ένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Οι επαγγελματίες του τομέα σωστά υποστιρίζουν ότι το τμήμα αυτό έχει πολλές προοπτικές ανάπτυξης, ενώ είναι ακόμη ένα τμήμα το οποίο μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της εποχικότητας. Πολλά ξενοδοχεία και τα τουριστικά γραφεία ήδη δουλεύουν με αθλητικές ομάδες (κυρίως ποδοσφαιρικές) και κατά κόρον σε τη χειμερινή περίοδο. Σαν αποτεέλσμα για την περεταίρω προβολή και ανάπτυξη του τμήματος αυτού κρίνεται αναγκαία η δημιουργία γηπέδων, αθλητικών χώρων, και παρεμφερών εγκαταστάσεων και υποδομών, που θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του τμήματος. Σημαντικό είναι και τα γκολφ, ειδικά για τους Βρετανούς (και δή Σκωτσέζους τουρίστες από ότι έδιεξε η έρευνα πεδίου), ένας τομέας ο οποίος έχει κάνει κάποια βήματα κατά τα τελευταία χρόνια αλλά χρήζει ακόμα και άλλες βελτιωτικές ενέργειες. Τμήμα με μεγάλη σημασία, στο οποίο αναγνωρίζεται ότι ήδη έχουν γίνει σημαντικά βήματα, με τη δημιουργία διαφόρων κέντρων spa μέσα από ιδιωτικές πρωτοβουλίες και επενδύσεις. Αυτές οι υπηρεσίες προσφέρουν κατι το επιπλέον στις διακοπές του επισκέπτη, όπου παράλληλα με την χαλάρωση στην παραλία μπορεί επιπρόσθετα να απολάυσει κάποια θεραπεία. Αυτού του είδους οι υπηρεσίες προσφέρονται μόνο από κάποιες ξενοδοχειακές μονάδες, και επιθυμία είναι η περαιτέρω στήριξη και προβολή τους από τον ΚΟΤ για την περεταίρω ανάπτυξη του τομέα και σαν ανεξάρτητο τμήμα του τουρισμού μας. Τμήμα που αναγνωρίζεται από όλους τους εμπλεκόμενους ως ιδιαίτερης σημασίας με την ανάγκη για την περεταίρω προώθηση και ανάπτυξή του τομέα και για την αποτελεσματική προβολή της Κύπρου σαν κέντρο για μικρομεσααίου μεγέθους συνέδρια και ταξίδια κινμήτρων. Αναγνωρίζεται η σημαντική παρουσία του τομέα ειδικά για τον τουρισμό κινήτρων, ενώ ο συνεδριακός τουρισμός έχει ακόμη περιθώρια ανάπτυξης, κάτι που ανανμένεται να γίνει με την ολοκλήρωση των μελετών όσον αφορά τα συνεδριακά κέντρα. Το τμήμα αποδυκνείεται ως ιδιαίτερα κερδοφόρομε τους επισκέπτες αυτούς να κάνουν ψηλότερες δαπάνες, παρά την μικρή τους διαμονή, ενώ είναι ακόμη ένα όπλο για την αντιμετώπιση της εποχικότητας. Οι κυριότεροι παράγοντες που οι Βρετανοί λαμβάνουν υπόψη τους για την επιλογή κάποιου τουριστικού προορισμού είναι ο ήλιος και η θάλασσα (παραλίες), όπως και το κλίμα στον προορισμό, και αυτό επιβεβαιώνεται και μέσα από τις έρευνες πεδίου που έγιναν. Ο Βρετανός είναι απαιτητικός σε θέματα «value for money», και θέλει να ξέρει ότι λαμβάνει την ποιότητα για την οποία πληρώνει. Κίνητρα για προσέλκυση Βρετανών Κάτι που διαφάνηκε μέσα από την έρευνα πεδίου ότι μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κίνητρο για την προσέλκυση περισσότερων Βρετανών στο νησί μας είναι η μείωση των τιμών και ειδικά του αεροπορικού ναύλου. Παράλληλα είναι αναγκαία η αναβάθμιση των υποδομών στην χώρα, και από άποψης διαμονής αλλά και γενικότερα στις υπηρεσίες που εξυπηρετούν τους τουρίστες, αναβαθμίζοντας έτσι και το προσφερόμενο προϊόν. Ενέργιες προώθησης Από ότι διαφάνηκε μέσα από την έρευνα πεδίου η συμμετοχή του ΚΟΤ σε εκθέσεις και ειδικά στην έκθεση στην έκθεση World Travel Market του Λονδίονου κρίνεται ως πολύ ικανοποιητική από τους επαγγελματίες του τομέα. Παράλληλα παροτρύνεται η βελτίωση της συμμετοχής αυτής, ενώ παράλληλα καλείτια ο ΚΟΤ να κάνει περισσότερη και αποδοτικότερη προβολή και διαφήμιση του Κυπριακού τουριστικού προϊόντος, μέσα από ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 9
μια στοχευμένη διαφημιστική εκστρατεία σε έντυπα, τηλεοπτικά, και άλλα μέσα, όπως είναι το διαδίκτυο. Τέλος, ιδανικό θα ήταν να γίνονται σγτο μέλλον θεματικές εκστρατείες, εστιασμένες στις ανάλογες ομάδες στόχου, παρά να συνεχείς γενικές καμπάνιες, έτσι ώστε να είναι και πιο αποδοτικές. Ιδιαταίτερη έμφαση θα μπρούσε στο μέλλον να δοθεί για παραάδειγμα στο γκολφ, στα ταξίδια με σκοπό τις γαμήλιες τελετές ή τον μήνα του μέλιτος, αλλά και να γίνουν και προσπάθειες διαφοροποίησης βάση επιλεγμένων ομάδων στόχων, όπως είναι οι οικογένειες. Αυτά είναι σημεία τα οποιί βρήκαν υποστήριξη και από τους Βρετανούς αλλά και τους Κύπριους που απασχολούνται με τον τουριστικό τομέα. ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT Πολλά είναι τα στοιχεία και οι παράγοντες που συνθέτουν το τουριστικό προϊόν της Κύπρου, όπως είναι ο πολιτισμός, η κουλτούρα, τα αρχαία μνημεία, οι καλές ξενοδοχειακές μονάδες και η άρτια εξυπηρέτηση, αλλά και το ωραίο φυσικό περιβάλλον. Εκτός από τον ήλιο και τη θάλασσα, η Κύπρος είναι σε θέση να προσφέρει και πολλά άλλα προϊόντα και υπηρεσίες που σχετίζονται με τον τουρισμό. Χρειάζεται βέβαια να γίνουν πολλά βήματα ακόμη για να επιτύχουμε τα επιθυμητά για όλους αποτελέσματα, αν όμως τα βήματα αυτά γίνουν σωστά τα οφέλη για την οικονομία και το σύνολο της κοινωνίας γενικά θα είναι τεράστια. Μέσα από την ανάλυση των πλεονεκτημάτων, των αδυναμιών, των ευκαιριών και των απειλών της Βρετανικής αγοράς οι Σύμβουλοι κατέληξαν στα ακόλουθα κύρια συμπεράσματα: Πλεονεκτήματα Strengths Αδυναμίες Weaknesses Κύριος τουριστικός προορισμός για τους Βρετανούς εδώ και χρόνια. Αύξηση μέσου όρου διανυκτέρευσης από Βρετανούς στην Κύπρο, παρά τη συνολική μείωση του μέσου όρου διανυκτερεύσεων στο εξωτερικό. Διαμονή σε Ξενοδοχεία Αστέρων που αναγνωρίζουν ότι προσφέρουν πολύ καλές υπηρεσίες. Τα κατεχόμενα δεν είναι προς το παρών απειλή για τουρισμό από τους Βρετανούς. Η Κύπρος για τους Βρετανούς είναι προορισμός ολόχρονος και για όλες τις ηλικίες. Οι Βρετανοί νιώθουν ασφάλεια στην Κύπρο, λόγω γλώσσας και τρόπου οδήγησης. Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού πτήσεων από πολλές περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου. Μεγάλο ποσοστό επαναλαμβανόμενων τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Κύπρος περιλαμβάνεται και προωθείται ήδη αρκετά από τους μεγάλους tour Operators. Μεγάλο ποσοστό επισκεπτών από το Ηνωμένο Βασίλειο μένει ευχαριστημένο από την Κύπρο και θέλει να ξαναέρθει. Η Κύπρος αξιολογείται ότι προσφέρει καλό value for money. Αυξημένη τάση από Βρετανούς για City Breaks που δεν μπορεί να προσφέρει η Κύπρος. Στασιμότητα τουριστικής κίνησης από το Ηνωμένο Βασίλειο από το 2001 πτώση αφίξεων/διανυκτερεύσεων. Φθίνουσα πορεία κατά κεφαλή δαπάνης από Βρετανούς στην Κύπρο. Πρόβλημα με την εικόνα της Κύπρου στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η υπάρχουσα υποδομή χρειάζεται αναβάθμιση και βελτίωση. Ύπαρξη ξένου προσωπικού οδηγεί στην εξαφάνιση της Κυπριακής φιλοξενίας. Κακή εκμετάλλευση σύγχρονης τεχνολογίας (Internet) από Κύπριους. Διαφορές στις υποδομές εντός και εκτός ξενοδοχειακών μονάδων. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 10
Ευκαιρίες Opportunities Απειλές Threats Βρετανοί, μεγάλη πηγή τουριστικής κίνησης με κύριο προορισμός την περιοχή της Μεσογείου. Οι Βρετανοί είναι ολόχρονοι ταξιδιώτες και μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της εποχικότητας. Κυριότερος λόγος που ταξιδεύουν οι Βρετανοί είναι για διακοπές και δεύτερος οι επισκέψεις σε φίλους και συγγενείς. Βρετανοί γενικά τείνουν να ξοδεύουν αρκετά στις διακοπές τους. Μεγάλο ποσοστό ταξιδιών γίνονται για Επαγγελματικούς σκοπούς, ταξίδια συνεδρίων/κινήτρων, κάτι που η Κύπρος έχει περιθώριο να εκμεταλλευτεί σε σχέση με τη Βρετανική αγορά. Κύπρος πολύ δημοφιλής προορισμός για τέλεση γάμων. Καλό κλίμα μπορεί να προσελκύσει Αθλητικό τουρισμό (προπονήσεις ομάδων, Γκολφ) σε συνδυασμό με διακοπές. Πιθανότητα ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού μπορεί να προσελκύσει αριθμητικά περισσότερους Βρετανούς και ποιοτικά καλύτερους τουρίστες. Σημαντική επίδραση από συστάσεις φίλων και συγγενών για επιλογή προορισμού. Περαιτέρω εκμετάλλευση/προώθηση της Κυπριακής Φιλοξενίας και Πολιτισμού. Αύξηση στις προτιμήσεις προορισμών χωρίς Ευρώ και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αύξηση ανταγωνισμού από νέες αγορές. Ανταγωνισμός (πιθανός) από κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου. Απαισιοδοξία από Κύπριους και Βρετανούς Επαγγελματίες και Φορείς του τομέα για το μέλλον του τουρισμού της Κύπρου. Εξωγενείς παράγοντες. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 11
ΟΡΟΙ ΕΝΤΟΛΗΣ ΣΤΟΧΟΙ ΜΕΛΕΤΗΣ Η έκθεση αυτή παραθέτει τα αποτελέσματα και τα κυριότερα συμπεράσματα της Μελέτης για την Ανάπτυξη της Αγοράς Τουρισμού του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κύπρο, που έχει διεξάγει η εταιρεία RAI Consultants Public Ltd σε συνεργασία με την Ελληνική KANTOR εκ μέρους του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού. Η μελέτη αυτή έγινε μέσα από την συλλογή, ανάλυση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων και εισηγήσεων και βασίστηκε σε διεθνώς αναγνωρισμένες και δοκιμασμένες μεθοδολογίες. Για την Μελέτη και το Στρατηγικό Σχέδιο Μάρκετινγκ λήφθηκαν υπόψη οι στόχοι του Σχεδίου Στρατηγικής και του Σχεδίου Υλοποίησης του ΚΟΤ για το 2003-2010, καθώς και οι πρόσφατες εξελίξεις της Κύπρου που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το τουριστικό ρεύμα προς την Κύπρο. Οι Στόχοι που τέθηκαν για την Μελέτη ήταν οι ακόλουθοι: Να προβληθεί μία γεωγραφική τμηματοποίηση της αγοράς του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου λαμβάνοντας υπόψη το γεωγραφικό μέγεθος του Ηνωμένου Βασιλείου και των τεράστιων επενδύσεων και πόρων που απαιτούνται για κάλυψη του όλες οι ενέργειες να επικεντρωθούν στα γεωγραφικά τμήματα της αγοράς που αναμένεται να επιφέρουν τα καλύτερα δυνατόν αποτελέσματα για την Κύπρο. Αυτές οι γεωγραφικές περιοχές θα εντοπισθούν μέσα από το πρώτο μέρος της έρευνας σε συνεργασία με τον Οργανισμό. Να εντοπιστεί το μέγεθος, οι προοπτικές, το προφίλ/χαρακτηριστικά και οι τάσεις του εξερχόμενου τουρισμού από το Ηνωμένο Βασίλειο. Να εντοπιστεί και να προσδιοριστεί το μέγεθος, οι προοπτικές, το προφίλ/χαρακτηριστικά, και οι τάσεις των γεωγραφικών και δημογραφικών τμημάτων της αγοράς. Μέσα από την έρευνα θα διεκπεραιωθεί μία κατάτμηση της αγοράς ανά κίνητρα όπου το μέγεθος, οι προοπτικές, το προφίλ/ χαρακτηριστικά και οι τάσεις των τμημάτων που προσελκύει η Κύπρος θα προσδιοριστούν. Να εντοπιστεί ο βαθμός στον οποίο η Κύπρος αντιμετωπίζεται ως τουριστικός προορισμός μεταξύ των Βρετανών καταναλωτών και γενικά από την Βρετανική τουριστική βιομηχανία, η οποία περιλαμβάνει οργανωτές ταξιδιών, ταξιδιωτικά πρακτορεία και εξειδικευμένους οργανωτές ομαδικού τουρισμού. Να εξαγάγει την εικόνα της Κύπρου ως τουριστικού προορισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο και το βαθμό σύγκλισης μεταξύ αυτής της εικόνας και της εικόνας που η Κύπρος επιθυμεί να προβάλει προς τους Βρετανούς καταναλωτές και γενικά προς τη Βρετανική τουριστική βιομηχανία. Να εντοπίσει τους ανταγωνιστές της Κύπρου στην Βρετανική τουριστική αγορά προσδιορίζοντας την θέση της σε σχέση με τους ανταγωνιστές. Να εντοπίσει τα γεωγραφικά και δημογραφικά τμήματα της Βρετανικής τουριστικής αγοράς και να γίνει μια κατάτμηση της αγοράς ανά κίνητρα έτσι ώστε να προσδιοριστούν τα τμήματα που προσφέρουν τις καλύτερες προοπτικές ανάπτυξης τουρισμού για την Κύπρο. Να εντοπιστούν οι ανασταλτικοί παράγοντες και οι περιορισμοί που αποτελούν εμπόδιο για την περαιτέρω ανάπτυξη των τμημάτων της αγοράς και που έχουν εξακριβωθεί ότι προσφέρουν τις καλύτερες προοπτικές για την Κυπριακή αγορά. Να εντοπιστεί η εικόνα που έχει το κοινό και η τουριστική βιομηχανία του Ηνωμένου Βασιλείου για τα κατεχόμενα. Μέσα από την κάλυψη αυτών των στόχων και τα αποτελέσματα αυτών απώτερος στόχος είναι η πρόταση ενός ολοκληρωμένου τριετές Σχεδίου Μάρκετινγκ το οποίο θα λαμβάνει υπόψη το Σχέδιο Στρατηγικής 2003-2010 και τους σκοπούς και στόχους του καθώς και τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις της Κύπρου που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το τουριστικό ρεύμα προς την Κύπρο. Το σχέδιο αυτό στόχο έχει να βοηθήσει τον ΚΟΤ να αναπτύξει μία στρατηγική μάρκετινγκ η οποία θα επικεντρωθεί στην διατήρηση, στην αύξηση και στην ανάπτυξη του μεριδίου της Κύπρου στην αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου, προσελκύοντας αποδοτικότερα τμήματα της αγοράς που ανήκουν στην υψηλή εισοδηματική τάξη. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 12
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την κάλυψη των στόχων της Μελέτης αποτελούσε ένα συνδυασμό εργαλείων έρευνας κα ανάλυσης, και ολοκληρώθηκε σταδιακά όπως περιγράφεται πιο κάτω. Φ Α Σ Η 1 Φ Α Σ Η 2 ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΈΡΕΥΝΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΈΡΕΥΝΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 3-ΕΤΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Προσδιορισμός Περιοχών/Φάσματος Μελέτης Ανάλυση Τουριστικής Αγοράς Ηνωμένου Βασιλείου Βρετανοί Επαγγελματίες/Φορείς Τουριστικής Βιομηχανίας Κύπριοι Επαγγελματίες/Φορείς Τουριστικής Βιομηχανίας Ομαδικές Συζητήσεις με Βρετανούς Τουρίστες στη Κύπρο Με Βρετανούς Τουρίστες κατά Αναχώρηση από Κύπρο Με Βρετανούς από τις περιοχές στόχου της μελέτης GAP Analysis/Αξιολόγηση Εικόνας Κυπριακού Προϊόντος GAP Analysis/Αξιολόγηση Ανταγωνισμού Αξιολόγηση Τάσεων Τουριστικής Αγοράς Ηνωμένου Βασιλείου SWOT Analysis Ιεράρχηση Γεωγραφικών και άλλων Τμημάτων Αγοράς Συμβουλευτική Περιληπτική Έκθεση στην Αγγλική 1.1. ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ Στόχος της Δευτερογενούς έρευνας ήταν η συλλογή στοιχείων για την υφιστάμενη κατάσταση του τουριστικού τομέα τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό και τους παράγοντες που επηρεάζουν την μελλοντική ανάπτυξη του τομέα. Το πρώτο μέρος της δευτερογενούς έρευνας αποσκοπούσε στον εντοπισμό των περιοχών που θα κάλυπτε η μελέτη, ενώ το δεύτερο μέρος πρόσφερε μια ανάλυση της τουριστικής αγοράς του Ηνωμένου Βασιλείου, και ειδικά του εξερχόμενου τουρισμού του. Καλύφθηκαν ανάμεσα σε άλλα οι τάσεις που παρατηρούνται από τους Βρετανούς για ταξίδια και διακοπές στο εξωτερικό, και ειδικά οι τάσεις αφίξεων και παραμονής Βρετανών στην Κύπρο. Έτσι μέσα από την δευτερογενή έρευνα σκιαγραφήθηκε το προφίλ του Βρετανού τουρίστα, οι γενικές τάσεις του εξερχόμενου τουρισμού από το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και το μέγεθος και το προφίλ των τμημάτων που προσελκύει η Κύπρος, και τέλος οι ανταγωνιστικοί προορισμοί της Κύπρου στη Βρετανική τουριστική αγορά. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής παρουσιάζονται στο Μέρος Α της Έκθεσης αυτής. 1.2. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ Για το σκοπό της συλλογής των απαραίτητων πληροφοριών και την εκπλήρωση των στόχων της μελέτης πραγματοποιήθηκαν έρευνες πεδίου τόσο στην Κύπρο όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η συλλογή στοιχείων μέσα από την πρωτογενή έρευνα στόχο έχει να ενισχύσει τα αποτελέσματα και συμπεράσματα της δευτερογενούς έρευνας (συλλογή και ανάλυση των αξιόπιστων δευτεροβάθμιων ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 13
ποσοτικών και ποιοτικών στοιχείων), τα οποία είναι η βάση για την ετοιμασία του Στρατηγικού Σχεδίου Μάρκετινγκ. Η ποιοτική πρωτογενής έρευνα έγινε μέσα από Εις βάθος συνεντεύξεις με Επαγγελματικές και Φορείς της Τουριστικής Βιομηχανίας στην Κύπρο και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εις βάθος συνεντεύξεις έγιναν με την χρήση ημι-δομημένου ερωτηματολογίου (οδηγού συζήτησης) με άτομα και οργανωμένους φορείς της τουριστικής βιομηχανίας της Κύπρου και του Ηνωμένου Βασιλείου, συμπεριλαμβάνοντας οργανωτές ταξιδιών, ταξιδιωτικά πρακτορεία και εξειδικευμένους οργανωτές ομαδικού τουρισμού. Μέσα από την έρευνα αυτή ανάμεσα σε άλλα διερευνήθηκε το μέγεθος, οι προοπτικές και το προφίλ/χαρακτηριστικά του εξερχόμενου τουρισμού από το Ηνωμένο Βασίλειο, και ειδικά του εισερχόμενου τουρισμού από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Κύπρο, ο βαθμός στον οποίο αντιμετωπίζεται η Κύπρος ως τουριστικός προορισμός στη Βρετανική τουριστική βιομηχανία, εξαγωγή της εικόνας της Κύπρου ως τουριστικού προορισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο και το βαθμό σύγκλισης μεταξύ αυτής της εικόνας και της εικόνας που η Κύπρος επιθυμεί να προβάλει προς τους Βρετανούς καταναλωτές και γενικά προς τη Βρετανική τουριστική βιομηχανία. Τέλος έγινε ο εντοπισμός των ανασταλτικών παραγόντων και των περιορισμών που αποτελούν εμπόδιο για την περαιτέρω ανάπτυξη των τμημάτων της αγοράς που έχει εξακριβωθεί ότι προσφέρουν τις καλύτερες προοπτικές για την Κυπριακή αγορά. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής παρουσιάζονται στο μέρος Β της Έκθεσης αυτής. Οι ομαδικές συζητήσεις που έγιναν με Βρετανούς τουρίστες στην Κύπρο είχαν σαν στόχο να βοηθήσουν στην βαθύτερη κατανόηση των αντιλήψεων του κοινού όσον αφορά την Κύπρο σαν τουριστικό προορισμό. Ανάμεσα σε άλλα έγινε προσπάθεια εντοπισμού του προφίλ του Βρετανού τουρίστα και ειδικά του τουρίστα που επιλέγει την Κύπρο σαν προορισμό, της εικόνας που έχει η Κύπρος ανάμεσα στους Βρετανούς σαν τουριστικός προορισμός, των ανταγωνιστικών προορισμών της Κύπρου στην Βρετανική τουριστική αγορά, και άλλων. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής παρουσιάζονται στο μέρος Β.1 της Έκθεσης αυτής. Τέλος έγινε ποσοτική πρωτογενής έρευνα στην Κύπρο και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στην Κύπρο η έρευνα έγινε ανάμεσα σε Βρετανούς ταξιδιώτες κατά την αναχώρηση τους στο Αεροδρόμιο της Λάρνακας και Πάφου. Η έρευνα αυτή βοήθησε στον καθορισμό των τμημάτων που έλκονται στην Κύπρο, τα κίνητρα τους για επιλογή της Κύπρου, και την γενική άποψή τους για την Κύπρο με την ολοκλήρωση των διακοπών τους. Παράλληλα διερευνήθηκαν οι απόψεις τους για ανταγωνιστικούς προορισμούς και πώς συγκρίνονται με την Κύπρο, εξετάστηκαν οι λόγοι και η διαδικασία λήψης απόφασης για τις διακοπές τους στην Κύπρο, οι προσδοκίες και οι εντυπώσεις τους από την Κύπρο αναφορικά με την υφιστάμενη τουριστική υποδομή, παρεχόμενες υπηρεσίες, και τέλος έγινε σύγκριση του κυπριακού τουριστικού προϊόντος και ξένων ανταγωνιστικών προορισμών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η ποσοτική έρευνα έγινε ανάμεσα στο κοινό από τις 5 γεωγραφικές περιοχές στόχου που επιλέγηκαν στο πρώτο μέρος της δευτερογενούς έρευνας, και πάρθηκαν απόψεις όσον αφορά τις συνήθειες και απόψεις τους όσον αφορά τις διακοπές τους. Ανάμεσα σε άλλα καλύφθηκαν θέματα όπως η συχνότητα διακοπών στο εξωτερικό, οι χώρες που επισκέπτονται για τις διακοπές τους, η διαδικασία επιλογής προορισμού, η επίγνωση και απόψεις τους για την Κύπρο σαν τουριστικός προορισμός, η εικόνα που έχουν για την Κύπρο και για τους ανταγωνιστικούς προορισμούς, οι δραστηριότητες που χρησιμοποιούν ή επιθυμούν να υπάρχουν στον χώρο διακοπών (όπως είναι τα γήπεδα γκολφ, υδροπάρκα, θαλάσσια σπορ, κλπ.), κατά πόσο έχουν επισκεφθεί την Κύπρο και τι εικόνα σχημάτισαν για αυτή, και τέλος κατά πόσο θα ξανά-επισκεφθούν την Κύπρο. Τα αποτελέσματα των ποσοτικών ερευνών παρουσιάζονται στο δεύτερο κεφάλαιο 2 του Β μέρους της Έκθεσης αυτής. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 14
1.3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Η ανάλυση αποτελεσμάτων έγινε μέσα από την Ανάλυση της Εικόνας του Κυπριακού Τουριστικού προϊόντος ανάμεσα στους Βρετανούς και με την Αξιολόγηση των τάσεων της Βρετανικής Τουριστικής Αγοράς, τα οποία οδήγησαν στα GAP και το SWOT Analysis. Μέσα από την ανάλυση GAP εντοπίστηκαν τα σημεία όπου το τουριστικό προϊόν που προσφέρεται σήμερα στην Κύπρο απέχει από τον ανταγωνισμό όσο και από την εικόνα που θέλει ο ΚΟΤ να προβάλει (όλα αυτά από την άποψη των Βρετανών καταναλωτών και της τουριστικής βιομηχανίας), και δόθηκε έμφαση στους τομείς που χρειάζεται να επικεντρωθούν οι προσπάθειες για βελτίωση της εικόνας του τουριστικού προϊόντος ανάμεσα στους Βρετανούς καταναλωτές. Δηλαδή η ανάλυση αυτή εντόπισε τα σημεία όπου υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ επιθυμητού (ιδανικού) και αντίληψης πραγματικού επιπέδου, οι οποίες είναι σημαντικές για τις ομάδες των ερωτώμενων στα διάφορα στάδια της έρευνας. Τέλος βάση των πιο πάνω αποτελεσμάτων στην ανάλυση SWOT επισημάνθηκαν τα Δυνατά και Αδύνατα σημεία και εν συνεχεία οι Απειλές και οι Ευκαιρίες τα οποία αποτέλεσαν την βάση για το Σχέδιο και την Στρατηγική Μάρκετινγκ για την τουριστική Αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου για τα επόμενα 3 χρόνια. 1.4. ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Εν όψει των πορισμάτων των ερευνών πεδίου και των αναλύσεων που έγιναν όπως περιγράφονται πιο πάνω, η μελέτη προχώρησε στην περιγραφή ενός τριετές Σχεδίου και Στρατηγικής Μάρκετινγκ, το οποίο περιλαμβάνει κατώτατους αναγκαίους προϋπολογισμούς προκειμένου να αναπτύξει επαρκώς τα προσδιορισθέντα τμήματα με το υψηλότερο δυναμικό όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα. Ενδεικτικά το Σχέδιο και η Στρατηγική Μάρκετινγκ καλύπτει τα ακόλουθα: ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους τμηματοποίηση και στόχευση της αγοράς (βάση κινήτρων, δημογραφικών και γεωγραφικής κατανομής) στρατηγική επικοινωνίας (διαφήμιση, δημόσιες Σχέσεις, προσπάθειες προώθησης) προτάσεις για την βελτίωση της προσβασιμότητας και της διανομής προτάσεις για την υλοποίηση μίας ολοκληρωμένης προσέγγισης μάρκετινγκ στην οποία θα ενσωματώνεται η συνεργασία με άλλους επαγγελματίες στον τομέα του τουρισμού προτεινόμενο προϊόν, τιμολόγηση και άλλες αλλαγές αναφορικά με τα ευρήματα της έρευνας Τέλος προτείνεται ένα συνοπτικό σχέδιο υλοποίησης (Roll Out Plan) στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι απαιτούμενες ενέργειες για την υλοποίηση του Σχεδίου Μάρκετινγκ ιεραρχημένες με βάση τη σημαντικότητα τους, και προσδιορίζονται οι πόροι (υλικούς, χρηματικούς και ανθρώπινους) που απαιτούνται για την ολοκλήρωση των παραπάνω ενεργειών. απαιτούνται για την ολοκλήρωση των παραπάνω ενεργειών. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 15
Α. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΝΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 16
1. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Από τις αρχές του 1960 και με την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας τέθηκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού στο νησί. Η ανάπτυξη του τομέα ήταν γρήγορη μεν αλλά ανακόπηκε από την Τουρκική εισβολή το 1974. Η απώλεια των δύο πιο ανεπτυγμένων τουριστικά περιοχών της Κύπρου, της Αμμοχώστου και της Κερύνειας, οι οποίες περιήλθαν στην κατοχή των Τούρκων, είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους της τουριστικής βιομηχανίας και της οικονομίας γενικότερα. Γι αυτό επιτακτική ανάγκη μετά την Τουρκική εισβολή ήταν η όσο το δυνατόν γρηγορότερη και δυναμικότερη ανοικοδόμηση της Κυπριακής οικονομίας. Η κυβέρνηση θεώρησε ότι ο τουρισμός θα ήταν ο καταλληλότερος τομέας που θα έδινε ώθηση στην οικονομία αλλά και στη συνολική ανάπτυξη της Κύπρου γενικότερα. Η προσπάθεια αυτή στέφθηκε με επιτυχία. Με τη συνδρομή της Κυβέρνησης και την βοήθεια του ιδιωτικού τομέα η τουριστική βιομηχανία έγινε ξανά η σημαντικότερη οικονομική δραστηριότητα και η βασική κινητήριος δύναμη πίσω από το οικονομικό θαύμα που επιτελέστηκε στην Κύπρο μετά την Τουρκική εισβολή. 1.1. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, που σχετίζονται με τη συνεισφορά του τουριστικού τομέα στην οικονομία της Κύπρου, καταδεικνύουν το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει ο Τουρισμός στη συνολική ανάπτυξη του νησιού. Ο Τουρισμός αποτελεί έναν από τους βασικότερους άξονες της οικονομικής ανάπτυξης της πατρίδας μας, παρουσιάζοντας σημαντική συνεισφορά στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) και στο ισοζύγιο πληρωμών. Σχεδιάγραμμα 1 Συνεισφορά του Τουρισμό στο ΑΕΠ (%) 2 1 19. 21.0% 20. 17. 14. 13. 0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Όπως φαίνεται και στο πιο πάνω σχεδιάγραμμα 3 όπου παρουσιάζεται το ποσοστό συνεισφοράς του τουριστικού τομέα στο συνολικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της Κύπρου, ο τουρισμός αντιπροσώπευε την περίοδο 1999-2001 περίπου το 1/5 του ΑΕΠ. Τις επόμενες χρονιές παρατηρείται σταδιακή μείωση, μέχρι και το 2004 όπου η συνολική συνεισφορά του τουριστικού τομέα πέφτει στο 13. του ΑΕΠ. Αυτό αντικατοπτρίζεται και από τα αντίστοιχα στατιστικά στοιχεία που σχετίζονται με τα έσοδα από τον Τουρισμό. 3 Στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 17
Σχεδιάγραμμα 2 Αφίξεις και Έσοδα από τον τουρισμό σε Κ εκ. 1999-2005 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2,434,285 2,686,205 2,696,728 2,418,233 Έσοδα Αφίξεις 2,303,243 2,349,007 2,470,063 1025 1194 1271.6 1132.3 1015 982.3 1,006 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 3,000,000 2,500,000 2,000,000 1,500,000 1,000,000 500,000 Τα έσοδα του τουριστικού τομέα παρουσιάζουν αυξητική τάση την περίοδο 1999-2001, φτάνοντας το 2001 στο υψηλότερο σημείο, με 1,271.6εκ. 4. Στη συνέχεια τα έσοδα από τον τουρισμό μειώνονται σταδιακά. Το 2002 ο τουριστικός τομέας είχε έσοδα ύψους 1,132.3εκ. σε σύγκριση με 1,271.6εκ. το 2001, το οποίο αντιστοιχεί σε μια μείωση της τάξεως του 11.0%. Συγκριτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι τα έσοδα του τουριστικού τομέα μειώθηκαν το 2004 κατά 23.0%, σε σχέση με το 2001, όπου έφτασαν στο ψηλότερο τους σημείο, για την περίοδο 1999-2004. Η πτωτική αυτή πορεία ανατράπηκε ελαφρά κατά το 2005, όπου οι αφίξεις παρουσίασαν σημαντική άνοδο, και παράλληλα τα έσοδα για από τον τουρισμό για πρώτη φορά κατά τα τελευταία χρόνια 3 παρουσίασαν αύξηση. Αυτά φαίνονται πιο ξεκάθαρα από τον πιο κάτω πίνακα. 0 Αφίξεις Περιηγητών Έσοδα σε Κ εκ. 2001 2002 2003 2004 2005 2001 2002 2003 2004 2005 Σύνολο 2,696,732 2,418,238 2,303,247 2,349,012 2,470,063 1,272 1,132 1,015 982 1,006 % Μεταβολή - -10. -4. 2.0% 5. - -11.0% -10. -3. 2. Ακόμη και με την μείωση που παρατηρήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια στα έσοδα από τον τουρισμό, ο Τουριστικός τομέας εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους τομείς της Κυπριακής οικονομίας, γεγονός που διαφαίνεται και από την συμβολή του τουρισμού στη διατήρηση της ισορροπίας του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ο τουρισμός συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στα έσοδα από τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, αντιπροσωπεύοντας γύρω στο 30-3 των εσόδων αυτών. Αξίζει να σημειωθεί πως η συμβολή του τουριστικού τομέα στις εξαγωγές υπηρεσιών και αγαθών είναι πολύ σημαντική για την Κυπριακή οικονομία δεδομένης και της κρίσης που αντιμετωπίζει, λόγω της συνεχούς αύξησης των εισαγωγών. 1.1.1. Τουρισμός και Απασχόληση Παράλληλα ο τουρισμός διαδραματίζει αρκετά σημαντικό ρόλο στον τομέα της απασχόλησης. Το σχεδιάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζει διαχρονικά τους οικονομικούς τομείς με τα υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης 5. Αξίζει να σημειωθεί πως τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία δίνουν πληροφορίες σχετικά με τους εργαζόμενους στον τομέα των Ξενοδοχείων και των Εστιατορίων και δεν συμπεριλαμβάνουν το σύνολο των εργαζομένων στην Τουριστική Βιομηχανία. Επίσης, τα πιο κάτω στοιχεία αφορούν τον επικερδώς απασχολούμενο πληθυσμό για παραγωγή του ΑΕΠ και αναφέρονται στο πλήρως απασχολούμενο εργατικό δυναμικό. 4 Στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία 5 Στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 18
Σχεδιάγραμμα 3 Ποσοστιαία κατανομή απασχόλησης κατά τομέα Οικονομικής Δραστηριότητας 1995-2004 25 20 Γεωργία, θήρα και δασοκομία Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευές Μεταφορές, αποθήκευση και επικοινωνίες Κατασκευές Ξενοδοχεία και εστιατόρια 15 10 5 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, μόνο σε Ξενοδοχεία και Εστιατόρια (Ξ&Ε), εξαιρουμένων των περαιτέρω τουριστικών και άλλων παρεμφερών τουριστικών επαγγελμάτων, απασχολείτο κατά την περίοδο 1995-2004 ένα ποσοστό της τάξεως του από το σύνολο των απασχολουμένων της Κύπρου, με μικρές μόνο αυξομειώσεις. Το γεγονός αυτό καθιστά τον τομέα Ξ&Ε ένα από τους τρεις κυριότερους τομείς απασχόλησης, μετά τον τομέα του Χονδρικού, Λιανικού Εμπορίου και Επισκευών και τον τομέα της Μεταποιητικής Βιομηχανίας. Όσον αφορά τις αυξομειώσεις που παρατηρούνται στο εργατικό δυναμικό του τομέα των Ξ&Ε αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2001 παρατηρείται πτωτική τάση. Το 2000 το εργατικό δυναμικό στο συγκεκριμένο τομέα αντιπροσώπευε το 10. του συνολικού εργατικού δυναμικού (δηλαδή 33,000 πλήρως απασχολούμενοι) ενώ το 2003 αντιπροσώπευε το 10.0% (δηλαδή 32,400 πλήρως απασχολούμενοι). Όσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή των εργαζομένων στην τουριστική βιομηχανία διαγράφεται μία έντονη διαφοροποίηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από την Απογραφή των Επιχειρήσεων της Στατιστικής Υπηρεσίας ο μεγαλύτερος όγκος εργαζομένων στον τομέα Ξ&Ε συγκεντρώνεται στις Επαρχίες Λεμεσού και Αμμοχώστου. Αντίθετα, στην επαρχία Λευκωσίας συγκεντρώνονται τα χαμηλότερα ποσοστά εργαζομένων. Σχεδιάγραμμα 4 Κατανομή Απασχολουμένων του Τομέα Ξενοδοχεία και Εστιατόρια ανά Επαρχία κατά το 2004 Λευκωσία 17. Λάρνακα 11. Λεμεσός 26. Πάφος 22. Αμμόχωστος 22. 1.2. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Στα προηγούμενα κεφάλαια δόθηκαν στοιχεία αναφορικά με τη συνεισφορά του τουριστικού τομέα στην οικονομία της Κύπρου. Στο παρόν κεφάλαιο θα παρουσιαστούν μέσα από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία τα κύρια χαρακτηριστικά της τουριστικής ανάπτυξης από πλευράς των αφίξεων, της κατανομής του τουριστικού ρεύματος στο χώρο και στο χρόνο, όπως και της χώρας προέλευσης των επισκεπτών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας οι αφίξεις των τουριστών σημείωσαν κατά την περίοδο 1980-1995 μία σταθερή ανοδική πορεία, φτάνοντας το 2005 τα 2.1 εκατομμύρια. Το 1996 ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 19
παρατηρήθηκε μία μείωση στις αφίξεις της τάξης του 7., η οποία τις επόμενες χρονιές αναχαιτίστηκε. Μετά το 1996 οι αφίξεις τουριστών ακολουθούν και πάλι αυξητική πορεία φτάνοντας τα 2.7 εκατομμύρια το 2001, αριθμό που αποτελεί και τον υψηλότερο σε αφίξεις τουριστών που καταγράφηκε από το 1980. Ακολούθως, όπως διαφαίνεται και στο πιο κάτω διάγραμμα, οι αφίξεις ακολούθησαν φθίνουσα πορεία. Σχεδιάγραμμα 5 Ετήσιες Αφίξεις Τουριστών στην Κύπρο 1980-2005 (σε χιλιάδες) 3,000 2,686 2,697 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0 353 548 621 429 737 828 814 1,991 1,561 1,112 1,385 1,378 949 2,223 2,069 1,950 2,100 2,088 1,841 2,434 2,349 2,418 2,470 2,303 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Παρά τις αυξομειώσεις που παρατηρούνται όσον αφορά τον όγκο επισκεπτών, η κατανομή του τουριστικού ρεύματος στο χρόνο παρουσιάζει μία σταθερότητα. Όπως διαφαίνεται και από τον πιο κάτω πίνακα, η τουριστική δραστηριότητα επικεντρώνεται κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Σχεδιάγραμμα 6 Μηνιαίες Αφίξεις Τουριστών στην Κύπρο 1990-2005 (σε χιλιάδες) 400 350 300 250 200 150 100 50 64 59 53 46 1990 1995 2000 2005 73 87 62 64 136 137 184 112 112 222 200 169 169 299 302 284 283 240 157 222 362 339 337 204 278 357 198 263 303 330 175 254 292 301 147 231 105 134 108 76 94 57 62 75 0 Ιαν. Φεβρ. Μάρ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέμβ. Δεκ. Παρόλο που η χρονική περίοδος υψηλού όγκου επισκεπτών εκτείνεται σε μία περίοδο πέντε μηνών, δηλαδή, μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου, οι μήνες Ιούλιος και Αύγουστος παραμένουν οι μήνες που συγκεντρώνουν τους μεγαλύτερους αριθμούς επισκεπτών. Το γεγονός αυτό, είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο οφείλεται στην εποχικότητα του τουριστικού ρεύματος στην Κύπρο. Ο πίνακας που ακολουθεί παραθέτει συγκριτικά την ποσοστιαία κατανομή του τουριστικού ρεύματος μέσα στο έτος ανά εποχή, για την περίοδο 2001-2004. ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ 20