Σελίδα 1 από 188
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...1 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ...5 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ...9 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΧΑΡΤΩΝ...12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ...15 2.1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ...15 2.2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ...18 2.2.1 Η φυσιογνωμία της περιοχής παρέμβασης...18 2.2.2 Φυσικό περιβάλλον...20 2.2.3 Δημογραφικά και Κοινωνικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού...22 2.2.4 Χρήσεις γης...27 2.2.5 Οικονομικά στοιχεία...28 2.2.6 Τεχνική Υποδομή...64 2.2.7 Κοινωνική Υποδομή...68 2.2.8 Πολιτιστικό περιβάλλον...72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΩΝ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ (SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ)...75 3.1 Η ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΚΑΙ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ...75 3.2 ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ, ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ, ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ77 3.2.1 Τα πλεονεκτήματα της υπό μελέτη περιοχής...77 3.2.2 Οι αδυναμίες της υπό μελέτη περιοχής...78 3.2.3 Οι ευκαιρίες της υπό μελέτη περιοχής...80 3.2.4 Οι απειλές της υπό μελέτη περιοχής...82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ...89 4.1 Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ 89 4.2 ΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ...92 4.3 ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ...94 4.3.1 Ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και υποστήριξη επενδυτικών δραστηριοτήτων...94 4.3.2 Διεύρυνση της παραγωγικής βάσης και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας Εξέλιξη σύμφωνα με νέες αγορές...95 4.3.3 Ανάπτυξη τουρισμού και αναψυχής...95 4.3.4 Βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες και δημιουργία ίσων ευκαιριών για όλους...95 Σελίδα 2 από 188
4.3.5 Προστασία του φυσικού αποθέματος, αναβάθμιση του υπάρχοντος οικιστικού χώρου και ανάδειξη της φυσικής και οικιστικής κληρονομιάς...96 4.3.6 Δημιουργία κατάλληλων υποδομών σε όλους τους τομείς και μεταφορική σύνδεση των Τοπικών Διαμερισμάτων...96 4.3.7 Υλοποίηση σχέσεων συνεργασίας των Τοπικών Διαμερισμάτων μεταξύ τους αλλά και εξωτερικής δικτύωσης τους με τον υπόλοιπο Νομό και την Περιφέρεια...97 4.4 ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ...97 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ...99 5.1 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ, ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ...99 5.1.1 Προσδιορισμός χρήσεων γης...99 5.1.2 Διατήρηση και ενίσχυση του παραδοσιακού αποθέματος...99 5.2 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ...101 5.2.1 Οδική Συγκοινωνιακή υποδομή...101 5.2.2 Μέσα Μεταφοράς...101 5.2.3 Υποδομές άρδευσης ύδρευσης...102 5.2.4 ΧΥΤΑ Αποχέτευση...102 5.3 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ...103 5.3.1 Υγεία...103 5.3.2 Εκπαίδευση...103 5.3.3 Ανάπτυξη πολιτικών πρόνοιας...103 5.4 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ...104 5.5 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ Τ.Δ. ΦΛΑΜΟΥΡΙΑΣ, ΜΕΣΗΜΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΛΑΤΑΝΗΣ...105 5.6 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ...106 5.6.1 Δημιουργία ΠΟΑΔΠ και εκπόνηση ΕΠΜ...106 5.6.2 Αύξηση της αξίας και της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών προϊόντων...107 5.6.3 Υπηρεσίες για τον αγροτικό πληθυσμό...108 5.6.4 Ενθάρρυνση της συνεργασίας και της δικτύωσης των επιχειρήσεων...108 5.6.5 Ενέργειες προβολής και προώθησης των τοπικών προϊόντων...109 5.7 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΣ ΜΗ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΗΠΙΑΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ...109 5.7.1 Η προώθηση της πολυ-δραστηριότητας των κατοίκων...109 5.7.2 Η προώθηση ήπιας μορφής τουριστικής ανάπτυξης...109 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΟΜΑΔΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΤΟΠΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ...112 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΟΥ ΥΙΟΘΕΤΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ..115 7.1 ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ (ΕΣΣΑΑ)...115 7.2 ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ...116 7.2.1 Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ)...116 7.2.2 ΕΣΠΑ (Ε.Π. Μακεδονία Θράκη, Ε.Π. Περιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη, Ε.Π. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Ε.Π. Εκπαίδευση & Δια βίου Μάθηση)...116 7.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ...117 7.4 ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ...118 Σελίδα 3 από 188
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...120 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ...122 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ΧΑΡΤΩΝ Σελίδα 4 από 188
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2-1: Ο.Τ.Α. της περιοχής παρέμβασης ανά Έκταση και Πληθυσμό Πίνακας 2-2: Χαρακτηριστικά των Ο.Τ.Α. της περιοχής παρέμβασης Πίνακας 2-3: Εξέλιξη πραγματικού πληθυσμού και Μέσου ρυθμού μεταβολής για την περιοχή εφαρμογής Άξονα 4, Ν. Πέλλας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και Σύνολο Χώρας (1991-2001) Πίνακας 2-4: Δείκτης Γήρανσης, για την Περιοχή Εφαρμογής Άξονα 4, Νομό Πέλλας, ΠΚΜ και Σύνολο Χώρας Πίνακας 2-5: Δείκτης Εξάρτησης για την Περιοχή Εφαρμογής Άξονα 4, Νομό Πέλλας, ΠΚΜ και Σύνολο Χώρας Πίνακας 2-6: Δείκτες ευημερίας Νομού Πέλλας Πίνακας 2-7: Κατανομή απασχολουμένων ανά κλάδο στο Ν. Πέλλας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στη χώρα για το έτος 1981 Πίνακας 2-8: Κατανομή απασχολουμένων ανά κλάδο στο Ν. Πέλλας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στη χώρα για το έτος 1991 Πίνακας 2-9: Κατανομή απασχολουμένων ανά κλάδο στο Ν. Πέλλας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στη χώρα για το έτος 2001 Πίνακας 2-10: Διαχρονική εξέλιξη ποσοστού απασχόλησης ανά τομέα παραγωγής στο Ν. Πέλλας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στη χώρα (1981-2001) Πίνακας 2-11: Διαχρονική εξέλιξη της ανεργίας στο Ν. Πέλλας ανά Δήμο Πίνακας 2-12: Αριθμός ανέργων κατά φύλο στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-13: Αριθμός ανέργων κατά κατηγορία εκπαίδευσης και φύλο στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-14: Αριθμός ανέργων κατά ηλικιακή ομάδα και φύλο στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-15: Αριθμός ανέργων κατά χρονική περίοδο ανεργίας και φύλο στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-16: Αριθμός ανέργων κατά μονοψήφια επαγγελματική κατηγορία και φύλο στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-17: Κατανομή και μεταβολή καλλιεργούμενης γης την περίοδο 2000-2006 Πίνακας 2-19: Αριθμός, μέγεθος και διάρθρωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων της περιοχής παρέμβασης (ανά Δήμο) Πίνακας 2-20: Αριθμός & έκταση γεωργικών & μικτών εκμεταλλεύσεων στην περιοχή παρέμβασης κατά κατηγορία καλλιέργειας (ανά Δήμο) Πίνακας 2-21: Τεμαχισμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων Πίνακας 2-22: Αρδευόμενες εκτάσεις 1999-2000 Πίνακας 2-23: Εξέλιξη της έκτασης των βασικών κλάδων παραγωγής της περιοχής παρέμβασης τα έτη 2000, 2003 & 2006 Πίνακας 2-24: Μεταβολή του κτηνοτροφικού κεφαλαίου της περιοχής παρέμβασης τα έτη 2000, 2003, 2006 κατά κτηνοτροφικό κλάδο Πίνακας 2-25: Κατανομή ζωικού κεφαλαίου 1999-2000 κατά βασικούς κτηνοτροφικούς κλάδους (βοοειδή, αιγοπρόβατα, χοιροειδή) (ανά Δ. Δ.) Πίνακας 2-26: Κατανομή ζωικού κεφαλαίου 1999-2000 κατά βασικούς κτηνοτροφικούς κλάδους (ιπποειδή, κουνέλια, πουλερικά) (ανά Δημοτικό Διαμέρισμα) Ευρετήριο πινάκων Σελίδα 5 από 188
Πίνακας 2-27: Παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων έτους 2005 & Ακαθάριστη αξία παραγωγής Πίνακας 2-28: Κυψέλες μελισσών 1999-2000 (ανά Δ.Δ.) Πίνακας 2-29: Έκταση των δασών κατά μορφή εδαφοπονικής εκμετάλλευσης, στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης Άξονα 4 του ΠΑΑ 2007-2013 και στο Ν.Πέλλας. Πίνακας 2-30: Κύρια δασοπονικά είδη παραγωγικών δασών της περιοχής παρέμβασης Άξονα 4 του ΠΑΑ 2007-2013. Πίνακας 2-31: Ιδιοκτησιακό καθεστώς Πίνακας 2-32: Τα σημαντικότερα δασικά προϊόντα που παράγονται στα δάση της περιοχής παρέμβασης Πίνακας 2-33: Παραγωγή Δασικών προϊόντων (ποσότητα) στην περιοχή παρέμβασης για τα έτη 2000, 2003 και 2006. Πίνακας 2-34: Δασικές πυρκαγιές στο Δήμο Έδεσσας Πίνακας 2-35: Αριθμός απασχολουμένων στο σύνολο των εκμεταλλεύσεων κατά κατηγορία και φύλο (ανά Δ.Δ.) Πίνακας 2-36: Απασχόληση στη γεωργία-κτηνοτροφία κατά φύλο & ομάδες ηλικίας (Συγκεντρωτικός πίνακας) Πίνακας 2-38: Ενεργές επιχειρήσεις στην περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-39: Αριθμός επιχειρήσεων και κύκλος εργασιών αυτών (σε εκατ. ευρώ) Πίνακας 2-40: Αριθμός Επιχειρήσεων Δευτερογενή Τομέα και Κύκλος Εργασιών ανά Νομό Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Πίνακας 2-41: Δραστηριότητες κατά ΣΤΑΚΟΔ για το δευτερογενή τομέα στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-42: Επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο δευτερογενή τομέα στην περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-43: Ενάρξεις 2007 έως 06/2008 στο Επιμελητήριο Πέλλας για την περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-44: Εγγραφές επιχειρήσεων για δραστηριότητες του δευτερογενή τομέα στο Επιμελητήριο Πέλλας Πίνακας 2-45: Διαγραφές 2007 έως 06/2008 στο Επιμελητήριο Πέλλας για την περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-46: Διαγραφές επιχειρήσεων για δραστηριότητες του δευτερογενή τομέα στο Επιμελητήριο Πέλλας Πίνακας 2-47: Κατανομή απασχολουμένων στην περιοχή παρέμβασης ανά κλάδο στο Ν. Πέλλας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στη χώρα για το έτος 2001 Πίνακας 2-48: Καταλύματα στο Ν. Πέλλας κατά είδος κατά Δήμο και περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-49: Επιχειρήσεις Τομέα εστίασης Ν.Πέλλας - Περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-50: Τουριστικά γραφεία στο Ν. Πέλλας και στην περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-5: Κίνηση επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Πέλλας και στο Μουσείο Πίνακας 2-52: Βαθμίδες Οικισμών της περιοχής παρέμβασης Πίνακας 2-53: Κατά κεφαλήν κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για το Ν. Πέλλας, την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και τη Χώρα για τη χρονική περίοδο 1981, 1991, 2001 Ευρετήριο πινάκων Σελίδα 6 από 188
Πίνακας 2-54: Εγκαταστημένες παροχές PSTN και ISDN (περιοχή παρέμβασης) στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-55: Εγκατεστημένα DSLAM (περιοχή παρέμβασης)στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-56: Καλώδια οπτικών ινών (υφιστάμενα και προγραμματισμένα) περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-57: Έργα άρδευσης στη περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-58: Πηγές ύδρευσης και γεωτρήσεις Δήμων & ΔΔ περιοχής παρέμβασης Πίνακας 2-59 : Υποδομές αποχέτευσης Δήμων & ΔΔ περιοχής παρέμβασης Πίνακας 2-60: Υποδομές υγείας περιοχής παρέμβασης Πίνακας 2-61: Νοσηλευθέντες και εξετασθέντες ανά νοσοκομείο Ν. Πέλλας (2007) Πίνακας 2-62: Δείκτες Ν. Πέλλας Πίνακας 2-63: Νοσοκομειακή δυναμικότητα ανά Νομό της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Πίνακας 2-64: Υφιστάμενες υποδομές κοινωνικών υπηρεσιών περιοχής παρέμβασης (2008) Πίνακας 2-65: Ψυχοκοινωνικές υποδομές ανά Δήμο του Ν. Πέλλας Πίνακας 2-66: Υποδομές εκπαίδευσης στο Ν. Πέλλας Πίνακας 2-67: Αριθμός νηπιαγωγείων ανά Δήμο και Δημοτικό Διαμέρισμα της περιοχής παρέμβασης Πίνακας 2-68: Αριθμός δημοτικών σχολείων ανά Δήμο και προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-69: Αριθμός μαθητών γυμνασίων ανά Δήμο (σύνολο, περιοχή παρέμβασης και ποσοστό%) του Ν. Πέλλας Πίνακας 2-70: Αριθμός μονάδων β βάθμιας εκπαίδευσης ανά Δήμο και προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης Πίνακας 2-71: Αριθμός μαθητών λυκείων ανά Δήμο του Ν. Πέλλας Πίνακας 2-72: Αριθμός μαθητών ΤΕΕ ανά Δήμο του Ν. Πέλλας Πίνακας 2-73: Μετακινήσεις μαθητών Ν. Πέλλας Πίνακας 2-74: Πολιτιστικοί Σύλλογοι Δήμου Έδεσσας (περιοχή παρέμβασης) Πίνακας 2-75: Πολιτιστικοί Σύλλογοι Δήμου Γιαννιτσών (περιοχή παρέμβασης) Πίνακας 2-76: Πολιτιστικοί Σύλλογοι Δήμου Κρύας Βρύσης Πίνακας 2-77: Πολιτιστικοί Σύλλογοι Δήμου Πέλλας Πίνακας 3-1: SWOT Ανάλυση «Γεωγραφική θέση» Πίνακας 3-2: SWOT Ανάλυση «Δημογραφικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά» Πίνακας 3-3: SWOT Ανάλυση «Περιβάλλον» Πίνακας 3-4: SWOT Ανάλυση «Οικιστικό περιβάλλον» Πίνακας 3-5: SWOT Ανάλυση «Υποδομές» Πίνακας 3-6: SWOT Ανάλυση «Πρωτογενής τομέας παραγωγής» Πίνακας 3-8: SWOT Ανάλυση «Τριτογενής τομέας παραγωγής» Πίνακας 3-7: SWOT Ανάλυση «Δευτερογενής τομέας παραγωγής» Ευρετήριο πινάκων Σελίδα 7 από 188
Πίνακας 4-1: Συσχέτιση των γενικών και ειδικών στόχων του σχεδίου Πίνακας 6-1: Μήτρα συσχέτισης μεταξύ των επτά (7) ειδικών στόχων και επτά (7) των προτεινόμενων ομάδων δράσεων του σχεδίου Ευρετήριο πινάκων Σελίδα 8 από 188
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 2-1: Εξέλιξη ποσοστού μεταβολής πραγματικού πληθυσμού για την Περιοχής εφαρμογής Άξονα 4, Ν. Πέλλας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και Σύνολο Χώρας (1991-2001) Διάγραμμα 2-2: Κατανομή πληθυσμού περιοχής εφαρμογής άξονα 4, Νομού Πέλλας, ΠΚΜ και συνόλου Χώρας κατά κλάσεις ηλικιών (2001) Διάγραμμα 2-3: Κατανομή πληθυσμού κατά φύλο και κλάσεις ηλικιών στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης, το Νομό Πέλλας, την ΠΚΜ και το σύνολο της Χώρας Διάγραμμα 2-4: Κατανομή πληθυσμού κατά φύλο και κλάσεις ηλικιών για την προτεινόμενη περιοχή εφαρμογής του Άξονα 4 Διάγραμμα 2-5: Κατανομή πληθυσμού κατά φύλο και κλάσεις ηλικιών για την προτεινόμενη περιοχή εφαρμογής του Άξονα 4 τη δεκαετία 91-01 Διάγραμμα 2-6: Δείκτης γήρανσης για την Περιοχή εφαρμογής Άξονα 4, Ν. Πέλλας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και Σύνολο Χώρας (2001) Διάγραμμα 2-7: Δείκτης εξάρτησης για την Περιοχής εφαρμογής Άξονα 4, Ν. Πέλλας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και Σύνολο Χώρας (2001) Διάγραμμα 2-8: Θέση στο επάγγελμα γα την προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης Διάγραμμα 2-9: Θέση στο επάγγελμα γα την προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης, Νομό Πέλλας, ΠΚΜ και σύνολο Χώρας Διάγραμμα 2-10: Θέση στο επάγγελμα γα την προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης ανά φύλο / άρρενες Διάγραμμα 2-11: Θέση στο επάγγελμα για την προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης ανά φύλο / θήλεις Διάγραμμα 2-12: Επίπεδο εκπαίδευσης προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης Διάγραμμα 2-13: Επίπεδο εκπαίδευσης προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης, Νομού Πέλλας, ΠΚΜ και συνόλου Χώρας Διάγραμμα 2-14: Επίπεδο εκπαίδευσης προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης ανά φύλο / άρρενες Διάγραμμα 2-15: Επίπεδο εκπαίδευσης προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης ανά φύλο / θήλεις Διάγραμμα 2-16: Κατανομή χρήσεων γης στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης Διάγραμμα 2-17: Συνθετική κατανομή της απασχόλησης στο Ν. Πέλλας Διάγραμμα 2-18: Διαχρονική εξέλιξη της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα παραγωγής ανά Δήμο του Ν. Πέλλας Διάγραμμα 2-19: Διαχρονική εξέλιξη της απασχόλησης στον δευτερογενή τομέα παραγωγής ανά Δήμο του Ν. Πέλλας Διάγραμμα 2-20: Διαχρονική εξέλιξη της απασχόλησης στον τριτογενή τομέα παραγωγής ανά Δήμο του Ν. Πέλλας Διάγραμμα 2-21: Διαχρονική εξέλιξη της ανεργίας στο Ν. Πέλλας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στη χώρα (1981-2001) Διάγραμμα 2-22: Διαχρονική εξέλιξη απασχολουμένων στο Ν. Πέλλας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και στη χώρα (1981-2001) Ευρετήριο διαγραμμάτων Σελίδα 9 από 188
Διάγραμμα 2-23: Κατανομή καλλιεργούμενης γης κατά Δήμο (για τα δ.δ. της περιοχής παρέμβασης) για το έτος 2006 Διάγραμμα 2-24: Μεταβολή καλλιεργούμενης γης κατά Δήμο (για τα δ.δ. της περιοχής παρέμβασης) για τα έτη 2000, 2003 και 2006 Διάγραμμα 2-25: Εξέλιξη της φυτικής παραγωγής της περιοχής παρέμβασης σε βασικές κατηγορίες καλλιεργειών για τα έτη 1991, 1996 & 2000 Γράφημα 2-26: Εξέλιξη της φυτικής παραγωγής για τα έτη 1991, 1996 & 2000 και ποσοστιαία κατανομή της έκτασης των βασικών κατηγοριών καλλιέργειας Διάγραμμα 2-27: Κατανομή της γεωργικής γης 2000-2006 της περιοχής παρέμβασης ανά Δήμο και βασικές κατηγορίες καλλιέργειας. Διάγραμμα 2-28: Ποσοστιαία κατανομή κατά βασικές κατηγορίες καλλιέργειας της γεωργικής γης Δήμων και συνόλου της περιοχής παρέμβασης έτους 2000-2006 Διάγραμμα 2-29: Αριθμός και μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων της περιοχής παρέμβασης (ανά Δήμο) Διάγραμμα 2-30: Μεταβολή της αρδευόμενης έκτασης την περίοδο 2000-2006 Διάγραμμα 2-31: Εξέλιξη της έκτασης των βασικών κλάδων παραγωγής της περιοχής παρέμβασης τα έτη 2000, 2003 & 2006 Διάγραμμα 2-32: Κατανομή της γεωργικής γης έτους 2006 της περιοχής ανά Δήμο και κύριους κλάδους γεωργικής παραγωγής Διάγραμμα 2-33: Ποσοστιαία (%) κατανομή της γεωργικής γης έτους 2006 της περιοχής παρέμβασης ανά Δήμο και κύριους κλάδους γεωργικής παραγωγής Διάγραμμα 2-34: Εξαγωγές νωπών γεωργικών προϊόντων από το Ν. Πέλλας τα έτη 2000 & 2007 Διάγραμμα 2-35: Εξαγωγές από Ν.Πέλλας νωπών γεωργικών προϊόντων κατά χώρα & προϊόν για το 2007 Διάγραμμα 2-36: Ποσοστιαία (%) κατανομή των εξαγωγών νωπών γεωργικών προϊόντων από το Ν. Πέλλας κατά χώρα & προϊόν για το έτος 2007 Διάγραμμα 2-37: Εξαγωγές μεταποιημένων γεωργικών προϊόντων από το Ν. Πέλλας κατά χώρα & προϊόν (Περίοδος 2007) Διάγραμμα 2-38: Ποσοστιαία (%) κατανομή μεταποιημένων γεωργικών προϊόντων από το Ν. Πέλλας κατά χώρα & προϊόν (περίοδος 2007) Διάγραμμα 2-39: Εξέλιξη βιολογικών καλλιεργειών στην περιοχή παρέμβασης για τα έτη 2004-2006 Διάγραμμα 2-40: Ποσοστιαία κατανομή των βιολογικών καλλιεργειών στην περιοχή παρέμβασης Διάγραμμα 2-41: Εξέλιξη των κύριων κτηνοτροφικών κλάδων της περιοχής παρέμβασης κατά τα έτη 2000, 2003 & 2006 Διάγραμμα 2-42: Κατανομή των Μ.Ζ.Μ. (Μεγάλων Ζωϊκών Μονάδων) έτους 2006, κατά Δήμο (για τα Δ.Δ. της περιοχής παρέμβασης) & βασικούς κτηνοτροφικούς κλάδους Διάγραμμα 2-43: Ποσοστιαία (%) κατανομή των Μ.Ζ.Μ. (Μεγάλων Ζωϊκών Μονάδων) έτους 2006, κατά Δήμο (για τα Δ.Δ. της περιοχής παρέμβασης) & βασικούς κτηνοτροφικούς κλάδους Διάγραμμα 2-44: Κατανομή ζωικού κεφαλαίου 1999-2000 κατά βασικούς κτηνοτροφικούς κλάδους (βοοειδή, αιγοπρόβατα, χοιροειδή) (ανά Δήμο για τα Δ. Δ. της περιοχής παρέμβασης) Ευρετήριο διαγραμμάτων Σελίδα 10 από 188
Διάγραμμα 2-45: Κατανομή της έκτασης των δασών της περιοχής παρέμβασης ανά μορφή εδαφοκάλυψης. Διάγραμμα 2-46: Απασχόληση στη γεωργία-κτηνοτροφία κατά φύλο & ομάδες ηλικιών Διάγραμμα 2-47: Ποσοστιαία κατανομή των ενεργών επιχειρήσεων στο Ν. Πέλλας Διάγραμμα 2-48: Διαχρονική εξέλιξη της αξίας των εξαγωγών Νομού Πέλλας Διάγραμμα 2-49: Διαχρονική εξέλιξη της αξίας των εξαγωγών Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και Χώρας Διάγραμμα 2-50: Διαχρονική εξέλιξη της ποσοστιαίας συμβολής του Ν. Πέλλας στη συνολική αξία των εξαγωγών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και της χώρας Ευρετήριο διαγραμμάτων Σελίδα 11 από 188
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΧΑΡΤΩΝ Χάρτης 1: Περιοχή παρέμβασης Χάρτης 2: Πληθυσμός της περιοχής μελέτης (2001) Χάρτης 3: Πληθυσμιακή μεταβολή 1991 2001 (%) και σύγκριση με Νομό και Περιφέρεια Χάρτης 4: Πληθυσμιακή πυκνότητα περιοχής μελέτης Χάρτης 5: Μεταβολή Δείκτη Γήρανσης 1991 2001 (%) και σύγκριση με Νομό και Περιφέρεια Χάρτης 6: Τομεακή διάρθρωση της απασχόλησης ανά τομέα και ανά Δήμο (2001) Χάρτης 7: Ποσοστό ανεργίας (2001) και σύγκριση με Νομό και Περιφέρεια Ευρετήριο χαρτών Σελίδα 12 από 188
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία αποτελεί ένα Τοπικό Αναπτυξιακό Σχέδιο για μια συγκεκριμένη γεωγραφική ενότητα του Νομού Πέλλας η οποία αποτελείται από συγκεκριμένα Τοπικά Διαμερίσματα των Δήμων Έδεσσας, Γιαννιτσών, Κρύας Βρύσης και Πέλλας. Στο πρώτο μέρος της εργασίας παρουσιάζεται η περιοχή παρέμβασης μέσα από την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και πραγματοποιείται μία ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της. Αυτό επιτυγχάνεται με τη δημιουργία κατάλληλων πινάκων στους οποίους παρουσιάζονται τα αριθμητικά διαθέσιμα δεδομένα, διαγραμμάτων που εξάγονται από αυτά ακριβώς τα δεδομένα και τέλος μέσα από μία προσπάθεια χαρτογραφικής τους απεικόνισης. Στη συνέχεια με τη χρησιμοποίηση της ανάλυσης SWOT ως μεθοδολογικό εργαλείο, επισημαίνονται τα πλεονεκτήματα και αδύνατα σημεία, καθώς και οι ευκαιρίες και απειλές που χαρακτηρίζουν την περιοχή μελέτης, ο καθορισμός των οποίων αποτελεί σημαντική παράμετρο για την ανάπτυξη της στρατηγικής που επιλέγεται για αυτήν. Η στρατηγική αυτή αποτελείται από το Όραμα ανάπτυξης για την περιοχή, το οποίο έχει άμεση σχέση με τους γενικούς και ειδικούς στόχους που επιλέχθηκαν μέσα από την παρούσα εργασία και με το οποίο είναι απαραίτητο να εμφανίζουν μεγάλο βαθμό συνάφειας. Ακολουθεί η παρουσίαση των ομάδων δράσεων και οι προτεινόμενες ενέργειες παρέμβασης, στόχο των οποίων αποτελεί η υλοποίηση του Οράματος για την υπό μελέτη γεωγραφική ενότητα και εξετάζεται η συσχέτιση που εμφανίζουν αυτές με τους ειδικούς στόχους που τέθηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Τέλος, πριν την εξαγωγή των τελικών συμπερασμάτων της εργασίας, παρουσιάζεται η ευρύτερη εθνική και κοινοτική στρατηγική που υιοθετείται για την περιοχή μέσα από τα εθνικά αναπτυξιακά προγράμματα και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συγκρίνεται με τη στρατηγική και τους στόχους του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, το πρώτο κεφάλαιο είναι αυτό της εισαγωγής της εργασίας ενώ στο δεύτερο παρουσιάζεται η περιοχή εφαρμογής του Τοπικού Σχεδίου Ανάπτυξης και αναλύεται η υφιστάμενη κατάσταση. Η ανάλυση αυτή πραγματοποιείται στους τομείς του φυσικού περιβάλλοντος, των δημογραφικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού, των χρήσεων γης, των οικονομικών στοιχείων τόσο του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα δραστηριοτήτων όσο και του τριτογενούς, των τεχνικών υποδομών, της κοινωνικής υποδομής και τέλος του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Το τρίτο κεφάλαιο της εργασίας είναι αυτό της ανάλυσης SWOT και επικεντρώνεται στα πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα, ευκαιρίες και απειλές της περιοχής παρέμβασης, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο αναπτύσσεται η στρατηγική, οι ειδικοί και γενικοί στόχοι ανάπτυξης καθώς και ο βαθμός συνάφειάς τους. Το πέμπτο κεφάλαιο αποτελεί τη διαμόρφωση του προγράμματος και προτείνονται συγκεκριμένες παρεμβάσεις ανάπτυξης, οι οποίες χωρίζονται σε επτά (7) ομάδες. Αυτές οι ομάδες είναι παρεμβάσεις βελτίωσης της χωρικής, οικιστικής και πολεοδομικής οργάνωσης, δράσεις ανάπτυξης των τεχνικών και μεταφορικών υποδομών, παρεμβάσεις Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Σελίδα 13 από 188
ανάπτυξης των κοινωνικών υποδομών και των υποδομών πρόνοιας, δράσεις για το περιβάλλον, παρεμβάσεις αξιοποίησης των δασικών εκτάσεων που απαντώνται στην περιοχή μελέτης, προτάσεις ανάπτυξης του αγροτικού τομέα και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, και τέλος παρεμβάσεις για τη διαφοροποίηση προς μη γεωργικές δραστηριότητες και προς ήπιας μορφής τουριστική ανάπτυξη. Το έκτο κεφάλαιο εξετάζει τη συσχέτιση των στόχων και των ομάδων δράσεων του τοπικού προγράμματος, ενώ ακολουθεί το έβδομο κεφάλαιο το οποίο αναφέρεται στη συσχέτιση της στρατηγικής και των στόχων του σχεδίου ανάπτυξης με την ευρύτερη στρατηγική που υιοθετείται για την περιοχή μελέτης. Τέλος, το όγδοο κεφάλαιο είναι αυτό της εξαγωγής των συμπερασμάτων της εργασίας. Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Σελίδα 14 από 188
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 2.1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η περιοχή που μελετάται ανήκει διοικητικά στο Νομό Πέλλας και αποτελείται από συγκεκριμένα δημοτικά διαμερίσματα των Δήμων Έδεσσας, Γιαννιτσών, Κρύας Βρύσης και Πέλλας. Η προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης με βάση τη διοικητική διαίρεση, το χωροταξικό και αναπτυξιακό χαρακτήρα της παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί και στο χάρτη 1 του παραρτήματος. Πίνακας 2-1: Ο.Τ.Α. της περιοχής παρέμβασης ανά Έκταση και Πληθυσμό α/α ΔΗΜΟΙ/ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΡΙΣΜΑ ΕΚΤΑΣΗ (Km2) ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚ Η ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΚΑΤ/ Km2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΟΔΗΓΙΑ ΟΟΣΑ ΟΔΗΓΙΑ 75/268 /ΕΟΚ Δήμος Έδεσσας 98,00 3.498 36 1 Δ.Δ. Μεσημερίου 21,30 930 44 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ 2 Δ.Δ. Πλατάνης 10,70 465 43 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 3 Δ.Δ.Ριζαρίου 12,60 1.129 90 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 4 Δ.Δ.Φλαμουριάς 53,40 974 18 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ Δήμος Γιαννιτσών 21,20 2.078 98 5 Δ.Δ.Αμπελιών 13,90 1.095 79 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 6 Δ.Δ.Μελισσίου 7,30 983 135 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ Δήμος Κρύας Βρύσης 76,90 10.975 143 7 Δ.Δ. Κρύας Βρύσης 38,20 6.535 171 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 8 Δ.Δ. Αγ.Λουκά 7,10 1.555 219 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 9 Δ.Δ.Ακρολίμνης 10,60 1.340 126 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 10 Δ.Δ. Εσωβάλτων 21,00 1.545 74 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ Δήμος Πέλλας 113,90 7.295 64 11 Δ.Δ.Πέλλας 30,10 2.450 81 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 12 Δ.Δ.Αγροσυκιάς 14,60 384 26 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 13 Δ.Δ.Αθύρων 25,80 1.693 66 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 14 Δ.Δ.Δυτικού 10,20 477 47 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 15 Δ.Δ.Νέας Πέλλας 19,80 1.606 81 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ 16 Δ.Δ.Ραχώνας 13,40 685 51 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΔΙΝΗ Σύνολο Περιοχής Παρέμβασης 310,00 23.846 77 Ν. Πέλλας 2.505,80 145.797 58 Συμμετοχή % 12,37% 16,36% Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας 19.147 1.874.214 98 Συμμετοχή % 1,62% 1,27% Σύνολο Χώρας 131.957 10.964.020 83 Συμμετοχή % 0,23% 0,22% Σύνολο Δημοτικών Διαμερισμάτων Ν Πέλλας:83 (ορεινα 21, ημιορεινα 11, πεδινα 51) Πηγή: ΑΝ.ΠΕ Η περιοχή καταλαμβάνει έκταση 310 km 2 με ποσοστό 12,37% του Νομού Πέλλας και 1,62% της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 23.846 κατοίκους (16,36% του Νομού Πέλλας και 1,27% της Π.Κ.Μ.). Χαρακτηρίζεται από έλλειψη γεωγραφικής συνέχειας αλλά παρ όλα αυτά το τμήμα της περιοχής παρέμβασης που αποκόπτεται του συνόλου της περιοχής, παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με το υπόλοιπο που εστιάζεται κυρίως στο γεγονός ότι: Αποτελεί φυσική συνέχεια του πεδινού τμήματος της περιοχής παρέμβασης και του Νομού Πέλλας γενικότερα, προσομοιάζοντας τη γεωργική του παραγωγή με αυτήν του πεδινού τμήματος (ροδάκινα, μήλα, καλλωπιστικά φυτά κ.λ.π.). Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 15 από 188
Αποτελεί ομοιογενή θύλακα με την πεδινή περιοχή με δραστηριοποίηση κυρίως στον πρωτογενή τομέα που είναι αποκομμένος από το σύνολο των Ο.Τ.Α. του Δήμου Έδεσσας. Έτσι λοιπόν, η φυσική συνέχεια των δημοτικών διαμερισμάτων διακόπτεται από τον ορεινό όγκο του Βερμίου καθιστώντας δυσκολότερη την επαφή του τμήματος αυτού με το μητροπολιτικό κέντρο (Έδεσσα) από την περιοχή παρέμβασης (πεδινός Ν. Πέλλας). Διέρχεται από αυτό το τμήμα η Εθνική Οδός Ε.Ο.2 Θεσ/νίκης FYROM και Αλβανίας στο πεδινό της τμήμα με εύκολη πρόσβαση στο πεδινό τμήμα του Νομού Πέλλας, ενώ καθίσταται δύσκολη η οδική του επαφή με το ορεινό τμήμα των Ο.Τ.Α. που ανήκει διοικητικά και του Νομού Πέλλας γενικότερα. Το νοτιοανατολικό τμήμα του Δήμου Έδεσσας που περιλαμβάνει τα Δημοτικά Διαμερίσματα Φλαμουριάς, Πλατάνης, Μεσημερίου και Ριζαρίου παρουσιάζει ενδιαφέρον βιολογικών καλλιεργειών που αναπτύχθηκαν πρόσφατα (αμπελοκαλλιέργεια, κεράσια, προϊόντα γεωγραφικής ένδειξης κ.λ.π.), αλλά τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα λόγω της ιδιομορφίας και της μορφολογίας του εδάφους. Το νότιου τμήμα του Δ. Έδεσσας στην περιοχή μελέτης συγκεντρώνει τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Αντιμετωπίζει παρόμοια και αντίστοιχα διαρθρωτικά προβλήματα με τις πεδινές περιοχές, όπως χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, μειωμένο εισόδημα και μεγάλο ποσοστό απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα. Παρουσιάζει αναπτυξιακή προοπτική καθώς βρίσκεται επί της κεντρικής οδικής αρτηρίας που διασχίζει πλέον το Νομό Πέλλας, αυξημένη δυναμική και στον τριτογενή τομέα με γειτνίαση σε δύο χιονοδρομικά κέντρα που ενώθηκαν (Βόρας και 3-5 Πηγάδια) και στο μητροπολιτικό τουριστικό κέντρο της Έδεσσας, οργανωτική κοινωνική δομή για καλύτερο σχεδιασμό της ανάπτυξης και αποτελεσματικής αξιοποίησης οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών πόρων. Συμβάλει στην αναπτυξιακή προοπτική του ορεινού Ν. Πέλλας με τη συνδετήρια οδό των δύο νομαρχιών Ημαθίας και Πέλλας και στη δυνατότητα μεταποίησης των άφθονων πρώτων υλών που παράγονται στην περιοχή. Βρίσκεται μπροστά στο φάσμα εκτεταμένων αρνητικών επιπτώσεων και προβλημάτων από την απομόνωση που θα περιέλθει ως ιδιαίτερη περιοχή και θα υποστεί τις συνέπειες της απουσίας των ενισχύσεων των Κοινοτικών και εθνικών πόρων. Στην περιοχή παρέμβασης, από την είσοδο του Νομού Πέλλας στην εθνική οδό Αθηνών Θεσσαλονίκης δημιουργείται διαδρομή αρχαιολογικός και ιστορικός περίπατος- που συνδυάζει το παρελθόν με το παρόν, με σημαντική συμβολή στην ιστορία του έθνους και περιλαμβάνει το σύμπλεγμα των Μακεδονικών τάφων με πάρα πολλά ευρήματα, το αστικό κέντρο της Αρχαίας Πέλλας με τον άριστο, ακόμη και για τη σημερινή εποχή πολεοδομικό σχεδιασμό, και το νεόδμητο Αρχαιολογικό μουσείο της Πέλλας, ένα από τα σημαντικότερα στη Χώρα. Η αξιοποίηση του κομβικού αυτού σημείου με την υλοποίηση δράσεων του τοπικού προγράμματος, παρεμβαίνει στην ιστορική αναδρομή και με την ανάδειξη των αξιοθέατων μνημείων και τη δημιουργία πολυθεάμτος στερεοσκοπικής προβολής δημιουργεί προϋποθέσεις παρουσίασης της ζωής και του έργου του Μ.Αλεξάνδρου, στην πορεία του στο χώρο και στο χρόνο, κάτι το οποίο απουσιάζει αυτή τη στιγμή από την Πέλλα, την αρχαία πρωτεύουσα των Μακεδόνων. Η προσπάθεια αυτή θα συνυπάρχει με άλλες εκδηλώσεις των τοπικών φορέων και παράλληλα θα Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 16 από 188
δημιουργήσει ευκαιρίες ανάδειξης των καλλιτεχνικών αποθεμάτων του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών (θέατρο, ποίηση, λογοτεχνία), με φυσικό επακόλουθο την αύξηση του τωρινού μεγάλου αριθμού παγκόσμιων επισκεπτών. Στο συγκεκριμένο χώρο μπορούν να συνυπάρξουν δράσεις αξιοποίησης της καλλιτεχνικής δημιουργίας με την παραγωγή προϊόντων που χαρακτηρίζουν και αναδεικνύουν την ιστορικότητα της περιοχής και δράσεις προώθησης και διάθεσης τοπικών, ονομαστών και αναγνωρισμένων προϊόντων της περιοχής παρέμβασης που χαρακτηρίζουν μικροπεριοχές, προσδίδουν αναγνωρισιμότητα και αυξάνουν το τουριστικό ρεύμα, με κυριότερα: το ονομαστό «τραγανό» κεράσι Έδεσσας, που βρίσκεται σε διαδικασία πιστοποίησης της επωνυμίας Π.Ο.Π. στα πλαίσια του Γ ΚΠΣ (δράση 6.1 ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ Π.Κ.Μ), με πολλές δυνατότητες μεταποίησης και τυποποίησης (χυμοί, κονσέρβες, μαρασκίνο). Η παραγωγή του συγκεκριμένου προϊόντος αποτελεί το έναυσμα για την αναγνωρισιμότητα και ανταγωνιστικότητα της περιοχής σε 12μηνη περίοδο, προσδίδοντας ευκαιρίες οργάνωσης παράλληλων εκδηλώσεων προβολής και προώθησης με άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση της επισκεψιμότητας, τα τοπικά γεωργικά προϊόντα του κάμπου της Κρύας Βρύσης (ακτινίδια, σπαράγγια, και άλλα φρούτα και κηπευτικά), που παράγονται με οικολογικές μεθόδους, σε συνδυασμό με την προώθηση των βιολογικών προϊόντων από υπόλοιπο Νομό, αναδεικνύουν την ποιότητα της παραγωγής και αποτελούν ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής παρέμβασης, και η ιδιαίτερων δυνατοτήτων αξιοποιήσιμη ξυλεία του δασικού συμπλέγματος Φλαμουριάς και Αγίας Φωτεινής, μεταποιούμενη σε διάφορα παραδοσιακά αντικείμενα καθημερινής χρήσης και για ξυλογλυπτικές εργασίες. Πίνακας 2-2: Χαρακτηριστικά των Ο.Τ.Α. της περιοχής παρέμβασης ΝΟΜΟΣ ΔΗΜΟΣ ΕΔΕΣΣΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΑ/ ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΠΛΑΤΑΝΗ ΡΙΖΑΡΙ ΦΛΑΜΟΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣ ΜΕΝΑ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΑ ΑΠΟ 01/01/2007 ΠΛΗΤΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΚΑΠ ΥΠΑΓΟΜΕΝΑ ΣΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΝATURA ΟΠΑΑΧ ΚΑΤΑ ΤΗΝ 3 Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΕΛΛΑΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ ΚΡΥΑΣ ΒΡΥΣΗΣ ΠΕΛΛΑΣ ΑΜΠΕΛΕΙΕΣ ΜΕΛΙΣΣΙ ΚΡΥΑ ΒΡΥΣΗ ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ ΑΚΡΟΛΙΜΝΗ ΕΣΩΒΑΛΤΑ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΠΕΛΛΑ ΑΓΡΟΣΥΚΕΑ ΑΘΥΡΑ ΔΥΤΙΚΟ ΝΕΑ ΠΕΛΛΑ ΡΑΧΩΝΑ Πηγή:ΑΝ.ΠΕ *Σημειώνεται με το κελί που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση **Η στήλη συμπληρώνεται μόνο σε επίπεδο Δήμου με το αντίστοιχο προϊόν (καπνός ή/και βαμβάκι) Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 17 από 188
2.2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 2.2.1 Η φυσιογνωμία της περιοχής παρέμβασης Διοικητική Δομή και Γεωγραφική Θέση Η γεωγραφική θέση της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης βρίσκεται στο Νομό Πέλλας στα σύνορα της χώρας με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (FYROM) και οριοθετείται χωρικά: Βόρεια: από τον ορεινό όγκο του Βόρα. Νότια: από τις πεδιάδες Ημαθίας και Θεσσαλονίκης. Ανατολικά: από τον ορεινό όγκο του Πάϊκου. Δυτικά: από τον ορεινό όγκο του Βόρα και τη Λίμνη Βεγορίτιδα. Η περιοχή διοικητικά ανήκει στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (Π.Κ.Μ.), στο Νομό Πέλλας, σε 4 δήμους (Έδεσσας, Κρύας Βρύσης, Γιαννιτσών και Πέλλας) και σε 16 Δημοτικά Διαμερίσματα των παραπάνω Δήμων. Καλύπτει έκταση 310 km 2, ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 23.846 κατοίκους σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής έτους 2001, και η πληθυσμιακή πυκνότητα ανέρχεται σε 77 κατοίκους/ km 2. Το οικιστικό δίκτυο διαρθρώνεται από 32 οικισμούς οι οποίοι εντάσσονται σε 16 Δημοτικά Διαμερίσματα και μεταξύ αυτών, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή πληθυσμού (ΕΣΥΕ 2001), διακρίνονται: Ένας (1) οικισμός με πληθυσμό 6.500 κατοίκους (Κρύα Βρύση). Ένας (1) οικισμός με πληθυσμό μεγαλύτερο των 2000 κατοίκων (Πέλλα 2.450 κατ.). Έξι (6) οικισμοί με πληθυσμό μεταξύ 1000-2000 κατοίκων (Ριζάρι, Αμπελειές, Νέα Πέλλα, Άθυρα, Ακρολίμνη, και Αγιος Λουκάς). Εννέα (9) οικισμοί με πληθυσμό μεταξύ 500-1000 κατοίκων. Δέκα τέσσερις (14) οικισμοί με πληθυσμό μικρότερο των 500 κατοίκων. Ευρύτερη περιοχή Η περιοχή παρέμβασης καλύπτει το 12,37% της συνολικής επιφάνειας του Νομού Πέλλας και κατοικείται από το 16,36% του συνολικού πληθυσμού του Νομού. Αποτελεί κυρίως το πεδινό τμήμα του Νομού ενώ εντάσσονται σε αυτήν ημιορεινές και ορεινές περιοχές των Ο.Τ.Α. της περιοχής παρέμβασης, οι οποίες αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικά κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα αγροτικής παραγωγής. Εκτός ορίων της περιοχής παρέμβασης βρίσκονται η Έδεσσα, η πρωτεύουσα δηλαδή του Νομού Πέλλας και τα Γιαννιτσά που αποτελούν σημαντικά διοικητικά κέντρα τοπικού χαρακτήρα και στα οποία συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός υπηρεσιών, ενώ σημαντικός είναι και ο οικονομικός ρόλος τους στην περιοχή. Άλλο πληθυσμιακό κέντρο τοπικού χαρακτήρα είναι η Κρύα Βρύση. Αποτελεί μία καθαρά γεωργική περιοχή, πρωτοπόρο στον τομέα της καλλιέργειας βιολογικών προϊόντων, με σύγχρονο αρδευτικό σύστημα και πληθώρα σύγχρονων μηχανικών μέσων και αναπτύχθηκε κυρίως μετά την αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών. Επίσης, η Πέλλα, Δήμος γνωστός πανελληνίως και διεθνώς ως αρχαία πόλη, λαμπρή πρωτεύουσα των Μακεδόνων Βασιλέων και γενέτειρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, εκτείνεται μεταξύ Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 18 από 188
δύο αρχαίων ποταμών (Λουδίας και Αξιός) με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, οι οποίες αποτελούν σημαντικά κέντρα της τοπικής αγροτικής οικονομίας. Την περιοχή παρέμβασης περιβάλλουν ευρύτατα γνωστά πληθυσμιακά κέντρα μεταξύ των οποίων είναι: το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης που αποτελεί κέντρο περιφερειακού χαρακτήρα ως έδρα της Π.Κ.Μ., και τα πολεοδομικά συγκροτήματα των Δήμων Κιλκίς, Βέροιας, Κοζάνης και Φλώρινας που αποτελούν κέντρα υπερτοπικού χαρακτήρα. Προβλήματα της περιοχής Κυριότερα προβλήματα της περιοχής παρέμβασης του τοπικού προγράμματος στο Νομό Πέλλας είναι: Η πληθυσμιακή αποδυνάμωση καθώς ο πληθυσμός της περιοχής έχει ελαττωθεί σημαντικά, λόγω της μετανάστευσης στη δεκαετία 1950-1960 ενώ τελευταία παρουσιάζει ουσιαστικά στασιμότητα. Η αρνητική ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσμού που τεκμηριώνεται από τα στατιστικά στοιχεία (δείκτες γήρανσης). Οι ελλείψεις στις υποδομές οι οποίες είναι μεγάλης ηλικίας και αδυνατούν να στηρίξουν τις ανάγκες του πληθυσμού, όπως παρουσιάζονται αναλυτικότερα στο κεφάλαιο της ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης. Η αποβιομηχανοποίηση της περιοχής. Το χαμηλό επίπεδο ευημερίας, όπως αυτό προκύπτει από τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων από την απογραφή του πληθυσμού. Τα χαμηλά εισοδήματα, όπως προκύπτουν από τα στοιχεία του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (Α.Ε.Π.) και των εισοδημάτων των κατοίκων από τις παραγωγές. Η μείωση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και των ρεόντων υδάτων που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για την λήψη περιοριστικών μέτρων με ενίσχυση των έργων υποδομών όπου με την υλοποίηση κατάλληλων δράσεων θα αντιστρέψει τα όποια μειονεκτήματα. Οι τελευταίες αρνητικές εξελίξεις στο γεωργικό τομέα που έχουν ως συνέπεια την επιταχυνόμενη μείωση του συνολικού αγροτικού εισοδήματος, δημιουργούν προϋποθέσεις για το χαρακτηρισμό του έως πρότινος εύπορου τμήματος του Νομού σε «εν δυνάμει» φθίνουσα περιοχή, τονίζοντας την αναγκαιότητα για την ανάληψη πρωτοβουλιών στήριξης της τοπικής οικονομίας. Βασικός περιοριστικός παράγοντας των αναπτυξιακών προσπαθειών είναι η ουσιαστική απομόνωση του Νομού από τα βασικά δίκτυα των μεταφορών, αφού ο κεντρικός οδικός άξονας του Νομού, δηλαδή η Ε.Ο.2 (Θεσσαλονίκη-Νίκη), παραμένει ως μια κορεσμένη, σχεδόν περιαστική οδός, δημιουργώντας αρνητικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τόπου. Πλεονεκτήματα της περιοχής Η γεωγραφική θέση της περιοχής όπως αυτή ενισχύεται από τη γειτνίαση με πληθυσμιακά κέντρα περιφερειακού και υπερ-τοπικού χαρακτήρα. Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 19 από 188
Η ύπαρξη αξιόλογων περιοχών τουριστικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (Αρχαία Πέλλα κ.ά.) με τη μεγάλη τουριστική επισκεψιμότητα. Η ύπαρξη αξιόλογων περιοχών φυσικού κάλλους με ανάλογη ανάπτυξη τουριστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων. Οι παραγωγικές δυνατότητες της γεωργίας και της αξιοποίησης των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα. Κοινωνικο-οικονομική εξέλιξη Ιστορικά η περιοχή χαρακτηρίζεται από την απομόνωση στα μεταπολεμικά χρόνια είτε λόγω του εμφυλίου πολέμου είτε λόγω της μετανάστευσης (εσωτερικής προς τα αστικά κέντρα και εξωτερικής κυρίως προς Γερμανία). Εκτός από τις ιστορικές και πολιτικές αιτίες της απομόνωσης, οι πρωταρχικές κοινωνικές και οικονομικές αιτίες της μετανάστευσης θα πρέπει να αναζητηθούν στο ανεπαρκές αγροτικό εισόδημα και στο μικρό κλήρο (χαρακτηριστικό της περιοχής). Σε δεύτερη φάση, η απασχόληση στον τριτογενή τομέα στις πόλεις καθώς και η προσφορά εργασίας στη Γερμανία και δευτερευόντως στην Αυστραλία, σε συνδυασμό με τη διαφορά επιπέδου ζωής (κοινωνικό περιβάλλον, μόρφωση, διασκέδαση, κοινωνικό γόητρο) οδήγησαν στην έλξη των κατοίκων στις μεγάλες πόλεις. Σε τρίτη φάση υπάρχουν τάσεις εγκατάλειψης της υπαίθρου λόγω της γενικότερης ερήμωσής της. Η παραπάνω κοινωνική διαδικασία της «απομόνωσης-ερήμωσης» των μεταπολεμικών χρόνων εντάθηκε την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας (1967-74). Η δραματική μείωση του πληθυσμού μέσα στη δεκαετία του 60 με τη μαζική μετανάστευση των νέων έχει αλλάξει αρνητικά το ηλικιακό προφίλ της περιοχής. Η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την κατεξοχήν αγροτική οικονομία αναμένεται ότι θα έχει σημαντικές επιπτώσεις μέσα στα επόμενα χρόνια. 2.2.2 Φυσικό περιβάλλον Κλιματολογικές συνθήκες Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ως ηπειρωτικό με χαμηλές θερμοκρασίες και παγετό το χειμώνα και αύξηση της θερμοκρασίας, με παράλληλη μείωση των βροχοπτώσεων το καλοκαίρι. Σύμφωνα με τα δεδομένα των βροχομετρικού και μετεωρολογικού σταθμού Σκύδρας, ο οποίος κρίνεται ο πλέον αντιπροσωπευτικός για την προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης, προκύπτει ότι για τη χρονική περίοδο 2004-2006, η μέση ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται από 44,2 mm για τον σταθμό της Σκύδρας για το 2004 έως 36,3 mm για το 2005. Οι πιο βροχεροί μήνες είναι ο Απρίλιος, ο Ιούνιος, ο Νοέμβριος και ο Οκτώβριος για το 2004, ενώ για το έτος 2005 ο Μάρτιος και ο Οκτώβριος. Αναφορικά με τις επικρατούσες θερμοκρασίες στο Ν. Πέλλας, η μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ανέρχεται, σύμφωνα με τα διαθέσιμα μετεωρολογικά στοιχεία, σε 15,95 o C στο σταθμό της Σκύδρας. Σεισμικότητα Σε ότι αφορά τη σεισμικότητα, η περιοχή δεν αποτέλεσε ποτέ στο παρελθόν εστία σεισμού μεγαλύτερου των 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, αλλά σύμφωνα με τους τέσσερις σεισμολογικούς φορείς της χώρας που πρότειναν τις τέσσερις ζώνες σεισμολογικής επικινδυνότητας, η περιοχή παρέμβασης κατατάσσεται στα όρια της πρώτης και δεύτερης ζώνης με χαμηλή σεισμική δραστηριότητα. Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 20 από 188
Ανάγλυφο Το σύνολο της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης χαρακτηρίζεται ως πεδινή, με ήπιες κλίσεις. Έδαφος υπέδαφος γεωμορφολογία - ορυκτός πλούτος ήπιες μορφές ενέργειας Τα εδάφη της περιοχής παρέμβασης κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες: Εδάφη από τριτογενείς αποθέσεις, συνήθως όξινα με αργιλλοπηλώδη ύφη. Σε αυτές τις κατηγορίες εδαφών ανήκει η περιοχή του Δήμου Πέλλας. Αλλουβιακά γεωργικά εδάφη. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα εδάφη των δύο Δ. Δ. του Δήμου Γιαννιτσών και ο Δήμος Κρύας Βρύσης Εδάφη από όξινα πυριγενή πετρώματα. Περιλαμβάνει εδάφη των Δ.Δ. του Δήμου Έδεσσας Υδατικό δυναμικό Το υδρογραφικό δίκτυο στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης είναι αρκετά πυκνό, παρά το γεγονός ότι το ανάγλυφο της περιοχής είναι ήπιο. Από τους τρεις ποταμούς μόνιμης ροής του Νομού Πέλλας, δύο διέρχονται από τα όρια της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης, ο Εδεσσαίος και ο Λουδίας. Ο Εδεσσαίος ποταμός πηγάζει από το όρος Βόρας, τροφοδοτείται όμως και από τις πηγές Βρυτών. Διασχίζει το νότιο τμήμα του Νομού, περνά από την πόλη της Έδεσσας δημιουργώντας τους γνωστούς καταρράκτες, στη συνέχεια διέρχεται από το Δ.Δ. Ριζαρίου το οποίο ανήκει στην περιοχή παρέμβασης και κοντά στη Σκύδρα ενώνεται με τον ποταμό Μογλενίτσα. Από το σημείο αυτό και μετά ένα τμήμα των νερών τους (το μεγαλύτερο) καταλήγει στην τάφρο 66 και μέσω αυτής στον Αλιάκμονα ποταμό, ενώ άλλο μέρος των νερών τους, μέσω αποστραγγιστικών καναλιών και τάφρων, καταλήγει στο Λουδία ποταμό. Το συνολικό μήκος της λεκάνης του Εδεσσαίου φτάνει τα 36 km, ενώ το εμβαδόν της λεκάνης απορροής του τα 282 km 2. Ο Λουδίας ποταμός της επαρχίας Γιαννιτσών διασχίζει το νοτιοανατολικό τμήμα του Νομού και σε σημαντική έκταση αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ των Νομών Πέλλας και Ημαθίας. Δέχεται μέσω αποστραγγιστικών τάφρων νερά, από τους ποταμούς Μογλενίτσα και Εδεσσαίο, αλλά κυρίως από δύο παραποτάμους που πηγάζουν από το Πάϊκο. Τα νερά του εμπλουτίζονται ακόμη από σύστημα στραγγιστικών τάφρων και καναλιών, που υπάρχουν στην περιοχή της αποξηραμένης λίμνης Γιαννιτσών. Ο Λουδίας διαρρέει ένα εντελώς πεδινό τμήμα στο ίδιο σχεδόν υψόμετρο με τη θάλασσα, ενώ η έκταση που διαρρέει είναι το παραγωγικότερο και εντατικότερα καλλιεργούμενο τμήμα του Ν. Πέλλας. Σε ότι αφορά στα υπόγεια νερά, υπάρχουν αξιόλογοι υδροφόροι ορίζοντες οι οποίοι χρησιμοποιούνται κυρίως για άρδευση. Στα όρια της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης δεν υπάρχει οργανωμένη εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου. Σε ότι αφορά στις ήπιες μορφές ενέργειας, με βάση ερευνητικά δεδομένα που βασίζονται σε παλαιότερες εργασίες του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών και σε δεδομένα βαθέων γεωτρήσεων έρευνας υδρογονανθράκων που υλοποίησε η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίων (νυν ΕΛΠΕ), στα γεωγραφικά όρια της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης εντοπίζεται μια περιοχή γεωθερμικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει δυνατότητες αξιοποίησης θερμοενεργειακού φορτίου κατάλληλου προς χρήση στον αγροτικό και αγροτο-βιομηχανικό τομέα Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 21 από 188
Προστατευόμενες περιοχές Στα όρια της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης και συγκεκριμένα εντός του Δ.Δ. Φλαμουριάς, ανήκει σημαντικό τμήμα του καταφυγίου άγριας ζωής Γραμματικού, συνολικής έκτασης 29.000 στρεμμάτων. Η ίδρυση του καταφυγίου έγινε με την υπ.αριθμ. 2902/9.4.2001 απόφαση της Π.Κ.Μ. Εντός της προτεινόμενης περιοχής παρέμβασης δεν περιλαμβάνονται περιοχές που ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000. Υπαρκτές εν δυνάμει απειλές στο περιβάλλον Το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα της περιοχής αποτελεί η ρύπανση που σημειώνεται από τις γεωργικές καλλιέργειες και κυρίως η έκπλυση αζωτούχων ενώσεων (νιτρικά, αμμωνιακά, οργανικού αζώτου), φωσφόρου, οργανικών ουσιών από τα οργανικά εδαφοβελτιωτικά και χημικών ουσιών από τα φυτοφάρμακα στα επιφανειακά νερά (μέσω της επιφανειακής απορροής) καθώς και στη διείσδυση ρύπων στα υπόγεια νερά. Είναι σημειακή πηγή ρύπανσης, σε αντίθεση με την αστική και βιομηχανική και για το λόγο αυτό είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί και να ελεγχθεί. Σε ότι αφορά την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, από τους οικισμούς της περιοχής παρέμβασης στην Κρύα Βρύση λειτουργεί Μονάδα Επεξεργασίας Λυμάτων, ενώ τα δύο Δ.Δ. του Δήμου Γιαννιτσών εξυπηρετούνται από την εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων των Γιαννιτσών. Στην Πέλλα η δημιουργία βιολογικού καθαρισμού βρίσκεται στο στάδιο της μελέτης. Σε ότι αφορά τα απορρίμματα, οι οικισμοί της περιοχής παρέμβασης θα εξυπηρετούνται από δύο ΧΥΤΑ: Γ διαχειριστική ενότητα (περιοχή Γιαννιτσών ολοκληρώνεται εντός του 2008), και Β διαχειριστική ενότητα (περιοχή Έδεσσας, ολοκληρώθηκε και λειτουργεί). Στην παρούσα φάση έχουν παραμείνει ενεργοί Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων στους οποίους γίνεται η απόρριψη των απορριμμάτων έως την κατασκευή των ΧΥΤΑ. Συμπεράσματα προοπτικές Στο φυσικό περιβάλλον της προτεινόμενης περιοχής, κυρίαρχη μορφή αποτελούν τα αγροοικοσυστήματα τα οποία στηρίζουν τη γεωργική παραγωγή που αποτελεί τη βασικότερη πηγή εισοδήματος στην περιοχή. Λόγω της εντατικής χρήσης των φυσικών πόρων της περιοχής και της μη ορθολογικής άσκησης της γεωργίας, παρατηρούνται φαινόμενα υποβάθμισης, κυρίως σε ότι αφορά στην επιβάρυνση των επιφανειακών και υπόγειων νερών. Σημαντική επίσης είναι η ρύπανση των υδάτων από τη λειτουργία των μονάδων μεταποίησης φρούτων και λαχανικών την περίοδο του καλοκαιριού. Η αειφορική χρήση των φυσικών πόρων και η ένταξη μεγάλου τμήματος της περιοχής σε προγράμματα ελέγχου της ποιότητας των νερών και ειδικότερα της ρύπανσης από νιτρικά θα συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση των φυσικών πόρων, οι οποίοι αποτελούν το βασικότερο παράγοντα στον οποίο στηρίζεται η εισροή εισοδήματος στην περιοχή. 2.2.3 Δημογραφικά και Κοινωνικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού Συνολικός πληθυσμός περιοχής για τα έτη 1991 & 2001 και μεταβολή του πληθυσμού από το 1991 έως και το 2001 Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 22 από 188
Από την εξέταση του πληθυσμού κατά τις απογραφές 1991 και 2001 (Πίνακας 2-3, Διάγραμμα 2-1) παρατηρείται ότι στην περιοχή παρέμβασης παρουσιάσθηκε αύξηση η οποία ανέρχεται στο 4,56% και είναι μικρότερη από την αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού στο Νομό Πέλλας, το σύνολο της χώρας και της ΠΚΜ. Από τις επιμέρους περιοχές της περιοχής παρέμβασης τη μεγαλύτερη αύξηση παρουσίασαν τα Δημοτικά Διαμερίσματα Αγίου Λουκά και Κρύας Βρύσης του Δήμου Κρύας Βρύσης, ενώ σημαντική μείωση παρατηρήθηκε στο Δ.Δ. Ακρολίμνης του ίδιου Δήμου και στο Δ.Δ. Ραχώνας του Δήμου Πέλλας. (Διάγραμμα 2-1). Η γεωγραφική απεικόνιση των παραπάνω απεικονίζεται στο χάρτη 2, 3 και 4 του παραρτήματος. Πίνακας 2-3: Εξέλιξη πραγματικού πληθυσμού και μέσου ρυθμού μεταβολής για την περιοχή μελέτης, Ν. Πέλλας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και σύνολο Χώρας (1991-2001) Γεωγραφική Περιοχή 1991 2001 Ποσοστό ΜΕΡΜ* 91- μεταβολής 01 (%) 91-01(%) ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 10.259.900 10.964.020 6,86% 0,67% Περιφέρεια Κεντρικής 1.708.977 1.874.214 9,67% 0,97% ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ 138.761 145.797 5,07% 0,51% ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 22.807 23.846 4,56% 0,46% ΔΗΜΟΣ ΕΔΕΣΣΑΣ 3.655 3.498-4,30% -0,43% Δ.Δ.Μεσημερίου 1.014 930-8,28% -0,83% Δ.Δ.Πλατάνης 466 465-0,21% -0,02% Δ.Δ.Ριζαρίου 1.212 1.129-6,85% -0,69% Δ.Δ.Φλαμουριάς 963 974 1,14% 0,11% ΔΗΜΟΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 2.041 2.078 1,81% 0,18% Δ.Δ.Αμπελειών 1.162 1.095-5,77% -0,58% Δ.Δ.Μελισσίου 879 983 11,83% 1,18% ΔΗΜΟΣ ΚΡΥΑΣ ΒΡΥΣΗΣ 9.818 10.975 11,78% 1,18% Δ.Δ.Κρύας Βρύσης 5.767 6.535 13,32% 1,32% Δ.Δ.Αγίου Λουκά 1.290 1.555 20,54% 2,05% Δ.Δ.Ακρολίμνης 1.192 1.340 12,42% 1,24% Δ.Δ.Εσωβάλτων 1.569 1.545-1,53% -0,15% ΔΗΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ 7.293 7.295 0,03% 0,003% Δ.Δ.Πέλλης 2.374 2.450 3,20% 0,03% Δ.Δ.Αγροσυκέας 429 384-10,49% -1,05% Δ.Δ.Αθύρων 1.613 1.693 4,96% 0,50% Δ.Δ.Δυτικού 476 477 0,21% 0,02% Δ.Δ.Νέας Πέλλης 1.631 1.606-1,53% -0,15% Δ.Δ.Ραχώνας 770 685-11,04% -1,10% *Ο υπολογισμός του ΜΕΡΜ έγινε με βάση τον τύπο P x =P y (1+r) x,όπου P x o πληθυσμός στο έτος κατάληξης, P y ο πληθυσμός στο έτος εκκίνησης, χ η χρονική διάρκεια της περιόδου και r o MEΡΜ Πηγή: ΑΝ.ΠΕ.Α.Ε. Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 23 από 188
Διάγραμμα 2-1: Εξέλιξη ποσοστού μεταβολής πραγματικού πληθυσμού για την περιοχή μελέτης, Ν. Πέλλας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και σύνολο Χώρας (1991-2001) Πηγή: ΑΝ.ΠΕ.Α.Ε. Κατανομές πληθυσμού κατά φύλο και ομάδες ηλικιών (0-15, 15-64, 64+) με βάση την απογραφή του 2001, καθώς και τα αντίστοιχα στοιχεία για το έτος 1991 Η κατανομή του πληθυσμού κατά ομάδες ηλικιών δείχνει ότι η υπό μελέτη περιοχή παρουσιάζει μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων ηλικίας άνω των 64 ετών από την Π.Κ.Μ. και το σύνολο της Ελλάδας και ελαφρώς χαμηλότερο από το Νομό Πέλλας. Το ποσοστό των κατοίκων ηλικίας 15-64 της προτεινόμενης περιοχής είναι μεγαλύτερο από αυτό του Νομού Πέλλας και ελαφρώς μικρότερο από την ΠΚΜ και την Ελλάδα. Τέλος, οι κάτοικοι ηλικίας μικρότερης των 15 ετών είναι λίγοι συγκριτικά με αυτούς του Νομού Πέλλας και σχεδόν ίσου ποσοστού με αυτούς της Π.Κ.Μ. και της Ελλάδας. Εξετάζοντας την κατανομή του πληθυσμού κατά φύλο και κλάσεις ηλικιών διαπιστώνεται ότι η κατανομή του πληθυσμού βρίσκεται σε ισορροπία με την κατανομή στις ευρύτερες χωρικές ενότητες του Νομού, Περιφέρειας και Χώρας καθώς οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων από ότι οι άνδρες, ενώ αντίθετα οι άνδρες παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό στις ηλικίες 15-64 (Διαγραμμα 2-2 του παραρτήματος). Η περιοχή εμφανίζει ελαφρώς μικρότερο ποσοστό ανδρικού πληθυσμού από το σύνολο της Ελλάδας ενώ στις γυναίκες μεγαλύτερο. Επίσης, παρουσιάζεται με μικρότερο ποσοστό άνω των 65 ετών από ότι η Π.Κ.Μ. και ο Νομός Πέλλας και ελαφρώς μεγαλύτερο από την Ελλάδα στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες εμφανίζει μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων από το Νομό Πέλλας και την Ελλάδα και ελαφρώς μικρότερο από την ΠΚΜ. Το μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων κατοίκων (άνω των 64 ετών) παρουσιάζεται στα Δ.Δ. Πλατάνης και Ριζαρίου του Δήμου Έδεσσας και στα Δ.Δ. Αθύρων και Δυτικού του Δήμου Πέλλας. Αντίθετα, τα υψηλότερα ποσοστά ατόμων κάτω των 15 ετών Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 24 από 188
καταγράφονται στα Δ.Δ. Μελισσίου και Αμπελειών του Δήμου Γιαννιτσών (Διάγραμμα 2-3 του παραρτήματος). Η μελέτη της μεταβολής της κατανομής του πληθυσμού κατά φύλο και κλάση ηλικιών τη δεκαετία 91-01 δείχνει ότι η αύξηση του ποσοστού των ατόμων άνω των 65 ετών στην προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης είναι παρόμοια με αυτή του Νομού Πέλλας και μεγαλύτερη από την αντίστοιχη του συνόλου της Χώρας και στα δύο φύλα, ενώ η μείωση των ατόμων κάτω των 15 ετών στην προτεινόμενη περιοχή είναι αντίστοιχη με αυτή του Νομού Πέλλας και της Ελλάδας και στα δύο φύλα (Διαγράμματα 2-4 & 2-5 του παραρτήματος). Δημογραφικοί δείκτες 2001 (εξάρτησης, γήρανσης κ.λπ.), καθώς και τα αντίστοιχα στοιχεία για το έτος 1991 Η δημογραφική φυσιογνωμία της προτεινόμενης περιοχής, η οποία αποτυπώνεται με τους κατάλληλους δείκτες, συμβάλει σημαντικά στην καλύτερη κατανόηση των χαρακτηριστικών του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα τοπικής ανάπτυξης. Εξετάζοντας τα στοιχεία της απογραφής 2001, παρατηρείται ότι η προτεινόμενη περιοχή παρέμβασης εμφανίζεται πιο γηρασμένη (πίνακας 2-4 του παραρτήματος) από το σύνολο του Νομού Πέλλας, της χώρας και αρκετά πιο γηρασμένη από το μέσο όρο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Το πιο γηρασμένο τμήμα της περιοχής παρέμβασης εντοπίζεται στο Δ.Δ. Ραχώνας του Δήμου Πέλλας όπου σε κάθε νέο ηλικίας 0-14 αντιστοιχούν 1,86 ηλικιωμένοι (64+). Σε ότι αφορά στο δείκτη εξάρτησης (πίνακας 2-5 του παραρτήματος), παρατηρείται ότι ο μέσος όρος της περιοχής παρέμβασης (0,49) είναι χαμηλότερος από αυτόν του Νομού Πέλλας (0,52) και ελαφρώς υψηλότερος από τον αντίστοιχο της ΠΚΜ και του συνόλου της Χώρας. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι στην περιοχή υπάρχει δυνητικό παραγωγικό δυναμικό το οποίο μπορεί να αξιοποιήσει κατάλληλα τις ευκαιρίες που θα του δοθούν στα πλαίσια της εφαρμογής του τοπικού προγράμματος ανάπτυξης. (Διάγραμμα 2-6) Διάγραμμα 2-6: Δείκτης γήρανσης για την Περιοχή εφαρμογής, Ν. Πέλλας, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και Σύνολο Χώρας (2001) Πηγή: ΑΝ.ΠΕ.Α.Ε. Κεφάλαιο 2 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Σελίδα 25 από 188