Αναδιοργάνωση και μεταρρυθμίσεις στον τουρκικό στρατό Του Χρήστου Μηνάγια 14 εκεμβρίου 2012 www.geostrategy.gr Το κόμμα του Ερντογάν, κατά το χρονικό διάστημα των δέκα ετών που βρίσκεται στην εξουσία, στηρίζεται σε μια ιδεολογία, η οποία έχει ως κύριο αντικειμενικό σκοπό την πλήρη υλοποίηση των όρων κυριαρχία και ηγεμονία. Και συγκεκριμένα: πρώτον, στο δικαίωμα, η Τουρκία να αποφασίζει ελεύθερα και ανεξάρτητα για το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό της σύστημα, να διατηρεί αυτόνομη παρουσία στο διεθνή χώρο και παράλληλα να ασκεί ελεύθερα την κρατική εξουσία επί των υπηκόων της, στο πλαίσιο των νόμων και των αξιών που η ίδια εκπροσωπεί. Και δεύτερον, στην άσκηση εξουσίας με την ιδιότητα του ηγεμόνα σε ότι αφορά στην πολιτική, οικονομική και στρατιωτική επιβολή ελέγχου πάνω σε άλλα κράτη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα των κινήσεων της κυβέρνησης Ερντογάν για αυξημένη κυριαρχία στο εσωτερικό της χώρας, εκτός από τις δίκες για την υπόθεση Ergenekon και τη φυλάκιση δεκάδων Τούρκων αξιωματικών, είναι τα εξής: Η σύνταξη ενός νέου πολιτικού Συντάγματος και η πιθανή αλλαγή του πολιτεύματος από προεδρευόμενη δημοκρατία σε ένα προεδρικό ή ημιπροεδρικό σύστημα. Ο επανακαθορισμός της έννοιας της εσωτερικής απειλής. Η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που ζητήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συγκρότηση μιας μόνιμης επιτροπής στη Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, η οποία θα επανεξετάσει όλες τις πολιτικές δολοφονίες και τις δραστηριότητες της JITEM και του Τμήματος Ειδικού Πολέμου (νυν Bordo Bereli). H συγκρότηση μιας προσωρινής επιτροπής προκειμένου να αποκατασταθούν τα θύματα και οι διωχθέντες από τα πραξικοπήματα. Ήδη, από τους 2.000 αξιωματικούς και μόνιμους υπαξιωματικούς που είχαν διωχθεί αποκαταστάθηκαν οι 690, οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί σε διάφορους φορείς του τουρκικού δημοσίου. Το τουρκικό ΓΕΕΘΑ θα υπαχθεί στο υπουργείο Άμυνας. Η στρατοχωροφυλακή θα μετασχηματισθεί σε μια δύναμη αστυνόμευσης της επαρχίας και θα απεμπλακεί από τα καθήκοντα που εκτελεί στα αστικά κέντρα. Θα επιταχυνθούν οι διαδικασίες για μετάβαση σε επαγγελματικό στρατό. Η διδακτέα ύλη των στρατιωτικών σχολείων θα καθορίζεται από το υπουργείο Παιδείας. Οι αρμοδιότητες της στρατιωτικής δικαιοσύνης θα περιορισθούν μόνο σε θέματα πειθαρχίας του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων. 1
Θα αλλάξουν οι ονομασίες των σχολείων, νοσοκομείων και λοιπών εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας που έφεραν τα ονόματα ατόμων που είχαν εμπλακεί σε πραξικοπήματα. Ο διαχωρισμός των φορέων πληροφοριών εσωτερικού από τις πληροφορίες εξωτερικού σύμφωνα με τα αμερικανικά πρότυπα. Αναφορικά δε, με την περιφερειακή ηγεμονία, η Τουρκία κινείται με το πνεύμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και σύμφωνα με τους στόχους που έχει θέσει ο πρωθυπουργός Ερντογάν μέχρι το 2023, προχωρώντας ταυτόχρονα με σταδιακά αυξανόμενους ρυθμούς στην αναβάθμιση της στρατιωτικής ισχύος της χώρας. Ωστόσο, οι εξελίξεις στη Συρία, οι πολυάριθμες επιχειρήσεις του ΡΚΚ στη νοτιοανατολική Τουρκία και η αστάθεια που δημιουργήθηκε στη Μέση Ανατολή μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης οδήγησαν την τουρκική κυβέρνηση στην επαναξιολόγηση της καταστάσεως ασφαλείας της χώρας, στον καθορισμό των νέων απειλών και στην εφαρμογή μιας νέας στρατηγικής για την αντιμετώπισή τους. Για το λόγο αυτό, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις προχωρούν σε ριζικές αλλαγές προκειμένου να εναρμονισθούν με το νέο περιβάλλον ασφαλείας. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι, ο Τούρκος αρχηγός ΓΕΕΘΑ στρατηγός Necdet Ozel έχει δηλώσει ότι το νέο περιβάλλον ασφαλείας απαιτεί επιπρόσθετες μεταρρυθμίσεις στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες προβλέπονται από το Stratejik Hedef 2020 (Στρατηγικό Στόχο 2020) και θα στηρίζονται στην αρχή της διακλαδικότητας. Στα πλαίσια αυτά, η αριθμητική δύναμη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων αποτελεί ένα πολύ σημαντικό παράγοντα, καθότι η Τουρκία συνεχώς επιδεικνύει τη δυνατότητά της να επιχειρεί ταυτόχρονα στο Αιγαίο και την Κύπρο, ενώ παράλληλα, συνεχίζει τις επιχειρήσεις στη νοτιοανατολική Τουρκία και το βόρειο Ιράκ εναντίον των Κούρδων ανταρτών και τηρεί σε επιφυλακή σημαντικό αριθμό δυνάμεων για ενδεχόμενη στρατιωτική επιχείρηση κατά της Συρίας. Ειδικότερα δε, το τουρκικό ΓΕΕΘΑ από το Φεβρουάριο του 2012, με εξαίρεση τους μήνες Αυγ-Σεπ-Οκτ-Νοε, δημοσιοποίησε μηνιαίως την αναλυτική αριθμητική δύναμη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Κατά το χρονικό διάστημα Φεβ-Ιουν 2012 δεν υπήρξε καμία αξιόλογη μεταβολή, για τα δεδομένα της Τουρκίας, καθότι ότι η δύναμη κυμάνθηκε από 714.404 έως 721.153 άτομα. Ωστόσο, τους μήνες Ιούλιο και εκέμβριο 2012, σε σχέση με τον Ιούνιο 2012, παρατηρήθηκε μια μείωση της συνολικής δύναμης κατά 23.838 και 75.799 άτομα αντίστοιχα. Εφόσον τα στοιχεία αυτά γίνουν δεκτά ως ακριβή και επειδή η μείωση αυτή φαίνεται υπερβολικά μεγάλη, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν οι ακόλουθες επισημάνσεις για να μην θεωρηθεί ότι ταυτόχρονα μειώθηκαν και οι επιχειρησιακές δυνατότητες των μάχιμων σχηματισμών και κατά συνέπεια η τουρκική απειλή έναντι της ελληνικής πλευράς: Όλα τα παραπάνω έχουν σχέση με το πρόγραμμα Kuvvet-2014 ( ύναμη-2014) που άρχισε να υλοποιείται από το 2006 και προέβλεπε τη δημιουργία σύγχρονων χερσαίων δυνάμεων, μειώνοντας τη δύναμή τους κατά 20-30%, αυξάνοντας παράλληλα τις επιχειρησιακές τους δυνατότητες τόσο με την πρόσληψη επαγγελματικού προσωπικού όσο και με την απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων. Οι κύριοι στρατηγικοί στόχοι του προγράμματος αυτού εστιάζονται 2
τόσο στη μείωση του αριθμού των ταξιαρχιών, όσο και στη μείωση των μονάδων ελιγμού των ταξιαρχιών από 4 σε 3, με παράλληλη αύξηση της ισχύος πυρός με σύγχρονα οπλικά συστήματα που θα μπορούν να προσβάλλουν στόχους μέχρι την απόσταση των 150 χλμ. Παράλληλα προβλέπεται η δυνατότητα μεταφοράς μίας ταξιαρχίας με ελικόπτερα σε μία διαδρομή, ημέρα και νύκτα και η δυνατότητα άμεσης οδικής μεταφοράς μίας μηχανοκίνητης ή τεθωρακισμένης ταξιαρχίας από το ένα άκρο της Τουρκίας στο άλλο. [1] Η προαναφερθείσα μείωση αφορά αποκλειστικά κληρωτούς οπλίτες και πρόκειται για την υλοποίηση της απόφασης που ελήφθη τον Οκτώβριο του 2010, για αποδέσμευση του μεγαλύτερου μέρους των 65.000 οπλιτών που υπηρετούσαν σε θέσεις παροχής κοινωνικών υπηρεσιών των ενόπλων δυνάμεων, όπως λέσχες αξιωματικών, λέσχες μονίμων υπαξιωματικών, στρατιωτικά πρατήρια, παραθεριστικά κέντρα, συγκροτήματα στρατιωτικών κατοικιών αξιωματικώνυπαξιωματικών, οδηγοί αποστράτων αξιωματικών κ.λπ. Αναλυτικά στοιχεία παρατίθενται στους πίνακες που ακολουθούν: 3
4
Για το 2012, είχε προγραμματισθεί να προσληφθούν επιπλέον 6.500 εξειδικευμένοι (επαγγελματίες) οπλίτες και 10.659 συμβασιούχοι οπλίτες. Όμως το πρόγραμμα δεν υλοποιήθηκε όπως είχε σχεδιασθεί, δεδομένου ότι προσελήφθησαν 5.822 εξειδικευμένοι (επαγγελματίες) οπλίτες και 1.210 συμβασιούχοι οπλίτες. Επίσης σύμφωνα με εκτιμήσεις των τουρκικών ΜΜΕ, η δύναμη των εξειδικευμένων οπλιτών αναμένεται να μειωθεί το Ιανουάριο του 2013 διότι λήγει η σύμβασή μέρους αυτών και οι περισσότεροι δεν προτίθενται να προβούν σε ανανέωσή της. Για την αποφυγή αυτού του ενδεχομένου ο Τούρκος πρωθυπουργός δήλωσε ότι προτίθεται να αυξήσει τους μισθούς τους και ότι θα τους παρασχεθούν και επιπρόσθετες διευκολύνσεις που απολαμβάνουν οι υπόλοιποι στρατιωτικοί. Εν τούτοις, το τελευταίο εξάμηνο παρατηρήθηκε αύξηση του επαγγελματικού προσωπικού σε σχέση με τη συνολική δύναμη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και αυτό ανέρχεται σε 36,57% για το στρατό ξηράς, το πολεμικό ναυτικό και την πολεμική αεροπορία, σε 32,57% για τη στρατοχωροφυλακή και σε 57,19% για τη ιοίκηση Ασφαλείας Ακτών. Συνολικά, το 35,22% του στρατού της Τουρκίας είναι επαγγελματικός. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι, το πρόγραμμα επαγγελματοποίησης του προσωπικού έχει ολοκληρωθεί σε 6 ταξιαρχίες που επιχειρούν στη νοτιοανατολική Τουρκία. Στη δύναμη της στρατοχωροφυλακής θα πρέπει να προστεθούν οι 71.000 Πολιτοφύλακες (Geçici Korucu) από τους οποίους οι 48.000 συμπεριλαμβάνονται στην επίσημη κρατική μισθοδοσία, ενώ οι υπόλοιποι 23.000 είναι εθελοντές. Η δύναμη της ιοίκησης Ασφαλείας Ακτών το 2014 θα είναι 7.000 άτομα με προοπτική αυτή να ανέλθει στα 10.000. Η φύλαξη των συνόρων θα ανατεθεί σε δυνάμεις επαγγελματιών συνοριοφυλάκων που θα συγκροτηθούν, εναρμονιζόμενοι παράλληλα και με τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής ένωσης. Παράλληλα γίνεται ευρεία χρησιμοποίηση του μεγάλου αριθμού των μη επανδρωμένων αεροσκαφών που διαθέτουν οι ένοπλες δυνάμεις και που συνεχίζουν να προμηθεύονται. Με το μέτρο αυτό θα μειωθούν οι ανάγκες σε προσωπικό του στρατού ξηράς και της στρατοχωροφυλακής. Επισημαίνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα συγκρότησης της Γενικής ιευθύνσεως Συνοριοφυλακής που θα υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών και θα είναι υπεύθυνη για τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της χώρας. Το προσωπικό της διεύθυνσης αυτής θα εκπαιδευθεί στην Ακαδημία Συνοριοφυλακής που θα ιδρυθεί και κατόπιν θα επανδρώσει αντίστοιχες μονάδες, αρχικά στα ελληνοτουρκικά σύνορα το 2014 και στη συνέχεια στα τουρκο-συριακά σύνορα το 2015, οπότε και ο έλεγχος-ασφάλεια των περιοχών αυτών θα περάσει στη Γενική ιεύθυνση Συνοριοφυλακής του υπουργείου Εσωτερικών. Η ασφάλεια των αστικών κέντρων θα ανατεθεί αποκλειστικά στην αστυνομία, ενώ μέχρι τώρα η ευθύνη ενός μεγάλου αριθμού από αυτά ανήκε στη στρατοχωροφυλακή. Στις επιχειρήσεις εναντίον του ΡΚΚ έχει ανατεθεί σημαντικός ρόλος στη στρατοχωροφυλακή και την αστυνομία. Ήδη αποφασίσθηκε η αύξηση της δύναμης των μονάδων ειδικών επιχειρήσεων της αστυνομίας σε 11.000 άτομα μέχρι το 2015. Την παρούσα περίοδο η δύναμη των μονάδων αυτών ανέρχεται σε 7.574 άτομα, ενώ 544 άτομα ακόμη εκπαιδεύονται στο αντίστοιχο σχολείο. Υπόψη ότι οι εν λόγω μονάδες υπάγονται στη ιεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων της 5
Γενικής ιεύθυνσης Ασφαλείας και έχουν έδρα σε 56 νομούς της Τουρκίας, μεταξύ των οποίων στην περιοχή ευθύνης του 5 ου Σώματος Στρατού στις Σαράντα Εκκλησιές (Kirklareli) και στην περιοχή ευθύνης του 2 ου Σώματος Στρατού στη Ραιδεστό (Tekirdag) στην Ανατολική Θράκη. Στο ίδιο πλαίσιο βασίζεται και η προγενέστερη απόφαση της κυβέρνησης Erdoğan να συγκροτήσει τη μονάδα ειδικών δυνάμεων με κωδική ονομασία «ΙΜΗΑ ΕΚΙΒΙ (Ομάδα Εξουδετέρωσης)» η οποία έχει ως αποστολή τη δολοφονία ή σύλληψη στελεχών του κουρδικού κινήματος στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στο Ιράκ, στη Συρία, σε ευρωπαϊκές χώρες και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως γίνεται κατανοητό, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή αιφνιδίασαν την Άγκυρα διότι αφενός αυτές δεν είχαν προβλεφθεί και αφετέρου δεν είχαν πραγματοποιηθεί οι απαιτούμενοι σχεδιασμοί. Επίσης, είναι γνωστό ότι, η προστασία του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους προσέδωσε στους Τούρκους στρατηγούς έναν πολιτικό ρόλο με αποτέλεσμα οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να αποκλίνουν σημαντικά από τα καθαρά επαγγελματικά τους καθήκοντα. Ενώ οι αμυντικές δαπάνες αυξάνονται και ενώ αποκτούνται σύγχρονα οπλικά συστήματα ο τουρκικός στρατός αποδείχθηκε ανεπαρκής να εξαλείψει πλήρως τις υφιστάμενες απειλές και ειδικά το ΡΚΚ. Για το λόγο αυτό, η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να αναδιοργανώσει τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας και με επείγουσες μεταρρυθμίσεις να αυξήσει τις στρατιωτικές τους δυνατότητες και να ισχυροποιήσει έτι περαιτέρω τους φορείς των πληροφοριών. Σημειωτέον ότι, τα σοβαρά κράτη θα πρέπει να εκτιμούν όλες τις ενδεχόμενες εξελίξεις προκειμένου στη συνέχεια να προσαρμοσθούν στις νέες συνθήκες ασφαλείας, εφόσον απαιτηθεί, για να υπάρχει ισορροπία μεταξύ των στρατιωτικών δυνατοτήτων τους και των απειλών που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν. Άλλωστε η αρχή της «Ήπιας Ισχύος/Soft Power» δεν έχει καμία αξία και δεν θα μπορέσει να υλοποιηθεί εάν δεν υπάρχει μια ισχυρή στρατιωτική ισχύς. [1] Η Γεωπολιτική Στρατηγική και η Στρατιωτική Ισχύς της Τουρκίας, 2010, Χρήστος Μηνάγιας, Εκδόσεις Τουρίκη [2] Αλλάζει το στρατηγικό δόγμα των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας, 19-11-2012, Χρήστος Μηνάγιας, www.geostrategy.gr [3] Ο νέος ρόλος της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙΤ στο εξωτερικό, 25-11- 2012, Χρήστος Μηνάγιας, www.geostrategy.gr 6