Ιδιοκτησία: Εκδότης: Σύνταξη: HELMEPA ηµήτρης Κ. Μητσάτσος Τοµέας Ενηµέρωσης Κοινού - Παιδική HELMEPA Απαγορεύεται η ολική ή µερική αναδηµοσίευση όλων ανεξαιρέτως των κειµένων και φωτογραφιών χωρίς την γραπτή έγκριση του εκδότη. HELMEPA JUNIOR September 2012 HELMEPA 2012 Copyright All Rights Reserved
(Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
(Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α σελίδα 1. Εισαγωγή...................................................................... 7 2. Προς Εκπαιδευτικούς............................................................. 8 3. Τι είναι η Παιδική ΗELMEPA;....................................................... 9 4. Περιβαλλοντικές Εκθέσεις........................................................ 10 5. Σχέδιο ράσης Παιδική ΗELMEPA................................................... 12 (α) Συµµετοχή............................................................ 12 (β) Λειτουργία Οµάδας...................................................... 13 (γ) ραστηριότητες......................................................... 15 ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον στο σχολείο............................. 17 ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον εκτός σχολείου.......................... 21 Παίζω και ερευνώ...................................................... 26 Μαθαίνω για τα πλοία και τη Ναυτιλία...................................... 32 (δ) Υποστήριξη Οµάδων..................................................... 39 (ε) Συµβούλιο Παιδιών-Αντιπροσώπων......................................... 40 6. ιαγωνισµός Ζωγραφικής...................................................... 42 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.................................................................. 43 Επεξήγηση ραστηριοτήτων.................................................... 43 Αφίσα Τα σκουπίδια δεν είναι άχρηστα υλικά..................................... 51 Αφίσα Χρόνοι διάλυσης απορριµµάτων στη θάλασσα............................... 52 Αφίσα Ο θαλάσσιος κόσµος............................................... 53 Κώδικας Σηµάτων........................................................ 54 Αίτηση Συµµετοχής........................................................ 55 ελτίο Καταγραφής Απορριµµάτων.......................................... 57 Έντυπο Αξιολόγησης Προγράµµατος......................................... 59
(Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
1 Εισαγωγή Η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (HELMEPA) είναι ένας µηκυβερνητικός, µη-κερδοσκοπικός οργανισµός που ιδρύθηκε το 1982 από τους ανθρώπους της Ελληνικής Ναυτιλίας µε σκοπό τη δηµιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης στο χώρο της ναυτιλιακής βιοµηχανίας από πλοιοκτήτη µέχρι ναύτη. Καθώς οι άνθρωποι της Ελληνικής Ναυτιλιακής Οικογένειας κατάγονται παραδοσιακά από παράκτιες και νησιωτικές περιοχές που έχουν δηµιουργήσει ιστορικούς δεσµούς µε τη θάλασσα, ήταν φυσικό να απαιτήσουν όλοι από την αρχή να αναλάβει η HELMEPA πρωτοβουλίες για την περιβαλλοντική ενηµέρωση και της ευρύτερης κοινωνίας. Η απαίτηση αυτή αποτελεί και αναγνώριση του γεγονότος ότι το 90% της θαλάσσιας ρύπανσης προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες στη στεριά και όχι στη θάλασσα. Έτσι, από το 1983 η HELMEPA πραγµατοποιεί ετήσιες εκστρατείες ενηµέρωσης κοινού µε µέσα όπως περιβαλλοντικές εκθέσεις σε διάφορες περιοχές της χώρας, εθελοντικούς καθαρισµούς ακτών, τηλεοπτικά µηνύµατα, έντυπο υλικό και µαθητικούς διαγωνισµούς αφίσας. Σύµβολο αυτών των εκστρατειών είναι ο γνωστός σε όλους µας Γλάρος της HELMEPA. Από το 1993 οι πρωτοβουλίες της HELMEPA για την ενηµέρωση του ευρύτερου κοινού έχουν επικεντρωθεί στη λειτουργία ενός πρότυπου Προγράµµατος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για παιδιά 5-13 ετών µε τίτλο Παιδική HELMEPA. Το Πρόγραµµα αυτό έχει πλέον υιοθετηθεί και εφαρµόζεται και σε άλλες χώρες, από την Κύπρο µέχρι και τη µακρινή Αυστραλία, όπου η HELMEPA έχει προωθήσει την ίδρυση παρόµοιων µε αυτήν Ενώσεων. Σεπτέµβριος 2012 7
2 Προς Εκπαιδευτικούς Τα µέλη της HELMEPA, Έλληνες ναυτικοί και πλοιοκτήτες µαζί µε εταιρείες και οργανισµούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προσφέρουν στη µαθητική κοινότητα της χώρας µας το περιβαλλοντικό εκπαιδευτικό Πρόγραµµα Παιδική HELMEPA. Το Πρόγραµµα υλοποιείται µε το ετήσιο Σχέδιο ράσης από οµάδα επιστηµονικών στελεχών της HELMEPA στον Τοµέα Ενηµέρωσης Κοινού. Όπως η HELMEPA βασίζεται στην εθελοντική δέσµευση όσων θέλουν να βοηθήσουν να επικρατήσει περιβαλλοντική συνείδηση στη ναυτιλιακή βιοµηχανία, έτσι και το Πρόγραµµα αυτό αποτείνεται στους Εκπαιδευτικούς που θέλουν κάτι να αλλάξει στην συµπεριφορά µας προς το περιβάλλον. Λάθη των παλαιότερων γενεών είτε από άγνοια, είτε από αδιαφορία οδήγησαν στη ρύπανση του περιβάλλοντος που, αν δεν περιοριστεί, οι αυριανοί κάτοικοι του πλανήτη θα αντιµετωπίσουν προβλήµατα που η λύση τους µπορεί να είναι αδύνατη. Ειδικότερα, το θαυµάσιο θαλάσσιο περιβάλλον της Ελλάδας, της οποίας το πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν συχνά προσβάλλουµε µε τις πράξεις µας, έχει ανάγκη από τη δική µας προστασία. Το Σχέδιο ράσης βρίσκεται στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA www.helmepajunior.gr µαζί µε λεπτοµέρειες και χρήσιµες πληροφορίες για τη λειτουργία του Προγράµµατος. Αποστέλλεται σε όσους συµπληρώσουν Αίτηση για συµµετοχή στο Πρόγραµµα, καθώς και σε ιευθυντές σχολείων που ενδιαφέρονταιενηµερώσουν Εκπαιδευτικούς. Όλοι µας στη HELMEPA εκφράζουµε την ευχή όπως τα σηµερινά παιδιά αποκτήσουν εκείνες τις γνώσεις και ικανότητες που θα τα κάνουν υπεύθυνους και περιβαλλοντικά συνειδητούς πολίτες. 8
3 Τι είναι η Παιδική HELMEPA ; Είναι ένα Πρόγραµµα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που προσφέρει κάθε χρόνο τη δυνατότητα σε 4.000 µικρούς µαθητές που γίνονται εθελοντικά µέλη του, να ενηµερωθούν και αναλάβουν δράση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της πατρίδας µας. Οργανωµένοι σε Οµάδες των 10 και υπό την επίβλεψη ενός Εθελοντή Εκπαιδευτικού, οι µαθητές επιλέγουν και πραγµατοποιούν δραστηριότητες του Προγράµµατος για διάστηµα ενός έτους. Η Παιδική HELMEPA δηµιουργήθηκε το 1993 ύστερα από προτάσεις 150.000 µαθητών που Ίδρυση επισκέφθηκαν τις περιβαλλοντικές εκθέσεις της HELMEPA την περίοδο 1983-1992 και ενηµερώθηκαν για τη σηµασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και για τους κινδύνους που το απειλούν. Η συντονισµένη έρευνα που έγινε µεταξύ των παιδιών έδειξε ότι οι ηλικίες 5-13 ετών είναι το πιο δεκτικό τµήµα της νεολαίας στο περιβαλλοντικό µήνυµα της HELMEPA. Επίσης, προτάσεις πολλών µαθητών έδειξαν ότι τα παιδιά ζητούσαν να τους δοθεί ένα βήµα από όπου να µπορούν να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το περιβάλλον, να προβάλλουν ιδέες τους και να διεκδικούν από τους µεγαλύτερους το σεβασµό που δικαιούνται. Σκοπός Να δώσει τη δυνατότητα στα παιδιά που συµµετέχουν στο Πρόγραµµα να γίνουν υπεύθυνοι, περιβαλλοντικά ενήµεροι και ενεργοί αυριανοί πολίτες. Με τη συµµετοχή τους αυτή, τα παιδιά γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον της πατρίδας µας µαθαίνοντας πόσο σηµαντικό είναι και γιατί πρέπει να το προστατεύουµε. Μέσα από τις δραστηριότητες του Προγράµµατος αναδεικνύεται η σχέση µεταξύ της καθηµερινής ατοµικής συµπεριφοράς και ρύπανσης του περιβάλλοντος. Τα παιδιά ανακαλύπτουν ότι η λύση σηµαντικών περιβαλλοντικών προβληµάτων, όπως είναι τα σκουπίδια στις ακτές, δε δίνεται µόνο από ΟΤΑ και κυβερνήσεις αλλά και από την περιβαλλοντικά υπεύθυνη συµπεριφορά του καθενός µας. Το Πρόγραµµα στοχεύει ακόµη και στη δηµιουργία συλλογικού πνεύµατος ανάµεσα στους εθελοντές-µέλη του. Μέσα στην Οµάδα, τα 10 µέλη της µαθαίνουν να συνεργάζονται µεταξύ τους, να αναλαµβάνουν πρωτοβουλίες και να αναπτύσσουν ικανότητες οργάνωσης και συντονισµού. Έτσι, µέσα από το συναγωνισµό µεταξύ των Οµάδων, τα παιδιά αναπτύσσουν αρχές ευγενικής µεταξύ τους άµιλλας. Με τις εµπειρίες που αποκτούν από τη συµµετοχή τους στο Πρόγραµµα, τα µέλη του ευαισθητοποιούνται και γίνονται οι πιο αποτελεσµατικοί φορείς σωστών περιβαλλοντικών µηνυµάτων στην τοπική τους κοινωνία. Οι Εκπαιδευτικοί που επιθυµούν να πάρουν µέρος στο Πρόγραµµα της Παιδικής HELMEPA και θέλουν περισσότερες πληροφορίες µπορούν να επισκεφθούν το διαδικτυακό τόπο www.helmepajunior.gr ή να επικοινωνήσουν µε τους υπεύθυνους του προγράµµατος: e-mail: helmepajunior@helmepajunior.gr τηλ: 210-9343088, fax: 210-9407327. 9
4 Περιβαλλοντικές Εκθέσεις Η HELMEPA λειτουργεί δύο µόνιµες Περιβαλλοντικές Εκθέσεις, που φιλοξενούνται από την Εταιρεία-Μέλος Costamare Shipping Company SA στο Παλαιό Φάληρο και στο κτίριο Ceres στον Πειραιά. Την τελευταία πενταετία 4.000 µαθητές επισκέφθηκαν τις παραπάνω Εκθέσεις από σχολεία της Αθήνας και του Πειραιά, ενώ την Έκθεση στον Πειραιά επισκέπτονται επίσης σπουδαστές Ναυτικών Ακαδηµιών, Πανεπιστηµίων και στελέχη της Ελληνικής και διεθνούς ναυτιλίας. Oι ενδιαφερόµενοι Εκπαιδευτικοί µπορούν να επικοινωνούν στο 210 9343088 για να προγραµµατίσουν επισκέψεις στις Περιβαλλοντικές Εκθέσεις. Τις δαπάνες µεταφοράς µαθητών των ηµόσιων Σχολείων από Αθήνα και Πειραιά, προσφέρει η HELMEPA. 10
(Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
5 Σχέδιο ράσης Παιδικής HELMEPA Το Πρόγραµµα της Παιδικής HELMEPA εκτελείται µε ένα Σχέδιο ράσης που θέτει τους κανόνες για να λειτουργήσει όσο γίνεται καλύτερα προς όφελος των παιδιών, του περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών. Το Σχέδιο ράσης ανανεώνεται κάθε χρόνο µε βάση την εµπειρία που αποκτάται, τις συνθήκες που επικρατούν και τις προτάσεις για αλλαγές που γίνονται από παιδιά, Εκπαιδευτικούς και γονείς. Στο τέλος του Σχεδίου ράσης βρίσκεται το Έντυπο Αξιολόγησης του Προγράµµατος Παιδική HELMEPA. Η συµπλήρωση του από τους εθελοντές Εκπαιδευτικούς και αποστολή του στη HELMEPA είναι σηµαντική για την περαιτέρω βελτίωση του Προγράµµατος. (α) Συµµετοχή Το ετήσιο όριο συµµετοχής των 400 Οµάδων µε 4.000 παιδιά, τέθηκε ώστε η Παιδική HELMEPA να καλύπτει σε λογικά πλαίσια τις δαπάνες των δράσεων των Οµάδων ηµόσιων ηµοτικών Σχολείων και Νηπιαγωγείων, που συµµετέχουν στο Πρόγραµµα και να παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη σε όλες τις Οµάδες ηµόσιων και Ιδιωτικών Σχολείων. Κάθε µαθητής/µαθήτρια ηλικίας 5-13 ετών, από οποιοδήποτε µέρος της Ελλάδας, µπορεί να γίνει µέλος της Παιδικής HELMEPA συµµετέχοντας σε µια Οµάδα 10 παιδιών ίδιας ηλικίας και ίδιου σχολείου. Οι Οµάδες των παιδιών διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες και ηλικίες: Οι Οµάδες δραστηριοποιούνται και συναγωνίζονται µεταξύ τους στις 13 γεωγραφικές περιοχές που φαίνονται στο χάρτη. 12 Κατηγορία Α Β Γ Παιδιά Μέλη 6-7 ετών 8-9 ετών 10-11 ετών 12-13 ετών Ειδικές Κατηγορίες Ε µαθητές διαφόρων ηλικιών (µονοθέσια ή διθέσια σχολεία) Ν παιδιά Νηπιαγωγείων* Κ µαθητές Κέντρων Ειδικής Αγωγής* *Στις κατηγορίες (Ν) και (Κ ) τα παιδιά συµµετέχουν µε ευθύνη των Νηπιαγωγών και Εκπαιδευτικών τους, οι οποίοι και αλληλογραφούν µε τη HELMEPA.
(β) Λειτουργία Οµάδας Για να σχηµατιστεί µία Οµάδα Παιδικής HELMEPA µε εθελοντική συµµετοχή 10 µαθητών χρειάζεται τα παιδιά αυτά να έχουν τη διάθεση να πάρουν µέρος στις κοινές προσπάθειες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή συµµετοχή της Οµάδας στο Πρόγραµµα είναι η εθελοντική συνδροµή ενός Εκπαιδευτικού που θα επιβλέπει και θα συµβουλεύει την Οµάδα στις δραστηριότητές της. Στόχος κάθε Οµάδας είναι να πραγµατοποιήσει 12 ή και περισσότερες από τις 30 δραστηριότητες του Προγράµµατος και τουλάχιστον µία από κάθε θεµατική ενότητα, ώστε να είναι υποψήφια για το Συµβούλιο Αντιπροσώπων. Κάθε Οµάδα εκλέγει την/τον Αρχηγό της, που είναι ο σύνδεσµός της µε την Παιδική HELMEPA. Ο/Η Αρχηγός συµπληρώνει µε τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού (µε µικρά γράµµατα) την Αίτηση Συµµετοχής Οµάδας που βρίσκεται στο τέλος του Σχεδίου ράσης ή στην ιστοσελίδα του Προγράµµατος www.helmepajunior.gr και τη στέλνει στην Παιδική HELMEPA. Οι Αιτήσεις Συµµετοχής Οµάδας γίνονται δεκτές στην Παιδική HELMEPA από την αρχή του σχολικού έτους µέχρι και την 31η Ιανουαρίου. Εφόσον ο αριθµός των 4.000 παιδιών συµπληρωθεί πριν την 31η Ιανουαρίου, δεν θα γίνονται δεκτές άλλες Αιτήσεις. 13
Υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ς Α ρ χ η γ ο ύ Συµπληρώνει λεπτοµερώς και µε καθαρά γράµµατα την Αίτηση Συµµετοχής Οµάδας. Μοιράζει στα µέλη της Οµάδας τις ταυτότητες και τις κονκάρδες της Παιδικής HELMEPA και τους προτρέπει να τις φορούν κατά τις δραστηριότητες. ιαχειρίζεται την αλληλογραφία της Οµάδας µε την Παιδική HELMEPA και ενηµερώνει τα µέλη της Οµάδας. Ενηµερώνει την Παιδική HELMEPA κάθε τρίµηνο, µε Εκθέσεις του για τις δραστηριότητες της Οµάδας. Ενηµερώνει την Παιδική HELMEPA αν κάποιο µέλος της Οµάδας αποχωρήσει ή αλλάξει διεύθυνση. Οι εκθέσεις δραστηριοτήτων πρέπει να είναι τακτοποιηµένες σε µορφή τετραδίου, ντοσιέ ή ακόµα να αποσταλούν µε e-mail ή σε µορφή cd. Οι δραστηριότητες περιγράφονται συνοπτικά στην αρχή της έκθεσης και ακολουθούν µε την ίδια σειρά δείγµατα και σχετικό υλικό, (π.χ. φωτογραφίες, αντίτυπα εργασιών, ηχογραφήσεις κλπ). Κάθε Σεπτέµβριο, οι Οµάδες της προηγούµενης σχολικής χρονιάς αυτοµάτως διαλύονται. Τα µέλη τους διατηρούν τις κονκάρδες τους και αν θέλουν δηλώνουν συµµετοχή σε νέα Οµάδα σύµφωνα µε την ηλικία τους, σε επόµενη σχολική χρονιά.
(γ) ραστηριότητες Τα µέλη της Οµάδας εκτελούν δραστηριότητες που τα βοηθούν να κατανοήσουν τα περιβαλλοντικά ζητήµατα, να µάθουν για τη ναυτιλία και να έρθουν σε µια πρώτη επαφή µε τις επιστήµες. Για ορισµένες δραστηριότητες είναι απαραίτητο η Οµάδα, µε τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού, να εξασφαλίζει τη συνδροµή και συµµετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και φορέων της Πολιτείας. Οι ηµόσιοι αυτοί Οργανισµοί µπορούν να συµβάλουν αποτελεσµατικά στην επιτυχία του Προγράµµατος προβάλλοντας συγχρόνως την περιβαλλοντική ευαισθησία των κρατικών φορέων της χώρας µας, ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές. Ακολουθούν οι δραστηριότητες οµαδοποιηµένες σε 4 θεµατικές ενότητες. Ειδικό Παράρτηµα για τους Εθελοντές Εκπαιδευτικούς στο τέλος του Σχεδίου ράσης παρέχει υποστηρικτικές πληροφορίες για την καλύτερη επεξήγηση ορισµένων δραστηριοτήτων. Οι θεµατικές ενότητες είναι: ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον στο σχολείο ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον εκτός σχολείου Παίζω και ερευνώ Μαθαίνω για τα πλοία και τη ναυτιλία Οι πιο πρωτότυπες από τις δραστηριότητες, θα φιλοξενούνται στην τριµηνιαία εφηµερίδα Τα Γλαρόπουλα ή/και στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA www.helmepajunior.gr 15
(Έργο παιδιών-µελών Παιδικής HELMEPA)
ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον στο σχολείο 1. Ανακύκλωση υλικών Οργανώστε πρόγραµµα ανακύκλωσης υλικών (πχ. αλουµινίου, χαρτιού, γυαλιού, πλαστικού) στο σχολείο και παροτρύνετε τους ενήλικες κατοίκους της περιοχής (οικογένεια, φίλους και γείτονες) να συµµετάσχουν στο πρόγραµµα. Σε περίπτωση που τα συγκεντρωµένα υλικά είναι πολλά και δεν υπάρχει κοντά κέντρο ανακύκλωσης, κινητοποιήστε την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς τη δηµιουργία τέτοιων κέντρων. Επίσης µπορείτε να ξεκινήσετε πρόγραµµα ανακύκλωσης οργανικών απορριµµάτων (αποφάγια, φλούδες, φύλλα, κλαδιά) στο προαύλιο του σχολείου, δηµιουργώντας πλούσιο οργανικό λίπασµα, καθώς και µπαταριών, κινητών τηλεφώνων και ηλεκτρονικών υπολογιστών, ώστε τα χηµικά στοιχεία που υπάρχουν σε αυτά τα απορρίµµατα να µην προκαλέσουν µόλυνση του περιβάλλοντος. 2. ηµιουργία έργων µε φυσικά υλικά Συλλέξτε υλικά από το φυσικό περιβάλλον της περιοχής σας (πχ. βότσαλα, κοχύλια, φύλλα, ξύλα κ.ά.) και χρησιµοποιήστε τα για να φτιάξετε έργα χειροτεχνίας. Τα έργα αυτά µπορείτε να τα εκθέσετε σε γιορτή στο τέλος της σχολικής χρονιάς. 17
3. Κατασκευές από άχρηστα υλικά Έκθεση Φτιάξτε αντικείµενα από άχρηστα υλικά (πχ. τενεκεδάκια, πλαστικά µπουκάλια, χάρτινες συσκευασίες). Με αυτόν τον τρόπο µπορείτε να ανακαλύψετε ότι δεν είναι όλα τα αντικείµενα που πετάµε στα σκουπίδια πραγµατικά άχρηστα, αλλά µε λίγη φαντασία και καλή διάθεση µπορούν να χρησιµοποιηθούν διαφορετικά. Τα έργα αυτά µπορείτε να τα εκθέσετε σε γιορτή στο τέλος της σχολικής χρονιάς. 4. Μήνυµα για την Ηµέρα του Περιβάλλοντος και των Ωκεανών Μέχρι την 30ή Μαΐου στείλτε µας στην Παιδική HELMEPA ένα σύντοµο µήνυµα για την Παγκόσµια Ηµέρα Περιβάλλοντος που είναι η 5η Ιουνίου ή για την Παγκόσµια Ηµέρα Ωκεανών που είναι η 8η Ιουνίου. 18
5. Ο θαλάσσιος κόσµος Τι υπάρχει µέσα στο νερό που κολυµπάµε; Γιατί θα πρέπει να είµαστε προσεκτικοί όταν πηγαίνουµε στη θάλασσα και να µην τη µολύνουµε; Με τη βοήθεια του εθελοντή εκπαιδευτικού και µε χρήση της αφίσας για το θαλάσσιο κόσµο που σας στείλαµε (υπάρχει και στο τέλος του Σχεδίου ράσης) µιλήστε στην τάξη για τους οργανισµούς που συναντάµε µέσα στο νερό και συζητήστε γιατί θα πρέπει να τους προστατεύουµε. Στη συνέχεια παίξτε το παιχνίδι που βρίσκεται στο CD Παιχνίδι γνώσεων για το Θαλάσσιο Κόσµο και κατασκευάστε το δικό σας θαλάσσιο κόσµο (βυθό) µε πλαστελίνες ή τη µέθοδο κολάζ. Νέα δραστηριότητα 6. Τραγούδια - Ποιήµατα - Παραµύθια Εµπνευστείτε από τη θάλασσα και τους οργανισµούς που ζουν σε αυτή και γράψτε τραγούδια, ποιήµατα ή παραµύθια που να περιγράφουν τη ζωή τους, αλλά και τους κινδύνους που αντιµετωπίζουν. 19
7. Έντυπο µε σχέδια - γελοιογραφίες µε θαλάσσια είδη Φτιάξτε γελοιογραφίες και δείξτε µε αστείο τρόπο τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι θάλασσες και οι οργανισµοί που ζουν σ αυτές. Εναλλακτικά φτιάξτε κόµικς µε ήρωα τον Γλάρο της HELMEPA. 8. ηµιουργία - Παρουσίαση θεατρικού έργου ή κουκλοθέατρου ή χορογραφίας Με τη βοήθεια του Εθελοντή Εκπαιδευτικού σας ετοιµάστε ένα θεατρικό έργο µε θέµα σχετικό µε την καταστροφή του περιβάλλοντος από τον ίδιο τον άνθρωπο µέσα από την άγνοιά του, την αδιαφορία του αλλά και την απληστία του. Η προσπάθειά σας µπορεί να παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση στο σχολείο ή σε γιορτή για το τέλος της σχολικής χρονιάς µε προσκεκληµένους γονείς, παιδιά, φορείς της τοπικής κοινωνίας και εκπροσώπους του Προγράµµατος Παιδική HELMEPA. 20
Για τις δραστηριότητες της παρακάτω ενότητας ενηµερώστε τα τοπικά Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν το γεγονός. ραστηριοποιούµαι για το περιβάλλον εκτός σχολείου 9. Υιοθεσία Εθελοντικός καθαρισµός ακτής Η δραστηριότητα αυτή γίνεται µε τα παρακάτω τέσσερα βήµατα. Σε περιοχές µακριά από τη θάλασσα, µπορεί να γίνει σε ακτή λίµνης ή κοίτης ποταµού. Βήµα 1ο Επιλέξτε και υιοθετήστε µια κοντινή ακτή σε συνεργασία µε το ήµο ή την Κοινότητα. Κατασκευάστε µε απλά υλικά µια πινακίδα µε περιβαλλοντικό µήνυµα και τοποθετήστε τη στην ακτή ώστε να είναι φανερή η υιοθεσία από το σχολείο σας. Βήµα 2ο Εφοδιαστείτε µε γάντια και σακούλες, και καθαρίστε την ακτή καταγράφοντας στο ειδικό ελτίο Καταγραφής τα απορρίµµατα που µαζεύετε. Το ελτίο Καταγραφής βρίσκεται στο ειδικό παράρτηµα του Σχεδίου ράσης καθώς και στην ιστοσελίδα της Παιδικής HELMEPA. Αφού το συµπληρώσετε στείλτε το στα γραφεία της Παιδικής HELMEPA. Οι πληροφορίες που συλλέγονται από τα ελτία Καταγραφής, επεξεργάζονται από την HELMEPA και κάθε χρόνο αποστέλλονται στον Περιβαλλοντικό Οργανισµό Ocean Conservancy των ΗΠΑ, που οργανώνει δραστηριότητες για τον καθαρισµό και την προστασία των θαλασσών και ωκεανών του πλανήτη. Είναι σηµαντικό η καταγραφή των ελτίων να γίνεται µε ακρίβεια καθώς τα στοιχεία αυτά βοηθούν τους επιστήµονες να µελετήσουν πόσα και ποια σκουπίδια καταλήγουν στις θάλασσες, πώς ταξιδεύουν στους ωκεανούς και τι µπορούµε να κάνουµε για το πρόβληµα αυτό. Με αυτό τον τρόπο συµβάλλετε ενεργά στην Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος 21
Βήµα 3ο Συζητήστε τα αποτελέσµατα από τον καθαρισµό ακτής όπως: Ποιά ήταν τα περισσότερα απορρίµµατα που παρατηρήσατε; Από πού προέρχονται; Από τι υλικό είναι φτιαγµένα; Πόσο καιρό µένουν στο περιβάλλον µέχρι να διαλυθούν; Τι επιπτώσεις µπορεί να έχουν; Τι µπορείτε να κάνετε εσείς στην καθηµερινότητά σας για το πρόβληµα των απορριµµάτων; Βήµα 4ο ηµοσιοποιήστε τα αποτελέσµατα του καθαρισµού σε τοπικούς φορείς ( ήµος/κοινότητα, Λιµεναρχείο) και τον τοπικό Τύπο και ΜΜΕ εκφράζοντας παράλληλα και τα αιτήµατά σας (πχ. σεβασµό στο περιβάλλον από όλους, τοποθέτηση κάδων, κ.α). 22
10. εντροφύτευση Αφού έχετε ενηµερωθεί για τα φυτά που ευδοκιµούν στην περιοχή σας οργανώστε ηµέρα δεντροφύτευσης σε συνεργασία µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή µε ιδιωτικούς φορείς. Αφού πραγµατοποιήσετε τη δράση σας στείλτε µας: τον αριθµό και τον τύπο (επιστηµονική ή κοινή ονοµασία) των δέντρων που φυτέψατε, καθώς και την ηµεροµηνία και την περιοχή στην οποία έγινε η δεντροφύτευση. 11. Εντοπισµός παράνοµης χωµατερής ή άλλων πηγών µόλυνσης στην περιοχή µου Κάντε έρευνα, εντοπίστε, καταγράψτε και φωτογραφίστε κάποια παράνοµη χωµατερή ή άλλες πηγές µόλυνσης. Συζητήστε για τις επιπτώσεις που έχουν στο φυσικό περιβάλλον (ζώα, φυτά, έδαφος) και τους ανθρώπους (υγεία, οικονοµία, τουρισµό κλπ). Αναζητήστε απαντήσεις στο γιατί πετάνε οι άνθρωποι τα απορρίµµατά τους εκεί και τι άλλο θα µπορούσαν να κάνουν. Σαν δεύτερο σκέλος της δραστηριότητας, µπορείτε να στείλετε τα αποτελέσµατα της έρευνάς σας στον τοπικό Τύπο και ΜΜΕ καθώς και στους αρµόδιους φορείς ( ήµο/κοινότητα, Λιµεναρχείο, Υπουργείο) ή ακόµα και να τους επισκεφτείτε, ζητώντας να ληφθούν τα απαραίτητα µέτρα. Προτείνετε λύσεις µε βάση τις ανάγκες του τόπου σας και στείλτε την έρευνά σας στην Παιδική HELMEPA για να καταχωρηθεί στην ιστοσελίδα της. 23
12. ιανοµή ενηµερωτικού υλικού HELMEPA Μοιράστε και τοποθετήστε σε εµφανή σηµεία στην περιοχή σας, το ενηµερωτικό υλικό της HELMEPA (αφίσες) που σας αποστέλλεται κάθε καλοκαίρι, για να ευαισθητοποιηθεί η τοπική κοινωνία. 13. ηµιουργία και διανοµή ενηµερωτικού περιβαλλοντικού υλικού Φτιάξτε ενηµερωτικό υλικό (φυλλάδια κ.ά.) µε περιβαλλοντικό περιεχόµενο και µοιράστε το, ώστε να ενηµερωθεί η τοπική κοινωνία για το πώς µπορούν να βοηθήσουν όλοι για να προστατευτεί το περιβάλλον. Για παράδειγµα, το υλικό αυτό µπορεί επίσης να απευθύνεται: στους ψαράδες της περιοχής ενηµερώνοντάς τους για το πώς τα αλιευτικά απορρίµµατα εξολοθρεύουν τα θαλάσσια είδη, ή και στους καταναλωτές, ενηµερώνοντάς τους για την ανάγκη κατάργησης της πλαστικής σακούλας και αντικατάστασής της από σακούλες πολλών χρήσεων (υφασµάτινες/συνθετικές ή χάρτινες), καθώς η ζηµιά που προκαλεί στο θαλάσσιο οικοσύστηµα είναι τεράστια. Στο τέλος του Σχεδίου ράσης υπάρχουν οι αφίσες Χρόνοι ιάλυσης Απορριµµάτων στη Θάλασσα και Τα Σκουπίδια δεν είναι Άχρηστα Υλικά µε χρήσιµες πληροφορίες που µπορείτε να χρησιµοποιήσετε και στο δικό σας φυλλάδιο. Μπορείτε επίσης να ετοιµάσετε και να µας στείλετε πριν κλείσουν τα σχολεία µια Χριστουγεννιάτικη ή Πασχαλινή κάρτα µε περιβαλλοντικό θέµα. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτηµα) 24
14. Συνεργασία µε τοπικά ΜΜΕ Παρουσιάστε τα αποτελέσµατα των δραστηριοτήτων σας σε τοπικούς τηλεοπτικούς-ραδιοφωνικούς σταθµούς, για να ενηµερώσετε τους κατοίκους της περιοχής και να τους εξηγήσετε γιατί πρέπει να συµβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Στείλτε µας ένα αντίγραφο της συνέντευξης ή αποκόµµατα εφηµερίδων που παρουσίασαν δραστηριότητές σας. 15. Επίσκεψη σε άσος Καταγραφή χλωρίδας, πανίδας Επισκεφτείτε ένα κοντινό σας δάσος και καταγράψτε τα είδη χλωρίδας και πανίδας που συναντάτε. Παρατηρήστε τους παρακάτω ορόφους και συζητήστε πώς επηρεάζει ο ένας τον άλλο, αλλά και τους οργανισµούς που ζουν στο δάσος. Έδαφος, επιφανειακό και υπόγειο Κορµός και κλαδιά Φυλλωσιά Στην ιστοσελίδα http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=518&language=el-gr έχει αναρτηθεί χωρισµένο σε κεφάλαια το Κόκκινο Βιβλίο Απειλούµενων Ζώων της Ελλάδας. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα, ξεχωρίστε τα ζώα που ζουν στο δάσος και κινδυνεύουν και δείτε ποια από αυτά υπάρχουν στην περιοχή σας. Γράψτε µια έκθεση µε τις εντυπώσεις σας από την επίσκεψη που πραγµατοποιήσατε ή παρουσιάστε σε µέλη της Οµάδας σας στοιχεία για κάποιο ζώο του δάσους που εντάσσεται σε κατηγορία κινδύνου. 25
Παίζω και ερευνώ 16. Ο κύκλος του νερού Πραγµατοποιήστε το παρακάτω πείραµα για να κατανοήσετε καλύτερα τον κύκλο του νερού. Υλικά: 1 µεγάλο διαφανές γυάλινο δοχείο νερό 1 µικρό ποτήρι πλαστική µεµβράνη σελοτέιπ ιαδικασία: 1. Τοποθετήστε στο κέντρο του µεγάλου γυάλινου δοχείου το µικρό ποτήρι. 2. Ρίξτε νερό στο µεγάλο γυάλινο δοχείο (ως 1/3 περίπου) προσέχοντας να µην µπει νερό µέσα στο µικρό ποτήρι. 3. Σκεπάστε το µεγάλο δοχείο µε την πλαστική µεµβράνη και σφραγίστε το µε σελοτέιπ. 4. Τοποθετήστε το σε µέρος που να το βλέπει ο ήλιος και αφήστε το για αρκετή ώρα. 5. Παρακολουθήστε και συζητήστε πώς βρέθηκε νερό µέσα στο µικρό ποτήρι. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτηµα) 17. Πρόσωπο µε πρόσωπο µε τη θαλάσσια ρύπανση Η ρύπανση είναι από τα µεγαλύτερα προβλήµατα που ταλαιπωρούν το θαλάσσιο περιβάλλον. Αρκετά συχνά θεωρούµε πως δεν υπάρχει, καθώς δεν βλέπουµε τι συµβαίνει κάτω από την επιφάνεια. Παίξτε το παρακάτω παιχνίδι και θα βρεθείτε πρόσωπο µε πρόσωπο µε τη θαλάσσια ρύπανση. 26
Υλικά: 1 φουσκωτή µπάλα παραλίας βέλκρο (σκριτς σκρατς) µαρκαδόρος χαρτί φωτογραφίες που απεικονίζουν αντικείµενα ή επιπτώσεις της θαλάσσιας ρύπανσης ιαδικασία: 1. Κολλήστε κοµµάτια βέλκρο πάνω στη µπάλα και στο πίσω µέρος των φωτογραφιών. 2. Τοποθετήστε τις φωτογραφίες στη µπάλα. 3. Καθίστε σε κύκλο και πετάξτε τη µπάλα ο ένας στον άλλον. 4. Ο καθένας από εσάς θα πρέπει να κρατήσει τη φωτογραφία που βρέθηκε µπροστά του όταν έπιασε την µπάλα και να κουβεντιάσει µε τους συµµαθητές του για το αντικείµενο, τους κινδύνους που εγκυµονεί η παρουσία του στο θαλάσσιο περιβάλλον, ή πώς προέκυψε το πρόβληµα της φωτογραφίας. Εναλλακτικά γράψτε µε τον µαρκαδόρο στο χαρτί λέξεις που θέλετε να εντάξετε στο παιχνίδι και κολλήστε τις στην µπάλα. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτηµα) 18. Η µεσοστιχίδα του περιβάλλοντος Νέα δραστηριότητα Λύστε την παρακάτω µεσοστιχίδα και δηµιουργήστε τις δικές σας για θέµατα που αφορούν το περιβάλλον. 1. _ Π _ 2. Ε _ 3. Ρ _ 4. _ Ι _ 5. Β _ 6. _ Α 7. Λ 8. _ Λ 9. Ο 10. _ Ν (Προς Εκπαιδευτικούς: Η λύση της µεσοστιχίδας βρίσκεται στο παράρτηµα) 1. Αέρια του.. - υπεύθυνα για την κλιµατική αλλαγή 2. Για την παραγωγή της καταναλώνουµε τους πόρους της Γης 3. Πολύτιµο για τη ζωή αγαθό 4. Φάρµακο που παίρνουµε από τη θάλασσα 5. Είναι η λίµνη Κερκίνη και το έλτα του Έβρου 6. Υγρά απόβλητα 7. Θαλάσσιο θηλαστικό µε υψηλό δείκτη νοηµοσύνης 8. Μορφή ενέργειας φιλική προς το περιβάλλον 9. Το 50% προέρχεται από τη στεριά και το υπόλοιπο από τη θάλασσα 10. Μας προστατεύει από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία 27
19. Καθαρισµός της θάλασσας από πετρελαιοκηλίδα ιαρροή πετρελαίου στη θάλασσα έχει δυσµενείς επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστηµα. Οι πετρελαιοκηλίδες είναι πολύ δύσκολο να αντιµετωπιστούν κάτι που µπορείτε και οι ίδιοι να συνειδητοποιήσετε αν κάνετε το παρακάτω πείραµα. Υλικά: 1 βαθύ πιάτο νερό 1 κουταλιά λάδι βαµβάκι χαρτοπετσέτα σταγονόµετρο κουτάλι ιαδικασία: 1. Ρίξτε σε ένα πιάτο µε νερό (αντιπροσωπεύει τη θάλασσα) µια κουταλιά λάδι (αντιπροσωπεύει την πετρελαιοκηλίδα) και ανακατέψτε ελαφρά (όπως κάνουν τα κύµατα και ο αέρας). Προαιρετικά µπορείτε να βάλετε άµµο, πέτρες και άλλα αντικείµενα που συναντά κάποιος σε µία ακτή. 2. Προσπαθήστε να διαχωρίσετε το λάδι από νερό (αποµάκρυνση της πετρελαιοκηλίδας) Χρησιµοποιήστε βαµβάκι, χαρτοπετσέτες, σταγονόµετρο και κουτάλι. 3. Συζητήστε τις συνέπειες µιας πετρελαιοκηλίδας σε ένα θαλάσσιο οικοσύστηµα. 28 20. Αφαλάτωση θαλασσινού νερού Είναι δυνατόν να αφαιρέσουµε το αλάτι από το νερό; Όπως µαθαίνετε στο σχολείο, το θαλασσινό νερό δεν είναι ασφαλές για κατανάλωση. Ωστόσο, είναι δυνατόν µέσα από τη διαδικασία της αφαλάτωσής του, να παραχθεί πόσιµο νερό. Αυτή είναι µια ιδιαίτερα γνωστή µέθοδος σε περιοχές που αντιµετωπίζουν το πρόβληµα της έλλειψης του πόσιµου νερού. Η πραγµατοποίηση του παρακάτω πειράµατος είναι γρήγορη, η πραγµατική διαδικασία όµως της αφαλάτωσης του νερού µπορεί να διαρκέσει αρκετές ώρες.
Υλικά: 1 κατσαρόλα µε καπάκι νερό βρύσης αλάτι 1 κουτάλι 1 γυάλινο ποτήρι Νέα δραστηριότητα ιαδικασία: 1. Τοποθετήστε το καπάκι της κατσαρόλας στο ψυγείο. 2. Βάλτε µέσα στην κατσαρόλα νερό βρύσης. 3. Προσθέστε αλάτι στην κατσαρόλα µε το νερό. 4. Ανακατέψτε το µίγµα για να διαλυθεί το αλάτι µέσα στο νερό. 5. οκιµάστε λίγο από το νερό και πείτε στην οµάδα σας τι διαπιστώσατε. 6. Στη συνέχεια βάλτε την κατσαρόλα πάνω στο µάτι της κουζίνας για να ζεσταθεί. 7. Μόλις αρχίσει να βράζει και να βγάζει ατµούς, τοποθετήστε το καπάκι της, που προηγουµένως βρισκόταν στο ψυγείο. 8. Μόλις σχηµατιστούν οι πρώτες σταγόνες στο καπάκι αφαιρέστε το από την κατσαρόλα και τοποθετήστε το πάνω από ένα καθαρό ποτήρι. 9. Μαζέψτε στο ποτήρι τις σταγόνες και δοκιµάστε το νερό. 10. Παρατηρήστε τον πάτο της κατσαρόλας. 21. Άµα θάψω τα σκουπίδια µου εξαφανίζονται; Έχετε αναρωτηθεί τι γίνονται τα σκουπίδια από τη στιγµή που φεύγουν από το σπίτι σας και πάνε στους Χώρους Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων; Θάβοντας τα απορρίµµατα µας στο έδαφος αυτά εξαφανίζονται; Κάντε το παρακάτω πείραµα, σχολιάστε µε τον Εθελοντή Εκπαιδευτικό τα ευρήµατα σας και στείλτε µας µια αναφορά των αποτελεσµάτων και των συµπερασµάτων σας. 29
Υλικά: Σκουπίδια ιαδικασία: 1. Συλλέξτε διάφορα είδη σκουπιδιών, όπως ένα πλαστικό µπουκάλι, ένα αλουµινένιο κουτάκι αναψυκτικού, µια εφηµερίδα, φλούδες από φρούτα, κ.α. 2. Θάψτε τα σκουπίδια στον κήπο του σχολείου ή σε γλάστρες. 3. Ποτίζετε τα σκουπίδια σας κάθε δεύτερη µέρα για να επισπεύσετε την αποσύνθεσή τους. 4. Ξεθάψτε τα µετά από περίπου µια βδοµάδα. 5. Τι έχει συµβεί; Σε τι κατάσταση είναι κάθε ένα από τα υλικά που θάφτηκαν; (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτηµα) 22. Το φαινόµενο Ελ Νίνιο Στο συγκεκριµένο φαινόµενο αποδίδονται ως συνέπειες ακραία καιρικά φαινόµενα σε όλον τον κόσµο, αλλά κυρίως στις περιοχές γύρω από τον Ειρηνικό, όπως ξηρασίες, βροχοπτώσεις, πυρκαγιές και τροπικοί κυκλώνες. Νέα δραστηριότητα Τα ακραία καιρικά φαινόµενα που συνδέονται µε το Ελ Νίνιο συνοδεύονται µερικές φορές από φυσικές καταστροφές και γι αυτό γίνεται προσπάθεια να κατανοηθεί και να προβλεφθεί. Υλικά: 1 µεγάλο γυάλινο πυρέξ κόκκινο & µπλε χρώµα ζαχαροπλαστικής µια κανάτα νερό 30
ένα χωνί ένα πιστολάκι για τα µαλλιά ή ένα ανεµιστηράκι k ιαδικασία: 1. Γεµίστε µέχρι τη µέση το πυρέξ µε πολύ ζεστό νερό και ρίξτε µέσα το κόκκινο χρώµα ζαχαροπλαστικής. 2. Ανακατέψτε µε προσοχή. 3. Βάλτε στην κανάτα πολύ παγωµένο νερό και ρίξτε το µπλε χρώµα ζαχαροπλαστικής. 4. Ανακατέψτε µε προσοχή. 5. Χρησιµοποιώντας το χωνί και βυθίζοντας το να φτάσει στον πάτο του πυρέξ ρίξτε µε προσοχή το κρύο µπλε νερό. 6. Παρατηρήστε ότι τα διαφορετικά χρώµατα νερών δεν αναµειγνύονται. Αυτή η κατάσταση των νερών αντιπροσωπεύει το φαινόµενο Ελ Νίνιο, όπου τα ζεστά ρεύµατα, δεν επιτρέπουν στα πιο κρύα να αναδυθούν στην επιφάνεια. 7. Για µια αντιπροσωπευτική εικόνα της φυσιολογικής κατάστασης των ωκεανών, βάλτε το πιστολάκι ή τον ανεµιστήρα σε λειτουργία και δηµιουργήστε ένα ρεύµα στην επιφάνεια του νερού. 8. Παρατηρήστε το στρώµα ζεστού νερού να µετακινείτε στην άκρη του πυρέξ και στη θέση του να ανεβαίνει το στρώµα του κρύου νερού. Παρατηρήστε την κλίση, που έχει δηµιουργηθεί µεταξύ ζεστού και κρύου στρώµατος του νερού. 9. Σταµατήστε το πιστολάκι ή τον ανεµιστήρα και παρατηρήστε αν τα στρώµατα νερού επιστρέφουν στις συνθήκες του Ελ Νίνιο. (Προς Εκπαιδευτικούς: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπετε παράρτηµα) 23. Ωκεανοί και κλιµατική αλλαγή Κάντε το παρακάτω πείραµα για να καταλάβετε πως αν ανέβει η θερµοκρασία των ωκεανών η κλιµατική αλλαγή θα συµβεί γρηγορότερα. 31