Θέμα: Μονομελή και συλλογικά όργανα διοίκησης & ο ρόλος των αντιπρυτάνεων στο νέο νομικό πλαίσιο λειτουργίας των Πανεπιστημίων

2 Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΑΝΤΙΠΡΥΤΑΝΕΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ & ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ (Πανεπιστήμιο Πατρών 29/11/2012) Θέμα: Μονομελή και συλλογικά όργανα διοίκησης & ο ρόλος των αντιπρυτάνεων στο νέο νομικό πλαίσιο λειτουργίας των Πανεπιστημίων 1. Η Σύγκλητος η οποία στο προ του ν.4009/11 νομικό καθεστώς αποτελεί το ανώτατο όργανο διοίκησης του πανεπιστημίου, και είναι ταυτόχρονα συλλογικό όργανό του στο οποίο εκπροσωπούνται όλες οι κατηγορίες μελών του ιδρύματος, στο νέο νομικό πλαίσιο που θεσμοθετείται με τον ν.4009/11 και τον ν.4076/12 είναι εμφανώς αποδυναμωμένη (α) από πλευράς εκπροσώπησης της κοινότητας σε αυτήν και (β) από πλευράς αρμοδιοτήτων της που περνούν πλέον στο Συμβούλιο. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής: Για το (α): Δεν εκπροσωπούνται όλα τα τμήματα (ν.4076/12, άρθρο 2 παρ.10), δεν εκπροσωπείται το ΔΕΠ (καθηγητές), δεν εκπροσωπούνται οι άλλες κατηγορίες προσωπικού παρά μόνο όταν συζητούνται θέματα που τις αφορούν, και η εκπροσώπηση των φοιτητών είναι ελαχιστοποιημένη και πρακτικά ανέφικτο να υπάρξει (ν.4009/11, άρθρο 8 παρ.19(δ) & 19(ε)). Για το (β): Οι βασικές αρμοδιότητες της Συγκλήτου στο άρθρο 2, παρ.2(β) του ν.2083/92 υπ αριθμ. I, II, III, IV, V, VIII, IX, με το ν.4009/11 έχουν εκχωρηθεί πλέον στο συμβούλιο του ιδρύματος βάσει του άρθρου 8, παρ.10β, 10α & 10στ & 10θ, 10ε, 18ιζ & άρθρο 7παρ.6 όπως ισχύει, 10γ & 10δ, 10ζ, 10η & άρθρο 58 παρ.1α, 8β, 8δ, 8στ, 9 αντίστοιχα). Σημείωση: Πολλές ακόμα άλλες νέες ουσιώδεις αρμοδιότητες έχουν εκχωρηθεί στο συμβούλιο, οι οποίες στο προηγούμενο νομικό πλαίσιο ανήκουν, ή θα ανήκαν στην σύγκλητο εφ όσον αυτή ήταν το ανώτερο διοικητικό όργανο του ιδρύματος, π.χ. - η απόφαση κατάργησης ή μη του ΕΛΚΕ ν.4009/11, άρθρο 80 παρ.17β σε συνδυασμό και με το άρθρο 58 παρ.1α. - ο καθορισμός του εσωτερικού συστήματος διασφάλισης της ποιότητας του ιδρύματος και ο ορισμός της ΜΟΔΙΠ: ν.4009/11, άρθρο 13 παρ.3 & άρθρο 14 παρ.2. - ο ορισμός ή μη διδάκτρων και το ύψος τους για ΠΜΣ: ν.4009/11, άρθρο 8 παρ.10ιγ. - η ΓΣ του ΝΠΙΔ που προβλέπεται με το ν.4009/11 άρθρο 58: ν.4009/11, άρθρο 58 παρ.9 Οι αρμοδιότητες της Συγκλήτου περιορίζονται κατά κύριο λόγο: - Στην έγκριση προγραμμάτων και κανονισμών σπουδών (ν.4009/11 άρθρο 8 παρ.20δ, 20στ-20ι), και στην έγκριση των μητρώων εκλεκτόρων (ν.4009/11 άρθρο 8 παρ.20ε). - Στην διατύπωση γνώμης και όχι της πιο ισχυρής συνθήκης της σύμφωνης γνώμης 1 προς τα κατ εξοχήν αποφασιστικά όργανα του ιδρύματος, δηλ. τον Πρύτανη και το συμβούλιο του ιδρύματος (ν.4009/11 άρθρο 8 παρ.20ια - 20ιστ). Σε κρίσιμες περιπτώσεις υπάρχει σύγχυση αρμοδιοτήτων των ανωτέρω οργάνων και της Συγκλήτου, π.χ.: - Η χάραξη της πολιτικής διασφάλισης ποιότητας στην εκπαιδευτική και ερευνητική διαδικασία: βλ. ν.4009/11, άρθρο 20 παρ.(β) για την Σύγκλητο, και ν.4009/11, άρθρο 13 παρ.3 για το συμβούλιο. - Η έγκριση για την εκτέλεση των χρηματοδοτούμενων έργων που διαχειρίζεται το ΝΠΙΔ που προβλέπεται με το ν.4009/11, άρθρο 59: βλ. ν.4009/11, άρθρο 20 παρ.(γ) για την Σύγκλητο, και ν.4009/11, άρθρο 58 παρ.4(α) για το συμβούλιο. 2. Στην λειτουργία των δύο βασικών αποφασιστικών οργάνων του ιδρύματος, δηλ. τον Πρύτανη και το συμβούλιο του ιδρύματος, εμφανίζεται μία διαρχία, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις δεν υπάρχει ρητή πρόβλεψη πώς αντιμετωπίζεται η τυχόν διαφωνία μεταξύ των δύο οργάνων. Π.χ. 1 Με εξαίρεση τον εσωτερικό κανονισμό του ιδρύματος. 1

- Ο ορισμός και η εκχώρηση αρμοδιοτήτων Αναπληρωτών Πρύτανη: ν.4009/11, άρθρο 8 παρ.17. - Η κατάρτιση του Οργανισμού του ιδρύματος: ν.4009/11, άρθρο 5 παρ.1 & άρθρο 8 παρ.18(ε). - Η οργάνωση και κατάργηση «προγραμμάτων σπουδών» (που βάσει του ν.4076/11 άρθρο 4 παρ.4 εννοούνται «Τμήματα»): ν.4009/11 άρθρο 8 παρ.18ιζ, σε συνδυασμό με άρθρο 7 παρ.6 όπως τροποποιήθηκε με το ν.4076/12, άρθρο 1 παρ.4. Σημείωση: Στο προηγούμενο νομικό καθεστώς, η Σύγκλητος είναι το ανώτατο όργανο διοίκησης του ιδρύματος με την έννοια ότι διαθέτει όλες τις βασικές γενικές αρμοδιότητες για την οργάνωση, λειτουργία και ανάπτυξη του ιδρύματος (ν.1268/82, άρθρο 11 και ν.2083/92, άρθρο 2), σε συνδυασμό με το ότι κατέχει το «τεκμήριο της γενικής αρμοδιότητας» βάσει των ν.1268/82 άρθρο 11 παρ.1(γ), ν.2083/92 άρθρο 2 παρ.2(β).χιχ και ν.2188/94, άρθρο 1 παρ.1(α). Με τις τελευταίες αυτές διατάξεις, η Σύγκλητος έχει όσες αρμοδιότητες δεν αναθέτει ο νόμος ειδικώς σε άλλα όργανα και μπορεί να αναθέτει αρμοδιότητες στο Πρυτανικό Συμβούλιο, ή σε οποιοδήποτε άλλο όργανο του ιδρύματος. Αυτό δεν συμβαίνει στο νέο νομικό πλαίσιο, παρ ότι η Σύγκλητος διατηρεί όσες αρμοδιότητες δεν έχουν δοθεί σε άλλα όργανα (ν.4076/12, άρθρο 2 παρ.9), και τούτο διότι οι βασικές γενικές αρμοδιότητες για την οργάνωση, λειτουργία και ανάπτυξη του ιδρύματος έχουν εκχωρηθεί, είτε στο συμβούλιο, είτε στον Πρύτανη. 3. Σύμφωνα με το ν.4009/11 άρθρο 81 παρ.3 & 9, το Πρυτανικό Συμβούλιο καταργείται. Είναι επίσης γνωστό από την 30ετή ακαδημαϊκή και διοικητική λειτουργία των πανεπιστημίων, ότι το Πρυτανικό Συμβούλιο αποτέλεσε αιρετό, συλλογικό και ταυτόχρονα ευέλικτο αποφασιστικό όργανο, με σημαντική επιτυχία ως θεσμός για την αποτελεσματική λειτουργία των ιδρυμάτων, κατά κύριο λόγο στην διαχείριση της πολύπλευρης και συχνά δύσκολης καθημερινότητας των ιδρυμάτων. Στο νέο νομικό πλαίσιο, στην θέση του οργάνου αυτού, δεν προβλέπεται άλλο συλλογικό όργανο, αλλά μονάχα το «άθροισμα» από μονομελή όργανα διοίκησης συγκεκριμένα ο Πρύτανης και στο βαθμό που θα ορίζονται και οι Αναπληρωτές (του) Πρύτανη με όποιες αρμοδιότητες τους έχουν εκχωρηθεί. Το πλαίσιο αυτό έχει σοβαρά μειονεκτήματα για την αποτελεσματικότερη και αρτιότερη λειτουργία των ιδρυμάτων για τους εξής λόγους: (α) Το βάρος, αλλά και η αρτιότητα των αποφάσεων που λαμβανόταν από ένα ευέλικτο, ολιγομελές συλλογικό όργανο, περνά σε μονομελή όργανα, που εκ του γεγονότος αυτού δεν έχουν θεσμικά το πλεονέκτημα της διαβούλευσης στην λήψη των αποφάσεων και ως εκ τούτου στην βελτιστοποίησή τους. (β) Οι Αναπληρωτές (του) Πρύτανη ως θεσμός έχουν ουσιώδεις διαφορές από τους Αντιπρυτάνεις που συνιστούσαν - μαζί με τον Πρύτανη - τον βασικό κορμό και την πλειοψηφία του Πρυτανικού Συμβουλίου. Το θέμα αυτό αναπτύσσεται λεπτομερώς στο Παράρτημα, αλλά τα βασικά σημεία είναι: Οι Αντιπρυτάνεις είναι μονομελή όργανα, θεσμοθετημένα και ονομασμένα με νόμο και αρμοδιότητες που τους έχουν ανατεθεί από συλλογικό όργανο (το Πρυτανικό Συμβούλιο), εκλεγμένα από κοινού με τον Πρύτανη από το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας και είναι μέλη της Συγκλήτου. Κατά συνέπεια, έχουν ευρεία και στέρεη νομιμοποίηση για την λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο του Πρυτανικού Συμβουλίου και των αρμοδιοτήτων που τους έχουν ανατεθεί. Αντίθετα, οι Αναπληρωτές (του) Πρύτανη είναι μονομελή όργανα τα οποία, υπάρχουν στο βαθμό που κατ αρχήν η ύπαρξή τους (ως αριθμός) προβλέπεται από τον Οργανισμό του Ιδρύματος, (δι)ορίζονται από τον Πρύτανη που τους εκχωρεί αρμοδιότητες και στο βαθμό που ο ορισμός τους και οι αρμοδιότητές τους εγκριθούν από το συμβούλιο του ιδρύματος. Κατά συνέπεια, δεν έχουν θητεία, αλλά αντίθετα, μπορεί να παυθούν ή να περιοριστούν οι αρμοδιότητές τους, από τον Πρύτανη με μερική ή ολική ανάκληση της σχετικής απόφασής του. Επιπλέον, δεν είναι μέλη της Συγκλήτου. 4. Σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις του ν.4076/12, άρθρο 12, από 1/1/13 προβλέπεται μία καθολική μεταβολή στην διοικητική λειτουργία των πανεπιστημίων, σύμφωνα με την οποία: (α) Δεν υφίσταται Πρυτανικό Συμβούλιο για την διαχείριση της καθημερινότητας των ιδρυμάτων. (β) Δεν είναι σαφές αν θα υπάρχει δυνατότητα αμέσως μετά την 1/1/13 ορισμού Αναπληρωτών του 2

Πρύτανη, αφ ενός μεν διότι ενδέχεται να μην έχει ολοκληρωθεί η συγκρότηση των συμβουλίων των ιδρυμάτων με διαπιστωτική πράξη του Υπουργού Παιδείας (ν.4009/11, άρθρο 8 παρ.14), αφ ετέρου δε διότι ο αριθμός τους (πρέπει να) προβλέπεται στον Οργανισμό των ιδρυμάτων, που αυτή την στιγμή δεν υπάρχουν, ούτε και αναμένεται να υπάρξει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα «Πρότυπος Οργανισμός» σύμφωνα με το ν.4009/11, άρθρο 5 παρ.3. (γ) Η Σύγκλητος αλλάζει ριζικά σύνθεση, υφιστάμενη σημαντική συρρίκνωση, δεδομένων των όσων αναφέρονται στην 1 πιο πάνω, που επί πλέον απαιτεί αποφάσεις του Πρύτανη για την εκπροσώπηση των Τμημάτων σε αυτήν (ν.4076/12, άρθρο 2 παρ.10). (δ) Σε πολλά Τμήματα και Σχολές απαιτείται η εκλογή Προέδρων, Κοσμητόρων και Διευθυντών Τομέων σύμφωνα με το νέο νομικό πλαίσιο, ενώ μένουν ακόμα σοβαρά κενά για την εφαρμογή της νομοθεσίας, αλλά και για την ύπαρξη των προϋποθέσεων για τις εκλογές αυτές: Π.χ. δεν έχει εκδοθεί η προβλεπόμενη ΥΑ (ν.4076/12, άρθρο 4 παρ.6) για τις εκλογές των Οργάνων, ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η συγκρότηση σε σώμα των συμβουλίων των ιδρυμάτων, ώστε να μπορεί να υλοποιηθούν τα προβλεπόμενα για την εκλογή κοσμήτορα (ν.4009/11 άρθρο 9 σε συνδυασμό με το ν.4076/12, άρθρο 3). Τα παραπάνω συμβαίνουν μεσούντος του ακαδημαϊκού έτους, γεγονός που επιδεινώνει την κατά το δυνατόν ομαλή λειτουργία των πανεπιστημίων. 5. Λόγω των ανωτέρω εκτεθέντων στις 1-4, θα πρέπει να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση, ώστε: (α) Να αποκατασταθεί η ευρεία εκπροσώπηση της πανεπιστημιακής κοινότητας στην Σύγκλητο, τουλάχιστον με την συμμετοχή όλων των ακαδημαϊκών τμημάτων κάθε ιδρύματος. (β) Να επαναφερθεί ο επιτυχημένος θεσμός του Πρυτανικού Συμβουλίου ως συλλογικού, αιρετού, ολιγομελούς και ευέλικτου αποφασιστικού οργάνου, με αρμοδιότητες ανάλογες εκείνων που διέθετε στο προϊσχύον νομικό καθεστώς. (γ) Οι «Αναπληρωτές Πρύτανη» να είναι αιρετά μονομελή όργανα διοίκησης, με δικαίωμα ψήφου στη Σύγκλητο, εκλεγόμενα ενιαία μαζί με τον Πρύτανη και με αρμοδιότητες εκχωρούμενες από το Πρυτανικό Συμβούλιο. Επιπροσθέτως για τα μονομελή όργανα διοίκησης (κοσμήτορες, πρόεδροι και διευθυντές τομέων) που δεν θα έχουν γίνει εκλογές μέχρι 31-12-12, τα ήδη υπηρετούντα όργανα αυτονοήτως συνεχίζουν την θητεία τους μέχρι εκλογής των νέων, στο πλαίσιο της συνέχειας της διοίκησης, για να αποφευχθούν έτσι πρόσθετες δυσλειτουργίες. 3

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Σχόλια σε σχέση με τον θεσμό του Αντιπρύτανη και τον θεσμό του Αναπληρωτή Πρύτανη 1. Ο θεσμός του Αντιπρύτανη Οι βασικές νομικές διατάξεις με τις οποίες ορίστηκε ο θεσμός του Αντιπρύτανη είναι οι ακόλουθες: (i) ν.1268/82, άρθρο 11 παρ.1(ζ) και άρθρο 12 παρ.1 (ii) ν.2083/92, άρθρο 3 παρ.1(α) και 1(στ).VIII (iii) ν.3027/02, άρθρο 3 παρ.3(α) Με τις ανωτέρω διατάξεις, οι δύο Αντιπρυτάνεις (α) Είναι κατονομασμένοι (όπως και ο Πρύτανης). (β) Έχουν αρμοδιότητες που καθορίζονται από το Πρυτανικό Συμβούλιο, που αποτελεί συλλογικό όργανο του πανεπιστημίου. (γ) Εκλέγονται από το σύνολο της Πανεπιστημιακής Κοινότητας. (δ) Εκλέγονται σε ισότιμη βάση με τον Πρύτανη (με ενιαίο ψηφοδέλτιο) και παρ ότι ιεραρχικά ο Πρύτανης είναι προϊστάμενός τους, ως αιρετά όργανα διοίκησης του Πανεπιστημίου και μάλοστα εκλεγόμενα από το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας, έχουν όλοι την ίδια νομιμοποίηση. Για τον τρίτο Αντιπρύτανη ισχύουν τα (β)-(δ) ανωτέρω, και ορίζεται τούτος υποχρεωτικά για όσα πανεπιστήμια έχουν περισσότερα από 20 τμήματα, ή είναι γεωγραφικά κατανεμημένα σε περισσότερα από 3 μέρη, ενώ για τα υπόλοιπα ορίζεται άπαξ με ΥΑ μετά από σχετική απόφαση της Συγκλήτου του ιδρύματος, που αποτελεί το ανώτατο και συλλογικό ταυτόχρονα όργανο διοίκησης του ιδρύματος. Επιπροσθέτως, οι αντιπρυτάνεις είναι μέλη της Συγκλήτου (ν.1268/82, άρθρο 11 παρ.1(β)) και ως αιρετά όργανα, έχουν θητεία (ν.1268/82, άρθρο 12 παρ.2 & ν.3443/06, άρθρο 9 παρ.1(α)). 2. Ο θεσμός του Αναπληρωτή (του) πρύτανη Η νομική διάταξη βάσει της οποίας ορίστηκε ο θεσμός του Αναπληρωτή (του) Πρύτανη είναι η ακόλουθη: ν.4009/11, άρθρο 8 παρ.17 Με την διάταξη αυτή μπορεί να ορίζονται Αναπληρωτές (του) Πρύτανη από τον Πρύτανη μετά από έγκριση του Συμβουλίου. Η έγκριση αυτή αφορά τόσο στο πρόσωπο που προτείνει ο Πρύτανης, όσο και στις αρμοδιότητες που του εκχωρεί: «Ο Πρύτανης ορίζει, για την υποβοήθηση του έργου του, αναπληρωτές πρύτανη, στους οποίους μεταβιβάζει συγκεκριμένες αρμοδιότητές του, με απόφασή του που εγκρίνεται από το Συμβούλιο.... Ο αριθμός των αναπληρωτών πρύτανη καθορίζεται στον Οργανισμό του ιδρύματος». Βάσει των ανωτέρω Οι Αναπληρωτές (του) Πρύτανη (α) Μπορεί και να μην υπάρχουν, αν στον Οργανισμό αποφασιστεί διαφορετικά. (β) Δεν εκλέγονται, αλλά (δι)ορίζονται από τον Πρύτανη και ως πρόσωπα και ως προς τις αρμοδιότητες που έχουν, και αφού δοθεί προς τούτο έγκριση από το Συμβούλιο. (γ) Με την παρ. 19 του άρθρου 8 του ν.4009/11 (όπως τροποποιήθηκε με τον ν.4076/12, άρθρο 2 παρ.10) δεν είναι μέλη της Συγκλήτου (αλλά παρίστανται χωρίς δικαίωμα ψήφου). (δ) Δεν έχουν θητεία, αλλά αντιθέτως μπορεί να παυθούν ή να τους αφαιρεθούν αρμοδιότητες από το όργανο που τους όρισε (τον πρύτανη, ενδεχομένως(;) μετά από γνώμη του Συμβουλίου). Σημείωση: Από την γραμματική διατύπωση της παρ. 19 του άρθρου 8 του ν.4009/11 γίνεται φανερή και η πρόθεση του νομοθέτη να μην υπάρξει ως θεσμός ο «Αναπληρωτής Πρύτανης», αλλά ο «Αναπληρωτής του Πρύτανη», γεγονός που σηματοδοτεί το νέο αυτό μονομελές όργανο ως αντικαταστάτη του Πρύτανη, και όχι ως αυτοδύναμο μονομελές όργανο το οποίο έχει αρμοδιότητες που του έχουν εκχωρηθεί από τον νόμο και των οποίων η λεπτομερής περιγραφή γίνεται με απόφαση συλλογικού οργάνου (όπως το πρυτανικό συμβούλιο στην περίπτωση των αντιπρυτάνεων). 3. Μεταβατικές διατάξεις 4

Βάσει του ν.4076/12, άρθρο 12, παρ.1 & 2, η θητεία των μονομελών οργάνων - άρα και των αντιπρυτάνεων που δεν έληγε την 31 η /8/12 σύμφωνα με το νομοθετικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον χρόνο εκλογής τους, ολοκληρώνεται σύμφωνα με το νομοθετικό καθεστώς αυτό. Με τις ίδιες διατάξεις όμως, αποσαφηνίζεται ότι οι αρμοδιότητες των οργάνων αυτών «διαμορφώνονται όπως ορίζει ο ν.4009/11 τροποποιούμενος με τον παρόντα νόμο». Αφού όμως ο θεσμός του αντιπρύτανη καταργείται με τον ν.4009/11 και δεν επαναφέρεται με τον ν.4076/12, είναι σαφές ότι η θητεία αυτή παραμένει κενή περιεχομένου, δεδομένου μάλιστα ότι o ν.4009/11 καταργεί το Πρυτανικό Συμβούλιο ως συλλογικό όργανο του Ιδρύματος. Το πιθανό συμπέρασμα που μπορεί να συναχθεί από το 2 ο & 3 ο εδάφιο της παρ.2 του άρθρου 12 του ν.4076/12, το οποίο υιοθετεί και ο γ.γ. του Υπουργείου Παιδείας στην σχετική εγκύκλιό του (Φ.122.1/759/109090/Β2/18-9-12), ότι από 1/1/13, ο Πρύτανης - του οποίου η θητεία με τις ίδιες διατάξεις παρατείνεται για το ίδιο διάστημα με εκείνο των αντιπρυτάνεων μπορεί να ορίσει αναπληρωτές πρύτανη τους νυν υπηρετούντες αντιπρυτάνεις, δεν είναι ικανοποιητικό για δύο λόγους: (α) Πρόκειται για ερμηνεία του νόμου και όχι για ρητή διάταξή του, και κυριότερο, (β) από τις ανωτέρω παραγράφους 1 και 2 καθίσταται σαφές ότι υπάρχει τεράστια διαφορά στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τους δύο αυτούς διαφορετικούς θεσμούς, η οποία εστιάζεται στις ακόλουθες δύο ουσιώδεις διαφορές Σε αντίθεση με τον Αντιπρύτανη, ο Αναπληρωτής (του) Πρύτανη: - Δεν εκλέγεται από την Πανεπιστημιακή Κοινότητα, αλλά διορίζεται από τον Πρύτανη μετά από έγκριση του Συμβουλίου του Ιδρύματος (άρθρο 8, παρ. 17 του ν.4009/11). - Δεν είναι μέλος της Συγκλήτου, αλλά μπορεί απλώς να συμμετέχει χωρίς δικαίωμα ψήφου (άρθρο 8, παρ. 19 του ν.4009/11). 5