ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Κ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Κ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ: ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ- ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΩΝ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΚΑΗ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΖ: ΣΟ ΣΔΛΟ ΣΩΝ ΓΗΚΑΗΩΜΑΣΩΝ; Δπηβιέπσλ: Παπαγεσξγίνπ Γηώξγνο πνπδάζηξηα: Καηζαξή Νηθνιέηηα ΑΘΖΝΑ - 2010

Πεξίιεςε Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη σο αληηθείκελν ηε δηεξεχλεζε ηεο εθαξκνγήο ή φρη ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ, πνπ πξνβιέπνληαη απφ ην λφκν, γηα ηνπο κεηαλάζηεο ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηελ έξεπλα απηή είλαη ε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο θαη ησλ εθζέζεσλ ησλ αξκφδησλ θνξέσλ γηα ηελ απαζρφιεζε θαζψο θαη ε δηεμαγσγή πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ κε ηα αξκφδηα επί ηνπ ζέκαηνο ζηειέρε ηεο Γηνίθεζεο, θνξέσλ ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηεο ΓΔΔ. Σν θείκελν ηεο εξγαζίαο δνκείηαη κε ηελ παξνπζίαζε αξρηθά ησλ λνκηθψλ θεηκέλσλ θαη θαηφπηλ ηεο πξαγκαηηθήο εθαξκνγήο ησλ θαηεπζχλζεσλ πνπ απηά πξνηείλνπλ. Ζ εξγαζία μεθηλά κε ηελ παξάζεζε ηνπ γεληθνχ πιαηζίνπ ζην νπνίν δηακνξθψζεθε ε λννηξνπία γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηα επξσπατθά ζεζκηθά φξγαλα. Έπεηηα παξνπζηάδεηαη ε λννηξνπία απηή, φπσο απνηππψλεηαη ζηα επξσπατθά θείκελα θαη ηηο πξσηνβνπιίεο ηεο Δπξψπεο. ε δεχηεξν επίπεδν παξαηίζεληαη νη πνιηηηθέο ηεο Διιάδαο, φπσο πξνθχπηνπλ απφ ηηο πξσηνβνπιίεο ηεο ρψξαο θαη ηελ επηξξνή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δ.Δ.). Γηα ην ιφγν απηφ παξνπζηάδνπκε ηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΔΓΑ), ηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε (ΔΓΔλ), ηα Δζληθά Πξνγξάκκαηα Μεηαξξχζκηζεο (ΔΠΜ), ηηο θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο πνπ πηνζέηεζε ε Διιάδα, ηε λνκνζεζία γηα ηνπο κεηαλάζηεο θαη ηελ ελζσκάησζε ησλ επξσπατθψλ θεηκέλσλ, κέζσ Πξνεδξηθψλ Γηαηαγκάησλ (Π.Γ.). Αθνχ παξνπζηάζηεθαλ νη πξνζέζεηο ηνπ λνκνζέηε, επηρεηξήζεθε ε δηεξεχλεζε ηνπ βαζκνχ εθαξκνγήο απηψλ ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο. ε ηειεπηαίν ζηάδην δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο πξνηάζεηο βειηίσζεο γηα ηελ απξφζθνπηε εμάζθεζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ εμέρνπζαο ζεκαζίαο είλαη ε πνηνηηθή ελίζρπζε ησλ ειεγθηηθψλ κεραληζκψλ ηνπ θξάηνπο. Ζ έξεπλα κάο νδήγεζε ζην ζπκπέξαζκα φηη ε πξαθηηθή εθαξκνγή ησλ δηθαησκάησλ αληηκεησπίδεη δπζρέξεηεο. Οη κεηαλάζηεο ζηνλ εξγαζηαθφ ηνπο βίν δελ απνιακβάλνπλ ηα δηθαηψκαηα πνπ ηνπο αλαγλσξίδεη ε ειιεληθή πνιηηεία. Μάιηζηα κηα θαηεγνξία πνπ ρξήδεη άκεζεο πξνζνρήο γηα ηα εξγαζηαθά ηεο δηθαηψκαηα είλαη ε θαηεγνξία ησλ ηέθλσλ ησλ κεηαλαζηψλ, εμαηηίαο ηεο ηδηαίηεξεο ζέζεο ηνπο κεηαμχ γεγελνχο θαη κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ. ΛΕΞΕΙΣ- ΦΡΑΣΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Μεηαλάζηεο, Υψξα Πξνέιεπζεο, Κνηλσλία Τπνδνρήο, Γηαθξίζεηο, Δπηιεθηηθφηεηα Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο, Άηππε Αγνξά Δξγαζίαο, χζηεκα πγθέληξσζεο Δλζήκσλ σο χζηεκα Ννκηκνπνίεζεο, Γηνηθεηηθή Αλεπάξθεηα 2

Abstact The main subject of this essay is to find out whether immigrants enjoy their rights that law provides them in labor market in Greece. The methodology that was followed was to study the relative bibliography and interview competent officers. The structure of this essay is based on the presentation of the laws and official documents both of European Union and Greece and then of the decree of their implementation. At first the mentality of E.U. towards migration is presented and then how this is endorsed through official documents and initiatives of the E.U. At second level, Greek policies are presented, through official documents and national laws, through which European principles on migration were integrated. Afterwards, an investigation has been attempted in order to find out if immigrants enjoy their rights, as these are proposed by the legislator. At a last level, some proposals are recommended, one of which is the enforcement of state inspections as far as the labor issues are concerned. The conclusion of this survey is that immigrants do not enjoy the rights in labor market that Greek laws provide to them. Attention has to be given to a special group of population, so called second generation migrant, because of their special place between immigrants and native people. KEY WORDS: Immigrants, Origin Country, Host Country, Discrimination, Selectivity of Migration Policy, Atypical Labor Market, Legitimation by Collecting a Number of Stamps, Administrative Inadequacy 3

Δπραξηζηίεο ην θείκελν πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ην ζέκα ησλ δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ απαζρφιεζε, φπσο απηά πξνβιέπνληαη απφ ην λφκν θαη εθαξκφδνληαη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ κεηαλάζηε εξγαδφκελνπ. Ζ κεηαλάζηεπζε θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο είλαη έλα πεξίπινθν θαηλφκελν πνπ εγείξεη έληνλν δηάινγν ηφζν ζε επίπεδν πνιηηηθψλ αξρεγψλ φζν θαη πνιηηψλ, θπξίσο ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο, φπνπ ν γεγελείο πιεζπζκφο ληψζεη φηη αδπλαηεί λα δηαθπιάμεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ, πφζν κάιινλ λα παξαρσξήζεη δηθαηψκαηα ζε κηα μέλε πξνο απηφλ νκάδα. Ζ εξγαζία απηή πνπ κειεηά πνηα δηθαηψκαηα ηειηθά απνιακβάλνπλ νη κεηαλάζηεο δελ ζα ήηαλ δπλαηφ λα πξαγκαηνπνηεζεί ρσξίο ηε ζπκβνιή νξηζκέλσλ αλζξψπσλ. Αξρηθά, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θν Γηψξγν Παπαγεσξγίνπ γηα ηελ ππνζηήξημή ηνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο. Αθφκε ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο αλζξψπνπο πνπ κνπ παξαρψξεζαλ ζπλεληεχμεηο επί ηνπ ζέκαηνο. Απηνί είλαη ν θνο Αλδξέαο Σάθεο, Γεληθφο Γξακκαηέαο Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο ζην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, ν θνο Απφζηνινο Καςάιεο, εξεπλεηήο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δξγαζίαο ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ θαη ν θνο Κσλζηαληίλνο Γεψξκαο, ηέιερνο Μνλάδαο πληνληζκνχ θαη Γηαρείξηζεο Άιισλ Πφξσλ Αλάπηπμεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ. Δπίζεο, ε βνήζεηα ηνπ θνπ Βνχξηζε ήηαλ θαζνξηζηηθή, αθνχ κε παξέπεκςε ζε αξκφδην ππάιιειν, απφ ηε ζπλέληεπμε ηνπ νπνίνπ παξέζεζα απνζπάζκαηα. Δπίζεο, πνιχηηκε θάλεθε ε ζπλεξγαζία ησλ αλζξψπσλ απφ ην ηέθη Μεηαλαζηψλ ζηα Δμάξρεηα, φπνπ δηελεξγήζεθε αθφκε κηα ζπλέληεπμε. 4

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1 Δηζαγσγή... 7 2 Έληαμε Μεηαλαζηψλ ζηελ Αγνξά Δξγαζίαο ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ.... 11 2.1 ΔΗΑΓΧΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ... 11 2.2 ΣΟ ΓΔΝΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΓΗΑΜΟΡΦΧΖ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ... 11 2.3 Ζ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ... 16 2.4 ΟΓΖΓΗΔ... 17 2.5 ΠΡΧΣΟΒΟΤΛΗΔ... 19 2.5.1 1) Πξσηνβνπιία Equal... 19 2.5.2 2) Πξφγξακκα AENEAS... 20 3 Ννκνζεηηθφ Πιαίζην γηα ηελ Έληαμε ησλ Μεηαλαζηψλ ζηελ Αγνξά Δξγαζίαο ζηελ Διιάδα- Παξνπζίαζε ηεο ειιεληθήο πνιηηηθήο έληαμεο ηωλ κεηαλαζηώλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο κέζα από ΔΓΑ, ΔΠΜ, Κνηλνηηθέο Πξωηνβνπιίεο θαη Διιεληθή Ννκνζεζία.. 21 3.1 ΔΗΑΓΧΓΖ... 21 3.2 ΔΘΝΗΚΑ ΥΔΓΗΑ ΓΡΑΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΠΑΥΟΛΖΖ... 22 3.2.1 ΔΓΑ 2001... 22 3.2.2 ΔΓΑ 2002... 22 3.2.3 ΔΓΑ 2003... 23 3.2.4 ΔΓΑ 2004... 23 3.3 ΔΘΝΗΚΑ ΥΔΓΗΑ ΓΡΑΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΝΧΜΑΣΧΖ... 24 3.4 ΔΘΝΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΜΔΣΑΡΡΤΘΜΗΖ... 24 3.4.1 ΔΠΜ 2005-2008... 24 3.4.2 ΔΠΜ 2008-2010... 25 3.5 ΚΟΗΝΟΣΗΚΔ ΠΡΧΣΟΒΟΤΛΗΔ... 26 3.5.1 Πξσηνβνπιία EQUAL... 26 3.5.2 Πξφγξακκα ΑΔΝΔΑS... 27 3.6 ΔΝΧΜΑΣΧΖ ΟΓΖΓΗΧΝ ΚΑΗ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ... 27 3.6.1 Ν. 4310/1929 θαη Ν. 1975/1991... 27 3.6.2 Ν. 2910/2001... 28 3.6.3 Ν. 3304/2005... 29 3.6.4 Ν. 3386/2005... 30 3.6.5 Ν. 3536/2007... 31 3.7 ΠΡΟΔΓΡΗΚΑ ΓΗΑΣΑΓΜΑΣΑ... 32 3.7.1 ΠΓ 358/1997 θαη ΠΓ 359/1997... 32 3.7.2 ΠΓ 188/2002... 32 3.7.3 ΠΓ 131/2006... 33 3.7.4 ΠΓ 150/2006... 33 3.7.5 ΠΓ 106/2007... 33 3.7.6 ΠΓ 101/2008... 34 3.8 ΤΜΠΔΡΑΜΑ... 34 4 Σα δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ πξάμε... 35 4.1 ΔΠΗΛΔΚΣΗΚΟΣΖΣΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ... 35 4.2 ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΧΝ ΝΟΜΧΝ... 36 4.2.1 Κξηηηθή Δθαξκνγήο Ν. 2910/2001... 36 4.2.2 Κξηηηθή Δθαξκνγήο Ν. 3386/2005... 36 4.2.3 Κξηηηθή Δθαξκνγήο Ν. 3536/2007... 37 4.3 ΔΝΧΜΑΣΧΖ ΟΓΖΓΗΧΝ ΚΑΗ Ζ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ... 38 5

4.4 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΝΟΜΗΜΟΠΟΗΖΔΧΝ... 39 4.5 ΣΟ ΤΣΖΜΑ ΤΓΚΔΝΣΡΧΖ ΔΝΖΜΧΝ Χ ΤΣΖΜΑ ΝΟΜΗΜΟΠΟΗΖΖ... 40 4.6 ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΑΝΔΠΑΡΚΔΗΑ ΚΑΗ ΓΡΑΦΔΗΟΚΡΑΣΗΑ... 41 4.7 ΓΗΑΚΡΗΔΗ Δ ΒΑΡΟ ΣΧΝ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ... 43 4.7.1 Γηαθξίζεηο ζηελ Πξφζβαζε- Απαζρφιεζε ζηε Μαχξε Αγνξά Δξγαζίαο 43 4.7.1.1 Ηδηαηηεξφηεηεο Διιεληθήο Αγνξάο Δξγαζίαο... 43 4.7.1.2 Αλαληηζηνηρία Πξνζφλησλ θαη Δπαγγεικάησλ... 44 4.7.1.3 Σξφπνο Δχξεζεο Δξγαζίαο... 44 4.7.1.4 Άηππε Απαζρφιεζε... 45 4.7.2 Γηαθξίζεηο ζηηο Απνδνρέο... 46 4.7.3 Γηαθξίζεηο ζηελ Δπαγγεικαηηθή Δμέιημε... 47 4.7.3.1 Αληηιήςεηο Δξγνδνζίαο... 47 4.7.3.2 Δμέιημε Λφγσ Καιψλ Γηαπξνζσπηθψλ ρέζεσλ... 48 4.7.4 Γηαθξίζεηο ζηελ Άζθεζε Αλεμάξηεηεο Οηθνλνκηθήο Γξαζηεξηφηεηαο 48 4.8 ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΣΑΗΡΧΝ... 49 4.9 ΕΖΣΖΜΑΣΑ ΣΧΝ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ ΓΔΤΣΔΡΖ ΓΔΝΗΑ... 50 5 Πξνηάζεηο... 53 5.1 ΑΛΛΑΓΖ ΝΟΟΣΡΟΠΗΑ... 53 5.1.1 Κνηλή Γλψκε... 53 5.1.2 ρνιεία... 54 5.1.3 Δξγνδνζία... 54 5.2 ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΟ ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ... 54 5.2.1 Αλαζεψξεζε αξκνδηνηήησλ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ, Απνθέληξσζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο... 54 5.2.2 Οπζηαζηηθφηεξε Δλζσκάησζε ησλ Οδεγηψλ... 55 5.2.3 ηειέρσζε Αξκφδησλ Τπεξεζηψλ... 56 5.2.4 Γεκηνπξγία Βάζεσλ Γεδνκέλσλ... 56 5.2.5 Οξγάλσζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ... 57 5.3 ΑΝΑΘΔΧΡΖΖ ΣΡΟΠΟΤ ΝΟΜΗΜΟΠΟΗΖΖ... 57 5.3.1 Αλαζεψξεζε ζπζηήκαηνο ελζήκσλ... 57 5.3.2 Απνζάξξπλζε ησλ Μαδηθψλ Ννκηκνπνηήζεσλ... 59 5.4 ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΡΧΝ ΗΟΣΗΜΖ ΠΡΟΒΑΖ, ΑΜΟΗΒΖ ΚΑΗ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ... 60 5.5 ΠΑΣΑΞΖ ΆΣΤΠΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ... 60 5.6 ΈΜΦΑΖ ΣΖΝ ΔΚΜΑΘΖΖ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΛΧΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΚΑΣΑΡΣΗΖ ΣΧΝ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ... 61 5.6.1 Δθκάζεζε Διιεληθήο Γιψζζαο... 61 5.6.2 Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε... 61 5.7 ΔΝΓΤΝΑΜΧΖ ΣΟΤ ΡΟΛΟΤ ΣΧΝ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΦΟΡΔΧΝ... 62 5.8 ΠΡΟΝΟΖΣΗΚΔ ΡΤΘΜΗΔΗ ΓΗΑ ΣΖ ΓΔΤΣΔΡΖ ΓΔΝΗΑ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ... 62 6 πκπεξάζκαηα... 64 7 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 68 8 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ... 75 8.1 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1... 75 8.2 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2... 79 8.3 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 3... 82 8.4 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 4... 90 8.5 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 5... 93 6

1 Δηζαγσγή Ζ κεηαλάζηεπζε είλαη έλα δηεζλέο θαηλφκελν ην νπνίν ιακβάλεη ρψξα απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο παγθφζκηαο ηζηνξίαο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ζηε ζεκεξηλή επνρή 2% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ δνπλ ζε ρψξα ηεο νπνίαο δελ έρνπλ ππεθνφηεηα. Δπηπιένλ έλαο ζηνπο ηξηαληαπέληε αλζξψπνπο αλαδεηνχλ εξγαζία θαη θαιχηεξεο ζπλζήθεο δσήο ζε θάπνηα άιιε ρψξα. ην ηέινο ηνπ 19 νπ αη. ε Διιάδα ήηαλ ρψξα απνζηνιήο κεηαλαζηψλ. Σα κεηαλαζηεπηηθά ξεχκαηα απφ ηελ Διιάδα ζπλερίζηεθαλ θαη γηα ηνλ 20 ν αη. ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 άξρηζε ε επηζηξνθή ησλ Διιήλσλ κεηαλαζηψλ, ελψ παξάιιεια παξαηεξήζεθαλ κεηαλαζηεπηηθά ξεχκαηα απφ ηελ Αζία, Αθξηθή, Παθηζηάλ, Φηιηππίλεο θαη Αίγππην. Αξγφηεξα ζηελ Διιάδα εηζήιζαλ σο κεηαλάζηεο θαη άηνκα απφ Πνισλία, Βνπιγαξία, Ρνπκαλία- πεξίνδνο πνπ νη δχν ηειεπηαίεο δελ ήηαλ θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο-. Ζ εληνλφηεξε εηζξνή κεηαλαζηψλ ζπληειέζηεθε απφ ην 1990, κε ηελ αζξφα είζνδν Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ 1. εκαληηθφο παξάγνληαο πνπ έδσζε λέα ηξνπή ζηα κεηαλαζηεπηηθά δεδνκέλα ηεο Διιάδαο ήηαλ ε θαηάξξεπζε ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θαζεζηψησλ ηεο θεληξηθήο θαη αλαηνιηθήο Δπξψπεο 2. Ζ Διιάδα έρεη γίλεη πιένλ πφινο έιμεο γηα ρηιηάδεο κεηαλάζηεο. ε απηφ βνήζεζε ε γεσγξαθηθή εγγχηεηά ηεο κε ρψξεο πξνέιεπζεο κεηαλαζηψλ θαη ε θαιχηεξε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο Διιάδαο ζπγθξηηηθά κε ηηο άιιεο βαιθαληθέο ρψξεο θαζψο θαη ε αχμεζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ Διιήλσλ 3. Δίλαη πξνθαλέο φηη ε γεηηλίαζε κε 1 Οη Αιβαλνί κεηαλάζηεο αληηπξνζσπεχνπλ πεξηζζφηεξν απφ ην 50% ηνπ μέλνπ πιεζπζκνχ ζηελ Διιάδα. Χζηφζν ην πνζνζηφ ηνπο ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ κεηαλαζηψλ ηξίησλ ρσξψλ εθηφο Δ.Δ.- κεηψζεθε απφ 75,6% ην 2005 ζε 69,5 ην 2008./ πεγή: Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ «Πιεζπζκφο αλά ππεθνφηεηα 2004-2007». χκθσλα κε δεκνζίεπκα (Καζεκεξηλή 2007) απφ εθηίκεζε έξεπλαο ηνπ ΗΜΔΠΟ, πξνθχπηεη φηη νη κεηαλάζηεο ζηε ρψξα καο αλέξρνληαη ζε 1.000.000 κε 1.200.000. Πάλσ απφ ηνπο κηζνχο πξνέξρνληαη απφ ηελ Αιβαλία (57,5%), ελψ δεχηεξε ζε πνζνζηά θαη πνιχ πην ρακειά βξίζθνληαη ε Βνπιγαξία (4,6%) θαη ε Ρνπκαλία./ Καζίκεο 2008 «Νηόπηνη θαη Ξέλνη ζηε ύγρξνλε Αγξνηηθή Διιάδα» ζηνλ Α Σφκν «Μεηαλάζηεπζε ζηελ Διιάδα: Δκπεηξίεο- Πνιηηηθέο- Πξννπηηθέο», εθδ. ΗΜΔΠΟ, ζει 193 2 Έξεπλεο δείρλνπλ φηη ην 83% ηνπ ζπλφινπ ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ ζηε ρψξα καο πξνέξρεηαη απφ ηηο πξψελ θνπκκνπληζηηθέο ρψξεο ηεο θεληξηθήο θαη αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Ζ Διιάδα δέθηεθε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ απφ απηέο ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο θαη ησλ θνηλψλ ζπλφξσλ ηεο κε θάπνηεο απφ απηέο. Κπξίαξρνο πιεζπζκφο κεηαμχ ησλ κεηαλαζηψλ είλαη ν αιβαληθφο πιεζπζκφο. Δπίζεο, αλαθέξνπκε φηη θπξίαξρν είλαη θαη ην αληξηθφ θχιν ζηηο κεηαλαζηεπηηθέο ξνέο. Αθφκε, νη κεηαλάζηεο θαηά κέζν φξν είλαη λεαληθήο, παξαγσγηθήο ειηθίαο./ Σδέλε Καβνπλίδε, 2003, «Γηα ηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλωληθή Έληαμε ηωλ Μεηαλαζηώλ», Αζήλα Ο.Α.Δ.Γ. ΠΑΔΠ 3 Παξαηεξήζεηο ΓΔΔ ζην ζρέδην λόκνπ «Δίζνδνο, Γηακνλή θαη Κνηλωληθή Έληαμε Τπεθόωλ Σξίηωλ Υωξώλ ζηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα» ζην «Αδήισηε Απαζρφιεζε θαη «Ννκηκνπνίεζε» ησλ Μεηαλαζηψλ» (2007) 7

θάπνηεο απφ ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο είλαη ν θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο ηεο καδηθήο κεηαλάζηεπζεο απφ απηέο ηηο ρψξεο ζηελ Διιάδα 4. Ζ ειιεληθή πνιηηεία ζηελ αξρή ηεο έμαξζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ήηαλ απξνεηνίκαζηε. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ κεηαλαζηψλ ήηαλ ρσξίο λφκηκα ραξηηά, επνκέλσο θάιπςαλ ζέζεηο εξγαζίαο πνπ ήηαλ αδήισηεο ζην θξάηνο, ρσξίο θακία θάιπςε απφ ηηο αξρέο θαη ηνπο φξνπο ησλ εζληθψλ γεληθψλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο. Οη εξγαζίεο απηέο ήηαλ σο επί ην πιείζηνλ ζέζεηο εξγαζίαο ρακειήο εηδίθεπζεο θαη ρακειψλ απνδνρψλ 5. Χζηφζν ε Διιάδα αλαγθάζηεθε λα επαλαπξνζδηνξίζεη ηηο πνιηηηθέο ησλ πξψησλ ρξφλσλ. Ζ επηηαγή γηα κηα θνηλή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη νη αιιαγέο ζηα ζχλνξα ηεο Δπξψπεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πνιηηηθέο αιιαγέο ζηα βαιθάληα θαη ηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο αλάγθαζαλ ηελ Διιάδα λα ζηξαθεί απφ ηελ πνιηηηθή ηεο αζηπλφκεπζεο ζε πεξηζζφηεξν επξσπατθά νξγαλσκέλεο πνιηηηθέο 6. Οη κεηαλάζηεο ζηελ Διιάδα παξνπζίαζαλ πςειή ζπγθέληξσζε ζε νξηζκέλνπο επαγγεικαηηθνχο θιάδνπο. Απηνί ήηαλ νη θαηαζθεπέο, ν κεηαπνηεηηθφο θιάδνο, ηα ηδησηηθά λνηθνθπξηά, ηα μελνδνρεία, ην εκπφξην θαη ηε γεσξγία. ε απηφ ζπλεηέιεζε ε ηδηφηππε δνκή ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, πνπ ζηεξίδεηαη ζηε γεσξγία, ζηηο θαηαζθεπέο θαη ηελ πιεζψξα ησλ κηθξψλ νηθνγελεηαθψλ επηρεηξήζεσλ. Αθφκε έλαο παξάγνληαο είλαη ε έιιεηςε θξαηηθψλ ππνδνκψλ ζηνλ θιάδν ηεο θνηλσληθήο θξνληίδαο (θξνληίδα θαη λνζειεία ειηθησκέλσλ, θχιαμε παηδηψλ). Ζ έιιεηςε απηή δηαηεξνχζε αληθαλνπνίεηε κηα αλάγθε ηεο θνηλσλίαο πνπ ήξζαλ λα θαιχςνπλ νη κεηαλάζηεο. Ζ παξνπζία ηνπ μέλνπ κεηαλάζηε κπνξεί λα πξνθαιέζεη θνηλσληθέο αλαηαξαρέο αλ δελ γίλεη αληηθείκελν ππεχζπλνπ πνιηηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Κη απηφ επεηδή δηαηαξάζζεη ηηο δηαζέζηκεο λνεκαηνδνηήζεηο ηνπ εζληθνχ εαπηνχ πξνζβάιινληαο ηε ζηεξηγκέλε ζηελ πνιηηηζκηθή νκνηνγέλεηα ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε ηνπ εζληθνχ θξάηνπο 7 θαη άξα 4 Υαξάιακπνο Καζίκεο, 2008, «Νηόπηνη θαη Ξέλνη ζηε ύγρξνλε Αγξνηηθή Διιάδα» ζηνλ Α Σφκν «Μεηαλάζηεπζε ζηελ Διιάδα: Δκπεηξίεο- Πνιηηηθέο- Πξννπηηθέο», εθδ. ΗΜΔΠΟ, Αζήλα, ζει 193 5 Σδέλε Καβνπλίδε, 2003, «Γηα ηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλωληθή Έληαμε ηωλ Μεηαλαζηώλ», Αζήλα Ο.Α.Δ.Γ. ΠΑΔΠ 6 ζε γλψκε ηεο ΟΚΔ γηα ηα ΔΓΔλ αλαθέξεη φηη, γηα ε αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο, δελ κπνξεί λα γίλεηαη κφλν κε πνιηηηθέο πνπ πινπνηνχληαη ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο καο αιιά ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ ελεξγεηηθέο πνιηηηθέο πξνο ηηο ρψξεο πξνζέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηδηαίηεξα ηηο βαιθαληθέο φπνπ ε ρψξα καο έρεη απμεκέλν εηδηθφ βάξνο κε ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη θνηλσληθν-πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα ζηηο ρψξεο απηέο ψζηε λα πεξηνξίδνληαη ζηελ πεγή ηνπο ηα αίηηα ηεο. 7 Δπαλαπξνζδηνξηζκφο ηεο ηδηφηεηαο ηνπ πνιίηε ζεκαίλεη επαλεμέηαζε ηεο δηθαηαθήο αξρήο ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη. Ζ αξρή πνπ επηθπιάζζεη ηελ ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε κφλν ζε φζνπο είλαη κέηνρνη ηεο εζλνπνιηηηζκηθήο πιεηνςεθίαο είλαη ε χπαξμε ησλ δεζκψλ ηνπ αίκαηνο (ius sanguinis)- αξρή πνπ ηζρχεη θαη ζηελ Διιάδα. Μηα ιηγφηεξν δηαδεδνκέλε αξρή είλαη απηή ηεο γέλλεζεο ζηελ επηθξάηεηα ελφο θξάηνπο (ius soli). Χζηφζν ππάξρεη θαη κηα ηξίηε αξρή δηθαίνπ πνπ έρεη λα θάλεη κε ηε καθξνρξφληα παξακνλή ζηελ επηθξάηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε ζε έλα θξάηνο (ius domicili). 8

δεκηνπξγεί λέα δεδνκέλα, ηα νπνία νκάδεο ηνπ γεγελνχο πιεζπζκνχ δελ κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ ρσξίο ζπλδπαζκέλεο πνιηηηθέο. Ο κεηαλάζηεο είλαη πην εχθνια εππξφζδεθηνο φηαλ ε θνηλσλία ππνδνρήο αηζζάλεηαη φηη ε άθημή ηνπ θαιχπηεη αλάγθεο ηεο ρψξαο ππνδνρήο θαη εξγάδεηαη ζε αλεπηζχκεηεο απφ ηνπο γεγελείο ζέζεηο εξγαζίαο, θαη φρη φηαλ έξρεηαη λα δηεθδηθήζεη κηα ηζφηηκε ησλ πξνζφλησλ ηνπ εξγαζία, επεηδή ηφηε κφλν ε θνηλσλία ππνδνρήο αηζζάλεηαη φηη δελ απεηιείηαη ε δηθή ηεο εξγαζηαθή αζθάιεηα. Αλάινγα κε ηε ζπγθπξία ε είζνδνο ησλ κεηαλαζηψλ είλαη ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν επηζπκεηή. Με ηε δηεζλή νηθνλνκηθή θξίζε κεηψλεηαη ε ηθαλφηεηα ηεο νηθνλνκίαο λα απνξξνθάεη ην εηζεξρφκελν δπλακηθφ θαη θηλδπλεχνπλ λα πνιιαπιαζηαζηνχλ ηα θαηλφκελα πεξηζσξηνπνίεζεο ησλ κεηαλαζηψλ 8 κε απνηέιεζκα ηε δηαηάξαμε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ θαζηζηά ηνλ πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ πνιηηηθψλ αλαγθαίν, θπξίσο απφ ηε ζηηγκή πνπ κεηαλάζηεο πξψηεο γεληάο ηεθλνπνηνχλ ζηε ρψξα ππνδνρήο. Κη απηφ επεηδή ηα παηδηά ηνπο πηζαλφηαηα λα θαηεπζπλζνχλ ζε θιάδνπο δηαθνξεηηθνχο απφ απηνχο πνπ απαζρνιήζεθαλ νη γνλείο ηνπο. Απηφ, φκσο, ζε κηα θνηλσλία κε κεγάια πνζνζηά αλεξγίαο ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ηνπο γεγελείο ζε αξλεηηθέο ζηάζεηο πξνο ηνπο κεηαλάζηεο 9. Ζ απφζηαζε ηεο εζληθήο πιεηνςεθία (ius sanguinis) απφ ηνπο κεηαλάζηεο (ius domicili) κεγαιψλεη παξαδνζηαθά φηαλ νη ληφπηνη ζεσξνχλ φηη δηαθπβεχεηαη ην εξγαζηαθφ ηνπο κέιινλ. Χζηφζν, ζηε ζχγρξνλε επνρή νθείινπκε λα ιάβνπκε ππφςε θαη ηνπο κεηαλάζηεο δεχηεξεο γεληάο, πνπ γελληνχληαη ζηνλ ηφπν ππνδνρήο/ Σειέκαρνο Ηαηξίδεο, Ξέληα Υξπζνρφνπ, «Μεηαλάζηεπζε θαη Γηθαηώκαηα ηνπ Πνιίηε ζε Γύν Πιαίζηα Αλαθνξάο: Δξγαζηαθέο ρέζεηο θαη Δζληθή Κνπιηνύξα» ζην Β Σφκν «Μεηαλάζηεπζε ζηελ Διιάδα: Δκπεηξίεο- Πνιηηηθέο- Πξννπηηθέο», Αζήλα, εθδ. ΗΜΔΠΟ, 2008, ζει 132-133 8 Πέηξνο Ληλάξδνο- Ρπικφλ, Σεηξάδηα ΗΝΔ, επηέκβξηνο 2009 9 Τπάξρνπλ δχν ζεσξίεο νη νπνίεο έρνπλ πνιινχο ππνζηεξηθηέο, αιιά κπνξνχλ λα επηδεηλψζνπλ ηελ θαηάζηαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζπληειψληαο ζηνλ νηθνλνκηθφ ξαηζηζκφ. Αξρηθά είλαη ε ζεσξία ηεο ππνθαηάζηαζεο. Βάζεη απηήο νη κεηαλάζηεο ππνθαζηζηνχλ ηνπο Έιιελεο εξγαδφκελνπο ζε έλαλ ήδε πεξηνξηζκέλν αξηζκφ ζέζεσλ εξγαζίαο. Οη παξάλνκνη αιινδαπνί θαζίζηαληαη ηδηαίηεξα επάισηνη ζηελ εθκεηάιιεπζε. Λφγσ ηεο παξάλνκεο ηδηφηεηάο ηνπο, αλαγθάδνληαη λα δεθηνχλ φξνπο θαη ζπλζήθεο εξγαζίαο δπζκελέζηεξνπο απφ εθείλνπο πνπ πξνβιέπνληαη απφ ην λφκν. Ζ δηαδεδνκέλε πξνζθνξά εξγαζίαο απφ κεηαλάζηεο ππφ ηέηνηνπο φξνπο κπνξεί λα νδεγήζεη ηε ζπκπίεζε ησλ κηζζψλ άιισλ εξγαδνκέλσλ ή ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπο απφ κεηαλάζηεο (Σδέλε Καβνπλίδε, «Γηα ηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλωληθή Έληαμε ηωλ Μεηαλαζηώλ», 2003, Αζήλα Ο.Α.Δ.Γ. ΠΑΔΠ, ζει 14). Άξα ππάξρεη κηα ζπκπίεζε κηζζψλ πξνο ηα θάησ. Απφ ηελ άιιε βεβαίσο, ππάξρνπλ θαη ζεηηθέο ζπλέπεηεο. Απηέο έγθεηληαη ζην φηη αλαδσνγφλεζαλ θιάδνπο πνπ ζα θαηέξξεαλ αλ δελ ππήξραλ, αθνχ νη γεγελείο δελ απνδέρνληαη λα εξγαζηνχλ ζε απηνχο. Δπηπιένλ, ε παξνπζία ησλ κεηαλαζηψλ έδσζε δηέμνδν ζε πνιιέο γπλαίθεο λα εξγαζηνχλ, επεηδή κεηαλάζηξηεο αλέιαβαλ ηε θξνληίδα παηδηψλ θαη ειηθησκέλσλ. Άιισζηε, ε ζεσξία ηεο ππνθαηάζηαζεο θαίλεηαη λα αλαηξείηαη απφ ηελ ίδηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο αγνξάο εξγαζίαο. Κη απηφ επεηδή νη κεηαλάζηεο απαζρνινχληαη ζε ζέζεηο εξγαζίαο γηα ηηο νπνίεο ζήκεξα δελ ππάξρεη επαξθήο πξνζθνξά εξγαζίαο απφ ηνλ ληφπην πιεζπζκφ (π.ρ. νηθνδνκή, αγξνηηθή νηθνλνκία, νηθηαθέο βνεζνί, απνθιεηζηηθέο λνζνθφκεο) Ζ δεχηεξε ζεσξία είλαη ε ζεσξία ηεο ζπκπίεζεο. Βάζεη απηήο ε παξνπζία ησλ κεηαλαζηψλ επζχλεηαη γηα ηελ θαζήισζε θαη ζπξξίθλσζε ησλ δηθαησκάησλ. Ζ παξνπζία ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο έρεη ππνζηεξηρζεί φηη επεξεάδεη πξνο ην δπζκελέζηεξν ηα θεθηεκέλα δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ, 9

ηελ παξνχζα εξγαζία παξαηίζεληαη απφ ηε κία ηα λνκηθά ζηνηρεία θαη απφ ηελ άιιε ηα πξαγκαηηθά ζηνηρεία γηα ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα παξνπζηαζηεί ην θαηά πφζνλ πιήηηνληαη ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα ζε έλα πεξηβάιινλ νινέλα κεγαιχηεξεο εξγαζηαθήο αζηάζεηαο θαη επηζθάιεηαο αθφκε θαη γηα ηνπο γεγελείο. εθφζνλ νη κεηαλάζηεο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα απνδερζνχλ επαρζέζηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ρακειφηεξεο ησλ λφκηκσλ ακνηβψλ. Κη απηφ επεηδή νη εξγαδφκελνη πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα απνιαχζνπλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο δελ πξνηηκψληαη ηε ζηηγκή πνπ ππάξρεη θηελφηεξν εξγαηηθφ δπλακηθφ. Οη αληίζεηνη απηήο ηεο ζεσξίαο ππνζηεξίδνπλ φηη ηελ επζχλε γηα ηε κείσζε ησλ δηθαησκάησλ δελ κπνξνχκε λα ηελ απνδψζνπκε ζηνπο κεηαλάζηεο, αιιά ζηε γελίθεπζε ηεο πξαθηηθήο ηεο καχξεο εξγαζίαο πνπ πιήηηεη ηφζν αιινδαπνχο φζν θαη εκεδαπνχο θαη ζηα πςειά επίπεδα αλεξγίαο πνπ δίλνπλ ζηνλ εξγνδφηε επρέξεηα εθκεηάιιεπζεο αλζξψπσλ πνπ έρνπλ κεγάιε αλάγθε. Άξα ε επζχλε γηα ηε ζπκπίεζε πξέπεη λα απνδίδεηαη ζηα αξκφδηα ειεγθηηθά φξγαλα θαη ηηο ιαλζαζκέλεο ή αλχπαξθηεο πνιηηηθέο. 10

2 Έληαμε Μεηαλαζηώλ ζηελ Αγνξά Δξγαζίαο ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ. 2.1 ΔΗΑΓΧΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ε απηήλ ηελ ελφηεηα ηεο εξγαζίαο ζα παξνπζηαζζεί ε έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ. Βαζηθφο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν παξαηίζεηαη ην πιαίζην ηεο Δ.Δ. σο πξνο ηελ εξγαζία ησλ κεηαλαζηψλ είλαη φηη πιένλ ε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο είλαη ε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηνπ ζπλφξνπ ηεο Δ.Δ. κε Αζία θαη Αθξηθή, ήπεηξνη ησλ νπνίσλ πνιιέο ρψξεο καζηίδνληαη απφ ηνλ πφιεκν θαη ηε θηψρεηα πνπ απηφο ζπλεπάγεηαη θαη άξα επείξσλ πξνέιεπζεο κεηαλαζηψλ. Απφ ηε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, πξνθχπηεη φηη νη πνιηηηθέο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζπλδένληαη αλαπφζπαζηα κε ηηο επξχηεξεο πνιηηηθέο έληαμήο ηνπο ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο. Ζ ζχλδεζε απηή είλαη πξνθαλήο απφ ηε ζηηγκή πνπ ε έληαμε ζηελ αγνξά εξγαζίαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο γηα ηελ θνηλσληθή έληαμε ελφο αηφκνπ 10. 2.2 ΣΟ ΓΔΝΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΓΗΑΜΟΡΦΧΖ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ πσο αλαθέξζεθε θαη εηζαγσγηθά, ηα κέηξα γηα ηελ απαζρφιεζε ησλ κεηαλαζηψλ δχζθνια δηαρσξίδνληαη απφ ηα κέηξα έληαμεο ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο γεληθφηεξα. Έρνληαο απηφ σο δεδνκέλν πξνρσξνχκε ζηελ θάησζη αλάιπζε. Οη πξψηεο δξάζεηο γηα ηελ Δπξσπατθή Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή εγθαηληάδνληαη κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (1986), πνπ ππεγξάθε ζην Λνπμεκβνχξγν θαη ηε Υάγε. Απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο Δπξσπατθήο Δζσηεξηθήο Αγνξάο, θαζψο ζπκθσλήζεθε λα θαηαζηεί δπλαηή ε ειεχζεξε θπθινθνξία πξνζψπσλ, εηδψλ εκπνξεπκάησλ, ππεξεζηψλ θαη θεθαιαίνπ κέρξη ην ηέινο ηνπ 1992 ζε φια ηα θξάηε 10 ην επίπεδν ηεο Δ.Δ., ε ΔΑ αληηκεησπίδεη ηελ έληαμε ζηελ αγνξά εξγαζίαο σο θχξην κεραληζκφ θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ, θαη νη πνιηηηθέο γηα ηελ απαζρφιεζε σο πξνο ηνπο κεηαλάζηεο δελ θαίλεηαη λα δηαρσξίδνληαη απφ ηηο πνιηηηθέο θνηλσληθήο έληαμήο ηνπο. Σελ ίδηα ινγηθή αθνινπζνχλ ηφζν ηα Δπξσπατθά θείκελα φζν θαη ηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο σο θαη ην 2004 θαη κεηέπεηηα, ζηα Δζληθά Μεηαξξπζκηζηηθά Πξνγξάκκαηα, θαη ηα ΔΓΔλ ηα νπνία παξνπζηάδνληαη ζε επφκελε ελφηεηα. Σα κέηξα γηα πξφζβαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ απαζρφιεζε δελ θαίλεηαη λα δηαρσξίδνληαη απφ ηα κέηξα έληαμήο ηνπο ζηελ θνηλσλία γεληθφηεξα. 11

κέιε. Ζ Δ.Δ.Π. απνηέιεζε θνκβηθφ ζεκείν γηα λα ιεθζνχλ νη πξψηεο απνθάζεηο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν γηα ηελ νηθνδφκεζε κηαο θνηλήο πνιηηηθήο κεηαλάζηεπζεο. Ζ Δ.Δ.Π. ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Ηνπιίνπ ηνπ 1987. Αξγφηεξα, κε ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (1992) ηα δεηήκαηα ζεσξήζεσλ εηζφδνπ (visa), αζχινπ θαη κεηαλάζηεπζεο αλαθεξχζζνληαη ζε ζέκαηα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο. Χζηφζν εμαθνινπζνχλ λα βξίζθνληαη ζηνλ ηξίην ππιψλα θαη ζηε δηαθπβεξλεηηθή δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, πνπ απαηηνχληαη νκφθσλεο απνθάζεηο. Ζ πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, πνπ ππεγξάθε ζην Μάαζηξηρη, ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Ννεκβξίνπ 1993. Με ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ην Μάην ηνπ 1999 γίλεηαη ε πξψηε νπζηαζηηθή πξνζπάζεηα γηα ηελ απφδνζε επξσπατθήο δηάζηαζεο ζηε κεηαλάζηεπζε. Ο έιεγρνο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ην άζπιν, ε κεηαλάζηεπζε θαη ηα δηθαηψκαηα ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, θαζψο θαη ε δηθαζηηθή ζπλεξγαζία ζε αζηηθά ζέκαηα, εληάζζνληαη ζην εμήο ζηνλ πξψην ππιψλα θαη αθνινπζνχλ ζην εμήο ηελ θνηλνηηθή κέζνδν («θνηλνηηθνπνηνχληαη»). Σα δεηήκαηα κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο επνκέλσο γίλνληαη θεληξηθήο ζεκαζίαο πνιηηηθά ζέκαηα γηα ηελ Δ.Δ. Αλαθέξεηαη κάιηζηα φηη ζα ιακβάλνληαη κέηξα γηα ηε δηαθχιαμε ησλ δηθαησκάησλ ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ. ην Σάκπεξε ηεο Φηλιαλδίαο (10 νο 1999) ην Δπξσπατθφ πκβνχιην θαηέιεμε ζε κία ζεηξά ζπκπεξαζκάησλ γηα ηε κεηαλάζηεπζε, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ήηαλ θαη ε αλάγθε κίαο θνηλήο πξνζέγγηζεο πνπ ζα εμαζθαιίδεη ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ Δ.Δ.. Δπηπιένλ ηνλίζηεθε, φηη ε Δ.Δ. πξέπεη λα εμαζθαιίζεη ηε δίθαηα κεηαρείξηζε ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ επηθξάηεηα ελφο θξάηνπο κέινπο. Μηα πην ζζελαξή πνιηηηθή έληαμεο πξέπεη λα ζηνρεχεη ζηελ παξνρή δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ αληηζηνίρσλ κε εθείλεο ησλ πνιηηψλ ηεο Δ.Δ., θαζψο επίζεο λα θαηαπνιεκά ηηο δηαθξίζεηο ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή δσή θαη λα ιακβάλεη κέηξα θαηά ηεο μελνθνβίαο θαη ηνπ ξαηζηζκνχ. εκαληηθή ήηαλ ε απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ λα ιάβεη κέηξα θαηά ησλ αηφκσλ πνπ εθκεηαιιεχνληαη νηθνλνκηθά ηνπο κεηαλάζηεο. Δπηπιένλ, ην Γεθέκβξην ηνπ 2000, πηνζεηήζεθε ν Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ. Σν άξζξν 15 ζεζπίδεη ηελ ειεπζεξία ηνπ επαγγέικαηνο θαη ην δηθαίσκα ζηελ εξγαζία. ε απηφ νξίδεηαη φηη νη ππήθννη ησλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ έρνπλ άδεηα λα εξγάδνληαη ζην έδαθνο ησλ θξαηψλ κειψλ δηθαηνχληαη ζπλζήθεο εξγαζίαο αληίζηνηρεο κε εθείλεο ηνπ γεγελνχο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. ην ζεκείν απηφ θξίλεηαη ζθφπηκν λα 12

επηζεκαλζεί κηα πξφηαζε νδεγίαο ηνπ πκβνπιίνπ. Ζ πξφηαζε ππνβιήζεθε απφ ην πκβνχιην ζηηο 27 Ννεκβξίνπ 2001 θαη βαζηθφ ηεο ζεκείν ήηαλ φηη νη ππήθννη ηξίησλ ρσξψλ εηζέξρνληαη θαη δηακέλνπλ ζην έδαθνο ησλ θξαηψλ κειψλ κε ζθνπφ ηελ άζθεζε κηζζσηψλ δξαζηεξηνηήησλ κφλν εάλ έρεη εθδνζεί Άδεηα Γηακνλήο Μηζζσηνχ γηα πξνθαζνξηζκέλε πεξίνδν θαη εθφζνλ απνδεηρζεί φηη κηα θελή ζέζε ζην ζπγθεθξηκέλν θξάηνο κέινο δελ κπνξεί λα θαιπθζεί απφ ην ήδε δηακέλνλ ζηελ επηθξάηεηα ηεο Έλσζεο εξγαηηθφ δπλακηθφ 11. ηηο 18 Φεβξνπαξίνπ 2003 ςεθίζηεθε απφ ην πκβνχιην έλαο λένο θαλνληζκφο γηα ηα θξηηήξηα θαη ηνπο κεραληζκνχο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ θξάηνπο κέινπο, ην νπνίν είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο αζχινπ ππεθφνπ ηξίηεο ρψξαο. Απηφο ν θαλνληζκφο (ΔΚ 343/2003) είλαη γλσζηφο σο Γνπβιίλν ΗΗ θαη αληηθαζηζηά ηε χκβαζε ηνπ Γνπβιίλνπ. Ο θαλνληζκφο νξίδεη θπξίσο ηηο ππνρξεψζεηο πνπ έρνπλ ηα θξάηε κέιε κεηαμχ ηνπο. Κάζε θξάηνο κέινο είλαη ππεχζπλν έλαληη φισλ ησλ ππνινίπσλ γηα ηε δξάζε ηνπ φζνλ αθνξά ηελ είζνδν θαη ηε δηακνλή ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ θαη νθείιεη λα επσκίδεηαη ηηο ζπλέπεηεο κε πλεχκα αιιειεγγχεο θαη θαιφπηζηεο ζπλεξγαζίαο. ηηο 19-20 Ηνπλίνπ 2003 ην Δπξσπατθφ πκβνχιην δηαπίζησζε ζηε ζχλνδν ηεο Θεζζαινλίθεο, φηη ε κεηαλάζηεπζε αλήθεη ζηελ πξψηε πξνηεξαηφηεηα ησλ πνιηηηθψλ ηεο Δ.Δ. θαη ππνγξάκκηζε ηελ αλάγθε γηα κηα πνιηηηθή κε πιεξέζηεξε δνκή πνπ ζα θαιχπηεη φιν ην θάζκα ησλ ζρέζεσλ κε ηηο ηξίηεο ρψξεο ζε απηφλ ηνλ ηνκέα (θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο, δηεξεχλεζε λφκηκσλ κεηαλαζηεπηηθψλ νδψλ, νκαιή έληαμε ησλ λνκίκσλ κεηαλαζηψλ). ε απηφ ην πιαίζην, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ελέθξηλε δηάθνξεο πξσηνβνπιίεο πνπ αθνξνχλ ηδίσο ηελ πνιηηηθή ησλ ζεσξήζεσλ, ηε δηαρείξηζε ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ή ηελ πξννπηηθή λα εθαξκνζηεί έλα θνηλφ επξσπατθφ ζχζηεκα αζχινπ. Σν 2003 ε αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ κε ηίηιν «Μεηαλάζηεπζε, Έληαμε θαη Απαζρφιεζε» ε έληαμε ηίζεηαη σο πξφβιεκα κε δχν θαηεπζχλζεσλ ιχζε. Αξρηθά ε εμαζθάιηζε απφ ηελ θνηλσλία ππνδνρήο φηη ζα βνεζήζεη ηνλ κεηαλάζηε λα ζπκκεηέρεη ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή αη πνιηηηζηηθή δσή ηνπ ηφπνπ ππνδνρήο θαη απφ ηελ άιιε ε απαίηεζε ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο λα ζέβεηαη ν κεηαλάζηεο ηνπο θαλφλεο θαη ηηο αμίεο ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο. Δπηπιένλ ζηελ Αλαθνίλσζε αλαθέξεηαη φηη ππάξρνπλ κεγάιεο δηαθπκάλζεηο αλάκεζα ζηα θξάηε κέιε ιφγσ ησλ εληειψο δηαθνξεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη απαηηήζεσλ 11 Σα ζηνηρεία ηεο παξαγξάθνπ πξνέξρνληαη απφ Μεηξφπνπινο Αιέμεο, 2008, «Σν Σέινο ηνπ Κνηλωληθνύ Κξάηνπο;», Αζήλα, εθδ. Ληβάλε, ζει157-158 13

ηεο αγνξάο εξγαζίαο. ε νξηζκέλα θξάηε κέιε ππάξρεη δήηεζε γηα εξγαηηθφ δπλακηθφ πςειήο εμεηδίθεπζεο, ελψ ζε άιια κφλνλ γηα αλεηδίθεπηνπο εξγαδνκέλνπο. Σελ ίδηα ζηηγκή, πνιιά θξάηε κέιε αλαγθάδνληαη λα αληηκεησπίζνπλ ζρεηηθά πςειφ πνζνζηφ αλεξγίαο κεηαμχ ησλ κεηαλαζηψλ, θαη ηδίσο ησλ κεηαλαζηψλ 2εο θαη 3εο γελεάο. Οη δηαθνξέο απηέο θαίλεηαη λα δηαδξακαηίδνπλ δσηηθφ ξφιν ζηελ πξνζέγγηζε πνπ επηιέγεηαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο 12. ηηο 4/5 Ννεκβξίνπ 2004 εγθξίζεθε ην πξφγξακκα ηεο Υάγεο, ην νπνίν κεηαμχ άιισλ ζέηεη σο πξνηεξαηφηεηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ζεηηθψλ επηπηψζεσλ ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηελ ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ, πνπ φπσο αλαθέξζεθε εηζαγσγηθά πεξηιακβάλεη νπζηαζηηθά κέηξα απαζρφιεζεο γηα ηνπο κεηαλάζηεο. Μεηά ηελ παξάζεζε φισλ ησλ παξαπάλσ 13 ζρεηηθά κε ηελ πνξεία ηεο Δ.Δ. ζηε δηακφξθσζε ελφο πιαηζίνπ γηα ηελ έληαμε θαη άξα ηελ απαζρφιεζε σο βαζηθφηεξν κέζνλ έληαμεο- ησλ κεηαλαζηψλ ζπκπεξαίλνπκε φηη ε Δ.Δ. έρεη ζπλεηδεηνπνηήζεη ηελ αλάγθε γηα θνηλή δξάζε φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ εξγαζία ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ θαη θαηαπνιέκεζεο ηεο αδήισηεο εξγαζίαο απηψλ. Με ηε δεκηνπξγία ελφο θνηλνχ ρψξνπ ειεχζεξεο θπθινθνξίαο, ε ζπκπεξηθνξά ελφο θξάηνπο κέινπο κπνξεί λα ζίμεη ηα ζπκθέξνληα ησλ ππνινίπσλ. Ζ είζνδνο ζην έδαθνο ελφο θξάηνπο κέινπο δίλεη δηθαίσκα εηζφδνπ θαη ζην έδαθνο ησλ άιισλ θξαηψλ κειψλ. Σν 2008 (15 Οθησβξίνπ), ππφ ηελ πξνεδξία ηεο Γαιιίαο εθδίδεηαη ην Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν. Σν χκθσλν αλαγλσξίδεη φηη ε δηεζλήο κεηαλάζηεπζε ζα ζπλερίζεη λα ππάξρεη γηα θαηξφ, αιιά θαη ηε ζεκαζία ηεο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Δπξψπεο. Χζηφζν αλαγλσξίδεη φηη νπνηαδήπνηε ξχζκηζε γηα ηηο ξνέο ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηελ ηθαλφηεηα απνδνρήο ηεο Δπξψπεο απφ ηελ άπνςε ηεο αγνξάο εξγαζίαο, νχησο ψζηε λα κελ εθηηλαρζεί ζηα χςε ε αλεξγία ησλ γεγελψλ ησλ θξαηψλ κειψλ. ηα πιαίζηα απηά πηνζεηνχληαη δεζκεχζεηο ψζηε λα θαηαπνιεκεζεί ε παξάλνκε κεηαλάζηεπζε, επηβάιινληαο απζηεξέο θπξψζεηο ζηνπο εξγνδφηεο πνπ απαζρνινχλ παξάλνκνπο κεηαλάζηεο, θαη δεζκεχζεηο γηα δεκηνπξγία εηαηξηθψλ ζρέζεσλ κε ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Γη απηφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην θαιεί ηα θξάηε κέιε λα εθαξκφζνπλ κηα επηιεθηηθή θαη ζπληνληζκέλε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ηδίσο ζε ζπλάξηεζε κε ηηο αλάγθεο ηεο εγρψξηαο αγνξάο εξγαζίαο θαη ιακβαλνκέλσλ ππφςε 12 Eur-lex.europa.eu 13 Γηα ηελ αλάπηπμε ησλ παξαπάλσ ζηνηρείσλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο πεγέο: Κ. Γεψξκαο, 2009, «Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή θαη Αγνξά Δξγαζίαο», Αζήλα, ΔΚΓΓ θαη ΗΜΔΠΟ, «Βαζηθέο πλζήθεο, πκβάζεηο θαη πκβνχιηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», www.imepo.gr (πεγή: www.europa.eu.int) 14

ησλ πηζαλψλ επηπηψζεσλ ζηα ππφινηπα θξάηε κέιε. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ππνγξακκίδεη ηε ζεκαζία ηεο δηακφξθσζεο κηαο πνιηηηθήο πνπ λα επηηξέπεη ηελ ίζε κεηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηελ αξκνληθή ελζσκάησζή ηνπο ζηελ θνηλσλία ηεο ρψξαο πνπ ηνπο ππνδέρεηαη κε πξφζβαζε κεηαμχ άιισλ- ζηελ εξγαζία. Σέινο, θαιεί ηα θξάηε κέιε λα ιάβνπλ απζηεξά κέηξα πξνο ην ζπκθέξνλ ησλ κεηαλαζηψλ, επηβάιινληαο απνηξεπηηθέο θαη αλαινγηθέο θπξψζεηο ελαληίνλ εθείλσλ (ησλ εξγνδνηψλ) πνπ εθκεηαιιεχνληαη παξάλνκνπο αιινδαπνχο 14. Σα παξαπάλσ ππνδειψλνπλ ηε ζέιεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα αληηκεησπίζνπλ ηηο επηπηψζεηο ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζπιινγηθά, θάηη ην νπνίν ζπκβάιιεη ζηνλ εμεπξσπατζκφ ηεο πνιηηηθήο ζθέςεο θαη δξάζεο φισλ ησλ θξαηψλ κειψλ. Δπίζεο, ζην Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν, δειψλεηαη φηη πξέπεη λα εμαζθαιίδνληαη δηθαηψκαηα, φπσο ε πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε, ηελ εξγαζία, ηελ αζθάιεηα, ηηο δεκφζηεο θαη ηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο. Ζ ΔΟΚΔ, ζηηο γλσκνδνηήζεηο ηεο, 15 έρεη δηαηππψζεη ηελ άπνςε φηη ε πνιηηηθή θαη ε λνκνζεζία γηα ηε κεηαλάζηεπζε πξέπεη λα ζέβνληαη πιήξσο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα φισλ ησλ αηφκσλ, ηελ ίζε κεηαρείξηζε θαη ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ εξγαζία. Αθφκε, Ο José Manuel Barroso, πξφεδξνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, είρε δειψζεη ηα εμήο: «Ζ δέζκε κέηξσλ γηα ηε κεηαλάζηεπζε πνπ εγθξίζεθε θαηαδεηθλχεη φηη είλαη απαξαίηεην λα αλαζεσξήζνπκε ηε ζηάζε καο φζνλ αθνξά ηε δηαρείξηζε ζεκάησλ κεηαλάζηεπζεο θαη αζχινπ. Ζ κεηαλάζηεπζε ζπκβάιιεη ζηηο νηθνλνκηθέο επηδφζεηο ηεο Δπξψπεο. Πιελ φκσο, ε αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξεη ζα είλαη εθηθηή κφλνλ εθφζνλ επηηεπρζεί ε θνηλσληθή ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ θαη ιεθζνχλ ππφςε νη αλεζπρίεο ησλ πνιηηψλ γηα ηελ παξάλνκε κεηαλάζηεπζε.». Ζ παξαπάλσ ηνπνζέηεζε είλαη ελδεηθηηθή γηα ηελ ηάζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο Δ.Δ. πξνο έληαμε ησλ λφκηκσλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ησλ 14 (Δπξωπαϊθό ύκθωλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν Βξπμέιιεο, 24 επηεκβξίνπ 2008, ΤΜΒΟΤΛΗΟ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ) Ζ Δπηηξνπή ζα παξνπζηάδεη ζην πκβνχιην θάζε έηνο έθζεζε, βαζηζκέλε ζηηο ζπκβνιέο ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ζπλνδεπφκελε, ελδερνκέλσο, απφ πξνηάζεηο ζπζηάζεσλ, κε ζέκα ηελ εθαξκνγή απφ ηελ Έλσζε θαη απφ ηα θξάηε κέιε ηεο ηνπ πκθψλνπ γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν. 15 Αθφκε, ε Δπηηξνπή ππνζηεξίδεη φηη νη πνιηηηθέο κεηαλάζηεπζεο πξέπεη λα ζηεξίδνληαη «ζηηο θαζνιηθέο αμίεο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο, ηεο ειεπζεξίαο, ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο αιιειεγγχεο πνπ ππνζηεξίδεη ε ΔΔ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο πιήξνπο ηήξεζεο ηνπ Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ θαη ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ». Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ην πκβνχιην, ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ Μία θνηλή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή γηα ηελ Δπξψπε: Αξρέο, ελέξγεηεο θαη κέζα»com(2008) 359 ηειηθφ/ Βξπμέιιεο, 25 Φεβξνπαξίνπ 2009 15

θξαηψλ κειψλ θαη ηε πάηαμε θαηλνκέλσλ παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο θαη καχξεο εξγαζίαο. 2.3 Ζ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Με ηε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ππνδεηθλχεηαη κηα ζπληνληζκέλε ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε κέζσ ηεο πηνζέηεζεο Καηεπζπληήξησλ Γξακκψλ, ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε νθείινπλ λα ελζσκαηψζνπλ ζηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε 16. Γηα πξψηε θνξά ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Κάξληηθ (15 έσο 16-6- 1998) ηα ηφηε δεθαπέληε κέιε ππέβαιαλ Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε, φπσο είρε ζπκθσλεζεί θαηά ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ (20 έσο 21-11-1997). Καηά ηελ αμηνιφγεζε απηψλ, αλάκεζα ζε άιινπο επηζεκάλζεθε ν ζηφρνο γηα θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ θαηά κεηνλεθηνχλησλ αηφκσλ, εζληθψλ κεηνλνηήησλ θαη άιισλ νκάδσλ, γηα ζέκαηα απαζρφιεζεο. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ηζφηεηαο θιίλνπλ θαη ηα Δπξσπατθά πκβνχιηα Βηέλλεο (11 έσο 12-12-1998) θαη Κνισλίαο (3 έσο 4-6-1999). Οη Καηεπζπληήξηεο Γξακκέο θαζνδεγνχλ ηα θξάηε κέιε θαηά ηε ράξαμε θαη εθαξκνγή ησλ εζληθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. Χο πξνο ην ζέκα πνπ καο απαζρνιεί εζηηάδνπκε ζηoλ ζηφρν ηεο ΔΑ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο θνηλσληθήο θαη εδαθηθήο ζπλνρήο, γηα ηελ νπνία απαηηείηαη απνθαζηζηηθή δξάζε γηα ηελ ελίζρπζε θαη ηε ζηήξημε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο, ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο, ηελ πξφιεςε ηνπ απνθιεηζκνχ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ ππνβνήζεζε κεηνλεθηνχλησλ αηφκσλ λα εληαρζνχλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ζ Δ.Δ. επηδηψθεη λα δηακνξθσζνχλ αγνξέο εξγαζίαο, νη νπνίεο λα επλννχλ ηελ θνηλσληθή έληαμε, λα εληζρπζεί ε ειθπζηηθφηεηα ηεο εξγαζίαο θαη απφ νηθνλνκηθήο άπνςεο γηα φζνπο αλαδεηνχλ εξγαζία, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ κεηνλεθηνχλησλ αηφκσλ θαη ησλ αέξγσλ (νινθιεξσκέλε Καηεπζπληήξηα Γξακκή 19). 16 «Communication from the Commission to the Member States establishing the guidelines for the Community initiative Equal concerning transnational cooperation to promote new means of combating all forms of discrimination and inequalities in connection with the labour market», Official Journal C 127, 05/05/2000 P. 0002 0010 16

2.4 ΟΓΖΓΗΔ Απφ ην 2000 ε Δπξσπατθή Έλσζε ζέζπηζε κηα δέζκε κέηξσλ γηα ηε δηαζθάιηζε ηνπ δηθαηψκαηνο ησλ αλζξψπσλ λα ηπγράλνπλ ίζεο κεηαρείξηζεο φπνπ θη αλ βξίζθνληαη, κε δχν Οδεγίεο. Πξψηε είλαη ε Οδεγία γηα ηε θπιεηηθή ηζφηεηα 2000/43/ ΔΚ. Σν πκβνχιην ζέζπηζε ζηηο 29 Ηνπλίνπ 2000 ηελ νδεγία 2000/43/ΔΚ πεξί εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξνζψπσλ αζρέησο θπιεηηθήο ή εζληθήο ηνπο θαηαγσγήο, κε ηελ νπνία δηαζθαιίδεηαη ήδε ε πξνζηαζία θαηά ησλ δηαθξίζεσλ απηψλ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εξγαζίαο. Ζ δεχηεξε Οδεγία αθνξά ζηελ ηζφηεηα ζηελ απαζρφιεζε θαη είλαη ε Οδεγία 2000/78/ ΔΚ. θνπφο ηεο παξνχζαο νδεγίαο είλαη ε ζέζπηζε γεληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, εηδηθψλ αλαγθψλ, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εξγαζίαο, πξνθεηκέλνπ λα πινπνηεζεί ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηα θξάηε κέιε. Ηδηαίηεξε αλαθνξά γίλεηαη ηφζν ζηηο άκεζεο φζν θαη ηηο έκκεζεο δηαθξίζεηο 17. Καη νη δχν Οδεγίεο απαγνξεχνπλ ηηο δηαθξίζεηο ζηελ απαζρφιεζε, ηηο πξνζιήςεηο, ηηο πξναγσγέο, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε θαη ηηο ακνηβέο. Αλαθέξνληαη ζηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηνπο φξνπο πξφζβαζεο ζηελ απαζρφιεζε θαη απηναπαζρφιεζε, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θξηηεξίσλ επηινγήο ζε φινπο ηνπο ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο θαη ζε φια ηα επίπεδα ηεο επαγγεικαηηθήο ηεξαξρίαο, θαζψο επίζεο ησλ φξσλ πξφζιεςεο θαη πξναγσγήο. Δπίζεο ηελ θαηάξγεζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ πξφζβαζε ζε φινπο ηνπο ηχπνπο θαη επίπεδα ηνπ επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, ηεο επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζεο θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο απφιπζεο θαη ηεο ακνηβήο, ηε ζπκκεηνρή ζε νξγαλψζεηο εξγαδνκέλσλ ή εξγνδνηψλ ή ζε νπνηαδήπνηε νξγάλσζε ηα κέιε ηεο νπνίαο αζθνχλ έλα ζπγθεθξηκέλν επάγγεικα 18. Καη νη δχν ελζσκαηψζεθαλ ζην ειιεληθφ δίθαην. Αθφκε, αλαθέξνπκε ηελ θνηλνηηθή νδεγία 2003/109/ΔC αλαθνξηθά κε ην θαζεζηψο ηεο δηακνλήο καθξάο δηαξθείαο θαη ηελ θνηλνηηθή νδεγία 2003/86/EC 17 Άκεζε δηάθξηζε ζπληξέρεη φηαλ έλα πξφζσπν πθίζηαηαη κεηαρείξηζε ιηγφηεξν επλντθή απφ απηήλ ηελ νπνία πθίζηαηαη, ππέζηε ή ζα πθίζηαην ζε αλάινγε θαηάζηαζε έλα άιιν πξφζσπν, ελψ ζπληξέρεη έκκεζε δηάθξηζε φηαλ κηα εθ πξψηεο φςεσο νπδέηεξε δηάηαμε, θξηηήξην ή πξαθηηθή ελδέρεηαη λα πξνθαιέζεη κεηνλεθηηθή κεηαρείξηζε ελφο πξνζψπνπ κηαο νξηζκέλεο ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, κε κηα νξηζκέλε εηδηθή αλάγθε, κηαο νξηζκέλεο ειηθίαο, ή ελφο νξηζκέλνπ γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ, ζε ζρέζε κε άιια άηνκα./δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζ. L 303 ηεο 02/12/2000 ζ. 0016-0022 18 ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ http://www.imepo.gr ΠΖΓΖ: http://www.europa.eu.int 17

αλαθνξηθά κε ζέκαηα επαλέλσζεο νηθνγελεηψλ 19. Ζ νδεγία 2003/109/ΔC θαζνξίδεη: α) ηηο πξνυπνζέζεηο ρνξήγεζεο θαη αλάθιεζεο ηνπ θαζεζηψηνο επί καθξφλ δηακέλνληνο απφ έλα θξάηνο κέινο ζηνπο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ νη νπνίνη δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ επηθξάηεηά ηνπ, θαζψο θαη ηα ζπλαθή δηθαηψκαηα θαη β) ηηο πξνυπνζέζεηο δηακνλήο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ππφ θαζεζηψο επί καθξφλ δηακέλνληνο ζε θξάηε κέιε άιια απφ εθείλν πνπ ηνπο ρνξήγεζε ην θαζεζηψο απηφ. Σελ νδεγία απηή επηιέγνπκε λα ηελ παξαζέζνπκε, ιφγσ ηνπ φηη εάλ ην ζεζκηθφ πιαίζην πξνβιέπεη ηα ίδηα δηθαηψκαηα ζηνλ κεηαλάζηε πνπ δηακέλεη επί καθξφλ ζηελ ρψξα ππνδνρήο κε ηνλ γεγελή πιεζπζκφ θαη εάλ ηα δηθαηψκαηα απηά θαηνρπξψλνληαη ζηελ πξάμε, ηφηε ν κεηαλάζηεο ζα επηιέμεη λα κείλεη πεξηζζφηεξν ζηελ ρψξα ππνδνρήο θαη ζα επηιέμεη κε άιια θξηηήξηα ηελ εξγαζία ηνπ, γεγνλφο πνπ ζα επεξεάζεη θαη ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο. ην ίδην πιαίζην παξαζέηνπκε θαη ηελ νδεγία 2003/86/ΔC. Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο νδεγίαο είλαη λα θαζνξίζεη ηνπο φξνπο ππφ ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα αζθνχλ ην δηθαίσκα νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο νη ππήθννη ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ. Ζ παξνχζα νδεγία εθαξκφδεηαη φηαλ ν ζπληεξψλ ηεο νηθνγέλεηαο θαηέρεη άδεηα δηακνλήο πνπ έρεη εθδνζεί απφ θξάηνο κέινο δηάξθεηαο ηζρχνο αλψηεξεο ή ίζεο κε έλα έηνο, ν νπνίνο έρεη εχινγε πξννπηηθή λα απνθηήζεη δηθαίσκα κφληκεο δηακνλήο, εθφζνλ ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ/ηεο είλαη ππήθννη ηξίηεο ρψξαο, αλεμάξηεηα απφ ην θαζεζηψο ηνπο. Καη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ν ζρεδηαζκφο ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο ζα θιεζεί λα ηθαλνπνηήζεη λέεο αλάγθεο απφ ηε ζηηγκή πνπ εγθαηαζηαζνχλ ζηε ρψξα λεφηεξεο ειηθίαο κεηαλάζηεο, πνπ ζα εηζέιζνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηα επφκελα ρξφληα. Δπίζεο, ηελ Οδεγία 2004/83/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 29εο Απξηιίνπ 2004 κε ην άξζξν 26 «Πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε» γηα ηνπο πξφζθπγεο. Βάζεη απηήο ηα θξάηε κέιε επηηξέπνπλ ζηνπο δηθαηνχρνπο ηνπ θαζεζηψηνο πξφζθπγα λα αζθνχλ κηζζσηή ή αλεμάξηεηε επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο πνπ εθαξκφδνληαη γεληθά ζην επάγγεικα θαη ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, ακέζσο κεηά ηε ρνξήγεζε ηνπ θαζεζηψηνο πξφζθπγα. Αθφκε κεξηκλνχλ ψζηε λα παξέρνληαη ζηνπο δηθαηνχρνπο ηνπ θαζεζηψηνο πξφζθπγα δπλαηφηεηεο λα ζπκκεηέρνπλ ζε νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απαζρφιεζε ππφ φξνπο ηζνδχλακνπο κε ηνπο ηζρχνληεο γηα ηνπο εκεδαπνχο. Δπίζεο, ηνπο επηηξέπνπλ λα αζθνχλ κηζζσηή ή αλεμάξηεηε επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Καη επέθηαζε πξνβιέπνληαη ίζνη φξνη ζηελ 19 Κέληξν Δπξσπατθνχ πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ/ Ίδξπκα Θεκηζηνθιή θαη Γεκήηξε Σζάηζνπ/2009 «Δηήζηα Έθζεζε ρεηηθά κε ην Άζπιν θαη ηηο ζηαηηζηηθέο Μεηαλάζηεπζεο γηα ηελ Διιάδα», Αζήλα 18

ακνηβή, ηελ πξφζβαζε ζηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαζψο θαη άιινπο φξνπο εξγαζίαο. Οδεγία 2004/114/ΔΚ ζρεηηθά κε ηηο πξνυπνζέζεηο εηζδνρήο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ κε ζθνπφ ηηο ζπνπδέο ή ηελ εζεινληηθή ππεξεζία. Ζ παξνχζα νδεγία έρεη σο αληηθείκελν ηνλ θαζνξηζκφ: α) ησλ πξνυπνζέζεσλ εηζδνρήο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζην έδαθνο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ρξνληθή πεξίνδν άλσ ησλ ηξηψλ κελψλ κε ζθνπφ ηηο ζπνπδέο, ηελ αληαιιαγή καζεηψλ, ηελ άκηζζε πξαθηηθή άζθεζε ή ηελ εζεινληηθή ππεξεζία, β) ησλ θαλφλσλ πνπ αθνξνχλ ηηο δηαδηθαζίεο εηζδνρήο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζην έδαθνο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηνπο ζθνπνχο απηνχο. Ζ νδεγία απηή παξαηίζεηαη θαζψο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη πξνζδνθίεο ησλ αηφκσλ πνπ αθνξά γηα παξακνλή ηνπο ζηε ρψξα. Σα άηνκα απηά ζα έρνπλ απμεκέλα πξνζφληα ιφγσ ησλ ζπνπδψλ ηνπο ζηελ ρψξα ππνδνρήο ή ιφγσ ηεο εκπεηξίαο ηνπο κε ηελ εζεινληηθή εξγαζία, επνκέλσο ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ εηδηθέο ξπζκίζεηο γηα ηελ εξγαζία ηνπο. 2.5 ΠΡΧΣΟΒΟΤΛΗΔ 2.5.1 1) Πξσηνβνπιία Equal Αθφκε έλα εξγαιείν ηεο Δπξσπατθήο Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο σο πξνο ηελ απαζρφιεζε είλαη ε θνηλνηηθή πξσηνβνπιία EQUAL. Ζ Δqual απνηειεί εξγαιείν ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε, ρξεκαηνδνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν θαη ζηνρεχεη ζηελ πεηξακαηηθή εθαξκνγή θαη δηάδνζε λέσλ ηξφπσλ θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηεο αληζφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο. Σν Πξφγξακκα έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα ζηεξίμεη κηα νξηδφληηα πξνζέγγηζε ζηηο πνιηηηθέο θαη ηηο ππεξεζίεο πξνο ηηο νπνίεο ζα έρνπλ πξφζβαζε πνιιαπιέο θαηεγνξίεο απνθιεηζκέλσλ ή απεηινχκελσλ απφ απνθιεηζκφ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο νκάδσλ θαη λα αληηκεησπίζεη ηελ απνζπαζκαηηθφηεηα θαη ηελ έιιεηςε ζπληνληζκνχ ησλ εθαξκνδφκελσλ πνιηηηθψλ. Άκεζα επσθεινχκελεο νκάδεο είλαη νη κεηαλάζηεο θαη νη πξφζθπγεο. Οη ζθνπνί ηεο EQUAL αθνξνχλ φιε ηελ επηθξάηεηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ζηελ νπζία είλαη ε θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηεο αληζφηεηαο κέζσ ηεο δηαθξαηηθήο ζπλεξγαζίαο, ψζηε λα πξνθχςνπλ ζπλέξγεηεο θαη πξνζηηζέκελεο αμίεο. Άιισζηε φπσο ηνλίδεηαη ζε ζρεηηθή αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, γηα λα είλαη επηηπρήο ε ΔΑ ζα πξέπεη λα πξνθχπηεη δξάζε ζε ηνπηθφ επίπεδν. Χο πξνο ηνλ άμνλα 19

ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο ε EQUAL δεηά ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ηεο μελνθνβίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, θαζψο θαη ηε Γηά Βίνπ Μάζεζε γηα φινπο πνπ ππφθεηληαη ηελ αληζφηεηα 20. 2.5.2 2) Πξφγξακκα AENEAS Ζ Νέα Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε έρεη σο ζηφρν ηελ εληζρπκέλε θνηλσληθή ζπλνρή θαη ελζσκάησζε 21. Δμαηξεηηθά ρξήζηκε είλαη ε ζχζηαζε Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ κε ηελ Απφθαζε 435/2007 22. Με ηνλ θαλνληζκφ (EC) No 491/2004 ζηηο 10-3-2004 θαζηεξψζεθε ην πξφγξακκα ΑΔΝΔΑS 23. θνπφο ηνπ ηέζεθε ε νηθνλνκηθή θαη ηερληθή ππνζηήξημε ησλ ηξίησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο (europa.eu), κε απψηεξν ζηφρν βέβαηα ηνλ έιεγρν ηεο κεηαλάζηεπζεο. Ζ Δπηηξνπή ελζαξξχλεη ηα θξάηε κέιε λα αλαπηχμνπλ κεραληζκνχο φπσο θψδηθεο δενληνινγίαο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ελεξγψλ πξνζιήςεσλ πνπ ζα είραλ ζεκαληηθέο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζε νξηζκέλεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, ηδίσο ζηνλ ηνκέα ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο θαζψο θαη γηα ηνλ ζπληνληζκφ ησλ αληίζηνηρσλ πξνζπαζεηψλ ηνπο ζηνλ ηνκέα απηφ 24. 20 «Communication from the Commission to the Member States establishing the guidelines for the Community initiative Equal concerning transnational cooperation to promote new means of combating all forms of discrimination and inequalities in connection with the labour market», Official Journal C 127, 05/05/2000 P. 0002 0010 21 ηελ νδεγία 2000/78/ΔΚ νξίδεηαη φηη ηα θξάηε κέιε ζα πξέπεη λα ζεζπίδνπλ ηηο λνκνζεηηθέο, θαλνληζηηθέο θαη δηνηθεηηθέο δηαηάμεηο πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ παξνχζα νδεγία ην αξγφηεξν έσο ηηο 2 Γεθεκβξίνπ 2003. Αθφκε ηα θξάηε κέιε ζα πξέπεη λα έρνπλ ιάβεη φια ηα αλαγθαία κέηξα ψζηε λα είλαη αλά πάζα ζηηγκή ζε ζέζε λα εγγπψληαη ηα απνηειέζκαηα πνπ επηβάιινληαη απφ ηελ ελ ιφγσ νδεγία. Ακέζσο ελεκεξψλνπλ ζρεηηθά ηελ Δπηηξνπή (Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ηεο 27εο Ννεκβξίνπ 2000) 22 Γεψξκαο Κ., 2009, «Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή θαη Αγνξά Δξγαζίαο», ΔΚΓΓ 23 Prof. Andrew Geddes, University of Sheffield & Elena Lazarou, Research Associate,2008, Europeanization of Migration Policy and Narratives of Migration Management: The case of Greece 24 Ζ Δπηηξνπή ζα πξνζπαζήζεη επίζεο λα πείζεη άιιεο ζεκαληηθέο ρψξεο πξννξηζκνχ λα αζρνιεζνχλ κε αληίζηνηρεο δηεπζεηήζεηο. Οη δπλαηφηεηεο κηαο παγθφζκηαο πξνζέγγηζεο ηεο πνιηηηθήο πξνζιήςεσλ ζα έπξεπε λα κειεηεζνχλ θαη ην δήηεκα απηφ ζα έπξεπε λα ηεζεί ζηνπο θαηάιιεινπο δηεζλείο θχθινπο, φπσο ν ΠΟΔ. ρεηηθά κε ην AENEAS αλαθέξνπκε ηελ Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ην πκβνχιην, ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, ηεο 17 εο -6-2008 φπνπ αλαθέξεηαη φηη ε πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο κεηαλάζηεπζεο ζα πξέπεη λα εδξάδεηαη ζε αμηνιφγεζε ησλ αγνξψλ εξγαζίαο ηεο ΔΔ κε βάζε ηηο αλάγθεο (21-8-2008/ europa.eu). 20

3 Ννκνζεηηθό Πιαίζην γηα ηελ Έληαμε ησλ Μεηαλαζηώλ ζηελ Αγνξά Δξγαζίαο ζηελ Διιάδα- Παξνπζίαζε ηεο ειιεληθήο πνιηηηθήο έληαμεο ηωλ κεηαλαζηώλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο κέζα από ΔΓΑ, ΔΠΜ, Κνηλνηηθέο Πξωηνβνπιίεο θαη Διιεληθή Ννκνζεζία 3.1 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ ηδηαηηεξφηεηα ηεο πεξίπησζεο ηεο Διιάδαο κέζα ζηε λέα πξαγκαηηθφηεηα είλαη φηη πιένλ ηα ζχλνξά ηεο δελ είλαη ζχλνξα κφλν κηαο ρψξαο αιιά θαη νιφθιεξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 25. Άξα εθ ησλ πξαγκάησλ ζηνπο ηειεπηαίνπο ειιεληθνχο λφκνπο γηα ηε κεηαλάζηεπζε έρνπλ ιεθζεί ππφςε νη νδεγίεο ηεο Δ.Δ. ιφγσ ηεο αιιαγήο ζπκβνιηζκνχ ησλ ζπλφξσλ ηεο σο ε πξψηε πχιε ηεο Δ.Δ.. Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο, δελ κπνξεί πιένλ λα γίλεηαη κφλν κε πνιηηηθέο πνπ πινπνηνχληαη ζην εζσηεξηθφ κηαο ρψξαο. Ζ Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΔΑ), πνπ απνηειεί ηνλ ππιψλα ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο φζνλ αθνξά ηελ απαζρφιεζε, βαζίδεηαη ζε ηξεηο ζηφρνπο: ηελ πιήξε απαζρφιεζε, ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ζηελ εξγαζία, θαζψο θαη ηελ θνηλσληθή θαη εδαθηθή ζπλνρή. Οη ζηφρνη απηνί, καδί κε ηελ θαιή δηαθπβέξλεζε, πιαηζηψλνπλ ηελ ΔΑ 26. Ζ ειιεληθή πνιηηηθή επεξεάδεηαη έληνλα απφ ηηο επξσπατθέο επηινγέο φζνλ αθνξά ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Έηζη παξαηεξείηαη νξηδφληηνο εμεπξσπατζκφο κέζσ ηεο κίκεζεο σο πξνο ηελ πηνζέηεζε λέσλ εξγαιείσλ πνιηηηθήο φπσο ε ζχληαμε ησλ ΔΓΑ θαη ΔΠΜ, ηεο νξνινγίαο ησλ ζεκάησλ πνιηηηθήο θαη ηεο αλαγλψξηζεο ησλ ελδηαθεξφκελσλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ. Χζηφζν, ε ειιεληθή πνιηηηθή ζα δηακνξθσζεί βάζεη ησλ εζληθψλ ηδηαηηεξνηήησλ, αιιά θαη ηεο έμαξζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν πνπ επηβάιιεη ηηο ζπγθεθξηκέλεο ξπζκίζεηο αλεμάξηεηα απφ ην αλ ε ρψξα ζπκκεηείρε ζηελ Δ.Δ. ή φρη. Κξίλεηαη ρξήζηκν λα επηζεκαλζεί μαλά φηη ζηα θείκελα πνπ εμεηάζηεθαλ γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο θαίλεηαη ε πνιηηηθή απαζρφιεζεο λα είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ πνιηηηθή έληαμεο ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο. Σν γεγνλφο απηφ θαίλεηαη θπξίσο απφ ηα κέηξα δξάζεο, ηα νπνία ζηνρεχνπλ ζε επάισηεο νκάδεο, φπσο 25 (Prof. Andrew Geddes, University of Sheffield & Elena Lazarou, Research Associate, 2008, Europeanization of Migration Policy and Narratives of Migration Management: The case of Greece 26 Κνηλή Έθζεζε γηα ηελ Απαζρφιεζε γηα ην έηνο 2006/2007, 2007, Βξπμέιιεο, ζει 7 21

νη κεηαλάζηεο. Ζ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε πξνθχπηεη κέζα απφ έκκεζνπο κεραληζκνχο γηα ηελ απαζρφιεζε ηνπ κεηαλάζηε, φπσο πξνγξάκκαηα εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο, θαηαπνιέκεζε ηεο αδήισηεο εξγαζίαο θαη πνιηηηθέο λνκηκνπνίεζήο ηνπ 27. 3.2 ΔΘΝΗΚΑ ΥΔΓΗΑ ΓΡΑΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΠΑΥΟΛΖΖ 3.2.1 ΔΓΑ 2001 ην ΔΓΑ ηνπ 2001 γίλεηαη αξρηθά κηα απιή αλαθνξά ζηε ζπλεηζθνξά ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ απαζρφιεζε ησλ γεγελψλ (ζει 6) θαη ηε ζεκαζία λνκηκνπνίεζήο ηνπο γηα ηελ πάηαμε ηεο αδήισηεο εξγαζίαο. Καηφπηλ, (ζει 19) αλαθέξεηαη σο κέηξν δηεπθφιπλζεο πξνο ηελ εχξεζε εξγαζίαο γηα ηνπο κεηαλάζηεο, ε εθκάζεζε γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ειιεληθνχ ιφγνπ. Δπίζεο, (ζει 22) γίλεηαη παξαπνκπή ζην ΔΓΔλ γηα ηα κέηξα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σέινο σο κέηξν γηα ηε κεηάβαζε ησλ κεηαλαζηψλ απφ ηελ παξανηθνλνκία ζηελ επίζεκα απαζρφιεζε αλαθέξεηαη ε λνκηκνπνίεζή ηνπο (ζει 25). 3.2.2 ΔΓΑ 2002 Σν ΔΓΑ ηνπ 2002 θηλείηαη ζηελ ίδηα ινγηθή κε ην ΔΓΑ 2001. Χο κέηξν ζηήξημεο ησλ επθαηξηψλ γηα εξγαζία ησλ θνηλσληθά εππαζψλ νκάδσλ, ζηηο νπνίεο αλαγλσξίδνληαη θαη νη κεηαλάζηεο, αλαθέξνληαη νξηζκέλα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα (Δ.Π.) απφθηεζεο δεμηνηήησλ. Σν ηφηε Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ αλέιαβε ην ζπληνληζκφ φισλ ησλ δξάζεσλ πνπ έρνπλ εληαρζεί ζην πιαίζην ηνπ Γ ΚΠ. Οη δξάζεηο απηέο φπσο αλαθέξνληαη κέζα ζην ΔΓΑ είλαη ηα Δ.Π. «Απαζρφιεζε θαη Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε», «ΔΠΔΑΔΚ», ε θνηλνηηθή πξσηνβνπιία Equal, «Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο», «Αληαγσληζηηθφηεηα» θαη «Πεξηθεξεηαθά Πξνγξάκκαηα» (ζει 34). ε άιιν ζεκείν ηνπ θεηκέλνπ θαη ζηα πιαίζηα ηεο Καηεπζπληήξηαο Γξακκήο 7: «Καηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο κε ηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε» αλαθέξνληαη δξάζεηο πνπ παξαπέκπνπλ ζην ΔΓΔλ 2001-2003, θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ πξφζβαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ απαζρφιεζε. Μεηαμχ άιισλ αλαθέξνληαη ε θαηαπνιέκεζε ηεο 27 Οη πξνζπάζεηεο θαη νη πξνηάζεηο εζηηάδνπλ ζηα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο θαη εθπαίδεπζεο 22

μελνθνβίαο, ε ελζσκάησζε ηεο θνηλνηηθήο νδεγίαο γηα ηε δηαζθάιηζε ίζσλ επθαηξηψλ θαη θαηάξγεζε ησλ δηαθξίζεσλ(ζει 61-63) θαη κέηξα εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζε κεηαλάζηεο, παιηλλνζηνχληεο θαη πξφζθπγεο (ζει 104). 3.2.3 ΔΓΑ 2003 ην ΔΓΑ ηνπ 2003 αλαθέξεηαη σο έλαο απφ ηνπο ηξεηο θχξηνπο ζηφρνπο ε θνηλσληθή ζπλνρή θαη ελζσκάησζε. Αθφκε αλαγλσξίδεηαη σο ζεκαληηθή ε παξάιιειε πξνεηνηκαζία ηνπ ΔΓ Απαζρφιεζεο (ΔΓΑ) θαη ηνπ ΔΓ Κνηλσληθήο Έληαμεο (ΔΓΔλ) γηα κεγαιχηεξεο ζπλέξγεηεο θαη θαιχηεξν ζπληνληζκφ σο πξνο ηνπο κεηαλάζηεο, νη νπνίνη αλαθέξνληαη σο θξπκκέλε πεγή δχλακεο. Αθφκε αλαθέξεηαη ην Δ.Π. γηα ηνπο κεηαλάζηεο (ζει 20). Καη ζε απηφ ην ΔΓΑ δξνκνινγνχληαη κέηξα γηα εθπαίδεπζε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο αδήισηεο εξγαζίαο κε ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο λνκηκνπνίεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ θαη ελίζρπζε ησλ ειεγθηηθψλ κεραληζκψλ θαζψο θαη επηδφηεζε ηεο εξγαζίαο ηνπο. 3.2.4 ΔΓΑ 2004 Παξφκνηεο δηαηππψζεηο εληνπίδνληαη θαη ζην θείκελν ηνπ ΔΓΑ ηνπ 2004. Σν ζέκα ησλ κεηαλαζηψλ θαη ζε απηφ ην ΔΓΑ αλαθέξεηαη ζηα κέηξα πνπ αθνξνχλ ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ ελφηεηα ηνπ ΔΓΑ «Κνηλσληθή πλνρή θαη Δλζσκάησζε», φπνπ γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά ζην ΔΓΔλ 2003-2005. Χο πξνο ηελ 4 ε Καηεπζπληήξηα Γξακκή γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ηεο δηά βίνπ κάζεζεο πξνβιέπεηαη ε πξνψζεζε ηεο δηα βίνπ κάζεζεο θαη ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ζηελ θαηάξηηζε γηα κεηαλάζηεο, σο κέζν ππνβνήζεζεο γηα πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε. ην ίδην ζεκείν σο κέηξν αλαθέξεηαη ε πξνθήξπμε ηνπ β θχθινπ ηνπ πξνγξάκκαηνο equal. Παξαηεξνχκε, ινηπφλ, φηη νη αλαθνξέο ζηνπο κεηαλάζηεο δελ αθνξνχλ άκεζα κέηξα γηα ηελ απαζρφιεζε, αιιά απιέο δηαπηζηψζεηο γηα ηε ζπλεηζθνξά ηνπο θαη έκκεζα κέηξα (θαηάξηηζε, Γ.Β.Μ., θαηαπνιέκεζε ηεο αδήισηεο εξγαζίαο) πνπ απνθέξνπλ καθξνρξφληα θαη ιεηηνπξγνχλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε επξχηεξεο έληαμεο 23