ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ Ιούλιος 2008

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 3 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 6 1.Α. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 6 1.Β. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ 7 1.Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 8 2. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 54 3. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΞΕΝΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ 63 3.Α. ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 63 3.Α.1 Προσωπικές Εταιρείες 64 3.Α.2 Μετοχικές εταιρείες 64 3.Α.3. Υποκατάστημα αλλοδαπής εταιρείας/ Θυγατρική Εταιρεία 69 3.Α.4. Γραφείο αντιπροσωπείας 70 3.Β. Καταχωρήσεις εταιρειών 71 3.Β.1. Στάδια εγγραφής ρωσικού νομικού προσώπου: 71 3.Β.2. Στάδια καταγραφής-διαπίστευσης (accreditation) γραφείου αντιπροσωπείας και υποκαταστήματος 72 3.Β.3. Γενικά για τη συμπλήρωση της αίτησης 72 3.Β.4. ONE STOP-SHOP (Υπηρεσία μίας στάσης ) 73 3.Γ. ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ/ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 73 3.Γ.1. Ομόρρυθμη Εταιρεία 73 3.Γ.2. Ετερόρρυθμη Εταιρεία 73 3.Γ.3. Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης το πλέον ενδεδειγμένο σχήμα για αλλοδαπές ΜΜΕ.74 3.Γ.4. Ανώνυμη Εταιρεία 74 3.Γ.5. Ίδρυση ατομικής επιχείρησης 74 3.Γ.6. Ίδρυση θυγατρικής εταιρείας / υποκαταστήματος 75 3.Γ.7. Ίδρυση γραφείου αντιπροσωπείας 75 3.Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 76 3.Ε. ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 76 4. ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 76 4.Α. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 76 4.Α.1. Γεωργική γη 76 4.Α.2. Ακίνητα 77 4.Α.3. Συμπεράσματα 77

4 5. ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΡΩΣΙΑ 78 5.Α. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΑΝΑΤ. ΕΥΡΩΠΗ 78 5.Β. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ 78 5.Γ. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ 81 5.Δ. ΡΩΣΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 82 6. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΕ ΡΩΣΙΑ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ 85 6.Α. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ 85 6.Β.ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ 86 7. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 88 7.Α. ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 88 7.Α.1. Οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι της Ρωσίας 89 7.Α.2. Εμπόριο της Ρωσίας με κ-μ ΕΕ 90 7.Β. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΜΕ ΕΛΛΑΔΑ 92 7.Β.1. Όγκος Εμπορίου 93 7.Β.2.Εμπορικό Ισοζύγιο 93 7.Β.3. Ελληνικές εξαγωγές 93 7.Β.4. Ελληνικές εισαγωγές 95 8. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 97 8.A.1. Διμερείς Eμπορικές Συμφωνίες 97 8.A.2. Διμερείς συμφωνίες προστασίας επενδύσεων 97 8.A.3. Συμφωνίες Αποφυγής Διπλής Φορολογίας 97 8.A.4. Συμμετοχή της Ρωσίας σε διεθνείς οργανισμούς 98 9. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ 100 9.Α. ΓΕΝΙΚΑ 100 9.Β. ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 100 9.Β.1. Τελωνειακοί Δασμοί 100 9.Β.2. Φόροι κατά την διάθεση προϊόντων στην αγορά 101 9.Γ. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 102 9.Γ.1. Απαιτούμενα παραστατικά κατά την εισαγωγή ελεύθερες τελωνειακές ζώνες 102 9.Γ.2. Ελεύθερες οικονομικές ζώνες - Αποθήκευση 102 9.Γ.3. Προϊόντα υπό καθεστώς προσωρινής εισαγωγής 103 9.Δ. ΕΤΙΚΕΤΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 104 9.Ε. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ -ΠΡΟΤΥΠΑ 104 9.ΣΤ. Απαγορεύσεις και περιορισμοί εισαγωγών 106 9.Ζ. Tελωνειακός κώδικας Νομοθεσία Πληροφόρηση επαφών 106 10. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΡΩΣΙΑΣ 107

11. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 110 5 12. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ113 13. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΕΥ (ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2008) 119 14. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 122 15. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 123

6 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 1.Α. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ Έκταση 17.075.400 τ.χλμ. Πληθυσμός 142,2 εκ. (εκτιμήσεις Ιουλίου 2007) Μεταβολή πληθυσμού -0,48% (εκτιμήσεις Ιουλίου 2007) Ενεργός πληθυσμός 73,9 εκ. (εκτιμήσεις 2007) Πληθυσμός κάτω του επιπέδου φτώχειας 16,0%. Ο πληθυσμός της χώρας είναι άνισα κατανεμημένος, αφού το 23% της eυρωπαϊκής έκτασης συγκεντρώνει το 73% του πληθυσμού. Αστικός πληθυσμός: 73% Εθνότητες Ρώσοι 79,8%, Τάταροι 3,8%, Ουκρανοί 2%, Μπασκίριοι (1,2%), Τσουβάσιοι (1,2%). Κυριότερα αστικά κέντρα Μόσχα (10,1 εκ. κάτοικοι), Αγία Πετρούπολη (4,66 εκ. κάτοικοι), Νοβοσιμπίρσκ (1,43 εκ. κάτοικοι), Nίζνιυ Nόβγκοροντ (1,31 εκ. κάτοικοι), Εκατερινμπούργκ (1,29 εκ. κάτοικοι) [Απογραφή 2002]. Εθνικό νόμισμα Ρούβλι (Rb). Ισοτιμία 1= 37,0 Rb, $1= 23,4 ρούβλια (30/06/08) Πολίτευμα Πολίτευμα: Προεδρική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία Νομοθετικά Σώματα Νομοθετικά Σώματα: α) η Κρατική Δούμα (Κάτω Βουλή) με 450 μέλη που εκλέγονται άμεσα για 4ετή θητεία, και β) το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο (Άνω Βουλή) με 178 μέλη. Διοικητική Διάρθρωση Η Ρωσική Ομοσπονδία χωρίζεται σε 89 περιφερειακές διοικητικές μονάδες, πολλές από τις οποίες αντανακλούν τις εθνικές ιδιαιτερότητες επί σοβιετικού καθεστώτος. Συγκεκριμένα, υπάρχουν 21 δημοκρατίες, 6 ομόσπονδες περιοχές (krays), 2 ομόσπονδες πόλεις (Μόσχα, Αγία Πετρούπολη), 49 περιφέρειες, 1 αυτόνομη περιφέρεια και 10 αυτόνομες περιοχές Εκλογικό σύστημα Ο Πρόεδρος εκλέγεται με άμεση ψηφοφορία για 4 έτη, με δυνατότητα επανεκλογής για μία Εκλογές ακόμη φορά. Οι πρόσφατες εκλογές για την εκλογή Προέδρου διεξήχθηκαν την 2 η Μαρτίου 2008. Πρόεδρος Dmitri MEDVEDEV (εκτίει την πρώτη θητεία του, από 07/05/08) Πρωθυπουργός Vladimir PUTIN (από 07/05/08) Διορίζεται από τον Πρόεδρο, με τη σύμφωνη γνώμη της Κάτω Βουλής Δικαιοσύνη Κεντρική Τράπεζα Οι Δικαστές του Συνταγματικού Δικαστηρίου, του Ανώτατου Δικαστηρίου και του Ανώτατου Διαιτητικού Δικαστηρίου διορίζονται από το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο, κατόπιν προτάσεως του Προέδρου, και εκτίουν ισόβια θητεία. Το ίδιο ισχύει και για το Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας. Οδικό δίκτυο Εθνικό δίκτυο έκτασης 871.000 χλμ., εκ των οποίων 738.000 χλμ. (84,7%) είναι ασφαλτοστρωμένα. Αυτή τη στιγμή, υλοποιείται πρόγραμμα (2002-2010) εκσυγχρονισμού του οδικού δικτύου και συμπεριλαμβάνει πολλά έργα PPP. Μέσος Μισθός 528,7 $ όμως, εμφανίζεται έντονη διακύμανση ανάλογα με την περιοχή. Στη Μόσχα π.χ. κυμαίνεται στα 16.077 Rb ( 455) ενώ στην Αγία Πετρούπολη φθάνει στα 11.504 Rb ( 325). Κατώτατος Μισθός (31.12.2007) Ο κατώτατος μισθός, τον οποίο λαμβάνει μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού (1,9%), ανέρχεται σε 5.855 ρούβλια (μέσος όρος). Συγκεκριμένα, για τα ενεργά άτομα, ο κατώτατος μισθός ανέρχεται σε 6.624 ρούβλια ενώ, για τους συνταξιούχους σε 4.038 ρούβλια. Το ύψος των μισθών αυτών θεωρείται χαμηλό σε σχέση με το κόστος ζωής που παραμένει υψηλό. Επίσημη γλώσσα Ρωσική Εμπορική γλώσσα Αγγλική και γερμανική ή γαλλική (χρησιμοποιούν μεταφραστές) Ωρα GMT + 3 ώρες για την Μόσχα και την Αγ. Πετρούπολη, δηλ. 1 ώρα εμπρός από την Ελλάδα. Η ώρα στο Βλαδιβοστόκ είναι GMT + 10 ώρες Δημόσιες Αργίες 1 & 2 Ιανουαρίου (Νέο Έτος), 7 & 8 Ιανουαρίου (Ρωσικά Χριστούγεννα), 23 Φεβρουαρίου (Ημέρα των Ενόπλων Δυνάμεων), 8 Μαρτίου (Ημέρα της Γυναίκας), 1 & 2 Μαΐου (Ημέρα

7 του Εργάτη), 9 Μαΐου (Ημέρα της Νίκης), 12 & 13 Ιουνίου (Ημέρα της Ρωσίας), 3 & 4 Νοεμβρίου (Ημέρα της Συμφιλίωσης), 12 Δεκεμβρίου (Ημέρα του Συντάγματος). 1.Β. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ Κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. Α.Ε.Π. (ονομαστική αξία) $6.877, (σε μονάδες αγοραστικής δύναμης PPP: $14.600) $1.286 δις Μεταβολή Α.Ε.Π. +8,1% (2007) +6,7% (2006) +6,4% (2005) Πληθωρισμός 11,9% (2007) 9,7% (2006) 12,7% (2005) Ενεργός πληθυσμός 75,1 εκ. (52,5% του συνολικού πληθυσμού) Απασχολούμενοι 42,5 εκ. Απασχόληση Κατανομή απασχόλησης κατά τομέα (%) Πρωτογενής Τομέας: 10,8% (εκτιμήσεις 11/2007) Δευτερογενής Τομέας: 28,8% (εκτιμήσεις 11/2007) Τριτογενής τομέας: 60,5% (εκτιμήσεις 11/2007) Ανεργία 5,9% (2007) 7,3% (2006) 7,6% (2005) Εξωτερικό Χρέος $430,9 δις (2007) Πλεόνασμα Προϋπολογισμού $64,9 δις (8,2% του ΑΕΠ) Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών $+105,3 δις (2007) $94,5 δις (2006) $83,3 δις (2005) Συναλλαγματικά Αποθέματα Κεντρικής Τράπεζας $484,6 δις (2007) $295,6 δις (2006) $168,4 δις (2005) Εξαγωγές $355.175 δις (2007) $303,9 δις (2006) $243,6 δις (2005) Εισαγωγές $223.058 δις (2007) $164,7 δις (2006) $125,3 δις (2005) Εμπορικό Ισοζύγιο (δις $) +132,117 (2007) +139,2 (2006) +118,3 (2005) Η Μόσχα καταλαμβάνει περίπου το 40% του συνόλου της αγοράς, η Αγία Αγορά της Ρωσίας - Διάκριση μεριδίου ανά περιοχή Πετρούπολη το 8-12% και άλλες 5 πόλεις παρουσιάζουν μερίδιο 5-8%, ανάλογα με το προϊόν. Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι (2007) Ε.Ε: 52,1% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών (56,6% των εξαγωγών και 43,5% των εισαγωγών). Ειδικότερα, το 11,9% των ρωσικών εξαγωγών κατευθύνεται στην Ολλανδία, το 7,4% στην Ιταλία και το 7,3% στη Γερμανία (1 η, 2 η και 3 η θέση, αντίστοιχα). Ωστόσο, η Γερμανία παραμένει ο πρώτος προμηθευτής της Ρωσίας (13,4% επί των συνολικών εισαγωγών), ενώ Γαλλία και η Ιταλία καταλαμβάνουν αντίστοιχα την 7 η και την 8 η θέση (4,3% και 3,8% επί των συνολικών εξαγωγών). Χώρες πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.: 7,8% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών (15% των εξαγωγών και 16% των εισαγωγών). Ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας σε αυτή την ομάδα είναι η Ουκρανία, η οποία καταλαμβάνει την 5 η θέση στις ρωσικές εξαγωγές (5,1% επί του συνόλου) και την 3 η θέση στις ρωσικές εισαγωγές (7,0%). Κίνα: 6,4% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών. Ειδικότερα, καταλαμβάνει την 4 η θέση στις ρωσικές εξαγωγές (5,4% επί του συνόλου) και τη 2 η θέση στις ρωσικές εισαγωγές (9,7% επί του συνόλου). Ελλάδα: 0,6% του συνόλου εμπορικών συναλλαγών Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (2007) $80 δις (18% Α.Ε.Π. - χαμηλό ποσοστό σε σχέση με άλλες χώρες) Σύμφωνα με την UNCTAD η Ρωσία ήταν, για το 2007, ο 8 ος αποδέκτης ΑΞΕ παγκοσμίως με 48,9 δις $, ενώ οι ρωσικές επενδύσεις στο εξωτερικό διπλασιάσθηκαν, φθάνοντας τα 47,8 δις $. Επενδύσεις κεφαλαίου $124.9 δις (16, 4% του Α.Ε.Π.)

1.Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 8 1991-2001 Κρίση 1998 Οι δύο θητείες του Βλαντιμίρ Πούτιν Μετά την εφαρμογή της Διαφάνειας (Glasnost) και της Αναδιάρθρωσης (Perestroika), από το Μιχαήλ Γκορμπατσόβ, η χώρα διήλθε μια περίοδο αστάθειας, η οποία συνοδεύτηκε από τη σταδιακή αποδόμηση της Ε.Σ.Σ.Δ.. Την 25 η Δεκεμβρίου 1991, ο Γκορμπατσόβ δήλωσε την παραίτησή του από το αξίωμα του Προέδρου της Σοβιετικής Ένωσης και, την επόμενη μέρα, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο ψήφισε την δημιουργία της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Πρώτος Πρόεδρος της νέας χώρας εξελέγη ο Μπορίς Γιέλτσιν. To 1993, οι σχέσεις του Γιέλτσιν με τη Δούμα χειροτερεύουν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πολιτική κρίση. Το 1996, ο Γιέλτσιν εκλέγεται για δεύτερη φορά Πρόεδρος, επικρατώντας με σχετικά μικρή πλειοψηφία, έναντι του ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος, Γκεννάντιυ Ζουγκάνοβ. Οι κυβερνήσεις των Βίκτορ Τσιερνομίρντιν και Σεργκέυ Κιριγιένκο ακολουθούν φιλελεύθερη πολιτική αλλά, τον Αύγουστο του 1998, σημειώνεται μεγάλη οικονομική κρίση. Μετά τον Γιεβγκένιυ Πριμακόβ και τον Σεργκέυ Στεπάσιν, την Πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Την 31 η Δεκεμβρίου 1999, ο Μπορίς Γιέλτσιν ανακοινώνει την παραίτησή του από την Προεδρία και ορίζει τον Πούτιν υπηρεσιακό Πρόεδρο. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εκλέγεται Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας το Μάρτιο του 2000, συγκεντρώνοντας το 52,5% των ψήφων. Μόλις εγκαθίσταται στο Κρεμλίνο, ορίζει το Μιχαήλ Κασυάνοβ Πρωθυπουργό. Λίγο πριν τις προεδρικές εκλογές του 2004, ο Πούτιν ορίζει νέα κυβέρνηση υπό τον Βίκτορ Χριστένκο. Η δημοτικότητα του Προέδρου συνεχώς ανεβαίνει και, στις εκλογές του Μαρτίου του 2004, επανεκλέγεται με το 71,3% των ψήφων. Στη θέση του Πρωθυπουργού διορίζει το Μιχαήλ Φραντκόβ. Την 14 η Σεπτεμβρίου του 2007, λίγο πριν τις επερχόμενες εκλογές, ζητά την παραίτηση του Φραντκόβ και, στη θέση του, διορίζει τον Βίκτορ Ζουμπκόβ. Μετά το 2000, η Ρωσία σταθεροποιείται και επωφελείται από τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και την αύξηση των εσόδων της από τις εξαγωγές πετρελαϊκών προϊόντων. Από τη σταθεροποίηση αυτή, ωφελείται το κόμμα «Ενωμένη Ρωσία» το οποίο, πλέον, κατέχει ισχυρή πλειοψηφία στη Δούμα. Στο πλαίσιο της καλούμενης «κάθετης πολιτικής», ο Πρόεδρος Πούτιν δήλωσε ότι σκοπεύει να προχωρήσει σε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στις Περιφερειακές Διοικήσεις ενώ, παράλληλα, έθεσε την εφαρμογή των νόμων και την καταπολέμηση της διαφθοράς ως προτεραιότητες της πολιτικής του. Όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική της χώρας, επιθυμία και στόχος του Πούτιν ήταν να ξαναδώσει το καθεστώς της υπερδύναμης στη Ρωσία. Παράλληλα, ανέλαβε πρωτοβουλίες πολιτικής προσέγγισης με τις

Σχέσεις με την ΕΕ δυτικοευρωπαϊκές χώρες και το ΝΑΤΟ και ενδυνάμωσε τις σχέσεις της Ρωσίας με τη διεθνή κοινότητα. Το 2006, η Ρωσία ανέλαβε την Προεδρία των G8 ενώ, παράλληλα, συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την είσοδο της χώρας στον ΠΟΕ με στόχο την είσοδό της μέχρι το τέλος του 2008. Με αφορμή σειρά τρομοκρατικών ενεργειών (Θέατρο Ντουμπρόβσκα- 2002, Μπεσλάν-2004) η Ρωσία ενίσχυσε την πολιτική της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Σήμερα, ένας από τους κυριότερους στόχους που έχει θέσει η ρωσική κυβέρνηση είναι η διαφοροποίηση της οικονομίας της χώρας. Μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας έχει υπογραφεί Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (Σύνοδος Κορυφής της Κέρκυρας, 24.06.1994). Η συμφωνία αυτή κυρώθηκε από το ελληνικό Κοινοβούλιο με το Ν. 2310/95, ΦΕΚ 118 Α, 19/6/95, και τέθηκε σε ισχύ την 1 η Δεκεμβρίου 1997. Στη συνέχεια, υπεγράφη πρόσθετο Πρωτόκολλο (21.05.1997), συνεπεία της διεύρυνσης. Η Συμφωνία αυτή τυπικά έληξε στο τέλος του 2007. Κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής ΕΕ-Ρωσίας αποφασίσθηκε η έναρξη των διαπραγματεύσεων για την αναθεώρησή της. Διάλογος για την Ενέργεια Την 30 η Οκτωβρίου 2003, στο Παρίσι, τέθηκε για πρώτη φορά η ιδέα για μια αληθινή συνεργασία στον ενεργειακό τομέα. Η συμφωνία αυτή αποσκοπεί στη βελτίωση των προοπτικών των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στη Ρωσία και στην δυνατότητα συμμετοχής ρωσικών εταιρειών σε ευρωπαϊκές εταιρείες, με την εξαγορά πακέτων μετοχών. Σήμερα, οι σχέσεις ΕΕ και Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα είναι αρκετά ευπαθείς, λόγω της εξάρτησης της Ε.Ε. από τις ενεργειακές πηγές της Ρωσίας. Αρκετά κ-μ έχουν συνάψει προνομιακές σχέσεις συνεργασίας με τη Ρωσία, απούσης ενιαίας ευρωπαϊκής φωνής. Παράλληλα, το Μάιο του 2003, στην Αγία Πετρούπολη, συμφωνήθηκε η συνεργασία των δύο μερών με βάση τη δημιουργία 4 κοινών «χώρων»: ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, εξωτερικής ασφάλειας και, τέλος, έρευνας και τεχνολογίας. Ιστορικό Σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας 1990 - Στο Συμβούλιο Κορυφής του Δουβλίνου συμφωνείται η παροχή βοήθειας στην ΕΣΣΔ. 1991 - Τίθεται σε εφαρμογή το Πρόγραμμα TACIS 1994 - Τίθεται σε εφαρμογή η διαδικασία BISTRO, στο πλαίσιο του TACIS 1997 - Τίθεται σε ισχύ η Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (ΣΕΣΣ) ΕΕ- Ρωσίας. 1999 - Υιοθετείται κοινή στρατηγική της ΕΕ έναντι της Ρωσίας, ενώ η ρωσική πλευρά υιοθετεί μεσοπρόθεσμη στρατηγική για τις σχέσεις της με την ΕΕ (2000-2010). 9

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΥΞΕΙΝΟΥ ΠΟΝΤΟΥ (ΠΟΕ) SECI 2000 - Υιοθετείται νέος κανονισμός TACIS, για την περίοδο 2000-6 2002 - Αναγνωρίζεται το καθεστώς της λειτουργικής οικονομίας ή οικονομίας της αγοράς για τη Ρωσία. 2003-11 ο Συμβούλιο Κορυφής Ρωσίας-Ε.Ε. 2004 Επέκταση από τη Ρωσία της Συμφωνίας ΣΕΣΣ με τα 10 νέα κ-μ της ΕΕ, ενώ η Ευρ. Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου ΕΝΡΙ. 2005-12 ο Συμβούλιο Κορυφής Ρωσίας-Ε.Ε. και υπογραφή συμφωνίας για την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Ρωσίας-Γερμανίας. 2006 - Υπογραφή διμερούς Συμφωνίας για τη Διευκόλυνση Έκδοσης Θεωρήσεων Εισόδου. 2007 - Τίθεται σε ισχύ η Συμφωνία για τη Διευκόλυνση Έκδοσης Θεωρήσεων Εισόδου. Εκπνοή της ΣΕΣΣ. 2008 (Ιούνιος) - Έναρξη διαπραγματεύσεων για την υπογραφή της νέας ΣΕΣΣ. Η Ρωσική Ομοσπονδία έχει υποβάλλει αίτηση προσχώρησης στον ΠΟΕ. Στην ΕΣΣΔ είχε αποδοθεί το καθεστώς παρατηρητή στον ΠΟΕ και, τον Ιανουάριο του 1992, η Ρωσία, ως διάδοχο κράτος, ανέλαβε όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της ΕΣΣΔ. Μετά το 1995, η Ρωσία διεξάγει διαπραγματεύσεις για την είσοδό της στον ΠΟΕ. Η ΕΕ έχει επεξεργασθεί, μέσω του προγράμματος TACIS και σε συνεργασία με τη Ρωσία, το θεσμικό πλαίσιο για την προσχώρηση της τελευταίας στον ΠΟΕ. Το θέμα της προσχώρησης της Ρωσίας στον ΠΟΕ παραμένει μεγάλης σημασίας για τη Ρωσία, την ΕΕ, και τη χώρα μας που το υποστηρίζει ενεργά. Παράλληλα, με την προσχώρηση της Ρωσίας στον ΠΟΕ, θα τεθούν και οι προϋποθέσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου ΕΕ Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Η Ιδρυτική διακήρυξη του ΟΣΕΠ υπεγράφη την 25η Ιουνίου 1992, στην Κωνσταντινούπολη, από 11 τότε χώρες (σήμερα 12), μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Ρωσική Ομοσπονδία. Η διακήρυξη του ΟΣΕΠ αναφέρεται στην ανάγκη στενότερης οικονομικής συνεργασίας των κ-μ, με στόχο την ίδρυση ενός ευρύτερου οικονομικού χώρου στην περιοχή των Βαλκανίων και του Εύξεινου Πόντου. Η Ρωσική Ομοσπονδία συμμετέχει υπό καθεστώς Παρατηρητή στο SECI. 10

11 Πίνακας 1.

Βασικοί δείκτες ΑΕΠ, % μεταβολή Βιομηχανική παραγωγή, % μεταβολή Πάγιες επενδύσεις, % μεταβολή Ανεργία, % μεταβολή Πληθωρισμός (CPI), 12μηνο, % μεταβολή 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 1.4-5.3 6.4 10.0 5.1 4.7 7.3 7.2 6.4 6.7 8.1 2.0-5.2 11.0 11.9 2.9 3.0 8.9 7.3 4.0 3.9 6.0-5.0-12.0 6.4 18.1 10.2 2.8 12.8 10.8 10.5 13.0 12.2 9.0 13.2 12.4 9.9 8.7 9.0 8.7 7.6 7.7 7.3 5.9 11.0 84.4 36.5 20.2 18.6 15.1 12.0 11.7 12.7 9.0 11.9 12 Μέσος μισθός, $ 164.0 108.0 62.0 79.0 111.0 142.0 180.0 237.0 302.3 391.3 528.7 Επιτόκιο καταθέσεων, % ετησίως Επιτόκιο χορηγήσεων, % ετησίως Συναλλαγματικά αποθέματα, $ δις. RUB/$ συναλλαγματική ισοτιμία RUB/ συναλλαγματική ισοτιμία Εξαγωγές, $ δις. fob Εισαγωγές, $ δις. Fob Ισοζ. τρεχ. Συναλλαγών ($ δις.) 16.8 17.1 13.7 6.5 4.9 5.0 4.5 3.8 4.0 4.1 5.1 32.0 41.8 39.7 24.4 17.9 15.7 13.0 11.4 10.7 10.5 10.0 17.8 12.2 12.5 27.9 36.6 47.8 76.9 124.5 168.4 295.6 484.6 5,960 20.65 27.00 28.16 30.14 31.78 29.45 27.75 28.78 25.51 24.5 27.23 26.14 26.49 33.11 36.82 37.81 33.94 34.88 35.8 86.9 74.4 75.6 105.0 101.9 107.3 135.9 183.5 245.3 302.3 355.2 72.0 58.0 39.5 44.9 53.8 61.0 76.1 96.3 125.1 162.7 223.1-0.1 0.2 24.6 46.8 33.9 29.1 35.4 58.6 84.2 95.6 105.3 Πηγή: Ρωσική Στατιστική Υπηρεσία, Κεντρική Τράπεζα

13 1.Δ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΡΩΣΙΑΣ Προσέγγιση της αγοράς της Ρωσίας H Ρωσία διαθέτει πλεονεκτήματα στο πλαίσιο της διεθνούς οικονομίας που την τοποθετούν σε ευνοϊκή θέση. Λόγω του μεγέθους της χώρας (τόσο όσον αφορά στην έκταση όσο και στον πληθυσμό της), της γεωγραφικής γειτνίασής της με την ΕΕ, της επάρκειας σε πρώτες ύλες, του υψηλού βαθμού εκπαίδευσης και του χαμηλού σχετικά εργατικού κόστους, καθίσταται μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αγορά για τις ευρωπαϊκές και τις ελληνικές επιχειρήσεις. Παράλληλα, η σταθερή οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών, η αύξηση της κατανάλωσης των νοικοκυριών κ.α. δημιουργούν κίνητρα για τους επενδυτές που ενδιαφέρονται να εισέλθουν ενεργά στη ρωσική αγορά. H Ρωσία δεν αποτελεί μόνο μια εξαγωγική δύναμη προϊόντων πετρελαίου, που ενδιαφέρεται να επανεπενδύσει τα κεφάλαια που εισρέουν στη χώρα με την εξαγορά ξένων εταιρειών, αλλά αποτελεί, επίσης, μία αγορά με μεγάλη ανάπτυξη, η οποία προσφέρει στις ελληνικές επιχειρήσεις μεγάλες ευκαιρίες. Oι ελληνικές εταιρείες, λόγω της ποιότητας των προϊόντων τους, δύνανται να έχουν ενεργή παρουσία στη ρωσική αγορά, εφόσον θα μπορούν να εξασφαλίσουν σταθερή προμήθεια μεγάλων ποσοστήτων προϊόντων. Τα μακροοικονομικά δεδομένα της Ρωσίας τα τελευταία έτη παρουσιάζονται ιδιαίτερα ευνοϊκά: Το ΑΕΠ αυξάνεται με ρυθμούς άνω του 6% ετησίως τα τελευταία χρόνια (8,1% το 2007). Η οικονομική κατάσταση επιτρέπει την αύξηση των δαπανών προϋπολογισμού και την εφαρμογή διαρθρωτικών μέτρων, καθώς το δημοσιονομικό πλεόνασμα διαμορφώνεται σε 5-7% του ΑΕΠ. Τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας συνεχίζουν να αυξάνονται και πρόσφατα ανήλθαν σε $533,9 δις. Η κατανάλωση νοικοκυριών παρουσιάζει σταθερή ανάπτυξη της τάξης του 15% ετησίως, τα τελευταία χρόνια. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έφθασε τα $105 δις. Το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου ανέρχεται σε $132,2 δις. Λόγω των υψηλών τιμών πετρελαίου, η ρωσική οικονομία συνεχίζει να ενισχύεται, μειώνοντας το εξωτερικό χρέος της, γεγονός που οδηγεί και στην αύξηση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. Η Ρωσία παραμένει μία από τις πλέον πλούσιες χώρες του κόσμου, κατέχοντας μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, το 1/4 των παγκόσμιων αποθεμάτων ξυλείας καθώς και πληθώρα αποθεμάτων ορυκτού πλούτου (το 1/3 των παγκόσμιων αποθεμάτων ανθρακα, τα κυριότερα αποθέματα φυσικού αερίου, καταλαμβάνει την όγδοη θέση σε αποθέματα πετρελαίου, καθώς και πλούσια αποθέματα σε χρυσό, χάλυβα, νικέλιο, μαγνήσιο, σε μόλυβδο, άργυρο, κλπ. Εν τούτοις, σήμερα και παρά τις προόδους, που επιτελούνται, οι άμεσες ξένες επενδύσεις παραμένουν όχι σε πολύ υψηλό επίπεδο σε σχέση με άλλες αναδυόμενες οικονομίες. Έτσι το

14 σύνολο των επενδύσεων στη Ρωσία (εγχώριες-ξένες) αντιπροσωπεύουν μόνο το 15-20% του ΑΕΠ, μικρότερο από εκείνο άλλων αναδυόμενων αγορών όπως π.χ. η Κίνα. Ωστόσο, το 2006 οι ΑΞΕ διπλασιάσθηκαν ανερχόμενες στα $30 δις, ενώ το 2007 έφθασαν τα $48 δις, περίπου. Ευκαιρίες στην αγορά της Ρωσίας Προκλήσεις Το μεγάλο μέγεθος της χώρας και της αγοράς διευκολύνει την ανάπτυξη εμπορικών συναλλαγών και επιχειρηματικής συνεργασίας μεταξύ ελληνικών και ρωσικών επιχειρήσεων, σε διάφορους τομείς όπως: γεωργίας, παραγωγής και επεξεργασία τροφίμων και ποτών Λόγω ανεκμετάλλευτων πρώτων υλών και ύπαρξης καλής ποιότητας, αλλά μη τυποποιημένων, γεωργικών προϊόντων (λαχανικών, φρούτων και κρασιού) ο τομέας παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων παρουσιάζει ευκαιρίες επιχειρηματικής δραστηριοποίησης. κατασκευών Ο τομέας αυτός παρουσιάζει ραγδαία ανάπτυξη με ιδιαίτερα αυξημένη οικοδομική δραστηριότητα για όλους τους τομείς κατασκευών από έργα υποδομής μέχρι κατασκευές οικιών, γραφείων εμπορικών κέντρων κ.α., ειδικότερα στις μεγάλες πόλεις (αύξηση των κατασκευών κατά 48% ετησίως). υπηρεσιών τουρισμού Η γεωγραφική θέση της Ρωσίας, η διατήρηση άριστων πολιτικών και οικονομικών σχέσεων και η αύξηση του επιπέδου ζωής των Ρωσικών νοικοκυριών, συνηγορούν προς την κατεύθυνση αύξησης του τουριστικού ρεύματος προς Ελλάδα τα προσεχή έτη. ενέργειας ο κλάδος των πετρελαιοειδών και του φυσικού αερίου μετά τις πρόσφατες υπογραφές - συμφωνίες του πετρελαιαγωγού Burgas Αλεξανδρούπολης και φυσικού αερίου South Stream καθιστoύν την Ελλάδα ουσιαστικά στρατηγικό εταίρο για την ένωση δικτύων ενέργειας μεταξύ χωρών παραγωγής και κατανάλωσης. δικτύων διανομής δεδομένης της υπό διαμόρφωση κατάστασης στον κλάδο, ο οποίος ουσιαστικά βρίσκεται υπό διαμόρφωση, επιβάλλεται η άμεση δραστηριοποίηση των ελληνικών επιχειρήσεων, ευκαιρίες, επίσης, παρουσιάζονται στον τομέα ιδιωτικών ιατρικών κέντρων, στον τομέα συμβουλευτικών εταιρειών καθώς και στον tραπεζικό τομέα. Στην αγορά της Ρωσίας, υπάρχουν και πολλές προκλήσεις τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις που επιθυμούν να εισέλθουν στην αγορά όπως η αυξημένη γραφειοκρατία και η πολυπλοκότητα της νομοθεσίας σε τομείς που επηρεάζουν τη λειτουργία και δραστηριοποίηση μιας επιχείρησης όπως π.χ πιστοποίηση προϊόντων, έκδοση αδειών, καθυστερήσεις τελωνείων, πολυπλοκότητες της νομοθεσίας, φορολογικό καθεστώς, μη ξεκάθαρο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Δύσκολο σημείο αποτελεί η ανεύρεση των κατάλληλων συνεργατών π.χ. εισαγωγέα, συνεργάτη αλλά και manager, ο οποίος να γνωρίζει αγγλικά, τα διεθνή λογιστικά πρότυπα και τις διεθνείς επιχειρηματικές πρακτικές. Προκειμένου να επιλεγεί μια ρωσική εταιρεία για συνεργασία θα πρέπει να γίνεται έλεγχος φερεγγυότητας από ξένες τράπεζες εγκατεστημένες στην εδώ αγορά, προς αποφυγή προβλημάτων που σχετίζονται με την έλλειψη ρευστότητας κλπ. Επίσης, πρέπει να λαμβάνεται υπ

15 όψιν, ότι η κυβέρνηση συνεχίζει να αυξάνει την συμμετοχή του δημόσιου τομέα στις επιχειρήσεις ενέργειας αλλά και σε άλλους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας, συνεπώς, είναι σημαντική η ενημέρωση και η αντίληψη για το ποιοι τομείς της οικονομίας είναι ελεύθεροι για επενδύσεις χωρίς ή με ελάχιστη τη συμμετοχή ρωσικού κεφαλαίου. Στρατηγική εισόδου στη ρωσική αγορά Η επιτυχής επιχειρηματική δραστηριοποίηση στην αγορά της Ρωσίας εξαρτάται από την επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής εκ μέρους των διοικήσεων των ελληνικών επιχειρήσεων (εξαγωγές, ίδρυση γραφείου αντιπροσωπείας, αξιοποίηση δικτύων διανομής, κοινοπραξίες, κλπ). Λόγω της μεγάλης γεωγραφικής έκτασης της χώρας, οι επιχειρηματίες θα πρέπει να προσπαθήσουν να εισέλθουν στην αγορά αρχικά σε περιορισμένη βάση. Έτσι, η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη, που αποτελούν τις πόλεις με το μεγαλύτερο πληθυσμό και τα δύο επιχειρηματικά κέντρα της χώρας, είναι συνήθως τα αρχικά σημεία έναρξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων για τις ξένες εταιρείες. Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν καλά οργανωμένα κανάλια διανομής, ιδιαίτερα στις δύο αυτές πόλεις, τα οποία επεκτείνονται σιγά-σιγά σε άλλα σημεία της χώρας: Νότιος Ρωσία, περιοχή Βόλγα, Σιβηρία, κλπ. Η εξέρευση εισαγωγέα αποτελεί το πρώτο και κυριότερο βήμα για την είσοδο στην αγορά. 1.Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ (2007) 1. Αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ρωσίας Σύμφωνα με έκθεση εμπειρογνωμόνων των εταιρειών εκτιμήσεων Standard & Poor s και Fitch, η πιστοληπτική ικανότητα της Ρωσίας βελτιώθηκε (κατάταξη από ΒΒ+ σε ΒBΒ+) τον Ιούλιο του 2006. Σημειώνουμε ότι, λόγω των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου, η ρωσική οικονομία παρουσιάζει συνεχώς θετικές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια. 2. Μακροοικονομικοί δείκτες σε συνεχή βελτίωση τα τελευταία χρόνια. Μετά την πάροδο της οικονομικής κρίσης του 1998, η Ρωσία παρουσιάζει συνεχώς θετικά οικονομικά αποτελέσματα τα τελευταία οκτώ χρόνια. Το ονομαστικό ΑΕΠ έχει πλέον υπερτριπλασιασθεί, φθάνοντας τα $1.286 δις περίπου, ενώ το επίπεδο της βιομηχανικής παραγωγής παρουσίασε αύξηση κατά 60%. Όπως προαναφέρθηκε, τα τελευταία χρόνια οι θετικές οικονομικές εξελίξεις στη Ρωσία είχαν ως αποτέλεσμα την συνεχή θετική μεταβολή του ΑΕΠ άνω του 6% περίπου ετησίως (8,1% το 2007), που συνοδεύτηκε με την αύξηση των εισαγωγών κατά 38% περίπου ετησίως και την αύξηση της κατανάλωσης των νοικοκυριών κατά 15% ετησίως. 3. Κυριότεροι στόχοι της κυβερνητικής πολιτικής Το Σεπτέμβριο του 2005, ο τότε Πρόεδρος Πούτιν όρισε τέσσερα προγράμματα εθνικής προτεραιότητας στους ευαίσθητους τομείς της καθημερινότητας της Ρωσίας.

16 Τα προγράμματα αυτά προβλέπουν τη βελτίωση της δημόσιας υγείας (ανακαίνιση νοσοκομείων, αύξηση μισθών ιατρών) και της παιδείας (ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο για 38.000 σχολεία, υποτροφίες), την κατασκευή κοινωνικών κατοικιών και, τέλος, τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας. Η υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών χρηματοδοτείται τόσο από τον ομοσπονδιακό όσο και από τους περιφερειακούς προϋπολογισμούς. 4. Η ανεργία και οι οικονομικές ανισότητες περιορίζονται τα τελευταία χρόνια. Το 2007, ο ενεργός πληθυσμός της Ρωσίας ήταν 75,1 εκ. κάτοικοι, δηλαδή λίγο περισσότερο από το μισό του πληθυσμού της χώρας. Το ποσοστό ανεργίας σημείωσε πτώση τα τελευταία χρόνια και έφθασε το 5,9%, το 2007. Παράλληλα,μετά το 2000, παρατηρείται αύξηση των μισθών και των πραγματικών εισοδημάτων του πληθυσμού, αφού η ανάπτυξη της οικονομίας συνετέλεσε στη συνεχή αύξηση της κατανάλωσης, η οποία, μετά τον περιορισμό της κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, αυξήθηκε κατά 70% σε σχέση με το 2000. Παρόλα αυτά, υφίστανται ακόμη κάποιες ανισότητες μεταξύ των ομόσπονδων κρατιδίων/περιφερειών, αφού η Μόσχα αντιπροσωπεύει σήμερα το 40% της ρωσικής αγοράς, η Αγία Πετρούπολη το 8%-12%, ανάλογα με το προϊόν, και πέντε άλλες μεγάλες πόλεις της Ρωσίας το 5%-8% της αγοράς η κάθε μία. Άξιο μνείας είναι ότι το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα σε μερικές πόλεις της επαρχίας και ιδιαίτερα σε περιοχές παραγωγής πετρελαίου είναι υψηλότερο, πολλές φορές, από εκείνο της Μόσχας. Έτσι, πχ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ιγκουσέτια υπολογίζεται σε μόλις $445, ενώ στη Μόσχα ανέρχεται σε $9.370 και στο Τυουμέν (πετρελαιοπαραγωγός περιφέρεια) φτάνει τα $20.320. 5. Πρόοδοι σημειώθηκαν σε διαφόρους τομείς διαρθρωτικών αλλαγών Φορολογική Αναθεώρηση: Η ρωσική κυβέρνηση έλαβε συγκεκριμένα φορολογικά μέτρα για την ανάπτυξη και την ενδυνάμωση του ιδιωτικού τομέα, όπως η υιοθέτηση του πρώτου μέρους του φορολογικού κώδικα το 1998 και η υιοθέτηση του δεύτερου μέρους το 2000, με συγκεκριμένα μέτρα όπως: εισαγωγή ενιαίου φορολογικού συντελεστή 13% για τα ατομικά εισοδήματα, αντικατάσταση διαφόρων κοινωνικών τελών με έναν ενοποιημένο και αντιστρόφως αναλογικό κοινωνικό φόρο, κατάργηση του φόρου κύκλου εργασιών, ελάττωση από 35% σε 24% του μέγιστου φορολογικού συντελεστή για τα εταιρικά κέρδη και, ταυτόχρονα, κατάργηση διαφόρων «παγίδων», βελτιωμένες διατάξεις για τη φοροαπαλλαγή συνηθισμένων επιχειρηματικών εξόδων, απλοποίηση της φορολογίας του πετρελαϊκού τομέα και των μικρών επιχειρήσεων, και μείωση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 20% σε 18%. Αναθεώρηση της νομοθεσίας για τα ακίνητα: Το 2001, υιοθετήθηκε νέος κώδικας ο οποίος απελευθέρωσε τις αγοραπωλησίες γαιών οικιστικού και εμπορικού χαρακτήρα. Παράλληλα, τον Ιούλιο του 2002, υιοθετήθηκε νέος νόμος για τις γεωργικές γαίες, ο οποίος προβλέπει την ελεύθερη αγοραπωλησία τους μεταξύ Ρώσων πολιτών και τη δυνατότητα εκμίσθωσή τους σε αλλοδαπούς, έως και για 49 έτη.

17 Μεταρρύθμιση των συντάξεων: Με την αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας, δόθηκε η δυνατότητα στους εργαζομένους να επιλέγουν μόνοι τους το συνταξιοδοτικό τους φορέα. Παρόλα αυτά, ως και το 2006, μόνο το 4% των εργαζομένων είχαν μεταφέρει τις εισφορές τους από το Κρατικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο σε ένα από τα 60 ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία. Το 2005 έγινε, επίσης, νέα αναθεώρηση της νομοθεσίας για την κοινωνική ασφάλεια, με στόχο τους συνταξιούχους (χορήγηση δωρεάν ορισμένων φαρμάκων, μεταφορικών και μείωση των δημοτικών φόρων). Μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα: Ο τραπεζικός τομέας της Ρωσίας γνώρισε τρεις φάσεις ανάπτυξης: Μέχρι το 1995, ο τραπεζικός τομέας ήταν πολύ επικερδής και αναπτύχθηκε σημαντικά, εν μέσω περιόδου οικονομικής κρίσης. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης (μετά το 1995), ο αριθμός των εμπορικών τραπεζών μειώθηκε από 2.600 σε λιγότερο από 1.600. Μεταξύ των 20 κυριότερων τραπεζών στις αρχές του 1998, μόνο 3 επέζησαν υπό την παλαιά τους μορφή. Το 2004 αποτελεί το έτος έναρξης της τρίτης φάσης ανάπτυξης του τομέα με την θέση σε εφαρμογή της νέας νομοθεσίας για την ασφάλεια των καταθέσεων. Το σύνολο του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα υπερδεκαπενταπλασιάστηκε σε σχέση με το 1997 και, το 2005, έφτασε το 45% του Α.Ε.Π. Επίσης, τα ίδια κεφάλαια αυξήθηκαν κατά 31% και οι συνολικές καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 37,5%, σε πραγματικές τιμές. Εντούτοις, το 2006, η Κρατική Δούμα τροποποίησε τον τραπεζικό νόμο καθορίζοντας ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2007, το ελάχιστο υποχρεωτικό κεφάλαιο των τραπεζών θα έπρεπε να ανέρχεται σε 5 εκ. ευρώ. Οι ξένες τράπεζες εκτιμάται ότι αύξησαν το μερίδιό τους στη ρωσική αγορά, φθάνοντας στο 18%. Στον τραπεζικό τομέα δεν υπάρχει προς το παρόν ελληνική παρουσία, πλην της ΑLPHA BANK, η οποία διατηρεί Γραφείο Αντιπροσωπείας. Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ ξεκίνησε πρόσφατα τις εργασίες της με ένα Γραφείο Αντιπροσωπείας και δύο Καταστήματα, αλλά προς το παρόν, επικεντρώνεται στο corporate και όχι στο retail banking. Τον Ιούλιο του 2008 προχώρησε σε εξαγορά του 80% των μετοχών της ρωσικής τράπεζας UNIASTRUM.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΒΑΘΜΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (2007) - ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΡΩΣΙΑΣ ΜΕ ΕΥΡΩΠΗ Θέση Χώρες Βαθμ. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 3 Luxembourg 1.63 2.0 3.3 2.0 1.0 1.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 4 Estonia 1.65 1.0 2.0 2.0 1.0 1.0 1.0 2.0 2.0 2.0 2.5 5 Ireland 1.70 2.0 2.5 2.0 2.0 1.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.5 7 UK 1.75 2.0 4.0 2.5 1.0 1.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 8 Denmark 1.76 2.0 3.6 3.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 1.0 1.0 8 Iceland 1.76 2.0 2.6 3.0 2.0 2.0 1.0 1.0 1.0 2.0 1.0 12 Switzerland 1.85 2.0 3.0 2.5 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 3.0 1.0 12 USA 1.85 2.0 4.0 2.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.5 14 Sweden 1.89 2.0 3.9 3.0 1.0 1.0 1.0 2.0 1.0 3.0 1.0 15 Finland 1.90 2.0 3.5 2.5 1.0 2.0 2.0 2.0 1.0 2.0 1.0 16 Canada 1.91 2.0 2.6 2.5 1.0 3.0 2.0 2.0 1.0 2.0 1.0 17 Netherlands 1.95 2.0 4.5 3.0 1.0 1.0 1.0 2.0 1.0 3.0 1.0 18 Germany 2.00 2.0 3.5 2.0 1.0 1.0 3.0 2.0 1.0 3.0 1.5 19 Austria 2.09 2.0 4.4 2.0 1.0 2.0 2.0 2.0 1.0 3.0 1.5 21 Belgium 2.13 2.0 4.3 2.5 1.0 1.0 2.0 3.0 1.0 3.0 1.5 21 Cyprus 2.13 3.0 1.8 2.0 2.0 3.0 2.0 2.0 1.0 2.0 2.5 23 Lithuania 2.18 2.0 2.8 2.0 1.0 2.0 1.0 2.0 3.0 3.0 3.0 26 Italy 2.28 2.0 4.3 2.0 1.0 2.0 2.0 2.0 2.0 3.0 2.5 28 Latvia 2.31 2.0 2.1 2.5 1.0 2.0 2.0 2.0 3.0 3.0 3.5 29 Malta 2.33 3.0 4.3 3.0 1.0 3.0 1.0 2.0 1.0 2.0 3.0 29 Norway 2.33 2.0 3.8 3.5 1.0 3.0 3.0 2.0 1.0 3.0 1.0 31 Spain 2.34 2.0 4.4 2.0 2.0 2.0 2.0 2.0 2.0 3.0 2.0 33 Czech Rep. 2.36 3.0 3.6 2.5 1.0 2.0 1.0 2.0 2.0 3.0 3.5 35 Hungary 2.40 3.0 2.0 2.0 2.0 2.0 2.0 3.0 2.0 3.0 3.0 36 Slovak Rep. 2.43 3.0 1.8 2.0 3.0 2.0 1.0 2.0 3.0 3.0 3.5 37 Portugal 2.44 2.0 3.9 2.5 2.0 2.0 3.0 2.0 2.0 3.0 2.0 41 Poland 2.54 2.0 2.9 2.0 1.0 3.0 2.0 3.0 3.0 3.0 3.5 42 Armenia 2.58 2.0 2.3 2.5 2.0 2.0 1.0 3.0 3.0 4.0 4.0 44 France 2.63 2.0 4.3 5.0 1.0 2.0 3.0 2.0 2.0 3.0 2.0 45 Slovenia 2.64 2.0 3.4 2.5 3.0 3.0 3.0 2.0 3.0 2.0 2.5 52 Bulgaria 2.74 2.0 2.4 2.5 2.0 3.0 2.0 2.0 4.0 4.0 3.5 59 Greece 2.80 2.0 4.0 2.0 2.0 3.0 3.0 3.0 3.0 3.0 3.0 63 Mexico 2.89 3.0 3.9 3.5 2.0 3.0 2.0 2.0 3.0 3.0 3.5 67 Albania 2.93 4.0 2.8 2.5 1.0 2.0 3.0 2.0 4.0 4.0 4.0 69 FYROM 2.95 4.0 2.0 3.5 1.0 3.0 2.0 2.0 4.0 4.0 4.0 74 Croatia 3.00 4.0 3.0 2.5 1.0 3.0 2.0 3.0 4.0 4.0 3.5 77 Moldova 3.06 2.0 2.6 2.0 3.0 4.0 3.0 3.0 3.0 4.0 4.0 84 Bosnia / He. 3.16 3.0 2.6 2.5 1.0 4.0 2.0 3.0 5.0 5.0 3.5 88 Ukraine 3.21 3.0 2.6 2.5 2.0 4.0 3.0 3.0 4.0 4.0 4.0 100 Georgia 3.34 4.0 2.4 1.5 3.0 4.0 3.0 3.0 4.0 4.0 4.5 112 Turkey 3.46 3.0 3.6 2.5 5.0 3.0 4.0 3.0 3.0 4.0 3.5 124 Russia 3.56 3.0 3.1 2.5 4.0 4.0 4.0 3.0 4.0 4.0 4.0 125 Romania 3.58 3.0 3.3 2.5 5.0 4.0 3.0 3.0 4.0 4.0 4.0 143 Belarus 3.99 3.0 3.4 3.5 5.0 4.0 4.0 5.0 4.0 5.0 3.0 999 Serbia / M. - - - - - - - - - - - Πηγή: Heritage Foundation (2006), Index of Economic Freedom.. Παράμετροι αξιολόγησης: 1. Εμπόριο, 2. Φορολογία, 3. Κρατική παρέμβαση, 4. Νομισματική Πολιτική, 5.Ξένες Επενδύσεις, 6. Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα, 7. Μισθοί/Τιμές, 8. Ιδιοκτησιακά δικαιώματα, 9.Κρατικοποιήσεις, 10. Παραοικονομία. 18

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (-) Κλειστή οικονομία σε στρατηγικούς τομείς (-) Παραοικονομία ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (+) Υψηλός ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης (+) Μεγάλα έσοδα από εξαγωγές πετρελαιοειδών 19 (-) Έλλειψη διαφάνειας στο νομικό πλαίσιο που διέπει τη ρωσική εμπορική και επενδυτική πολιτική (+) Μεγάλη αγορά με δυνατότητες απορρόφησης πολλών ελληνικών προϊόντων (-) Έλλειψη εναρμόνισης ρωσικών προτύπων με τα διεθνή (+) Κατανάλωση Αύξηση της κατανάλωσης νοικοκυριών κατά 10% ετησίως Δημιουργία νέας μεσαίας τάξης Προτίμηση σε ελληνικά προϊόντα (-) Διαρθρωτικά προβλήματα Επιβολή μέτρων κατά τρόπο απρόβλεπτο και απροειδοποίητο Ατέλειες χρηματοπιστωτικού συστήματος Λειτουργία δημόσιας διοίκησης Δομές Υγείας και Κοινωνικής Ασφάλισης Λειτουργία αγοράς εργασίας Λειτουργία δικαστικού συστήματος (-) Ελλιπής εφαρμογή διεθνών πρακτικών κατάρτισης προϋπολογισμού (-) Γραφειοκρατική ακαμψία (-) Γραφειοκρατικές δυσκολίες στην έκδοση αδειών εισαγωγής (-) Σύστημα ποσοτικών περιορισμών και αδειών εισαγωγής στις εισαγωγές βότκας και αιθυλικής αλκοόλης (+) Γεωγραφική εγγύτητα στην Ελλάδα (+) Αύξηση εισαγωγών 30% ετησίως (+) Ξένες επενδύσεις Μεγάλες δυνατότητες προώθησης ελληνικών επενδύσεων στη Ρωσία (φορολογικά κίνητρα, χαμηλή φορολογία, μεγάλο μέγεθος αγοράς) Μεγάλες δυνατότητες προώθησης ρωσικών επενδύσεων στην Ελλάδα (σημαντικά ρωσικά κεφάλαια ενδιαφέρονται για επενδύσεις στην Ελλάδα). (+) Διαδικασία διοικητικής αποκέντρωσης (+) Σχέσεις με Ε.Ε. και Διεθνείς Οργανισμούς Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας με Ε.Ε. Σχέσεις με ΠΟΕ, ΟΣΕΠ, ΔΝΤ, ΠΤ,SECI.

1.ΣΤ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 20 Όπως προαναφέρθηκε, από το 1998, μετά την οικονομική κρίση, και ιδιαίτερα μετά το 2000, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της Ρωσίας παρουσίασε αύξηση άνω του 6% (8,1% το 2007). Ιδιαίτερα την περίοδο μετά το φθινόπωρο του 1998, η ονοματική αξία του ΑΕΠ αυξήθηκε πάνω από τρεις φορές και έφθασε περίπου τα $1.286 δις, ενώ το επίπεδο της βιομηχανικής παραγωγής αυξήθηκε κατά 60% περίπου. Βασικοί άξονες του νέου οικονομικού προγράμματος της ρωσικής κυβέρνησης είναι: 1. Δημοσιονομική σταθερότητα: Μετά την οικονομική κρίση του 1998, η Ρωσία σημειώνει συνεχή βελτίωση των δημοσιονομικών της δεδομένων. Ιδιαίτερα μετά το 2002, το πλεόνασμα του προϋπολογισμού ανήλθε σε υψηλά επίπεδα. Έτσι, τα έσοδα του προϋπολογισμού ξεπέρασαν τις αρχικές προβλέψεις, ένεκα κυρίως των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου. ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΕΤΗΣΙΟΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Έσοδα (δις $) 50,7 24,8 23,9 40,0 55,0 69,5 79,5 118,0 181,0 181,0 Έσοδα (% Α.Ε.Π.) 11,3 9,1 12,2 15,4 17,7 20,0 18,4 20,4 23,6 20,7 Δαπάνες (δις $) 52,1 37,9 26,9 33,9 45,4 64,7 76,5 93,0 124,0 153,0 Δαπάνες (% Α.Ε.Π.) 18,3 14,0 13,7 13,0 14,6 18,6 17,7 16,1 16,2 17,5 Δημόσιο Εξωτερικό Χρέος (δις $) 153,5 166,4 155,0 143,3 130,1 119,0 99,0 106,0 82,0 69,0 Δημόσιο Εξωτερικό Χρέος (% Α.Ε.Π.) 35,8 61,4 79,1 55,2 42 34,2 22 18 10,6 7,1 2. Περιορισμός του εξωτερικού χρέους: Θετικές εξελίξεις σημειώθηκαν και στον περιορισμό του εξωτερικού χρέους, αφού το ποσοστό του σε σχέση με το ΑΕΠ μειώθηκε από 61,6%, το 2000, σε 27,5%, το 2006. Το δημόσιο εξωτερικό χρέος συνεχίζει να μειώνεται και έφθασε το 7,1% του ΑΕΠ το 2006. Αντίθετα, το ιδιωτικό εξωτερικό χρέος συνεχίζει να αυξάνεται μετά το 2003. Πιο συγκεκριμένα, το 2005, το ιδιωτικό εξωτερικό χρέος αυξήθηκε κατά $50 δις και έφθασε τα $150 δις (15% ΑΕΠ). 3. Νομισματική Σταθερότητα: Μετά τα πρώτα σταθεροποιητικά μέτρα της κυβέρνησης, το 2000, και την υποτίμηση του ρουβλίου, άρχισαν να λαμβάνονται μέτρα νομισματικής σταθερότητας. Παράλληλα, στη νομισματική αυτή σταθεροποίηση συνέβαλαν και τα μεγάλα έσοδα της χώρας από τις εξαγωγές πετρελαιοειδών. 4. Βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος: Ένα από τα πρώτα μέτρα μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Πούτιν ήταν η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος και η προσέλκυση επενδύσεων.

21 5. Προσέλκυση ξένων επενδύσεων: Βασίζεται στη βελτίωση των όρων λειτουργίας των επιχειρήσεων και των δημοσίων υπηρεσιών (καταπολέμηση γραφειοκρατίας, πρόοδος της διαδικασίας διοικητικής αποκέντρωσης, επίσπευση ιδιωτικοποιήσεων, μεταρρυθμίσεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος, φορολογικές διευκολύνσεις). 6. Μέτρα κοινωνικής πολιτικής: Η ρωσική Κυβέρνηση, υποκινούμενη κυρίως από την αύξηση των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαιοειδών, προώθησε τέσσερα προγράμματα ύψιστης εθνικής προτεραιότητας: α) βελτίωση της δημόσιας υγείας, β) βελτίωση του εκπαιδευτικού τομέα (ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο για 38.000 σχολεία), γ) ενίσχυση των κοινωνικών κατοικιών και δ) ενίσχυση της γεωργίας. 7. Περιορισμός της ανεργίας: Οφείλεται κατά μεγάλο ποσοστό στην οικονομική ανάπτυξη της Ρωσίας. Το 2000, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την ενίσχυση της απασχόλησης και έθεσε ως στόχο της τον περιορισμό της ανεργίας. 1.Ζ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Σύμφωνα με τις επίσημες ρωσικές εκτιμήσεις, στις αρχές του 2007 ο πληθυσμός μόλις και υπερέβαινε τα 142 εκ. άτομα, από 145,3 εκ. άτομα τον Οκτ. 2002, οπότε και διενεργήθηκε η τελευταία εθνική απογραφή. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 90, η τάση ήταν πτωτική και συνεχίζεται ακόμη. Στην απογραφή του 1989 είχαν καταμετρηθεί 147,3 εκ. άτομα. Η μείωση θα ήταν μεγαλύτερη εάν, κατά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας, δεν υπήρχε καθαρή μετανάστευση Ρώσων στην καταγωγή πολιτών των πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών προς τη Ρωσία. Το 2005, μετακινήθηκαν προς τη Ρωσία 107.000 άτομα περισσότερα από εκείνα που εγκατέλειψαν την χώρα, σημειώνοντας αύξηση κατά 7,5% έναντι του 2004. Η επιδείνωση των επί μέρους δεικτών δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Οι δείκτες θανάτου για όλες τις ηλικιακές ομάδες είχαν αρχίσει να αυξάνονται από το 1960, με κορύφωση την δεκαετία του 90. Το προσδόκιμο επιβίωσης έφθασε στο υψηλότερο σημείο το την περίοδο 1970-71 και έκτοτε άρχισε να μειώνεται. Η βρεφική θνησιμότητα το 1960 ήταν στο ίδιο επίπεδο με την Αυστρία και την Ιταλία, ωστόσο το 1975 έφθασε τους 23,7 θανάτους ανά 1.000 γεννήσεις και, πλέον, αποτελεί σοβαρό αίτιο μείωσης του πληθυσμού. Το 2005 σημειώθηκαν επισήμως 12 θάνατοι ανά 1.000 γεννήσεις. Ανεπισήμως, φορείς όπως το UN Children s Fund ανεβάζουν το ποσοστό σε 17/1.000. Στην Δυτική Ευρώπη, το ποσοστό είναι 4,5/1.000. Πάντως, παρ όλο που ο αριθμός των γεννήσεων υστερεί του αριθμού των θανάτων, η κατάσταση αρχίζει να παρουσιάζει βελτίωση. Από 8,3 γεννήσεις ανά 1.000 άτομα το 1999, το 2005 σημειώθηκαν 10,2/1.000. Το ποσοστό θανάτων παρουσιάζει κάμψη, παραμένει όμως υψηλό με 16 θανάτους ανά 1.000 άτομα το 2005. Οι λόγοι είναι η συνεχιζόμενη υποβάθμιση των περιβαλλοντικών συνθηκών, το άγχος και η επιδείνωση του συστήματος υγείας. Άλλοι παράγοντες που συντελούν στην αύξηση των θανάτων λόγω καρδιακών παθήσεων, ειδικά

22 μεταξύ των ανδρών, είναι η υψηλή κατανάλωση οινοπνεύματος και προϊόντων καπνού καθώς και οι κακές διατροφικές συνήθειες. Στα τέλη του 2005, το προσδόκιμο επιβίωσης των γυναικών ήταν 72,4 έτη και των ανδρών μόλις 58,9 έτη. Είναι θετικό ότι, από το 2003, άρχισε να σημειώνεται μία μικρή βελτίωση. Η κυβέρνηση Πούτιν θεωρούσε το δημογραφικό πρόβλημα ως μία από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα όμως, δεδομένων των δημοσιονομικών προβλημάτων και κυρίως των κοινωνικών αιτιών που το προκαλούν, δεν μπόρεσε να προτείνει ικανοποιητικές λύσειςι. Παρά τη μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης των ανδρών, η μέση ηλικία του πληθυσμού αυξάνεται. Εξάλλου, όλο και περισσότεροι πολίτες συνταξιοδοτούνται πριν από το κανονικό (60 για τους άνδρες, 55 για τις γυναίκες). Το ύψος των συντάξεων δεν απεκατεστάθη μετά την οικονομική κρίση σε βαθμό αντίστοιχο των μισθών. Το 2005, η μέση σύνταξη ήταν $85 ή 2.365 ρούβλια και ο μέσος μισθός $307 ή 8.550 ρούβλια. Κατά συνέπεια, οι συντάξεις παραμένουν κάτω από το επίσημο επίπεδο επαρκούς διαβιώσεως, το οποίο στο τέλος του 2004 ήταν 2.451 ρούβλια. Εκτιμάται ότι το σημερινό σύστημα συλλογής συνταξιοδοτικών πόρων (pay as you go) δεν επαρκεί για να καλύψει το πρόβλημα που προκαλεί η αύξηση της μέσης ηλικίας του πληθυσμού. Το 2002 προβλέφθηκε η δυνατότητα ανάπτυξης ιδιωτικών προγραμμάτων σύνταξης παράλληλα με το δημόσιο σύστημα, όμως η προσέλκυση πελατών είναι πολύ μικρή. 1. Η. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ Το 2007, ο ενεργός πληθυσμός της Ρωσίας ήταν περίπου 73,9 εκ. άτομα, δηλαδή λίγο περισσότερο από το 50% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Η ανεργία συνεχώς σημειώνει πτώση τα τελευταία χρόνια και έφθασε το 6,5%, το 2007. Η ανεργία επηρεάζει σχεδόν στον ίδιο βαθμό τους άνδρες και τις γυναίκες, αλλά η ηλικία που επηρεάζει περισσότερο είναι η κατηγορία των 30 49 ετών. Σημειώνουμε ότι η ηλικία των ατόμων ηλικίας 20 24 συναντούν τις μεγαλύτερες δυσκολίες για ανεύρεση εργασία. Ο μέσος χρόνος για την ανεύρεση νέας θέσης εργασίας κυμαίνεται περίπου σε 8 9 μήνες, ανάλογα με την ηλικία του ανέργου. Παρατηρείται, επίσης, μείωση των συμβάσεων μερικής απασχόλησης από 10% επί των συνολικών συμβάσεων, σε 3-4% περίπου. Εξετάζοντας τον ενεργό πληθυσμό της χώρας και την συμμετοχή του στους διάφορους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, παρατηρούμε τα εξής: Το 2006 ο πρωτογενής, ο δευτερογενής και ο τριτογενής τομέας συμμετέχουν κατά 6%, 36,1% και 57,9%, αντίστοιχα, στο ΑΕΠ. Αντιστοίχως, το εργατικό δυναμικό κατανέμεται ως εξής: 10,8% στον πρωτογενή, 29,1% στο δευτερογενή και 60,1% στον τριτογενή τομέα. Η ελευθερία κυκλοφορίας των εργαζομένων δεν έχει ακόμη πλήρως εφαρμοσθεί στη Ρωσία. Έτσι, κάθε εργαζόμενος που εργάζεται σε περιοχή από την οποία δεν κατάγεται, θα πρέπει να εγγραφεί στο Περιφερειακό Γραφείο και να αποκτήσει κάρτα παραμονής (propuska). H διαδικασία αυτή είναι συνήθως μακράς διάρκειας και επηρεάζεται από τη δυσλειτουργία της ρωσικής δημόσιας διοίκησης (απώλεια φακέλων, διαφθορά κλπ). Έτσι, πολλοί εργαζόμενοι ζουν υπό καθεστώς παρανομίας.

23 Διάκριση ενεργού πληθυσμού ανά φύλλο: Το 2004, το 53,5% του πληθυσμού ήταν γυναίκες και το 46,5% ήταν άνδρες. Όσον αφορά στον ενεργό πληθυσμό, τα ποσοστά αυτά διαμορφώνονται σε 49,1% και 50,9%, αντίστοιχα. Εξάλλου, υπάρχουν αρκετές ανισότητες ανά τομέα δραστηριότητας. Π.χ. οι γυναίκες φαίνεται να απασχολούνται περισσότερο στον τομέα των υπηρεσιών (64% των εργαζομένων στον τομέα είναι γυναίκες), ενώ οι άνδρες στο δευτερογενή τομέα, (69,4% των εργαζομένων στον τομέα είναι άνδρες). Εξετάζοντας το σύνολο του ενεργού πληθυσμού, σε σχέση με την εκπαίδευση, παρατηρούμε ότι ο βαθμός εκπαίδευσής του είναι αρκετά υψηλός και το μεγαλύτερο μέρος των Ρώσων εργαζομένων κατέχει δίπλωμα 5ετούς ή και 6ετούς ανώτερης εκπαίδευσης. Επίσης, περίπου το 50% των ατόμων που αναζητούν εργασία κατέχει δίπλωμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. ΓΕΩΡΓΙΑ; 10,80% ΥΠΗΡΕΣ.; 60,10% ΒΙΟΜΗΧ.; 29,10% ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ Μικρό ποσοστό ανεργίας Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ Το ποσοστό ανεργίας σημειώνει πτώση τα τελευταία χρόνια και ανέρχεται σε 6,5%. Η ανεργία επηρεάζει ισοδύναμα τα δύο φύλλα, ενώ η ηλικιακή ομάδα που επηρεάζεται περισσότερο είναι τα άτομα ηλικίας 30-49 ετών. Το 2007, ο ενεργός πληθυσμός της Ρωσίας αποτελείτο κατά 49,1% από γυναίκες και κατά 50,9% από άνδρες. Υπάρχουν οικονομικές ανισότητες στον τομέα της απασχόλησης, δεδομένου ότι οι γυναίκες κατά 64% απασχολούνται στις υπηρεσίες, ενώ οι άνδρες, κατά 69,4%, απασχολούνται στον δευτερογενή τομέα.

Το μεγαλύτερο ποσοστό της απασχόλησης εντοπίζεται στις υπηρεσίες Ενώ, ο πρωτογενής, ο δευτερογενής και ο τριτογενής τομέας συμμετέχουν κατά 6%, 36,1% και κατά 57,9% στην σύνθεση του ΑΕΠ. ο ενεργός πληθυσμός συμμετέχει κατά 10,8%, 29,1% και 60,1% στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα, αντίστοιχα. 24 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2 Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (1996-2007) 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά το 2000, παρατηρείται συνεχής αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων, αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης, η οποία επέτρεψε την αύξηση της κατανάλωσης. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 ΑΥΞΗΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ 11,9% 8,5% 8,8% 14,9% 9,9% 8,8% ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΕΣΟΥ ΜΙΣΘΟΥ 20,9% 19,8% 16,6% 8,2% 18,2% 29,3% ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ 7,3% 10,1% 8,5% 7,5% 11,3% 11,0% ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΜΕΣΟΣ ΜΙΣΘΟΣ ($) 79 111 142 189 237 300 ΜΕΣΟΣ ΜΙΣΘΟΣ (Rb) 7.467 9247 12.245

25 Σημειώνεται ότι ο τομέας των υπηρεσιών αναπτύχθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια και αντιπροσωπεύει πλέον το 57,9% του ΑΕΠ, έναντι 35,8% το 1991. O τομέας χονδρικού και λιανικού εμπορίου είναι οι κυριότεροι του τομέα υπηρεσιών. Σε αντίθεση με την ανάπτυξη του τομέα του εμπορίου και της εστίασης, οι τομείς του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και της υγείας φαίνεται να αποδυναμώνονται, ως αποτέλεσμα της μετασοβιετικής εποχής. Η σημαντική ελάττωση των δημοσίων δαπανών για τους τομείς αυτούς οφείλεται στις δυσκολίες κατά τη μετάβαση από την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία στην οικονομία της αγοράς. Στον τομέα της υγείας, η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, που έγινε πιο εμφανής στις μεγάλες πόλεις, δεν επαρκεί για να συμψηφιστεί η πτώση της δραστηριότητας του δημόσιου τομέα. Όσον αφορά στον πολιτιστικό τομέα, παρατηρείται μείωση της συμμετοχής του στον τομέα των υπηρεσιών, ουσιαστικά λόγω αντικατάστασής του: ενώ, στην περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης, τα πολιτιστικά θέματα ήταν ο μόνος τρόπος επηρεασμού της κατανάλωσης, η οικονομία της αγοράς έφερε στο προσκήνιο την ανάπτυξη νέων μορφών διασκέδασης και άλλαξε τον τρόπο και τον προσανατολισμό της κατανάλωσης. Ο κύκλος ανάπτυξης τον οποίο βιώνει σήμερα η Ρωσία επηρεάσθηκε από σημαντικούς εξωτερικούς παράγοντες. Οι δύο πρώτες φάσεις (1999-2000) οδήγησαν στην υποτίμηση του ρουβλίου αρχικά και, σε συνδυασμό με την ευνοϊκή συγκυρία της αύξησης της τιμής των πετρελαιοειδών, επέτρεψαν τη δημιουργία σημαντικού εμπορικού πλεονάσματος. Μετά το 2000, αρχίζει η τρίτη περίοδος, με την ανάπτυξη της εσωτερικής ζήτησης και τη σταθεροποίηση του ρουβλίου. Επιπλέον, η ισοσκέλιση του προϋπολογισμού φαίνεται επίσης ότι εξαρτάται από τις τιμές των πρώτων υλών, που οδήγησαν στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών στο τέλος της δεκαετίας του 1990. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικής Ανάπτυξης, που δημοσιεύθηκαν το 2003, διακύμανση ύψους $1 στην τιμή του πετρελαίου ισοδυναμεί με μία διακύμανση εσόδων προϋπολογισμού ύψους $1,35 δις. 1. Θ. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Αρχικά, η σταθεροποίηση των τιμών επετεύχθη το 1997, όταν περιορίσθηκε στο 11%, επίπεδο χαμηλότερο του 2.500% (1992). Ομως, μετά την οικονομική κατάρρευση του Αυγούστου του 1998, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 85%. Ωστόσο, η κατάσταση δεν ξέφυγε του ελέχγου. Ετσι, το 1999 ο πληθωρισμός έπεσε στο 37% και το 2000 έπεσε στο 20%. Απο τότε και μετά, παρουσιάζει συνεχή πτώση και μάλιστα το 2006 έπεσε κάτω απο το φράγμα του 10%. Εντούτοις, μετά από μια περίοδο διατήρησης σε χαμηλά επίπεδα, ο πληθωρισμός ανήλθε το 2007 σε 11,9%, τάση η οποία αναμένεται να διατηρηθεί και το 2008. Κατα το 2008 και ιδιαίτερα το β εξάμηνο του έτους, η αύξηση των τιμών των αγροτικών προϊόντων, των τροφίμων και των προϊόντων πρώτης ανάγκης (σιτηρών, ψωμιού και γαλακτοκομικών προϊόντων) έφεραν σε δύσκολη κατάσταση την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να μην επιτευχθεί ο αρχικός στόχος της ρωσικής κυβέρνησης, που ήταν η συγκράτηση του πληθωρισμού στο επίπεδο του 8%.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3: Ο ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (1998-2007) 26 100,00% 50,00% 0,00% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Πληθωρισμός 85,00 37,00 20,00 20,00 15,00 10,00 11,70 12,70 9,70% 11,90 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Ρωσίας (2007) 1. Ι. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) Όπως αναφέρθηκε, η θετική πορεία του ΑΕΠ άρχισε μετά την οικονομική κρίση του 1998 και, τα τελευταία χρόνια, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης είναι άνω του 6% ετησίως, όπως φαίνεται και από τους κατωτέρω πίνακες. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4 ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΕΠ ΚΑΤΑ ΚΛΑΔΟΥΣ (2007) ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΕΠ ΥΠΗΡΕΣ., 57,90% ΒΙΟΜΗΧ., 36,1% ΓΕΩΡΓΙΑ 6% Μεταβολή ΑΕΠ (%) Κατά κεφ. ΑΕΠ (US$) 2000 10,0 1.786 2001 5,0 2.152 2002 4,7 2.508 2003 7,3 2.652 2004 7,2 3,254 2005 6,4 5.303 2006 6,7 6.877 2007 8,1 9.084 0.00% 20.00% 40.00% 60.00%

27 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5 ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΕΠ Ρωσίας (2000-2007) 12.00% 10.00% 10.00% 8.00% 6.00% 4.00% 5.00% 4.70% 7.30% 7.20% 6.40% 6.70% 8.10% 2.00% 0.00% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 1.ΙΑ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, ο πληθυσμός της Ρωσικής Ομοσπονδίας μειώνεται κι έφθασε τα 142,7 εκ. άτομα, την 1.1.2006. Η Ρωσία είναι σήμερα η 7η χώρα με τον περισσότερο πληθυσμό στον κόσμο. Εκ του συνόλου του πληθυσμού, το 15,7% είναι κάτω των 14 ετών, το 66,5% κάτω των 65 ετών και το 17,8% άνω των 65 ετών. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού (73%) ζει στις πόλεις, ο μέσος όρος γάμου είναι 25 έτη, ενώ το 29,76% των παιδιών γεννήθηκαν εκτός γάμου. Διάγραμμα 6 Διαχωρισμός πληθυσμού ανά τύπο νοικοκυριού Σύνθεση του πληθυσμού ανα οικογένεια (αριθμός μελών) Ανδρας μόνος, 7% Αλλες οικογένειες, 12% Γυναίκα μόνη, 15% Οικογένεια με ένα γονέα, 24% Ζευγάρι με ένα παιδί, 15% Ζευγάρι με τρία παιδιά, 2% Ζεγάρι χωρίς παιδί, 15% Ζευγάρι με 2 παιδιά, 10%