Καί αὐτό γιατί "φαιδρότης δογμάτων τῶν ἀληθεστάτων ἀστράπτει καί λάμπει ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ κεκοσμημένη ἀναστηλώσεσιν εἰκόνων τῶν ἁγίων νῦν...". Ἐκκλησία, δόγματα καί εἰκόνες βρίσκονται μέσα στό φῶς τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ καί εἶναι ἡ φανέρωση τῆς Ὀρθοδοξίας. Δέος, κατάνυξη καί εὐλάβεια συνυφασμένα μέ τήν πατροπαράδοτη ὀρθόδοξη πίστη συγκλονίζουν τόν ψυχικό κόσμο μας, Σεβασμιώτατε Πάτερ καί Ποιμενάρχα ἡμῶν, ὅλων ὅσοι προσήλθαμε σήμερα στήν πανίερη αὐτή καί πανσέβαστη Πατριαρχική καί Αὐτοκρατορική Ἱερά Νέα Μονή, γιά τόν ἑορτασμό τῆς νίκης καί τοῦ θριάμβου τῆς Ὀρθοδοξίας. Σ' αὐτό τόν ἀπό τῆς ἱδρύσεώς του καθαγιασμένο ἱερό τόπο μέ τήν ἐπιλογή του ἐκ τῆς Ἁγίας ἁγίων μείζονος Αὐτοκρατείρας τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς Ὑπερμάχου Στρατηγοῦ τοῦ Γένους ἡμῶν, σφραγισμένο δέ τόσο μέ τό μαρτύριο τῆς συνειδήσεως, τήν ὁσιακή δηλαδή ζωή τῆς ἀσκήσεως, τῆς νηστείας καί τῆς νήψεως τῶν Ὁσίων Ἱδρυτῶν της Νικήτα, Ἰωάννου καί Ἰωσήφ, ὅσο καί μέ τό ἄλικο αἷμα τῆς θυσίας ὑπέρ Πίστεως καί Πατρίδος τῶν τριῶν χιλιάδων σφαγιασθέντων ἐδῶ ὑπό τῶν Τούρκων. Ἤλθαμε νά προσκυνήσωμε τόπον ἱερώτατον σέ κάθε σημεῖο του, ἔπαλξιν τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἔθνους μας καί νά ἀναφερθοῦμε μέ τήν σεπτή εὐλογία Σας, Σεβασμιώτατε, στό "μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον", τό μυστήριον τῆς θ. οἰκονομίας, τῆς συγκαταβάσεως καί ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ, καί ἀκόμη στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί τίς ἱερές εἰκόνες. Ὁ ἱερός ὑμνογράφος, μέ λίγες ἀλλά περιεκτικές λέξεις, ἀποδίδει τό βαθύτερο νόημα τῆς σημερινῆς ἑορτῆς: "Σαρκός τό ἐκτύπωμα ἀναστηλοῦντες Σου, Κύριε, σχετικῶς ἀσπαζόμεθα, τό μέγα μυστήριον τῆς οἰκονομίας". Ἐάν θέλαμε μέ μία λέξη νά προσδιορίσωμε τί σημαίνει Ὀρθοδοξία θά λέγαμε Θεάνθρωπο ς Ἰησοῦς Χριστός. Καί ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ παρατεινόμενος Χριστός εἰς τούς αἰῶνας ἔτσι Ἐκκλησία καί Ὀρθοδοξία ταυτίζονται. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Ὀρθόδοξη καί ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ μόνη Ἐκκλησία. Εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Σ' αὐτό τό εὐλογημένο Σῶμα ὑπάρχει τό Πανάγιο Πνεῦμα, πού 1 / 6
σάν ψυχή τό ζωοποιεῖ. Τό Ἅγιο Πνεῦμα κατευθύνει τήν Ἐκκλησία "εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν". Ἄρα μέσα στήν Ἐκκλησία φυλάσσεται ἡ ἀλήθεια, ὅπως τήν ἀπεκάλυψε ὁ Χριστός, τήν παρέλαβαν οἱ Ἀπόστολοι, τήν διεφύλαξαν οἱ ἅγιοι Πατέρες, τήν ὁμολόγησαν οἱ ἔνδοξοι Μάρτυρες, τήν ἐβίωσαν οἱ ὅσιοι Ἀσκητές, τήν δογμάτισαν οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι. Ἐπειδή, λοιπόν, ἕνα εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί μία εἶναι ἡ ἀλήθεια γι' αὐτό λέμε ὅτι Ἐκκλησία καί Ὀρθοδοξία ταυτίζονται. Ἐπειδή ἕνα εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, γι' αὐτό δέν ὑπάρχουν πολλές Ἐκκλησίες, ἀλλά μία. Τό ὁμολογοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως. "Πιστεύω... εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικήν καί ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν". Ἄν ἰσχυρισθοῦμε ὅτι ὑπάρχουν πολλές Ἐκκλησίες διαπράττουμε μεγάλο σφάλμα, βλασφημοῦμε τήν Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, τόν Χριστό. Δέν μποροῦμε, ἑπομένως, νά λέμε ἡ Καθολική Ἐκκλησία ἤ ἡ Προτεσταντική Ἐκκλησία, ἀλλά ὁ Παπισμός καί ὁ Προτεσταντισμός. Οὔτε μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν. Ἀφοῦ ὑπάρχει ἡ μία Ἐκκλησία, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀπομένει ὅσοι ἀπομακρύνθηκαν ἀπό αὐτήν νά ἐπιστρέψουν. Αὐτό σημαίνει ὅτι μία εἶναι ἡ ἀλήθεια τήν ὁποία ἀποκάλυψε ὁ Χριστός καί στήν ὁποία μᾶς καθοδηγεῖ τό Πανάγιο Πνεῦμα. Στίς ἡμέρες μας γίνεται προσπάθεια νά ξεχάσουμε τό θησαυρό πού κατέχουμε καί νά παραδεχθοῦμε ὅτι ὅλοι οἱ χριστιανοί ἀπό κοινοῦ ἤ καί μή χριστιανοί ψάχνουμε νά βροῦμε τήν ἀλήθεια. Αὐτό εἶναι μεγάλη ἁμαρτία, γιατί εἶναι σάν νά πιστεύουμε ὅτι πέθανε τό πραγματικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί ὅτι ἀπέτυχε τό Πανάγιο Πνεῦμα στό νά καθοδηγῆ τήν Ἐκκλησία "εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν" ὅπως εἶπε ὁ Χριστός. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ὁ πνευματικός χῶρος, ὅπου διακρατεῖται καί διδάσκεται ὀρθά τό περιεχόμενο τῆς θείας ἐξ ἀποκαλύψεως ἀλήθειας, βιώνεται τό διαρκές παρόν τῆς σωτηρίας καί συντελεῖται ἡ μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου. 2 / 6
Δέν εἶναι συμπτωματικό τό γεγονός, ὅτι ἡ Ἐκκλησία συνέδεσε τό θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας μέ τήν ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν Εἰκόνων. "Ὑπερμαχώντας γιά τίς εἰκόνες ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δέν ἀγωνιζόταν μονάχα γιά τόν διδακτικό προορισμό τους, οὔτε γιά τόν αἰσθητικό χαρακτήρα τους, ἀλλά γιά τό ἴδιο τό θεμέλιο τῆς χριστιανικῆς πίστεως τό δόγμα τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ". Ἡ Ὀρθοδοξία δέν νοεῖται χωρίς τήν "εἰκόνα". Τήν ἔχει στήν ὑπόστασή της ἀφοῦ "εἰκόνα τοῦ Θεοῦ - Πατρός εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Χριστός". "Ὁ ἑωρακώς ἐμέ ἑώρακε καί τόν πατέρα". Ἡ εἰκόνα βρίσκει τήν βιβλική της θεμελίωση στήν ἐνανθρώπιση τοῦ Κυρίου μέ τήν ὅλη πρόσληψη τῆς ὁρατῆς ἀνθρωπότητος καί στή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου "κατ' εἰκόνα Θεοῦ", πού ἐξηγεῖ τήν ἕνωση τῶν δύο φύσεων, θείας καί ἀνθρωπίνης, στό ἕνα πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Στόν Ἱερό Ναό ὁ Ἱερεύς θυμιάζει τούς πιστούς μέ τόν ἴδιο τρόπο πού θυμιάζει καί τίς εἰκόνες. Ἡ εἰκόνα κατά τόν Ἅγιο Θεόδωρο τόν Στουδίτη εἶναι ἔκφραση τοῦ ὑπαρκτοῦ, ἐνῶ τό εἴδωλο εἶναι πλάσμα τοῦ ἀνυπάρκτου. Κατά δέ τόν ἱερό Δαμασκηνό "εἶναι σημεῖον ὁρατό τῆς ἀόρατης παρουσίας". Ἄν οἱ ὀρθόδοξοι ναοί εἶναι τόσο γεμάτοι ἀπό φῶς, ζεστασιά, οἰκειότητα, αὐτό ὀφείλεται στό ὅτι κάθε σημεῖο τῶν ἄψυχων τοίχων ἀποκτᾶ ψυχή καί παριστάνει τόν οὐρανό, φέροντας τόν ἄνθρωπο σέ κοινωνία μέ τούς πρεσβυτέρους ἀδελφούς του: Ἀγγέλους, Προφήτας, Ἀποστόλους, Ἱεράρχας, Μάρτυρας καί Ὁσίους. Ἡ ἄρνηση τῶν εἰκονομάχων νά δεχθοῦν τήν ἀπεικόνιση τοῦ θεανδρικοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ εἶναι ταυτόσημη μέ τήν ἄρνηση τῆς θεανθρωπίνης ὑποστάσεώς Του. Θίγοντας τίς εἰκόνες ἔθιγαν τό Χριστολογικό δόγμα. Μιά τέτοια ὅμως ἄρνηση καταστρέφει ὅλο τό "ἀνέκφαντον" ἀφανέρωτον κατά τόν ἅγιον Μάξιμον τόν Ὁμολογητήν σχέδιο τῆς Χριστοῦ ἐνανθρωπήσεως. Περιορίζει τόν Θεό στόν οὐρανό καί ἀφήνει τόν ἄνθρωπο μόνο, χωρίς σωτηρία, στήν ἐρημιά τοῦ κόσμου. Ὁ ἀγώνας, λοιπόν, τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν Εἰκόνα τοῦ Κυρίου ἦταν σέ ἔσχατη ἀνάλυση ἀγώνας γιά τόν ἄνθρωπο. Ἀφοῦ ὁ Χριστός, σύμφωνα μέ τήν Ἁγία Γραφή εἶναι "εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου" εἶναι δηλαδή τό "ἀρχέτυπο", γιά νά τελειοποιηθῆ καί νά ὁλοκληρωθῆ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά μορφώση μέσα του τήν εἰκόνα τοῦ Θεανθρώπου. Νά γίνη, κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο "σύμμορφος τῆς Εἰκόνος τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ". "Εἰκών εἰμι τῆς ἀρρήτου 3 / 6
δόξης Σου εἰ καί στίγματα φέρω πταισμάτων". Αὐτή ἀκριβῶς ἡ "Χριστοποίηση", ἡ ἀναγέννηση τοῦ ἀνθρώπου μέ τή συνέργεια τοῦ Παναγίου Πνεύματος, εἶναι ὁ τελικός προορισμός του. Ἡ αὐτονόμηση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ταυτόσημη μέ τήν "πτώση" του, τήν ὑποβάθμισή του. Ὁ ὀρθολογιστικός διαφωτισμός, ὅ,τι δηλαδή κατανοεῖ μόνο τό μυαλό μας, καί ὁ ὑλιστικός ἀνθρωπισμός, γράφει ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς, κατέληξαν στόν μηδενιστικό ὑπαρξισμό τῶν ἡμερῶν μας. Ἔτσι, ἀπό τή θεοποίηση τοῦ ἀνθρώπου φθάσαμε στήν ἄρνησή του. Ἡ ὑλιστική θεώρηση τοῦ ἀνθρώπου, ἀντί νά τόν ἐλευθερώση ἀπό τήν κοινωνική ἀδικία, τόν ὁδήγησε στή μαζοποίηση καί ἔκανε τήν ἀνθρώπινη ζωή τό φθηνότερο εἶδος στή διεθνῆ ἀγορά. Ὁ κατ' εἰκόνα τοῦ Θεοῦ πλασμένος κατάντησε παραγωγική μονάδα, οἰκονομικό μέγεθος. Ἔτσι ζοῦμε σήμερα μιά τραγωδία. Τήν τραγωδία τοῦ ἀνθρώπου, πού ἀπό κορωνίδα τῆς δημιουργίας καί Θεός ἐπί γῆς ἔγινε ἕνα ἐξάρτημα στόν μηχανισμό πού συνδέει τήν κατανάλωση μέ τήν παραγωγή. Μπροστά σ' αὐτή τή θλιβερή πραγματικότητα ὁ σημερινός ἑορτασμός παίρνει ξεχωριστή σημασία καί καταπληκτική ἐπικαιρότητα. Γίνεται προσκλητήριο ἀγῶνος ἐναντίον μιᾶς καινούργιας εἰκονομαχίας, πού ὑποβαθμίζει καί ἐξαθλιώνει τόν ἄνθρωπο. Ἡ παλιά εἰκονομαχία πολεμοῦσε τήν εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου στό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Ἡ τωρινή πολεμᾶ τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ὀρθόδοξη εἰκόνα δείχνει ὅτι τήν ζωή τοῦ ἀνθρώπου δέν τήν καθορίζει ἡ ὑλική οἰκονομία, ἀλλά τήν νοηματοδοτεῖ ἡ θεία οἰκονομία, ἡ ὁποία τοῦ προσφέρει ἐλπίδα καί προοπτική. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος θά τονίσει γιά τόν ἄνθρωπο ὅτι εἶναι "ζῶον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον καί ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον, καί πέρας τοῦ μυστηρίου τῇ πρός Θεόν νεύσει θεούμενον". Ὁ ἄνθρωπος δηλαδή δέν εἶναι ἕνα πρᾶγμα, δέν εἶναι ἀντικείμενο ἐκμεταλλεύσεως ἀλλά δημιούργημα τοῦ Θεοῦ πού πρέπει νά βιώνει τό μυστήριο τῆς κατά Χάρη θεώσεως. 4 / 6
Καί αὐτό αἰσθητά φαίνεται μέ τήν παρατήρηση τῆς ὀρθόδοξης εἰκόνας, ὅπου βλέπουμε ὅτι τό Φῶς τοῦ Θεοῦ εἰσέρχεται μέσα στόν ἄνθρωπο καί ἁγιάζει τήν ψυχή καί τό σῶμά του. Τό θεῖο Φῶς δέν φωτίζει ἀπ' ἔξω τόν ἄνθρωπο, ἀλλά τόν ἁγιάζει ἐσωτερικά, γι' αὐτό καί δέν ὑπάρχουν σκιές στίς ὀρθόδοξες εἰκόνες. Τό τρίτο σημεῖο πού συναντᾶμε στήν ὀρθόδοξη εἰκόνα εἶναι τό κοινωνικό τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδή σέ τί συνίσταται ἡ κοινωνία μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἁπλό ἄθροισμα ἀνθρώπων ἀπό ἕνα Ἔθνος, ἀλλά ἡ συνάντηση ἀνθρώπων ὅλων τῶν κατηγοριῶν πού ἔχουν ζωντανή σχέση μέ τόν Χριστό εἶναι συνάντηση οἰκουμενική, πάνω ἀπό πατρίδες καί ἐθνότητες. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι μία εὐλογημένη σύνθεση στοιχείων μοναδικῶν, θεσμῶν ἀτίμητων καί παραδόσεων Ἱερῶν, εἶναι σύνθεση ἀλήθειας καί ἤθους, θεωρίας καί πράξης, ὅπως τήν ἐβίωσαν καί τήν ἐδίδαξαν οἱ θεοφόροι καί πνευματοκίνητοι Πατέρες ἀπό τόν Ἅγιον Ἰγνάτιο τόν Θεοφόρο μέχρι τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη καί τόν Ἅγιο Νεκτάριο Πενταπόλεως, μονάσαντα εἰς τήν Ἱεράν ταύτην Νέαν Μονήν. Εἶναι ἡ ἀλήθεια περί Θεοῦ, περί ἀνθρώπου καί περί κόσμου. Ἑπομένως ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ μοναδική ἐλπίδα γιά νά ἐπιστρέψη ὁ ἄνθρωπος στόν ἀληθινό ἑαυτό του καί νά ξαναβρῆ τήν ἀληθινή του ταυτότητα. Μόνον αὐτή μπορεῖ νά ἀποκαταστήση στόν ἄνθρωπο τήν φθαρμένη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτό καί ὁ ρόλος τῆς Ὀρθοδοξίας γιά τό μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας εἶναι καθοριστικός. Ὅπως ἐτόνισε ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Χίου Χρυσόστομος Γιαλούρης, ὡς Ἀρχιμανδρίτης τότε, δέν ἔχουν πολλοί λαοί τό μεγάλο προνόμιο νά κατέχουν τόν ἀτίμητο θησαυρό τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, πρός τόν ὁποῖον καί ξένοι καί μάλιστα ἑτερόδοξοι ἐκφράζουν ζωηρό θαυμασμό καί τόν μελετοῦν ἀπλήστως. Ἀνήκουμε στήν πρεσβυγενῆ κατά Ἀνατολάς Ἐκκλησία καί εἴμαστε ὑπερήφανοι ὄχι μόνον διότι βαπτιστήκαμε σ' αὐτήν καί ἄρα εἴμεθα ἐγγεγραμμένοι στό μητρῶον της, ἀλλ' ἐκ πεποιθήσεως σ' αὐτήν ἀναπαύεται ἡ ψυχή μας. Ἄς μή λησμονοῦμε ποτέ ὅτι τό ὀρθόδοξο δόγμα καί ὁ ὀρθός βίος εἶναι στήν Ὀρθόδοξη ἐμπειρία ἀδιάσπαστα. Ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος γράφει χαρακτηριστικά: "ἅπας ὁ τῶν ἁγίων ἔπαινος καί μακαρισμός, διά τῶν δύο τούτων συνίσταται, διά τε τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καί τοῦ ἐπαινετοῦ ὀρθοῦ βίου". Θά τελειώσουμε μέ μία ὑποθήκη πού πρέπει πολύ νά τήν προσέξουμε ὅλοι ὅσοι σήμερα μέ ἐκκλησιαστικό ἐνθουσιασμό πανηγυρίζουμε τόν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας. 5 / 6
Ὁ ἀείμνηστος ἐπίσκοπος, συγγραφέας καί σημαντικώτερος ἐκκλησιαστικός ρήτορας τῆς Τουρκοκρατίας Ἠλίας Μηνιάτης γράφει: "Χριστιανέ, καθώς εἶναι ἡ πίστη σου ἀληθινή καί ἁγία, ἄν δέν εἶναι καί ἡ ζωή σου καλή καί ἁγία μήν ἐλπίζεις νά σωθεῖς. Πρέπει νά ζεῖς καθώς πιστεύεις καί τότε εὐχαρίστει τόν Θεόν γιά τρία πράγματα: Πρῶτον, πώς εἶσαι χριστιανός καί ὄχι ἄπιστος, δεύτερον, πώς εἶσαι χριστιανός ὀρθόδοξος καί ὄχι αἱρετικός, καί τρίτον, πώς εἶσαι Χριστιανός Ὀρθόδοξος, τόσον κατά τήν πίστιν, ὅσον καί κατά τήν ζωήν, καί ὄχι κατά τήν πίστιν μόνον. Τότε ἔλπιζε νά σωθεῖς καί νά ἀπολαύσεις τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν". Γι' αὐτό μακάριοι ὅσοι συμμετέχουν στό Δεῖπνο τῆς Βασιλείας, τό ὁποῖο δείχνουν οἱ ἱερές εἰκόνες, καί γεύονται τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἐξέρχεται ἀπό αὐτές. Μακάριοι ὅσοι ἀπολαμβάνουν τήν δόξα τῆς Ὀρθοδοξίας ὄχι μιά φορά τόν χρόνο, ἀλλά κάθε μέρα. Μακάριοι ὅσοι συμμετέχουν στόν Τρισάγιο ὕμνο τῶν ἀγγέλων καί τό ᾆσμα τῶν λελυτρωμένων. ΑΜΗΝ! Ομιλία Πρωτοπρεσβυτέρου Δημήτριου Γεόμελου Γενικού Αρχιερατικού της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών & Οινουσσών 6 / 6