1 ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΙΤΛΟΣ : Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ Διδακτικά Αντικείμενα: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Εκπαιδευτικοί: Μανωλοπούλου Σοφία (ΠΕ02) - Πριγκιπάκης π. Ευάγγελος (ΠΕ01) Δ.Ε.: 1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ( Γ Γυμνασίου) Ενότητα 8: «Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ» 2. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ (Γ Γυμνασίου) Ενότητα 30: «Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ» Ι. ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Οι μαθητές, α) να μάθουν για το σεβασμό και την τιμή προς τους γονείς στον αρχαίο ελληνικό και το χριστιανικό κόσμο, α) να κατανοήσουν τη βασική ιδέα που αφορά στη θεϊκή βοήθεια προς τον ενάρετο άνθρωπο όταν αυτός βρεθεί σε κίνδυνο, β) να συνειδητοποιήσουν ότι ο σεβασμός και η αγάπη προς τους γονείς αποτελούν διαχρονικά απαράβατη ηθική υποχρέωση των παιδιών, γ) να ενστερνιστούν τις αξίες της αγάπης, του σεβασμού και της προσφοράς θεωρώντας τες διαχρονικές αξίες ζωής. ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 1. Παρουσίαση-Αφόρμηση Προβολή ppt με θεματικό άξονα την ΑΓΑΠΗ σε διάφορες μορφές: α) «Σολομώντειος λύση» (Μητρική αγάπη), β) «Οδύσσεια» Οδυσσέας-Πηνελόπη, «Ιλιάδα» Έκτορας-Ανδρομάχη Σοφοκλής «Αίας» (Συζυγική αγάπη)- Σοφοκλής «Αίας» γ) «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (Αδερφική αγάπη),δ) ο Αινείας στη φλεγόμενη Τροία σώζει τον πατέρα του,αγχίση(υιική αγάπη).
2 2. Επεξεργασία Μελέτη αποσπάσματος από το έργο του Λυκούργου, «κατά Λεωκράτους», 95-97 από το διδακτικό βιβλίο και από το φύλλο εργασίας των αποσπασμάτων σε μετάφραση : α) Μρκ. 7, 10 β) Μτθ. 15, 4 και γ) Εξοδ. 20, 12 με σχόλια του αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτη. Τα κείμενα προβάλλονται ταυτόχρονα και στο διαδραστικό πίνακα. 3. Εμβάθυνση Ερωτήσεις εμβάθυνσης με σκοπό τη σύνδεση των παραπάνω κειμένων και την κατανόηση της διαχρονικής αξίας του σεβασμού προς τους γονείς ( βλ. φύλλο εργασίας). 4. Έκφραση Αξιολόγηση α) Συμπλήρωση φύλλου ερωτήσεων κλειστού τύπου από τους μαθητές και αξιολόγηση της προσπάθειας. β) Ανάθεση (προαιρετικής) εργασίας βιωματικού χαρακτήρα με θέμα: «Με βάση τα κείμενα που μελετήθηκαν στο μάθημα, να περιγράψετε σύντομα αφενός τη σημερινή κατάσταση στις σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών, αφετέρου να εκφράσετε την προσωπική σας άποψή για την ορθή στάση των παιδιών απέναντι στους γονείς». ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Τετραμερής με διαλογική διερευνητική- μαιευτική μορφή. ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Διδακτικά εγχειρίδια. Φύλλα εργασίας: κειμένων, ερωτήσεων και αξιολόγησης. Διαδραστικός πίνακας. ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΟ ΠΡΟΪΟΝ Σχέδιο διαθεματικής διδασκαλίας, διδακτικό υλικό, φύλλα εργασίας και αξιολόγησης συμπληρωμένα από τους μαθητές. Βιωματικές εργασίες μαθητών.
3 ΙΙ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Α. ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ, Κατά Λεωκράτους, 95-97. 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ ἁρμόσει καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας, ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν, ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός, ἀράμενον φέρειν. Φορτίου δ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη. Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει. Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους, ἀφ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι. 2. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία (γιατί αν και μοιάζει με μύθο, ταιριάζει όμως να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι) ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτνα αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα, και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί.[λένε ακόμη], ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους. Ένας όμως από τους νεότερους, επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέρος και δεν μπορούσε να φύγει, και ότι μένει αποκλεισμένος, αφού τον σήκωσε στους ώμους του, τον μετέφερε. Επειδή όμως, όπως νομίζω, προστέθηκε φορτίο, αποκλείστηκε και ο ίδιος. Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους. Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί, από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα ονομάζεται «χώρος ευσεβών» αντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα εγκαταλείποντας τους γονείς τους, χάθηκαν όλοι.
4 Β. Η ΤΙΜΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ α) «Ο Μωϋσής είπε: τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου και όποιος κακολογεί τον πατέρα του ή τη μητέρα του να τιμωρείται με θάνατο» (Μρκ. 7, 10). β) «( ) ο Θεός έδωσε την εντολή, να τιμάς τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, και όποιος κακολογεί τον πατέρα του ή τη μητέρα του να τιμωρείται με θάνατο» (Μτθ. 15, 4). γ)«τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, ίνα εύ σοι γένηται, και ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γής» (Έξοδ. 20,12). «Η θεία αυτή εντολή σου ζητά να τιμάς τον πατέρα σου και τη μητέρα σου για να ευτυχήσεις και να ζήσεις χρόνια πολλά. Είναι απαραίτητο λοιπόν τα παιδιά να τιμούν, να αγαπούν, να υπακούουν και να ευχαριστούν πάντοτε και για καθετί τους γονείς τους. Γιατί από τους γονείς τους πήραν την ανατροφή, δηλαδή με τα λόγια τους τις καλές συμβουλές και με τα έργα τους το καλό παράδειγμα για τη ζωή τους. Από τους γονείς έμαθαν να προφυλάσσονται από τις κακές συναναστροφές, αλλά και από αυτούς οδηγήθηκαν σε καλούς δασκάλους για να μάθουν γράμματα και σε σωστούς τεχνίτες για να μάθουν μια τέχνη. Από τους γονείς ακόμη τιμωρήθηκαν όταν ήταν απαραίτητο να σωφρονιστούν. Εκτός από τους φυσικούς γονείς όμως, τα παιδιά πρέπει να τιμούν και τους πνευματικούς τους πατέρες, δηλαδή τους αρχιερείς, τους εξομολόγους, τους ιερείς και οπωσδήποτε τους δασκάλους τους. Επίσης είναι απαραίτητο (σύμφωνα με το πνεύμα της εντολής) οι υπηρέτες να τιμούν τους κυρίους τους, οι υπήκοοι τους άρχοντές τους, αλλά και όλοι οι ευεργετημένοι τους ευεργέτες τους, άνδρες και γυναίκες, σαν να ήταν πραγματικοί γονείς τους». (Από το Αγ. Νικοδήμου Αγιορείτου, Εξομολογητάριον, Αθήναι 1988, σ. 34 σε απόδοση π. Ε.Κ.Π).
5 ΙΙΙ. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Ερωτήσεις κατανόησης 1) Τι συνέβη, σύμφωνα με το κείμενο του Λυκούργου, κάποτε στη Σικελία; 2) Ποια ήταν η αντίδραση όλων σχεδόν των κατοίκων της περιοχής; 3) Ποια ήταν η διαφορετική αντίδραση ενός νέου όταν συνέβη το γεγονός; (Βρείτε το αντίστοιχο χωρίο στο κείμενο του Λυκούργου) 4) Ποια στάση κράτησε το θεϊκό στοιχείο απέναντι στο νέο και γιατί; 5) Ποιο υπερφυσικό γεγονός συνέβη και οδήγησε στη σωτηρία του νέου; (Εντοπίστε τη σχετική φράση του κειμένου) 6) Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει ο ρήτορας για τους ενάρετους ανθρώπους; (Εντοπίστε τη σχετική φράση του κειμένου)
6 7) Ποιο είναι το περιεχόμενο της εντολής του Θεού αναφορικά με τη στάση του ανθρώπου απέναντι στους γονείς του; 8) Για ποιους λόγους πρέπει να τιμά ο άνθρωπος τους γονείς του; 9) Ποιους άλλους πρέπει να τιμά ο άνθρωπος το ίδιο με τους γονείς του; 2. Ερωτήσεις εμβάθυνσης και εμπέδωσης 1) Ποια τύχη είχαν όσοι εγκατέλειψαν τους γονείς τους σύμφωνα με το κείμενο του Λυκούργου; 2) Ερμηνεύεται με τη λογική η σωτηρία του φιλόστοργου γιου που έσωσε τον πατέρα του;
7 3) Ποια μηνύματα, κατά τη γνώμη σας, επιδιώκει να μεταδώσει ο ρήτορας Λυκούργος με την ηθικοδιδακτικού χαρακτήρα μυθική αυτή ιστορία; 4) Γιατί άραγε όποιος κακολογεί τους γονείς του τιμωρείται με θάνατο, ενώ αντίθετα όποιος τους τιμά ζει πολλά χρόνια; 5) Γιατί πρέπει να τιμά ο άνθρωπος τους πνευματικούς του πατέρες, τους άρχοντες και τους ευεργέτες του το ίδιο με τους γονείς του; 6) Ποια κοινά σημεία εντοπίζετε στα κείμενα που επεξεργαστήκατε; 7) Τι παρατηρείτε μελετώντας παράλληλα τα κείμενα, αναφορικά με το σεβασμό και την αγάπη προς τους γονείς;
8 ΙV. ΦΥΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 1. Σύμφωνα με όσα αποκομίσατε από τα κείμενα που επεξεργαστήκατε, η αγάπη α. είναι υπόθεση των μεγάλων που φέρνουν ευθύνη για τους μικρούς. β. είναι επιβεβλημένο καθήκον μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. γ. αποτελεί πηγαίο συναίσθημα που εκδηλώνουν τα μέλη μιας οικογένειας μεταξύ τους. 2. Σύμφωνα με το μήνυμα του ρήτορα στο αρχαίο ελληνικό κείμενο τα παιδιά οφείλουν να σέβονται τους γονείς α. γιατί αυτό επιβάλλεται από την κοινωνία. β. γιατί υπαγορεύεται αυστηρά από τους γονείς. γ. γιατί ο σεβασμός αποτελεί διαχρονική ηθική αξία. 3. Σύμφωνα με την εντολή του Θεού, τα παιδιά α. είναι απαραίτητο να εργάζονται για να συντηρούν τους γονείς τους, αλλά και να τους συμπαρασταθούν στα τελευταία χρόνια της ζωής τους. β. πρέπει να τιμούν τον πατέρα τους και τη μητέρα τους για να είναι ευτυχισμένα και να ζήσουν πολλά χρόνια. γ. πρέπει να εγκαταλείπουν τους γονείς αμέσως μετά το γάμο τους και να ζουν με την οικογένειά τους. 4. Τα παιδιά πρέπει να τιμούν τους γονείς τους α. διότι θα τους βοηθήσουν αργότερα να μεγαλώσουν κι αυτά τα δικά τους παιδιά, αλλά και θα τους συμπαραστέκονται οικονομικά σε περίπτωση ανάγκης. β. διότι από αυτούς πήραν την ανατροφή, έμαθαν να προφυλάσσονται από τις κακές συναναστροφές και οδηγήθηκαν σε καλούς δασκάλους για να μάθουν γράμματα. γ. διότι έτσι επιτάσσουν οι παραδόσεις και τα ήθη του λαού μας.
9 V. ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ (Προαιρετική) Με βάση τα κείμενα που μελετήθηκαν στο μάθημα, να περιγράψετε σύντομα αφενός τη σημερινή κατάσταση στις σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών, αφετέρου να εκφράσετε την προσωπική σας άποψη για την ορθή στάση των παιδιών απέναντι στους γονείς. VI. ΕΚΘΕΣΗ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η διδασκαλία πραγματοποιήθηκε στη Γ Τάξη και συμμετείχαν όλοι οι μαθητές (και των δύο τμημάτων) στο πλαίσιο των μαθημάτων των Θρησκευτικών και της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Μετά τη διεξαγωγή της οι μαθητές ήταν σε θέση να γνωρίζουν για το σεβασμό και την τιμή προς τους γονείς στον αρχαίο ελληνικό και το χριστιανικό κόσμο. Κατ' αυτήν μπόρεσαν επίσης να κατανοήσουν σε σημαντικό βαθμό τη βασική ιδέα που αφορά στη θεϊκή βοήθεια προς τον ενάρετο άνθρωπο, να συνειδητοποιήσουν ότι ο σεβασμός και η αγάπη προς τους γονείς αποτελούν διαχρονικά απαράβατη ηθική υποχρέωση των παιδιών, και, τέλος, από τον πλούσιο διάλογο που έλαβε χώρα διαπιστώθηκε ότι μπόρεσαν να ενστερνιστούν βαθύτερα τις αξίες της αγάπης, του σεβασμού και της προσφοράς, θεωρώντας τες διαχρονικές αξίες ζωής.