ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ-ΟΜΗΡΟΥ Ο ΥΣΣΕΙΑ ΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ιαθεµατική προσέγγιση της επίδρασης του Οµήρου στη νεότερη ελληνική ποίηση Τάξη: Α Γυµνασίου Τµήµα: 1 Σχολείο: Γυµνάσιο Κορώνης Σχολικό Έτος : 2006-2007
ΘΕΜΑ: ιαθεµατική προσέγγιση της επίδρασης του Οµήρου στη νεότερη ελληνική ποίηση
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΟΜΗΡΟΥ Ο ΥΣΣΕΙΑ ιαθεµατική Προσέγγιση της επίδρασης της Οδύσσειας στη νεότερη ελληνική ποίηση Θέµα: ιαθεµατική προσέγγιση της επίδρασης που άσκησε η Οδύσσεια του Οµήρου στη νεότερη ελληνική ποίηση. Κριτήρια επιλογής του θέµατος: Πρόκειται για ένα θέµα που παρέχει τη δυνατότητα στους µαθητές να έρθουν σε επαφή και να µελετήσουν αξιόλογα κείµενα της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας. Επιτρέπει στους µαθητές να εντοπίσουν και να αντιληφθούν τη συνέχεια της ελληνικής λογοτεχνίας από την εποχή του Οµήρου µέχρι και σήµερα µέσα από τις οµοιότητες και τις επιδράσεις που υπάρχουν στα κείµενα που έχουν στη διάθεσή τους. Σκοποί και στόχοι του σχεδίου εργασίας: Να µελετήσουν οι µαθητές αξιόλογα έργα της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής. Να είναι σε θέση να συγκρίνουν σε επίπεδο µορφής, λεξιλογίου και περιεχοµένου κείµενα διαφόρων περιόδων. Να είναι σε θέση να εργάζονται οµαδικά στα πλαίσια µιας οµάδας. Εµπλεκόµενα γνωστικά αντικείµενα: Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία, Νέα Ελληνική Λογοτεχνία. Χρονοδιάγραµµα: Για την υλοποίηση του συγκεκριµένου σχεδίου εργασίας διετέθησαν τέσσερις διδακτικές ώρες Μεθοδολογικό πλαίσιο: Ανατίθεται στους µαθητές η εκπόνηση οµαδικών διαθεµατικών εργασιών µέσα σε εύλογα και προδιαγεγραµµένα χρονικά όρια οι οποίες εργασίες παρουσιάζονται και σχολιάζονται και συζητούνται µέσα στην τάξη. Τίθενται ερωτήσεις από τους µαθητές και δίδονται απαντήσεις από τις οµάδες που έχουν αναλάβει να παρουσιάσουν κάποια εργασία. Ύστερα από την καθοδηγούµενη οµαδοσυνεργατική διδασκαλία καταγράφονται τα συµπεράσµατα και οι διαπιστώσεις που προέκυψαν.
Οµάδες και Θέµατα διαθεµατικών εργασιών: 1. Καβάφη, Ιθάκη: Βασιλόπουλος Θοδωρής, Βασιλόπουλος Γιώργος, Βρβεράκης ηµήτρης, Βασιλογιαννακόπουλος Παναγιώτης 2. Ρίτσου, Η απόγνωση της Πηνελόπης: Ζαχαροπούλου Βασιλική, Καπινιάρη Βιολέτα, Καπινιάρης Σεραφείµ, Κουτσουµπός Θανάσης, Αγγελόπουλος Φώτης. 3. Ευριπίδη, Κύκλωψ: Κριζέα Μαρία, Γεωργαράκη Ιωάννα, Καπινιάρη Πελαγία, ιαµαντάκη Μυρτώ 4. Σεφέρη, Πάνω σε ένα ξένο στίχο: Κωστολιάς Ζαχαρίας, Κυριόπουλος Τάσος, Γαϊτάνης Νίκος. 5. Ρίτσου, Άργος, ο σκύλος του Οδυσσέα: Αρβανίτη Ιωάννα, Καυκά Ευγενία, Κωνσταντοπούλου Θοδώρα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ: ΚΑΒΑΦΗ, ΙΘΑΚΗ Ο ποιητής απευθυνόµενος στον αναγνώστη σε β ενικό πρόσωπο επισηµαίνει τους κινδύνους αλλά και τα γνωρίσµατα που έχει η πορεία- το ταξίδι του κάθε ανθρώπου προς το στόχο- την Ιθάκη. Ειδικότερα, αναφέρει πως κανείς το ταξίδι του προς την Ιθάκη θα είναι µακρύ και στη διάρκεια αυτού θα συναντήσει Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες, το θυµωµένο θεό Ποσειδώνα, τους οποίους δε θα πρέπει να φοβηθεί, αν έχει υψηλές ιδέες και αρχές. Επίσης, αναφέρει ότι ο ταξιδιώτης θα πρέπει να εύχεται να είναι µεγάλο το ταξίδι, προκειµένου να περάσει από λιµάνια άγνωστα, από την αγορά τη φοινικική µε τα σεντέφια, τα κεχριµπάρια και τα ηδωνικά µυρωδικά, από την Αίγυπτο µε τους σοφούς της. Συµβουλεύει, όµως, τον αναγνώστη να µην ξεχάσει τον προορισµό του όσο ωραίο κι αν είναι το ταξίδι όπου θα φθάσει γερασµένος ύστερα από χρόνια χωρίς πλούτη. Θα πρέπει, ωστόσο, να είναι ευχαριστηµένος, γιατί χάρη στην Ιθάκη έζησε την εµπειρία του ταξιδιού και µε τόση πείρα κατάλαβε Ιθάκες τι σηµαίνουν. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΗΝ Ο ΥΣΣΕΙΑ: Μελετώντας κανείς το ποίηµα του Καβάφη, µπορεί να διακρίνει πολλά στοιχεία τα οποία προέρχονται από το οµηρικό έπος και γι αυτό µπορούν να θεωρηθούν πηγή έµπνευσης για τον ποιητή. Ειδικότερα, και στην Ιθάκη του Καβάφη, όπως και στην Οδύσσεια, γίνεται λόγος για ένα ταξίδι µε προορισµό την Ιθάκη. Επίσης, και στα δύο ποιητικά κείµενα επισηµαίνονται οι δυσκολίες που θα συναντήσει ο ταξιδιώτης, όπως τους Λαιστρυγόνες και τον Κύκλωπα και τον άγριο Ποσειδώνα. Ενώ, παράλληλα, και στις δύο περιπτώσεις ο ταξιδιώτης θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει καινούργια, άγνωστα µέρη και να αποκτήσει πολύτιµες εµπειρίες. Τέλος, κοινό στοιχείο αποτελεί και η επισήµανση ότι οι δυσκολίες θα ξεπερασθούν εύκολα και πως η άφιξη στον προορισµό, την Ιθάκη θα επιτευχθεί ύστερα από πολλά χρόνια µε τον ήρωα γερασµένο, όπως ήταν και ο Οδυσσέας. Υπάρχουν, ωστόσο, και αρκετά στοιχεία που κάνουν το κείµενο του Καβάφη να διαφέρει από το οµηρικό. Ειδικότερα, στην περίπτωση του Οµήρου είναι σαφής και συγκεκριµένος αυτός που πραγµατοποιεί το ταξίδι, δηλαδή ο Οδυσσέας. Στην Ιθάκη του Καβάφη ο ταξιδιώτης δεν είναι ένα συγκεκριµένο πρόσωπο ούτε ο ίδιος ο
ποιητής αλλά µε τη χρήση του δευτέρου ενικού προσώπου εννοείται ο εκάστοτε αναγνώστης σε κάθε εποχή. Επιπλέον, στην οµηρική Οδύσσεια γίνεται εκτενής και λεπτοµερής αφήγηση των δυσκολιών που συναντά ο ήρωας στη διάρκεια του ταξιδιού του, σε αντίθεση µε το ποίηµα του Καβάφη όπου η αναφορά των δυσκολιών είναι σύντοµη και συνοδεύεται από σχετικές συµβουλές για την αντιµετώπισή τους. Επίσης, ο ήρωας της καβαφικής Ιθάκης ταξιδεύει µόνος χωρίς συντρόφους και ενώ στην Οδύσσεια ο Οδυσσέας επιθυµεί να φθάσει στην πατρίδα του πάση θυσία, στην Ιθάκη του Καβάφη εύχεται να είναι µακρύ το ταξίδι. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και το ότι στο ποίηµα του Καβάφη όλα τα στοιχεία του οµηρικού έπους αποκτούν αλληγορική σηµασία και υποδηλώνουν την προσπάθεια του ατόµου για την επίτευξη ενός στόχου-ιθάκη, τα εµπόδια που συναντά-λαιστρυγόνες, Κύκλωπες. Φανερώνουν τους συµβολισµούς που έχουν για τον ποιητή τα στοιχεία του οµηρικού έπους. The Master of the Johnson Περιπέτειες του Οδυσσέα. Μάχη µε τους Λαιστρυγόνες
ΕΙΡΙΠΙ Η, ΚΥΚΛΩΨ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: Ο Οδυσσέας φθάνει στο νησί του Κύκλωπα όπου βρίσκει το Σιληνό και τους Σατύρους και τους ζητά νερό και τροφή να του πουλήσουν, γιατί τα χρειάζεται. Συστήνονται, µιλούν για το πώς έφθασαν στο νησί και ο Σιληνός δίνει πληροφορίες στον Οδυσσέα για τους κατοίκους του νησιού και τη συµπεριφορά τους στους ξένους. Του λέει, τέλος, ότι δεν υπάρχει ψωµί στο νησί παρά µόνο κρέας, τυρί και γάλα αγελαδίσιο. Ο Οδυσσέας του προτείνει να του φέρει αυτά τα προϊόντα κι εκείνος θα του δώσει ως αντάλλαγµα κρασί του Βάκχου. Στη συνέχεια εµφανίζεται ο Κύκλωπας, ο οποίος ελέγχει τους Σατύρους, που είναι δούλοι του, σχετικά µε την εργασία τους. Βλέπει, όµως, τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του, τους περνά για κλέφτες ή πειρατές που άραξαν στο νησί του. Αργότερα, ο Σιληνός αναφέρει στον Κύκλωπα ότι τον µαύρισαν στο ξύλο και πως έκλεβαν και απειλούσαν ότι θα τον σκοτώσουν. Ο Κύκλωπας τον πιστεύει και του δίνει εντολή να τους σκοτώσει, για να τους φάει. Πράγµατι, τρώει δύο συντρόφους του Οδυσσέα και τους υπόλοιπους τους κλείνει σε µια σπηλιά. Ενώ κοιµόταν ο Οδυσσέας σκέφτηκε να τον µεθύσει µε κρασί. Έτσι κι έγινε κι ενώ ήταν µεθυσµένος ρώτησε τον Οδυσσέα ποιος ήταν κι εκείνος απάντησε ο Κανένας. Έπειτα, ο Κύκλωπας έπεσε για ύπνο, ο Οδυσσέας ελευθέρωσε τους συντρόφους και σχεδιάζουν να τον τυφλώσουν. Ο Οδυσσέας επικαλείται τον Ήφαιστο και τον Ύπνο και τη µαύρη νύχτα να τον βοηθήσουν. Ο Κύκλωπας αντιλαµβανόµενος ότι τον τύφλωσε ο Κανένας, βγαίνει από την σπηλιά. Ο Οδυσσέας αποκαλύπτει την ταυτότητά του και ο Κύκλωπας θυµάται το χρησµό που αναφερόταν στην τύφλωσή του από τον ήρωα. Ο Οδυσσέας, τέλος, φεύγει από το νησί παίρνοντας µαζί του και τους Σατύρους οι οποίοι ξαναβρίσκουν το θεό ιόνυσο, ενώ ο Κύκλωπας επιχειρεί να ρίξει ένα βράχο, για να καταστρέψει το πλοίο του Οδυσσέα. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΗΝ Ο ΥΣΣΕΙΑ: Παρά το ότι πρόκειται για δύο έργα που δηµιουργήθηκαν σε διαφορετικές περιόδους και αντιπροσωπεύουν διαφορετικά είδη του ποιητικού λόγου, υπάρχει σαφής επίδραση του οµηρικού έπους στο έργο του Ευριπίδη. Ειδικότερα, ο τραγικός ποιητής έχει βασιστεί και εµπνευστεί από το επεισόδιο της συνάντησης του Οδυσσέα µε τον Κύκλωπα. Και στα δύο κείµενα ο Οδυσσέας φθάνει στο νησί του γίγαντα µε τους συντρόφους του και στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τροφή,
καταλήγουν στη σπηλιά του Κύκλωπα. Επίσης, κοινό σηµείο των δύο κειµένων είναι η απώλεια κάποιων συντρόφων του Οδυσσέα και η επιτυχής προσπάθεια του οµηρικού ήρωα να τυφλώσει το γίγαντα, προκειµένου να σωθούν από αυτόν. Τέλος, και στα δύο έργα γίνεται αναφορά στο ψεύτικο όνοµα του Οδυσσέα και στην επαλήθευση του χρησµού σχετικά µε την τύφλωση του γίγαντα. Ωστόσο, µελετώντας τα δύο κείµενα µπορεί κανείς να εντοπίσει σηµαντικές διαφοροποιήσεις. Συγκεκριµένα, στο έργο του Ευριπίδη συµµετέχουν ενεργά και διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης του έργου ο Σιληνός και οι Σάτυροι, πρόσωπα που δεν υπάρχουν στο οµηρικό έπος. Επίσης, στο έργο του Ευριπίδη ο Οδυσσέας επικαλείται τον Ήφαιστο και άλλες θεότητες για την επιτυχία του σχεδίου του, σε αντίθεση µε την Οδύσσεια όπου δε συµβαίνει κάτι ανάλογο. Τέλος, εφ όσον πρόκειται για διαφορετικά συγγραφικά είδη, είναι διαφορετική και η µορφή των κειµένων. Στο οµηρικό έπος οι διάλογοι µεταξύ των ηρώων εκτείνονται σε αρκετούς στίχους, ενώ στο σατυρικό δράµα του Ευριπίδη υπάρχει στιχοµυθία. Μελανόµορφος κρατήρας Οι σύντροφοι του Οδυσσέα ξεφεύγουν από τον Πολύφηµο γύρω στο 500 π.χ.
Ρίτσου, Η απόγνωση της Πηνελόπης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ: Το ποίηµα αναφέρεται στη σκηνή της συνάντησης της Πηνελόπης µε τον Οδυσσέα στην Ιθάκη ύστερα από είκοσι χρόνια. Η Πηνελόπη στέκεται µπροστά στο σύζυγό της, είναι τροµοκρατηµένη και νιώθει ότι χρειάζεται χρόνο, προκειµένου να καταλάβει τι έχει συµβεί στο παλάτι. Οι µνηστήρες γύρω της κείτονται νεκροί, ενώ απέναντί της στέκει ένας άνδρας ασπρογένης και κουρελιάρης και δε γνωρίζει αν είναι πράγµατι ο Οδυσσέας. Πείθεται από την ουλή στο γόνατο, τη δύναµη και την πονηριά του στο µάτι του και τον καλωσορίζει, τυπικά, χωρίς να το εννοεί µε µια ψυχή ψυχρή. Στη γωνιά ο αργαλειός της θυµίζει τα χρώµατα, τις κλωστές, τα πουλιά και τα φυτά που ύφαινε τόσα χρόνια τα οποία τώρα φαίνονται µαύρα, καθώς αναρωτιέται αν άξιζε να περιµένει τόσο πολύ αυτό τον άνθρωπο που έχει απέναντί της. Οµοιότητες και ιαφορές µε την Πηνελόπη της Οδύσσειας: Το περιεχόµενο είναι εµφανώς επηρεασµένο κι εµπνευσµένο από την οµηρική Οδύσσεια. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά σηµεία στα οποία διαφοροποιείται από αυτήν. Ειδικότερα, τα στοιχεία που θυµίζουν την Οδύσσεια είναι η µορφή του µεταµφιεσµένου Οδυσσέα ο οποίος εµφανίζεται µε κουρέλια και άσπρα γένια στο παλάτι αρχικά ως µέρος του σχεδίου του. Έχει, επίσης, την ουλή στο γόνατο, όπως και στην Οδύσσεια, την πονηριά στο µάτι και τη δύναµη. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στους νεκρούς µνηστήρες που κείτονται στο παλάτι µετά τη µάχη µε τον Οδυσσέα και τον Τηλέµαχο, στον αργαλειό της Πηνελόπης και στα είκοσι χρόνια αναµονής και προσµονής από την Πηνελόπη. Θα µπορούσε, όµως, κανείς να επισηµάνει και αρκετά στοιχεία που διαφοροποιούν το ποίηµα αυτό από την Οδύσσεια. Κατ αρχήν, η Πηνελόπη παρουσιάζεται εντελώς διαφορετική από αυτήν στο οµηρικό έπος. Είναι τροµοκρατηµένη, µαθαίνοντας ότι έχει µπροστά της τον Οδυσσέα λόγω της όψης του αλλά και απελπισµένη, καθώς περίµενε έναν Οδυσσέα διαφορετικό περισσότερο όµοιο µε αυτόν που θυµόταν. Ωστόσο, τα σηµάδια είναι αδιάψευστες αποδείξεις της ταυτότητας του άνδρα. Παρουσιάζεται µπερδεµένη από τα συναισθήµατά της, ρίχνεται σε µια καρέκλα και τροµαγµένη αµφιβάλλει αν έπραξε σωστά που τον
περίµενε τόσα χρόνια. Ξέρει, όµως, πως πρέπει να τον καλωσορίσει και το πράττει, τυπικά, όµως όχι µε χαρά και ενθουσιασµό, όπως θα περίµενε κανείς. Αξίζει, ακόµα, να σηµειωθεί ότι η Πηνελόπη του ποιήµατος φαίνεται απογοητευµένη από το θέαµα του ξένου και αισθάνεται εξαπατηµένη και µετανιωµένη από τον άνδρα της. Στην Οδύσσεια, αντιθέτως, είναι συγκρατηµένη και εν τέλει ευτυχισµένη. Τέλος, τα σχέδια κα τα χρώµατα στον αργαλειό της φαίνονται µαύρα, όπως και το µέλλον της. Στην Οδύσσεια, αντιθέτως, η Πηνελόπη είναι δύσπιστη, συγκρατηµένη και επιφυλακτική, αλλά στο τέλος πέφτει στην αγκαλιά του άνδρα της ευτυχισµένη. Ειδικότερα, όταν την πληροφορεί η Ευρύκλεια σχετικά µε την άφιξη του Οδυσσέα, αυτή δεν πείθεται, δεν τρέχει να τον καλωσορίσει. Μένει άφωνη, όταν τον αντικρίζει σαν ζητιάνος και τον κοιτάζει επίµονα, για να τον αναγνωρίσει. Σκέφτεται ψύχραιµα. Ακούει τον Τηλέµαχο να την κατηγορεί για τη στάση της και του απαντά πως νιώθει κατάπληξη και πως αν πράγµατι ο ξένος είναι ο Οδυσσέας θα το καταλάβει µε τη βοήθεια κρυφών σηµαδιών που έχουν µεταξύ τους, υπονοώντας τη δοκιµασία στην οποία σχεδιάζει να υποβάλει τον ξένο. Και στα δύο ποιήµατα η Πηνελόπη παρουσιάζεται σα µια γυναίκα λογική η οποία βιώνει έντονη συναισθηµατική φόρτιση, καθώς µπροστά της στέκει ένας ξένος που ισχυρίζεται πως είναι αυτός που περίµενε τόσα χρόνια. Φοβάται να µην εξαπατηθεί και γι αυτό προσπαθεί να µείνει ψύχραιµη. Συνοψίζοντας, θα µπορούσε να πει κανείς πως είναι εµφανής η επίδραση του οµηρικού έπους στη νεότερη ποίηση, καθώς είναι στενή η σχέση των δύο ποιηµάτων σε επίπεδο περιεχοµένου αλλά και λεξιλογίου. J.W. Waterhouse, Πηνελόπη και µνηστήρες. 1912. Aberdeen Art Gallery and Museum, Aberdeen
Ρίτσου, Άργος, ο σκύλος του Οδυσσέα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ: Στο ποίηµα αυτό ο ποιητής παρουσιάζει τον σκύλο του Οδυσσέα να µιλά και να απευθύνεται στο αφεντικό του. Ειδικότερα, τον προτρέπει να τον κοιτάξει, να δει τα αγκάθια και τα τσιµπούρια και την κοπριά που έχει το σώµα του. ιατυπώνει το παράπονό του ότι το διάστηµα που έλειπε ο Οδυσσέας αυτός δεν είχε σε ποιόν να κουνήσει την ουρά του από χαρά. Επίσης, αναπολεί τις πρωινές τους βόλτες στο δάσος µε τα πουλιά και τη δροσιά. Τονίζει το γεγονός ότι τα µάτια του κοκάλωσαν από την τσίµπλα και του ζητά να τον αγγίξει για τελευταία φορά και ύστερα θα πεθάνει ευτυχισµένος. Ωστόσο, ο Οδυσσέας περνά, τον κλωτσά και δεν τον αγγίζει. Ο σκύλος τελικά πεθαίνει µε πετρωµένη την ουρά και τα µάτια. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΗΝ Ο ΥΣΣΕΙΑ: Το ποίηµα του Ρίτσου αναµφίβολα έχει δανειστεί στοιχεία από το οµηρικό έπος. Ειδικότερα, ο σκύλος διατηρεί το όνοµα που έχει στο έπος, παρουσιάζεται, όπως και στην Οδύσσεια, ταλαιπωρηµένος από τα χρόνια και την αναµονή. Η περιγραφή είναι παρόµοια µε αυτήν του έπους όπως επίσης και το τέλος της ζωής του. Και στα δυο κείµενα είναι εµφανής η αγάπη του Άργου για τον Οδυσσέα και η ανυποµονησία του να τον δει να γυρίζει στην Ιθάκη. Υπάρχουν, όµως, και διαφορές. Αρχικά, σε αντίθεση µε την Οδύσσεια όπου προβάλλεται ο διάλογος του ίδιου του Οδυσσέα µε τον Εύµαιο σχετικά µε το παρελθόν και την ταυτότητα του σκύλου, στο ποίηµα του Ρίτσου ο ίδιος ο σκύλος µιλά και απευθύνεται στον Οδυσσέα διατυπώνοντας το παράπονό του και τα αισθήµατά του γι αυτόν. Επιπλέον, είναι διαφορετική και η στάση του οµηρικού ήρωα. Συγκεκριµένα, ο Οδυσσέας φαίνεται να αδιαφορεί και να κλωτσά τον σκύλο, να φέρεται µε άλλα λόγια απάνθρωπα και σκληρά στο ζώο τη στιγµή που αυτό χαίρεται που τον βλέπει. εν αντιλαµβάνεται τα αισθήµατα του Άργου κι έτσι αυτός πεθαίνει δυστυχισµένος. Στο ποίηµα αυτό προβάλλεται η σκηνή από την πλευρά του ζώου, ενώ στο έπος από την πλευρά του Οδυσσέα.
ΣΕΦΕΡΗ, Πάνω σ ένα ξένο στίχο Περιεχόµενο του ποιήµατος: Ο ποιητής γράφει το ποίηµα αυτό µε αφορµή ένα στίχο από το ποίηµα ενός ξένου ποιητή. Σκέφτεται, λοιπόν, τον Οδυσσέα και αισθάνεται ότι εµφανίζεται µπροστά του ο ήρωας, µε µάτια κοκκινισµένα από το θαλασσινό νερό, γεµάτος πόθο για την πατρίδα και το σκύλο του, µε παλάµες ροζιασµένες. Μάχεται τον Κύκλωπα, τις Σειρήνες, τη Σκύλα και τη Χάρυβδη, τέρατα περίπλοκα που δυσκόλεψαν το νόστο του. Θυµίζει παρά τις αλλαγές στην όψη το θεϊκό Οδυσσέα που εµπνεύστηκε το ούρειο Ίππο, το ξύλινο άλογο µε το οποίο οι Αχαιοί κέρδισαν την Τροία. Τα λόγια του έχουν ύφος ταπεινό και αναφέρονται στο δύσκολο ταξίδι του µε τους συντρόφους να χάνονται και τη µοναξιά να τον συντροφεύει. Οµοιότητες και ιαφορές µε την Πηνελόπη της Οδύσσειας: Μελετώντας κανείς το ποίηµα του Σεφέρη, µπορεί να διακρίνει τις οµοιότητες που υπάρχουν µεταξύ αυτού και της οµηρικής Οδύσσειας. Ειδικότερα, ο βασικός ήρωας του ποιήµατος είναι ο οµηρικός Οδυσσέας ο οποίος εµφανίζεται κατά κάποιο τρόπο στον ποιητή µε αφορµή ένα ποίηµα που αναφέρεται σε αυτόν και το ταξίδι του. Επιπλέον, ο ποιητής δανείζεται στοιχεία από το έπος που συνδέονται άµεσα µε τον Οδυσσέα, όπως τα τέρατα τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, τις Σειρήνες, τον υπεράνθρωπο Κύκλωπα που δυσκόλεψαν τον Οδυσσέα και συµβολίζουν τις δυσκολίες που συναντά κάθε άνθρωπος στη ζωή του. Αξίζει, ακόµα, να σηµειωθεί ότι ο ποιητής παρουσιάζει τον ήρωα, όπως και στην Οδύσσεια, να ταξιδεύει µόνος µέσα στη νύχτα, χωρίς συντρόφους να πολεµά τη θάλασσα, χρησιµοποιώντας την παροµοίωση του έπους σαν τα άχερο στ αλώνι. Τέλος, αναφέρεται στα κατορθώµατα του Οδυσσέα στην Τροία και στην εξυπνάδα του βλέµµατός του. Η επίδραση, εποµένως, του έπους στο ποίηµα του Σεφέρη είναι µεγάλη, καθώς αποτελεί πηγή έµπνευσης για τον ποιητή σε επίπεδο περιεχοµένου αλλά και σε επίπεδο διατύπωσης. Ωστόσο, δεν είναι και λίγα τα σηµεία που καθιστούν το ποίηµα αυτό µια αυτοτελή και ξεχωριστή δηµιουργία της νεότερης ποίησης. Ειδικότερα, η µορφή του Οδυσσέα στο ποίηµα αυτό διαφέρει σε µεγάλο βαθµό. Ο Οδυσσέας εµφανίζεται µε
ασπρισµένα γένια, µε παλάµες ροζιασµένες από τα σχοινιά του καραβιού, και δέρµα ταλαιπωρηµένο από τα χρόνια και τον καιρό. εν έχει, δηλαδή, την όµορφη και προσεγµένη όψη µε την οποία εµφανίζεται στην Οδύσσεια. Επίσης, στο ποίηµα του Σεφέρη αναφέρονται στοιχεία από την ιστορία του Οδυσσέα στην Τροία, τα οποία απουσιάζουν από το έπος, ενώ η αναφορά στις περιπέτειες του ήρωα είναι σύντοµη σε αντίθεση µε την Οδύσσεια όπου καταλαµβάνουν το µεγαλύτερο µέρος της αφήγησης. Τέλος, στο ποίηµα αυτό ο Οδυσσέας και όλα τα στοιχεία της ιστορίας του αποκτούν συµβολικό ρόλο και αντιπροσωπεύουν τα βάσανα που συναντά κάθε άνθρωπος στο ταξίδι-προσπάθεια για την επίτευξη του στόχου του, όπως συµβαίνει κι εδώ µε τη χρήση του πρώτου πληθυντικού προσώπου. Οι Λαιστρυγόνες εκτοξεύουν πέτρες κατά του στόλου του Οδυσσέα 50-40 π.χ., Νωπογραφία οικίας στο λόφο Esquiline της Ρώµης