«Φάκελος Ντόπινγκ: Βερολίνο, Σαν Φρανσίσκο, Αθήνα»

Εκπομπή 12 η «Φάκελος Ντόπινγκ: Βερολίνο, Σαν Φρανσίσκο, Αθήνα» Όταν ένας αθλητής κόβει το νήμα, όταν ένα ρεκόρ καταρρίπτεται, όταν η μπάλα μπαίνει στο καλάθι, σε ποιον ανήκει ο έπαινος; Στον αθλητή που τα κατάφερε ή στα φάρμακα που χρησιμοποίησε; Που κρίνεται μία αθλητική αναμέτρηση; Στο στίβο ή στα εργαστήρια; Στα εργαστήρια που παράγουν ουσίες ντόπινγκ ή στα εργαστήρια που προσπαθούν να τις ανιχνεύσουν στο σώμα των αθλητών; Ο πιο γρήγορος άνθρωπος στον κόσμο, ο Ben Johnson έχασε το χρυσό του μετάλλιο επειδή βρέθηκε θετικός σε απαγορευμένες ουσίες. Ολυμπιονίκες αποβλήθηκαν από τους στίβους, ο ποδηλατικός γύρος της Γαλλίας τινάχτηκε στον αέρα από ένα κιβώτιο αιμοπηκτίνης, ένας πρώην προπονητής της Roma κατηγόρησε τις ποδοσφαιρικές ομάδες της χώρας του ότι ντοπάρουν όλες τους παίχτες τους. Η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας σημαδεύτηκε από ένα σκάνδαλο ντόπινγκ και μια από τις λαμπρότερες μορφές του γυναικείου στίβου, η Marion Jones οδηγήθηκε ατιμασμένη, απογυμνωμένη απ τα μετάλλιά της στη φυλακή. Παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, ο εφιάλτης ξαναχτυπά. Η Εθνική Ομάδα Άρσης Βαρών, το καμάρι του ελληνικού αθλητισμού κατηγορείται ότι έκανε χρήση ενός επικίνδυνου κοκτέιλ αναβολικών made in China. Μη νομίζετε πως και στην αρχαιότητα, στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες η κλεψιά ή η απόπειρα να ξεγελάσεις τους κριτές ή να τους δωροδοκήσεις, ήταν άγνωστα φαινόμενα. Είχαν βρει και τιμωρία μάλιστα, όποιος πιανόταν να το κάνει έπρεπε να πληρώσει την κατασκευή ενός χάλκινου αγάλματος του Διός. Λένε ότι στους Ολυμπιακούς του 392 π.χ. φτιάχτηκαν έξι τέτοια αγάλματα, πιάστηκαν έξι απατεώνες αθλητές. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες των νεότερων χρόνων ο πρώτος αθλητής που συνελήφθη ντοπέ ήταν το 1904, στην Ολυμπιάδα του Saint Louis, ήταν ο χρυσός ολυμπιονίκης του μαραθώνιου που είχε κάνει δύο ενέσεις στρυχνίνης πριν κόψει το νήμα. Κι ύστερα, ο αθλητισμός έγινε βαριά βιομηχανία και οι αθλητές άλογα κούρσας πάνω στους οποίους ποντάρουν χορηγοί και θεατές. Και φτάσαμε ως εδώ. Η πιο πρόσφατη υπόθεση που απασχόλησε την παγκόσμια κοινότητα ήταν δική μας, η υπόθεση των Ελλήνων αρσιβαριστών που βρέθηκαν θετικοί σε ένα παράξενο κοκτέιλ αναβολικών και άλλων ουσιών. Κάποιοι είπαν, όμως, ότι αυτή η ιστορία θυμίζει μια άλλη, πρόσφατη επίσης, το πιο πολύκροτο σκάνδαλο ντόπινγκ στον κόσμο, την υπόθεση Balco, μιας εταιρείας αμερικανικής που διακινούσε μεταξύ κορυφαίων αθλητών ουσίες που υπόσχονταν ότι θα μείνουν ανεξιχνίαστες από όλα τα αντι-ντόπινγκ κοντρόλ. Marion Jones: «Με πολύ μεγάλη ντροπή, στέκομαι μπροστά σας και παραδέχομαι ότι πρόδωσα την εμπιστοσύνη σας. Θα ήθελα όλοι σας να ξέρετε ότι σήμερα παραδέχτηκα την ενοχή μου για δύο αδικήματα. Είπα ψέματα στους ανακριτές.» 1

Οκτώβριος 2007. Η Marion Jones με δάκρυα στα μάτια παραδέχεται τη χρήση αναβολικών ουσιών και ζητά συγγνώμη από το αμερικανικό κοινό. Σοκ. Η υπεραθλήτρια των πέντε ολυμπιακών μεταλλίων οδηγείται στη φυλακή. Ήταν η κορυφαία πράξη μιας μεγάλης τραγωδίας που ονομάστηκε υπόθεση Balco. Victor Conte (ιδρυτής Balco): «Εν ολίγοις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι μια απάτη. Όλη η ιστορία των Αγώνων είναι απάτες, σκάνδαλα, διαφθορά και αναβολικά. Δεν είναι αυτό που νομίζει ο κόσμος.» Victor Conte. Ήταν ο εγκέφαλος της Balco. Η εταιρεία με έδρα το San Francisco κατασκεύαζε και προμήθευε συμπληρώματα διατροφής αλλά και αναβολικές ουσίες σε Αμερικανούς επαγγελματίες αθλητές και αθλητές ολυμπιακών επιδόσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Η ναυαρχίδα των ουσιών ήταν η λεγόμενη «καθαρή», μία μη ανιχνεύσιμη από τα αντι ντόπινγκ κοντρόλ θαυματουργή, αναβολική ουσία. Don Catlin (Ινστιτούτο Έρευνας Αντι Ντόπινγκ): «Η THG είναι ένα πανίσχυρο αναβολικό στεροειδές. Είναι πολύ τοξικό για το συκώτι και προκαλεί διαταραχές στην περίοδο των γυναικών, μεγάλες ορμονικές διαταραχές γενικά. Πανίσχυρο και πολύ επικίνδυνο φάρμακο. Οι αθλητές, βέβαια, δεν είχαν ιδέα για όλα αυτά. Οι αθλητές, όπως οι ίδιοι μας είπαν εκ των υστέρων, απλώς το έπαιρναν και έβλεπαν τρομερές αλλαγές στις επιδόσεις τους. Ένιωθαν να απογειώνονται, να γίνονται απίστευτα καλύτεροι.» Victor Conte (ιδρυτής Balco): «Παίρνεις την κρέμα και την τρίβεις σε αυτό το σημείο ή με ένεση κάτω από τη γλώσσα.» Ο Don Catlin είναι ο άνθρωπος που κατάφερε να σπάσει το μυστικό της «καθαρής». Τον συναντήσαμε στο εργαστήριο του, στο Ίδρυμα Αντι Ντόπινγκ της California. Don Catlin (Ινστιτούτο Έρευνας Αντι Ντόπινγκ): «Το μυστικό της λεγόμενης «καθαρής», δηλαδή, της THG ήταν ότι ήταν έτσι κατασκευασμένη ώστε μόλις το δείγμα του αθλητή έμπαινε για ανάλυση στο κλασικό φασματοσκόπιο των εργαστηρίων μας, η ουσία αυτoδιαλυόταν. Δεν ανεχόταν την υψηλή θερμοκρασία του εργαστηριακού σωλήνα και εξαφανιζόταν. Ήταν αδύνατο να την ανιχνεύσουμε με τα παραδοσιακά μας μέσα. Έπρεπε να αλλάξουμε τα ίδια μας τα εργαλεία και αυτό κάναμε εντέλει.» Ο εφευρέτης αυτού του πανέξυπνου αναβολικού φάντασμα ήταν ένας διάσημος χημικός, ο Patrick Arnold. Ο Victor Conte ήταν ο πλασιέ του αναβολικού στον κόσμο των αθλητών. 2

Mark Fainaru Wada (δημοσιογράφος): «Ο Victor Conte έκανε ένα εμπορικό deal με μερικούς κορυφαίους αθλητές. Οι διάσημοι αθλητές έκαναν διαφημιστική προώθηση των νομίμων συμπληρωμάτων διατροφής που παρήγαγε ο Conte, με βασικότερο το ZMA, που ήταν ουσιαστικά μια βιταμίνη και για αντάλλαγμα οι αθλητές θα έπαιρναν τα παράνομα αναβολικά.» Η «καθαρή» ήταν το χρυσό μυστικό πολλών μεταλλίων στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϋ. Δυο χρόνια αργότερα, η Balco άρχισε να προσελκύει το ενδιαφέρον των αμερικανικών αρχών. Από τον Αύγουστο του 2002, το FBI κάνει έρευνες. Ένα χρόνο αργότερα, το καλοκαίρι του 2003 ένας προπονητής στίβου ο Trevor Graham, προπονητής αθλητών όπως η Marion Jones και ο Justin Gatlin έκλεψε μια σύριγγα με υπολείμματα από χρήση «καθαρής» και την έστειλε κρυφά στα εργαστήρια της αμερικανικής υπηρεσίας αντι-ντόπινγκ. Don Catlin (Ινστιτούτο Έρευνας Αντι Ντόπινγκ): «Μας πήρε πάνω από δύο μήνες να βρούμε τη λύση επειδή το περιεχόμενο της σύριγγας, λίγες σταγόνες ήταν, δεν το είχαμε ξαναδεί ποτέ. Κάναμε δεκάδες τεστ, ξέραμε ότι ήταν κάποιας μορφής στεροειδές αλλά ήταν ένα στεροειδές που δεν είχε εμφανιστεί ποτέ πριν στα εργαστήριά μας.» Το φθινόπωρο του 2003, το IRS, η αμερικανική δίωξη οικονομικού εγκλήματος κάνει έφοδο στα γραφεία της Balco. Με βάση στοιχεία από τους υπολογιστές του Conte, 30 Αμερικανοί αθλητές καλούνται ένας ένας, κρυφά, με απόλυτη μυστικότητα να καταθέσουν στη δικαιοσύνη. Mark Fainaru Wada (δημοσιογράφος): «Η κυβέρνηση είπε στους αθλητές: «Δε μας ενδιαφέρετε εσείς. Δε θα σας τιμωρήσουμε για τα αναβολικά που πήρατε, δε θα σας καταδιώξουμε. Μας ενδιαφέρει μόνον η Balco. Αν πείτε την αλήθεια, λοιπόν, στις καταθέσεις σας δε θα έχετε κανένα πρόβλημα εσείς.» Η Marion Jones δε συνεργάστηκε, δεν ομολόγησε. Καταδικάστηκε για ψευδορκία. Οι υπόλοιποι μεγάλοι αθλητές, όμως, προτίμησαν να συνεργαστούν με τις αρχές, ομολόγησαν. Έτσι, το κύκλωμα Conte διαλύθηκε. Ο ίδιος και ο Patrick Arnold καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης λίγων μηνών. Οι αθλητές που συνεργάστηκαν έλαβαν την υπόσχεση ότι δεν θα τιμωρηθούν και ότι τα ονόματά τους δεν θα αποκαλυφθούν. Δε θα μαθαίναμε ποτέ ποιοι ήταν ντοπαρισμένοι αν δυο δημοσιογράφοι της εφημερίδας San Francisco Chronicle, ο Mark Fainaru Wada και ο Lance Williams δεν αποφάσιζαν να σπάσουν το δικαστικό απόρρητο. 3

Mark Fainaru Wada (δημοσιογράφος): «Αρχίσαμε να ασχολούμαστε με την ιστορία το φθινόπωρο του 2003. Θέλαμε να γίνει γνωστό ποιοι αθλητές είχαν κάνει χρήση αναβολικών, ποιοι είχαν κλέψει μετάλλια και ρεκόρ. Θεωρούσαμε ότι κρύβοντας τα ονόματά τους η κυβέρνηση έστελνε λάθος μήνυμα στον κόσμο. Αποκαλύψαμε, λοιπόν, τα πρακτικά της ανάκρισης. Και παρότι αντιμετωπίσαμε δίωξη γι αυτό, στο τέλος αθωωθήκαμε.» Από την έρευνα των δύο δημοσιογράφων ήρθε στο φως και η ελληνική διάσταση του σκανδάλου Balco. Mark Fainaru Wada (δημοσιογράφος): «Οι Έλληνες συνδέονται με την υπόθεση Balco μέσα από δύο δρόμους, ο ένας ήταν απευθείας με τον Patrick Arnold. Ο Arnold, όπως προκύπτει από e-mails και έγγραφα της ανάκρισης φαίνεται ότι παρείχε ενισχυτικές των επιδόσεων ουσίες στον προπονητή Χρήστο Τζέκο. Σε e-mails του Victor Conte αναφέρεται ότι τελικοί παραλήπτες ήταν οι αθλητές Κεντέρης και Θάνου. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο Arnold έστελνε την «καθαρή» και άλλα φάρμακα απευθείας στην Ελλάδα. Ο δεύτερος δρόμος ήταν η σχέση του ίδιου του Conte με έναν άλλο προπονητή στίβου, τον Ανδρέα Λιναρδάτο στον οποίο φέρεται να προμηθεύει αναβολικά για δικούς του αθλητές.» Επιπλέον, ένας από τους αθλητές που ενεπλάκησαν στην υπόθεση, ο τότε παγκόσμιος ρέκορντμαν των 100 μέτρων, Tim Montgomery κατέθεσε στο δικαστήριο ότι ο Conte του είχε μιλήσει για Έλληνες αθλητές. Mark Fainaru Wada (δημοσιογράφος): «Ο Montgomery καταθέτει ότι ο Conte του είπε: «Κοίτα, έχεις μία μεγάλη ευκαιρία εδώ, σου προσφέρω την «καθαρή» και δεν υπάρχουν άλλοι αθλητές εκτός απ αυτούς που εγώ συναλλάσσομαι και ακόμη δύο Έλληνες αθλητές που παίρνουν αυτές τις ουσίες. Αυτό είναι μέρος της ένορκης κατάθεσης του Montgomery το φθινόπωρο του 2003, όπου αφηγείται τις συζητήσεις που είχε με τον Conte την περίοδο 2000 2001 και περιλαμβάνεται και σε μηνύματα του Conte όταν ετοιμαζόταν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, όπου του έλεγε ότι εσύ και κανείς άλλος δεν πρόκειται να έχει πρόσβαση σε αυτές τις ουσίες εκτός από τους Έλληνες αθλητές.» Η κατάθεση του Montgomery είχε γίνει το φθινόπωρο του 2003. Ο ίδιος αποκλείστηκε απ τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Η κατάθεσή του ήταν, πιθανότατα, γνωστή σε όσους επεδίωξαν παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων, τον Αύγουστο του 2004 τους γνωστούς ελέγχους. Οι Έλληνες τα ονόματα των οποίων αναφέρονται στα e-mails της Balco αρνήθηκαν κάθε ανάμειξη. Η ενδεχόμενη εμπλοκή Ελλήνων στο σκάνδαλο ερευνήθηκε από την ελληνική δικαιοσύνη, ζητήθηκε δικαστική συνδρομή από τις ΗΠΑ αλλά τα αμερικανικά 4

στοιχεία δεν κρίθηκαν επαρκή. Η υπόθεση κατέληξε στο αρχείο, διώξεις δεν ασκήθηκαν. Φώτης Κουβέλης (βουλευτής ΣΥΝ): «Έπρεπε να ζητηθεί δικαστική συνδρομή και να αξιοποιηθούν στοιχεία τα οποία και στην αλλοδαπή προέκυπταν μέσα από συγκεκριμένες αποκαλύψεις. Δεν προτρέχω να εκδώσω δικαστική απόφαση, εκείνο όμως το οποίο καταγράφω είναι ότι ο δικαστικός έλεγχος δεν υπήρξε πλήρης. Δεν υπήρξε σε πτυχές που έπρεπε να ερευνηθούν.» Το δράμα συνεχίζεται. Ο πολύς κύριος Conte ξέμπλεξε με την αμερικανική δικαιοσύνη πριν 15 μόλις ημέρες. Στην πρώτη του συνέντευξη υποσχέθηκε νέες συνταρακτικές αποκαλύψεις. Victor Conte (ιδρυτής Balco): «Φαίνεται πως η ιστορία της Balco δεν έχει τελειώσει. Είμαστε ακόμη στη μέση και πολλές σημαντικές πληροφορίες θα έρθουν στο φως.» Ο μεγάλος αντίπαλος του Conte, ο άνθρωπος που έσπασε το μυστικό της «καθαρής», ο Don Catlin θεωρεί ότι η μάχη κατά της THG έχει τελειώσει αλλά νέα αναβολικά παράγονται κάθε μέρα. Κάθε μέρα, κάποιος, κάπου στον κόσμο αναζητά το νέο θαυματουργό υγρό που θα ξεφεύγει από τα τεστ των ελεγκτών. Η ουσία που ανιχνεύτηκε στους Έλληνες αρσιβαρίστες, η μεθυλτριενολόνη τον ρωτάμε, είναι μια τέτοια περίπτωση; Don Catlin (Ινστιτούτο Έρευνας Αντι Ντόπινγκ): «Οι δύο υποθέσεις μοιάζουν πολύ. Αυτό δε σημαίνει ότι οι ίδιοι άνθρωποι εμπλέκονται και στις δύο, προφανώς όχι αλλά και στην περίπτωση τη δική σας είναι φανερό ότι κάποιος ανέσυρε ένα παλιό, ξεχασμένο στεροειδές, βρήκε τη συνταγή, βρήκε και κάποιον να του το προμηθεύσει ως πρώτη ύλη. Επειδή είναι ασυνήθιστο και έχει πάρα πολλά χρόνια να χρησιμοποιηθεί από αθλητές ήλπιζε, ίσως, ότι για κάποιο χρονικό διάστημα θα ξέφευγε από τους ελέγχους αντι-ντόπινγκ αλλά στο τέλος, οι έλεγχοι πάντα σε πιάνουν.» Ο Don Catlin δεν πιστεύει ότι το κοκτέιλ που ανιχνεύτηκε στους Έλληνες αρσιβαρίστες ήταν ατύχημα. Θεωρεί, αντίθετα, πιθανό να πρόκειται για την κορυφή ενός παγόβουνου με διεθνείς διαστάσεις που ετοιμαζόταν να αναδυθεί ενόψει των Αγώνων του Πεκίνου. Don Catlin (Ινστιτούτο Έρευνας Αντι Ντόπινγκ): «Ουσίες σαν αυτές που ανιχνεύτηκαν στους Έλληνες δεν προκύπτουν από λάθος ή ατύχημα. Δε φυτρώνουν σε δέντρα και δεν υπάρχουν στη φυσική διατροφική αλυσίδα. Κάποιος τις κατασκεύασε. Το εργαστήριο της Κολωνίας, όταν τελειώσει τον έλεγχό του, θα μας πει περισσότερα αλλά είμαι βέβαιος ότι διάφοροι άνθρωποι αυτή 5

τη στιγμή αναζητούν κάποιο αναβολικό στεροειδές που να έχει ξεχαστεί, να μην είναι από τα πολύ γνωστά ελπίζοντας ότι για κάποιο χρονικό διάστημα τα εργαστήρια δεν θα το ανιχνεύουν. Αυτό δεν διαρκεί πολύ. Τα νέα κάπως μαθαίνονται. Ήδη η WADA, μετά την αποκάλυψη της δικής σας υπόθεσης ασχολείται με το θέμα και έτσι, όποιος άλλος χρησιμοποιήσει την ουσία αυτή, ξέρει ότι θα τον πιάσουν.» Από την Καλιφόρνια βρεθήκαμε στην Κολωνία, στο διασημότερο κέντρο αντι ντόπινγκ στον κόσμο. Εδώ βρίσκονται τα δείγματα που ελήφθησαν από τους Έλληνες αρσιβαρίστες. Στα επόμενα 24ωρα, θα έχουν αναλυθεί και τα δεύτερα δείγματα και θα έχουμε τα οριστικά συμπεράσματα. Ρωτήσαμε τους ανθρώπους εδώ αν είναι το ίδιο αισιόδοξοι όσο ο Catlin για τις δυνατότητές τους. Wilhelm Schentzer (υπεύθυνος κέντρου αντι-ντόπινγκ): «Ο έλεγχος ντόπινγκ έρχεται πάντα δεύτερος. Επιβεβαιώνει μια πραγματική κατάσταση που προϋπήρξε. Εμείς αντιδρούμε όταν διαπιστώνουμε ότι υπήρξε μια κατάχρηση. Τότε μόνο μια ουσία μπαίνει στη λίστα των απαγορευμένων. Όταν φτάνουμε, λοιπόν, να αναγνωρίσουμε μια ουσία ως ντόπινγκ, αυτή έχει ήδη χρησιμοποιηθεί ελεύθερα και ατιμώρητα για κάποιο διάστημα, από κάποιους αθλητές.» Αυτό είναι το όριο λοιπόν. Στην κούρσα ανάμεσα στην εφεύρεση αναβολικών ουσιών και τον έλεγχό τους, ο έλεγχος συνήθως έρχεται δεύτερος. Το καλοκαίρι του 2004, στο Ολυμπιακό Στάδιο αντήχησε το σύνθημα «Κεντέρης, Κεντέρης». Ένα πλήθος δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων επευφημούσε έναν απόντα Έλληνα αθλητή και γιουχάριζε τους παρόντες, αυτούς που τρέχαν στον τελικό των 200 μέτρων. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η ελληνική κοινή γνώμη μοιάζει έτοιμη να κατασπαράξει όποιον Έλληνα αθλητή έκανε ποτέ μεγάλη επίδοση ή πήρε χρυσό μετάλλιο. Είναι δύσκολη η συζήτηση για το ντόπινγκ και περνάει εύκολα απ το άσπρο στο μαύρο αλλά το ντόπινγκ είναι ένα θέμα που κινείται, συνήθως, στην περιοχή του γκρίζου. Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε τη συζήτηση αυτή απόψε ψύχραιμα και να την πάρουμε απ την αρχή, να τη δούμε σε όλες τις διαστάσεις της πυραμίδας, από την κορυφή, από τους υπερ-ανθρώπους, υπερ-πρωταθλητές που κάνουν τα μεγάλα ρεκόρ ως τη βάση, τα παιδιά που πηγαίνουν στα γυμναστήρια και παίρνουν αναβολικά για να κάνουν ωραίο σώμα. Το ελληνικό θαύμα Ήταν η μεγάλη στιγμή, το big bang για τον ελληνικό ολυμπιακό αθλητισμό. Στον τελικό των 100 μέτρων με εμπόδια, γυναικών στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης, μια Ελληνίδα, το απόλυτο outsider, κόβει πρώτη το νήμα. Μέχρι την Βαρκελώνη οι ελληνικές αποστολές ξεκινούσανε περήφανες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και ξέρανε ότι στην καλύτερη περίπτωση, θα γυρίσουν πίσω με ένα χάλκινο ή ένα αργυρό μετάλλιο στην πάλη, στα βάρη κάπου εκεί, σ 6

αυτά τα βαριά αθλήματα. Και ξαφνικά, το 1992 γυρίζει η ελληνική ομάδα από τη Βαρκελώνη μ ένα μετάλλιο στο στίβο που είχε να το δει μισό αιώνα. Βούλα Πατουλίδου: Συγγνώμη. συγγνώμη. Συγγνώμη. Φτάνουμε στο σημείο να λέμε Από τη Βαρκελώνη και ύστερα, το πρόσωπο του ελληνικού αθλητισμού άλλαξε. Η Ελλάδα αύξησε απότομα τη συγκομιδή των μεταλλίων της στην Ατλάντα, μετά στο Σίδνεϋ και τέλος, στην Αθήνα την ίδια. Οι ολυμπιονίκες πικραίνονται όταν το ακούν μα το ερώτημα έχει τεθεί. Τι συνέβη; Γίναμε καλύτεροι; Προπονούμαστε συστηματικότερα; Αξιοποιούμε τα ταλέντα μας; Μήπως δώσαμε υπερβολικά κίνητρα στους αθλητές ή απλώς μάθαμε να παίρνουμε τα φάρμακα που έπαιρναν οι άλλοι και μας νικούσαν; Βούλα Πατουλίδου: «Με ενοχλεί και με πονάει το ότι λένε: «Έλα μωρέ, νταξει, οι πρωταθλητές γίνονται με τα φάρμακα.» Εγώ θα τολμούσα να πω σε οποιονδήποτε τόσο εύκολα λέει ότι το φάρμακο είναι εκείνο που κάνει το μεγάλο πρωταθλητή, ακόμη και τώρα που δεν είμαι πρωταθλήτρια, που είμαι απλά μία αθλήτρια, να ρθει στον τρόπο με τον οποίο τώρα αθλούμαι, να μπορέσει για ένα μήνα να κάνει αυτά που κάνω, να το αντέξει. Εγώ δε λέω ότι ο πρωταθλητής θα αντέξει χωρίς να πάρει τίποτα. Δεν γίνεται, δεν γίνεται. Εγώ λέω ότι θα πρέπει να βοηθηθεί ο πρωταθλητής αλλά έχοντας ως στόχο και σκοπό την υγεία. Να την προασπίσει. Ο πρωταθλητισμός από μόνος του δεν είναι υγεία. Δεν είναι υγεία. Αυτό το βάρβαρο πρόγραμμα δεν μπορεί να το ακολουθήσει κανείς. Πρέπει να χεις και τη δόση της τρέλας.» Ντόπα και οράματα Γιάννης Γιαννούλης (Ιανουάριος 2004): «Αλλάζει το κορμί σου, αλλάζει το μυαλό σου, γίνεσαι πιο κακός, έχεις πιο πολλά νεύρα.» Γιάννης Γιαννούλης, διεθνής μπασκετμπολίστας. Τιμωρήθηκε το 2002 επειδή βρέθηκε θετικός σε χρήση ναδρολόνης. Τον είχαμε συναντήσει δυο χρόνια μετά την τιμωρία του. Επέμενε ότι ήταν αθώος, ότι δεν είχε πάρει εν γνώσει του την απαγορευμένη ουσία. Ανησυχούσε για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει υποστεί η υγεία του. Γιάννης Γιαννούλης: «Με το που έγινε αυτό, σταμάτησα κατευθείαν τις προπονήσεις γιατί έπρεπε να πάω να τρέξω να βρω το δίκιο μου, το οποίο ποιος θα με πιστέψει, ποιος δε θα με πιστέψει και επειδή δεν είχα να εκτονωθώ, να κάνω την προπόνησή μου, να κουραστώ γέμιζα.. γέμισε όλο μου το σώμα καντήλες, σπυριά, ας πούμε, γιατί δε μπορούσε να φύγει 7

μέσα.. δεν μπορούσα, ας πούμε, να εκτονωθώ, δε μπορούσα να κοιμηθώ γιατί ήμουνα σε υπερένταση συνέχεια.» Μετά την τιμωρία του, ο Γιαννούλης δοκίμασε τις δυνάμεις του στην Αμερική, στο NBA κι εκεί, άκουσε με έκπληξη ότι αυτά για τα οποία μπορεί να τιμωρηθείς στην Ελλάδα, εκεί ήταν νόμιμα. Γιάννης Γιαννούλης: «Μου λένε: «Εδώ είναι επαγγελματικό το άθλημα, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις, απλώς έχουμε το τυπικό ότι απαγορεύονται ναρκωτικά γιατί είστε πρότυπα και δε θέλουμε, ας πούμε, να ακούγονται ιστορίες.» Δηλαδή, ερχότανε ο υπεύθυνος, ο γιατρός, ας πούμε, σ αυτά τα θέματα, έτσι, με τις εξετάσεις και κατευθείαν έδιναν.. παίρναν όλοι συμπληρώματα διατροφής τα οποία ήτανε και αναβολικά και τα πάντα.» Θέλουμε στ αλήθεια καθαρούς αθλητές ή μήπως όχι; Αν η βιομηχανία του αθλητικού θεάματος δεν είχε υπερ-ανθρώπους να χρησιμοποιεί σαν άλογα κούρσας, πώς θα συντηρούσε το ενδιαφέρον του κοινού στην παγκόσμια ρωμαϊκή αρένα; Σοφία Σακοράφα: «Αν πραγματικά θέλανε να προστατέψουν την υγεία των αθλητών και όσων αθλούνται γενικότερα, θα υπήρχαν απαγορευμένα φάρμακα γενικώς και θα υπήρχαν φάρμακα τα οποία και φέτος και πέρσι και πρόπερσι αλλά και τις επόμενες χρονιές θα είναι τα ίδια και δε θα αλλάζουνε κάθε χρονιά, γιατί ξέρετε πάρα πολύ καλά ότι υπάρχουν λίστες φέτος που είναι απαγορευμένες και του χρόνου είναι νόμιμα δεκτές.» Η Σοφία Σακοράφα ήταν μαζί με την Άννα Βερούλη τα χρυσά μας κορίτσια στους Πανευρωπαϊκούς Αγώνες της Αθήνας το 1982. Παγκόσμια ρεκορντγούμαν στο ακόντιο δυο χρόνια αργότερα. Βουλευτής σήμερα. Σοφία Σακοράφα: «Βλέπετε ότι όλα τα έπαθλα αυτή τη στιγμή δεν έχουν να κάνουν ούτε με τον κότινο, ούτε με την απλή δόξα των αθλητών, που θα μπορούσαν να την προσδώσουν μέσα από πάρα πολλές έτσι, διαδικασίες. Έχει να κάνει με το χρηματισμό των αθλητών. Όλα τα έπαθλα. Θα δείτε ότι στα παγκόσμια ρεκόρ τώρα πια είναι τεράστια τα ποσά που μπαίνουν και στα meeting και στις μεγάλες διοργανώσεις, υπάρχει ράβδος χρυσού κι αυτό είναι το παράδοξο, δηλαδή, να κάνεις αγώνες στίβου, επί παραδείγματι, και το τελικό σου έπαθλο να είναι μία ράβδος χρυσού. Δηλαδή, σε προκαλούνε για να κάνεις παρανομίες στον αθλητισμό.» 8

Ήταν 1988. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ η κούρσα των 100 μέτρων βαφτίστηκε η κούρσα του αιώνα. Οι τέσσερις πρώτοι, είχαν σπάσει και οι τέσσερις, το παγκόσμιο ρεκόρ. Ο νικητής, ο Καναδός Ben Johnson βρέθηκε ντοπέ και του αφαιρέθηκε το μετάλλιο. 15 χρόνια αργότερα, ο επικεφαλής της Αμερικανικής Ολυμπιακής Επιτροπής Αντι-ντόπινγκ, ο Dr. Wade Exum αποκάλυψε ότι σε εκείνους τους αγώνες αλλά και σε επόμενους η επιτροπή του είχε κάνει τα στραβά μάτια και είχε επιτρέψει τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς 100 περίπου Αμερικανών αθλητών που είχαν διαγνωστεί ντοπαρισμένοι σε προηγούμενους ελέγχους, 19 απ αυτούς είχαν πάρει μετάλλια. Ο Carl Lewis, ο άνθρωπος που πήρε το χρυσό από τον Johnson ήταν ένας απ αυτούς. Άννα Βερούλη: «Δεν πουλάει ένας αθλητής που θα κάνει ας πούμε 10.30, 10.40, ας πω 10.50 στα 100. Χρειάζεται τους οχτώ έγχρωμους που θα παίζουν στη μία ανάσα επάνω. Στο 9.80 ας πούμε. Επειδή υπήρξα πρωταθλήτρια κι αθλήτρια δεν είναι καλό αυτό που θα πω αλλά μου θυμίζει κάτι από ρωμαϊκές εποχές και κάτι άλογα που έτρεχαν. Είναι τελείως ανόητο. Για την τέρψη των θεατών εσύ να καταστρέφεσαι.» Το δίλημμα του ντόπινγκ Μια μεγάλη διεθνής έρευνα ανάμεσα σε αθλητές απ όλο τον κόσμο, είχε θέσει το απλό ερώτημα: «Αν σου έδινα ένα χάπι που σου εξασφαλίζει τώρα αμέσως μεγάλες επιδόσεις και διακρίσεις αλλά σε πέντε δέκα χρόνια μπορεί να σου στοιχίσει τη ζωή, θα το έπαιρνες ή όχι;» Η πλειοψηφία απάντησε ναι. Βούλα Πατουλίδου: «Κανείς δεν πιστεύει ή δεν έχει πειστεί ότι μπορεί κάνοντας κοκτέιλ των πάντων να πεθάνει. Και μην ξεχνάτε ότι ο πρωταθλητής κερδίζοντας κάθε μέρα τον εαυτό του νιώθει να είναι λίγο ένας μικρός θεός. Δηλαδή, ότι δεν είναι τρωτός.» Αν σου έκαναν την ίδια ερώτηση εσένα τι θα απαντούσες; Άννα Βερούλη: «Δεν ξέρω Παύλο. Θα μπορούσα πάρα πολύ εύκολα να σου πω όχι. Ξέρεις τι φταίει; Όσοι ξεκινούν αθλητισμό, ξεκινούν επειδή αγαπούν τον αθλητισμό. Μετά μπαίνει και το «θέλω να ξεχωρίσω». Κι εσύ δε βλέπεις ποτέ τον δεύτερο και τον τρίτο, θα δεις τον πρώτο. Εκεί αν γίνεται κάτι, εκεί γίνεται. Δεν είναι και ώριμη απάντηση, βέβαια, «Ναι θα το έκανα», αλλά επειδή πιθανόν όλοι αυτοί που απήντησαν να μην πιστεύανε ότι θα τους χτυπούσε την πόρτα ο θάνατος, γι αυτό απαντούσαν έτσι.» Το ντόπινγκ σκοτώνει Ταξιδέψαμε ως το Μόναχο για να συναντήσουμε τον Δόκτορα Σπίτσερ, έναν άνθρωπο που μελέτησε συστηματικά, επί χρόνια το σύστημα ντόπινγκ της 9

Ανατολικής Γερμανίας και τις επιπτώσεις του στην υγεία των πρωταθλητών. Παρουσίασε πρόσφατα μία μελέτη που έκανε πάταγο στηριγμένη στην παρακολούθηση της ζωής και του ιατρικού ιστορικού 60 πρώην πρωταθλητών της Ανατολικής Γερμανίας. Gisehler Spitzer (ιστορικός αθλητισμού): «Από τους 60 αθλητές, οι δύο πέθαναν, όσο διαρκούσε η έρευνα. Στους υπόλοιπους, οι βλάβες ξεπερνούν κάθε φαντασία. Για παράδειγμα, το 25%, ένας στους τέσσερις αθλητές, εμφάνισε καρκίνο. Απίστευτα μεγάλο ποσοστό. Οι περισσότεροι από τους μισούς αθλητές έχουν πολύ σοβαρά ψυχικά προβλήματα. Προδιάθεση αυτοκαταστροφής, υπάρχουν αρκετές απόπειρες αυτοκτονίας, μερικοί αθλητές είναι μονίμως σε ψυχολογική υποστήριξη γιατί δε μπορούν να αντέξουν άλλο τη ζωή τους. Επικίνδυνες, θανατηφόρες αρρώστιες, όπως αρρώστιες στο συκώτι, την καρδιά, εμφανίστηκαν σε ποσοστό πάνω από 10%. Παρακολουθήσαμε, επίσης, 69 παιδιά αυτών των αθλητών τα οποία, σχεδόν όλα, αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας.» 1972, Ολυμπιακοί Αγώνες του Μονάχου. Μια νεαρή Ανατολικογερμανίδα κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στο ακόντιο. Η Ruth Fuchs θα κερδίσει δεύτερο χρυσό το 1976 στο Μόντρεαλ. Θα καταρρίψει έξι φορές το παγκόσμιο ρεκόρ. Είναι μέρος ενός αθλητικού θαύματος. Μια χώρα 17 εκατομμυρίων κατοίκων θα γίνει η τρίτη δύναμη στον κόσμο σε συλλογή μεταλλίων μετά τις ΗΠΑ και την Σοβιετική Ένωση. Ruth Fuchs (ολυμπιονίκης): «Εγώ δεν αισθάνομαι καμία ντροπή που αγωνιζόμουν για την πρώην Ανατολική Γερμανία, ήμουν υπερήφανη για τη μπλε στολή της χώρας μου, τη σημαία της και τον ύμνο της.» Gisehler Spitzer (ιστορικός αθλητισμού): «Πρέπει να καταλάβουμε ότι το σύστημα ντόπινγκ της Ανατολικής Γερμανίας ήταν το πιο εξελιγμένο στην ιστορία του κόσμου. Σχεδόν όλα τα φάρμακα από τη Δύση, δοκιμάστηκαν αν μπορούν να προσαρμοστούν στους στόχους του ντόπινγκ και μετά, με μια απίστευτα μεγάλη υλική υποστήριξη εφηύραν νέες ουσίες για το ντόπινγκ. Το συμπέρασμα είναι ότι το σύστημα ντόπινγκ της Ανατολικής Γερμανίας ήταν σε ένα επίπεδο παρόμοιο με αυτό που είναι σήμερα σε όλο τον κόσμο, ότι όλα αυτά που σήμερα χρησιμοποιούνται για το ντόπινγκ στον κόσμο, αναπτύχθηκαν ή εφευρέθηκαν έως το 1989 στην Ανατολική Γερμανία. Όλα, απολύτως όλα.» Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, το ανατολικογερμανικό αθλητικό θαύμα θα ενοχοποιηθεί ως αποτέλεσμα ενός βιομηχανοποιημένου συστήματος ντόπινγκ με κρατική καθοδήγηση. Μεγάλοι αθλητές, όπως η ολυμπιονίκης στην κολύμβηση Catherine Messner θα φέρουν την υπόθεση στο φως. 10

Catherine Messner: «Ήμασταν τα πειραματόζωα για να δουν πόσο μπορούν να βελτιώνουν τις επιδόσεις μας και πότε να σταματούν και όταν αυτό συνέβαινε στην παιδική μας ηλικία που το σώμα αναπτύσσεται, οι συνέπειες ήταν μοιραίες. Σήκωνα τότε με το ένα χέρι κιλά που σήμερα δε θα μπορούσα ούτε να τα κουνήσω. Έφτασα, όμως, να παραλύσει η σπονδυλική μου στήλη. Από τη μια μέρα στην άλλη έπεσα στην πισίνα και δε μπορούσα να κουνήσω τα χέρια μου. Θα πνιγόμουν αν δε με έβγαζαν.» Ruth Fuchs: «Τα γόνατα μου είναι χαλασμένα, δε μπορώ να τεντώσω το χέρι μου, έχω προβλήματα στους γοφούς. Στην περίοδο της πιο σκληρής προπόνησης έπαιρνα το μικρό μπλε χάπι, δεν ήξερα άλλο, μόνο το Τουριναμπόλ. Το έπαιρνα για να αντέχω την αφόρητη πίεση της προπόνησης. Έτσι μου λένε ότι βοήθησα τις επιδόσεις μου. Ίσως να τις βοήθησα πράγματι. Ίσως χάρη σ αυτό να άντεξα τόσο σκληρή προπόνηση και να έκανα το ρεκόρ. Αυτό είναι ντόπινγκ, σύμφωνοι. Αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι, πρώτον, με τόσο σκληρή προπόνηση δεν θα είχα κάνει έτσι κι αλλιώς το ρεκόρ ή ότι χωρίς το μπλε χάπι η αναπηρία μου, λόγω της προπόνησης αυτής, δε θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη.» Η Ruth Fuchs έχει σήμερα ποσοστό αναπηρίας 40%. Ωστόσο, αρνείται ότι το ντόπινγκ τα εξηγεί όλα. Ο πρωταθλητισμός, λέει, έτσι κι αλλιώς προκαλεί αναπηρίες. Ruth Fuchs: «Δεν πιστεύω ότι μπορεί σήμερα να υπάρξει αθλητισμός χωρίς ντόπινγκ. Ο αθλητισμός δε μπορεί να είναι καλύτερος από την κοινωνία μέσα στην οποία αναπτύσσεται. Και όταν τα χρήματα είναι η πρώτη αξία στη ζωή και τα χρήματα είναι το πρώτο κίνητρο στον αθλητισμό, τότε εύκολα οδηγείται ο αθλητής στην κατάχρηση. Δε θα ήθελα τίποτα περισσότερο από έναν αθλητισμό χωρίς ντόπινγκ. Αλλά στις σημερινές συνθήκες δεν πιστεύω ότι μπορεί αυτό να γίνει πραγματικότητα.» Αλλά το πραγματικό πρόβλημα, σύμφωνα με το Δόκτωρα Σπίτζερ, δεν είναι οι πρωταθλητές. Μια δική του έρευνα αποκάλυψε πρόσφατα ότι ένας στους πέντε νέους που αθλείται ερασιτεχνικά στα γερμανικά γυμναστήρια ντοπάρεται. Gisehler Spitzer (ιστορικός αθλητισμού): «Η μελέτη έδειξε ότι το 20% των ανθρώπων που γυμνάζονται στα γυμναστήρια παίρνει αναβολικά. Ένα 2% παίρνει και κοκαΐνη. Δηλαδή, σχεδόν ένας στους πέντε ντοπάρεται. Η μελέτη επαναλήφθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο και είναι λίγο χαμηλότερα τα ποσοστά, μεταξύ 10 και 15%. Αλλά υπολογίστε ότι ο αριθμός αυτός στην Ευρωπαϊκή Ένωση αντιστοιχεί σε μερικά εκατομμύρια ανθρώπων, οι οποίοι 11

εθελοντικά ντοπάρονται, επιδιώκοντας ένα συγκεκριμένο σωματικό ιδανικό. Στην κοινωνιολογία το ονομάζουμε «λατρεία της εξωτερικής εμφάνισης». Δεν ντοπάρονται για να κερδίσουν ένα μετάλλιο αλλά γιατί θέλουν να φαίνονται καλύτεροι, δυνατότεροι. Κατά κανόνα, έχουν πλήρη άγνοια των κινδύνων για την υγεία τους. Ο ουσιαστικός κίνδυνος, λοιπόν, δεν είναι αυτό που συμβαίνει με λίγους πρωταθλητές, είναι ότι εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη ντοπάρονται, θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους και την υγεία των παιδιών τους.» Να ντοπαριστεί κανείς ή να μη ντοπαριστεί; «Όταν ήμουνα μικρός σκεφτόμουνα ότι θα θελα κι εγώ κάποια στιγμή να γίνω, έτσι, σα γίγαντας, τους έλεγα γίγαντες τότε εγώ, και να σηκώσω πολλά κιλά στα χέρια μου και είχα ένα πάρα πολύ μεγάλο ενθουσιασμό. Τώρα που σταμάτησα έχω μια πικρή γεύση από το άθλημα και προτείνω όλα τα παιδιά που θέλουνε να ασχοληθούνε να το σκεφτούνε καλά πριν κάνουνε κάτι με το συγκεκριμένο άθλημα.» Φορά τη στολή της Εθνικής Ομάδας. Προτιμά να κρατήσει το πρόσωπό του στη σκιά. Ασχολείται με την άρση βαρών από τα δώδεκα του χρόνια. Στα δεκαέξι, μπήκε σε ρυθμούς αγώνων. «Στην ηλικία των δεκαέξι ετών πήρα το πρώτο μου χρυσό μετάλλιο και το κύπελλο. Και έβλεπα ότι μπορούσα κι εγώ να γίνω σαν αυτούς τους ανθρώπους που έβλεπα στην τηλεόραση, να σηκώσω κι εγώ πολλά κιλά, που έλεγα τότε, και να πάρω ένα μετάλλιο σε ένα διεθνή αγώνα. Ε, δεν τα κατάφερα και γι αυτό έπρεπε να σταματήσω.» Σταμάτησε την αγωνιστική δράση λίγο πριν φτάσει να διεκδικεί την κορυφή. «Δεν αντέχει ένα ανθρώπινο σώμα να βγάζει την προπόνηση που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να προετοιμαστεί για την Ολυμπιάδα. Δηλαδή, ένα ανθρώπινο σώμα μόνο με φαγητό και νερό, να βγάζει τρεις προπονήσεις τη μέρα, δε γίνεται. Θέλει κάποια βιο-ιατρική υποστήριξη, κάποιες ουσίες για να αντέξει μόνο και μόνο, δε μιλάμε για μεγάλη επίδοση, μόνο για να αντέξει το πρόγραμμα. Όταν υπάρχει κάποια πίεση από ανθρώπους, από υψηλά ιστάμενους ανθρώπους ότι, ξέρεις κάτι, θέλω σ αυτό τον αγώνα να μου φέρεις δέκα μετάλλια, θέλω να μου φέρεις πέντε μετάλλια, θέλω να έχεις αυτή την απόδοση. Τι θα κάνει ο καθένας;» Ο ίδιος μας λέει ότι δεν πήρε ποτέ αναβολικά. Τα είδε γύρω του, όμως. «Στους άνδρες έβλεπα πολύ συχνά να βγάζουνε σπυριά παντού, σε όλο τους το σώμα. Αυτό είναι φανερό ότι είναι χρήση αναβολικών. Στις γυναίκες η φωνή βάραινε απίστευτα, μιλάγανε σαν άντρες και είχανε πολύ μεγάλη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και στα χέρια. Αυτό πάλι μαρτυρά την χρήση αναβολικών. Επίσης, όταν ένας άνθρωπος παίρνει αναβολικά για να έχει μεγάλη επίδοση, το σώμα του μπορεί να μην αντέχει το φόρτο της προπόνησης που γίνεται για να πετύχει την επίδοση αυτή. Οπότε, πολλοί συναθλητές μου που κάνανε χρήση αναβολικών, χτυπάγανε πάρα πολύ συχνά για το 12

λόγο αυτό, ότι δεν καταλαβαίνανε την ένταση και το βάρος της προπόνησης και φορτώνανε τον οργανισμό τους με πολλές ώρες προπόνησης, με αποτέλεσμα να μην αντέχει το σώμα τους και να χτυπάνε.» Κάτω από τη μπάρα Αριστείδης: «Πάντα υπάρχουνε καλοθελητές. Όταν σε βλέπουν ότι είσαι πιτσιρικάς, ότι προσπαθείς, χτυπιέσαι μία-δύο ώρες στο γυμναστήριο κάθε μέρα, τους κοιτάς,τους θαυμάζεις, σε πλησιάζουνε με τρόπο, σου λέει: «Θέλεις να κάνεις μισή ώρα προπόνηση, μέσα σε δύο μήνες να σε κάνω τούμπανο με λίγα λεφτά. Μη φοβάσαι για την υγεία σου, θα χεις περισσότερες γυναίκες, θα έχεις το ένα, θα έχεις το άλλο, θα σε κοιτάνε, θα σε θαυμάζουνε. Όλα αυτά όταν είσαι πιτσιρικάς τα ζηλεύεις. Λες: «Γιατί εγώ να μη μπορώ εγώ κι αυτός να μπορεί;» Ο Αριστείδης κάνει body building. Γυμνάζεται πέντε φορές την εβδομάδα, παίρνει δυο φορές το χρόνο μέρος σε αγώνες. Ο κόσμος του γυμναστηρίου και ο κόσμος της φαρμακοδιέγερσης συγκατοικούν. Ο ίδιος το ανακάλυψε γρήγορα. Αριστείδης: «Έρχεται ένας, μου λέει -φιλαράκι, φιλαράκι του γυμναστηρίου- το βράδυ, μου λέει, πάμε για ένα καφέ να σου βγάλω μια διατροφή, να σου γράψω τι να τρως γιατί, μου λέει, αν γυμνάζεσαι και δεν τρως σωστά, τσάμπα. Εγώ πιτσιρίκος που ήμουν, του λέω: «Ναι, πάμε για καφέ.» Πήγαμε όντως για καφέ, το θέμα είναι ότι μου έβγαλε ένα πρόγραμμα με ενέσιμα και χάπια. Αυτή ήταν η διατροφή που μου έλεγε. Έτσι εννοούσε τα φάρμακα, διατροφή. Και του λέω, συγγνώμη δε μου είπες, του λέω, να φάω ας πούμε κοτόπουλο, ρύζι, γαλοπούλα, κάτι τις; Όχι, μου λέει. Αυτά, μου λέει, εννοούνται. Τα φάρμακα, μου λέει, είναι ξεχωριστά και μέσα, μου λέει, σε οχτώ εβδομάδες θα είσαι αστέρι. Να σου πω την αλήθεια, πολλές φορές έχω ζηλέψει. Γιατί όταν κουράζομαι εγώ, στερούμαι, η δίαιτα είναι εξαντλητική και οι άλλοι χωρίς να προσπαθούνε καν είναι καλύτεροι κι από μένα, εντάξει ζηλεύεις, άνθρωπος είσαι. Απ την άλλη, μου αρέσει γιατί είμαι όπως είμαι πριν, στους αγώνες και μετά. Και παραμένω. Κι όπως είμαι τώρα που είμαι 24 θα μαι στα 34, 44, 54.» Η μπάρα και η πόρτα. Μιχάλης: «Έπαιρνα στεροειδή, ενέσεις τεστοστερόνης έκανα, αρκετά χάπια έπαιρνα όσον αφορά προστασίες, δηλαδή προστασία για τον προστάτη, προστασία για το συκώτι. Και όταν τα άρχισα είδα και άμεσο αποτέλεσμα. Άμεσο αποτέλεσμα. Μέσα σ ένα μήνα, ενάμισι. Δηλαδή, εκεί που ήμουν 70 κιλά, είχα φτάσει 100. Μέσα σ ενάμισι μήνα. Και το ίδιο τριπλασιάστηκε η δύναμή μου.» 13

Στα δεκάξι του, ο Μιχάλης άρχισε να ασχολείται με την πυγμαχία. Στο γυμναστήριο, όπου έκανε προπόνηση κάποιος τον πλησίασε και του πρότεινε να κάνει πόρτα σε μαγαζιά της νύχτας. Μιχάλης: «Ξαφνικά, μέσα σ ένα μήνα εκεί που σε κοιτάνε -ποιο είναι το παραμύθι που είχα φάει- εκεί που σε κοιτάει, ξέρω γω, ο κόσμος και λέει «σιγά τον πορτιέρη», ξαφνικά βλέπουν ένα κτήνος και δεν σου λέει κανένας τίποτα. Τα αναβολικά δεν τα βρίσκεις εύκολα. Πρέπει να έχεις κάποιο κύκλο, να ανήκεις, κάποια στιγμή να μπεις σ αυτή την κλίκα να στο πω έτσι όπως είναι, είτε είναι μαγαζιά που τα πουλάνε και να σε ξέρει. Δηλαδή, μέσω γνωριμίας τα βρίσκεις. Δεν είναι, δηλαδή, ξέρω ένα πορτιέρη, δύο πορτιέρηδες, ξέρω δυο-τρεις ανθρώπους οι οποίοι τα παίρνουνε αρκετό καιρό. Και από εκεί και πέρα, αν μιλήσεις μαζί τους και σ εμπιστευθούνε μία, δύο, τρεις, ε, μετά σου δίνουν και τα τηλέφωνα τα ανάλογα να τα πάρεις. Δεν είναι κάτι, ούτε πολύ ακριβά είναι, δηλαδή με 100 μπορείς να πάρεις αναβολικά για ένα μήνα, συστηματική χρήση.» Τα αναβολικά ήταν για το Μιχάλη ο δρόμος προς την επαγγελματική καταξίωση στον παράξενο κόσμο της νύχτας. Μιχάλης: «Έβγαζα παράνομα λεφτά να στο πω έτσι όπως είναι. Κατάλαβες; Δηλαδή, με καλούσαν μαγαζιά όταν ήτανε Δεν είχαν καλό κόσμο τα μαγαζιά, κατάλαβες, και γινόντουσαν πολλές φασαρίες και τέτοια, ήμουν ο πρώτος στη λίστα. Ο Μιχάλης ξέρω γω βαράει, μπορούμε να τον πάρουμε ανά πάσα στιγμή και ώρα. Εκεί ήταν το μόνο ζόρικο, δηλαδή, να κόψω τα αναβολικά, θα έκλεινα μία πόρτα. Κατάλαβες; Θα έκλεινα μια πόρτα με πάρα πολλά λεφτά.» Το μεροκάματο ήτανε 300 ευρώ. Αρκετά χρήματα ώστε να χρηματοδοτούν, όχι μία αλλά δύο εξαρτήσεις. Ο Μιχάλης μας αποκαλύπτει ένα κοινό μυστικό, τα αναβολικά και τα απλά ναρκωτικά δεν είναι πάντα δύο κόσμοι χωριστά. Μιχάλης: «Είχα αυτές τις επαναφορές. Δηλαδή, σταμάταγα τα αναβολικά, έπεφτα στην ηρωίνη, σταμάταγα την ηρωίνη, ξανάπεφτα στα αναβολικά για να νιώσω πιο δυνατός. Κατάλαβες; Για να νιώθω ότι μπορώ να σταθώ στα πόδια μου. Αλλά δεν είναι έτσι τα πράγματα.» Όταν τα αναβολικά άρχισαν να προκαλούν εμφανή και σοβαρά προβλήματα υγείας αναγκάστηκε να τα σταματήσει. Του έμεινε η ηρωίνη. Σήμερα βρίσκεται σε πρόγραμμα απεξάρτησης στο ΚΕΘΕΑ. Ο Μιχάλης είναι το τέλος της αλυσίδας. Η περίπτωσή του είναι η πιο ακραία από τις εμπειρίες του ντόπινγκ. 14

Σταύρος Χάντζος (αθλητίατρος): «Το ντόπινγκ είναι σαν μια πυραμίδα, ένας κώνος. Στην κορυφή είναι τα κίνητρα υψηλού επιπέδου, τα γνωστά τα οποία πρέπει να καταργηθούν στο μεγαλύτερο σημείο τους και στη βάση είναι τα μικρά παιδιά. Η μικρή ηλικία που είναι 10,12,14,16 και μέχρι 18. Τα παιδιά αυτά πρέπει να προστατευτούν διότι οι γονείς τρελαίνονται από την πυραμίδα της κορυφής. Παρένθεση, δεν έχω δει ποτέ στην πορεία μου, είμαι 53 ετών, είμαι γιατρός από το 84, το 88 πήρα την πρώτη ειδικότητα, το 91 πήρα τη δεύτερη, δεν έχω δει κανένα παιδί πλουσίου να κάνει πρωταθλητισμό ή υπερ-πρωταθλητισμό ή να ντοπάρονται.» Όλες αυτές τις ημέρες που το θέμα του ντόπινγκ κυριαρχούσε στις τηλεοπτικές και τις άλλες συζητήσεις και κάθε ειδικός ή άσχετος έλεγε το μακρύ ή το κοντό του σκεφτόμουν αυτά τα παιδιά που έπρεπε να εξακολουθούν να σηκώνονται το πρωί να πάνε για προπόνηση, που έπρεπε να βρίσκουν δύναμη να αντέξουν την ένταση, την καταπόνηση και τους αφόρητους πόνους μιας αθλητικής προετοιμασίας. Παιδιά που τα περισσότερα έχουν έρθει από κάποια επαρχιακή πόλη και κυνηγούν το όνειρό τους. Ζουν με την ελπίδα μιας επιτυχίας και τον μεγάλο φόβο της αποτυχίας. Πήγαμε στον Άγιο Κοσμά, αυτό το υπερ-σύγχρονο αθλητικό κέντρο που δεν προσφέρει στους αθλητές του ούτε καν ένα εστιατόριο ή έναν γιατρό για να τους παρακολουθεί και συναντήσαμε αθλητές που το όνομά τους σίγουρα, δεν το έχετε ακούσει ποτέ. Ακούστε τη φωνή τους, όμως. «Έχω πάει σε τρία παγκόσμια κι έχω φάει τα μούτρα μου αλλά δεν το βαλα κάτω. Έλεγα το ότι για μένα είναι όνειρο ζωής, ζω μέσα από κει. Ήταν και στιγμή που ήθελα να το σταματήσω, δεν ήθελα να λέω σε κανένα ότι ασχολούμαι με τον αθλητισμό αλλά δεν υπήρχε, δεν μπορούσα να το κάνω ήταν μέρος της ζωής μου.» «Καθημερινά, δουλειά και προπόνηση. Δηλαδή, προπόνηση πρωί, δουλειά ύστερα και απευθείας πάλι προπόνηση. Πολλές φορές, δεν προλαβαίνω να φάω.» «Δυστυχώς, η μαμά κι ο μπαμπάς έχει καταντήσει ο σπόνσορας, ας πούμε, ο σπόνσορας που θα πληρώνει τα παπούτσια, τις βιταμίνες, τη μετακίνηση, την ψυχολογική υποστήριξη του αθλητή.» Ολυμπιακό Κέντρο Αγίου Κοσμά. Το κέντρο έχει κοστίσει ακριβά, έχει εγκαινιαστεί με φανφάρες τρεις φορές και φιλοξενεί σήμερα τους αθλητές που ετοιμάζονται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Το 2004, όλα στο κέντρο αυτό ήταν άψογα. Σήμερα, όμως, το κέντρο αυτό δεν προσφέρει στους αθλητές που ζουν εδώ ούτε τα στοιχειώδη. Ένα εστιατόριο, ας πούμε, για να τρώνε ή ένα ιατρικό κέντρο για να τους παρακολουθεί. «Οικονομική υποστήριξη, νταξει, όταν ζεις στην Αθήνα, 300 ευρώ και 400, δε σου φτάνουνε. Μπορεί να ζω στον Άγιο Κοσμά αλλά μπορεί οι δικοί μου να έχουν κάποια δυσκολία, να μου στείλουν 200. Ο σύλλογός μου μπορεί να μη μου τα βάλει πρώτη 15

του μήνα τα λεφτά και να μου τα βάλει στις 20 κι εγώ να πρέπει να συμβιβαστώ για 20 μέρες με 20 ευρώ.» Η Ρούλα, ο Γιάννης, η Σεμίνα, είναι μέλη της Eθνικής Oμάδας Bάδην. Η Ευαγγελία έχει ήδη πιάσει το χαμηλό όριο και ετοιμάζεται για το ταξίδι της ζωής της, την πρώτη συμμετοχή της σε Ολυμπιακούς Αγώνες. «Ήμουνα 12 στα 13, πήγαινα αθλητικό γυμνάσιο. Ουσιαστικά, έκανα προπόνηση το πρωί στο σχολείο και αργότερα, είχα και τα μαθήματά μου εγώ. Πάντα το έβλεπα το αγώνισμα σοβαρά και μόνο αυτό μου άρεσε να κάνω, δηλαδή, δε με πείραζε άλλα παιδιά που θέλανε να βγαίνουνε, να διασκεδάζουνε, εγώ είχα την προπόνησή μου. Κι αυτό μου άρεσε, ήταν διασκέδαση για μένα. Έκανα μία καλή επίδοση στο λύκειο, βγήκα έκτη παγκόσμια σε σχολικό πρωτάθλημα και έτσι, μπόρεσα αργότερα να διοριστώ και στο δημόσιο και να περάσω σε κάποιο πανεπιστήμιο και γι αυτό και συνέχισα τον αθλητισμό γιατί έχω μία θέση στο δημόσιο και μπορώ να τα βγάζω πέρα.» Μόνο που τώρα η Ευαγγελία πρέπει να συνδυάζει προπόνηση με δουλειά. Για τη Ρούλα τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα. Ξεκίνησε να αθλείται σε μικρή ηλικία στο Αγρίνιο. Ήρθε στην Αθήνα, ζει στους ξενώνες του Αγίου Κοσμά, μακριά από τους γονείς της και με ελάχιστα μέσα. «Εκεί που θέλω να φτάσω, πιο κοντινός στόχος είναι να πιάσω το όριο για του χρόνου, στο Πανευρωπαϊκό και να μπορέσω να κάνω μία καλή επίδοση έτσι ώστε να μπορέσω να διοριστώ, κι αν διοριστείς μετά κάπως ανοίγεται το πράγμα. Μπορείς να συνεχίσεις γιατί θα έχεις κάπου ένα σίγουρο μισθό, δε θα ξέρεις ότι μπορεί να μην.. να ξεμείνω από λεφτά και δε θα έχω να φάω.» Αυτές τις μέρες συζητήσαμε πολύ. Πρέπει να δίνονται κίνητρα ή όχι στους αθλητές; Μήπως οι αμοιβές που δίνουμε για τα μετάλλια είναι πολύ μεγάλες; «Τα κίνητρα που δίνει η πολιτεία είναι πάρα πολλά αλλά αυτά τα κίνητρα ισχύουν όταν κάνεις την υπέρτατη διάκριση. Μέχρι να φτάσεις, όμως, σε ένα πάρα πολύ υψηλό σημείο, δηλαδή, για να φτάσεις πρώτος ολυμπιονίκης, χρειάζεσαι να θυσιάσεις μία ολόκληρη ζωή. Αυτό ο κόσμος δεν το ξέρει. Δηλαδή, δεν ξυπνάς ένα πρωί.. χρειάζεται να χεις και ταλέντο και απίστευτη προπόνηση και τρομακτικές θυσίες στην προσωπική σου ζωή. Λοιπόν, όταν λοιπόν, όμως, φτάσεις σε αυτή την υπέρτατη επιτυχία, έτσι κι αλλιώς, σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου θα σου δίναν κίνητρα. Το θέμα είναι να έχεις κάποιο συμπαραστάτη μέχρι να φτάσεις σε αυτή την επιτυχία.» Προπονούνται σκληρά δυο φορές την ημέρα, στερούνται πολλά και αγωνιούν πολύ. Θα τα καταφέρουν ποτέ; Θα βρουν ποτέ αυτό το παράθυρο ευκαιρίας να κάνουν το κάτι παραπάνω, να δικαιώσουν τα χρόνια που ξόδεψαν στον αθλητισμό; Και τι 16

άλλο θα έκαναν για να περάσουν μέσα από αυτό το παράθυρο; Αν μπορούσαν, θα δοκίμαζαν αναβολικά; «Έχω σκεφτεί το ότι θα φτάσω μέχρι εκεί πέρα που πιστεύει η Ρούλα, δηλαδή, στις ηθικές αξίες που πιστεύει η Ρούλα, το ότι οι ηθικές αξίες της Ρούλας είναι ότι φτάνει μέχρι εκεί πέρα που μπορούν τα πόδια της, μέχρι εκεί πέρα που της έχει μάθει ο προπονητής της, μέχρι αυτά που πιστεύουν τα θέλω της. Αν πιστεύει το ότι αυτό, τα δύο βήματα επιπλέον για να πιει νερό, πρέπει να πάρει ουσία, δεν θα το έκανε. Θα συμβιβαζόταν με αυτά που έχει μάθει.» 17