5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 1

5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 1

Πρόλογος Η λέξη μεταμόρφωση προέρχεται από τον αρχαίο ελληνικό όρο μεταμορφόω που σημαίνει μεταβάλλω την μορφήν τινός και στην παθητική, πάσχω αλλοίωσιν ή αλλαγίν της μορφής μου. Ο όρος της μεταμόρφωσης δηλώνει πρωταρχικά την έννοια της οικουμενικής εξελικτικής διαδικασίας όπου τα πάντα αλλάζουν, κάθε στοιχείο του σύμπαντος. Μία άλλη διάσταση της λέξης μεταμόρφωση που μας εμπνέει είναι το θαύμα της φύσης όταν η κάμπια μεταμορφώνεται σε πεταλούδα. Το ανθρώπινο είδος έχει περάσει το στάδιο της κάμπιας, πριν να φτάσει να παράξει πολιτισμό και Τέχνες.. Αυτό το κουκούλι έχει σπάσει και άνθρωπος πρέπει να πετάξει σαν μία ελεύθερη δημιουργική οντότητα σε αρμονία με το σύμπαν. Αν ο άνθρωπος επιμένει να χρησιμοποιεί άμυνες (απρόσωπη λογική, έλεγχο και επιβολή επί της φύσης) θα γευτεί τις αρνητικές επιπτώσεις της φύσης. Εξ άλλου Ο όρος αντικείμενο έχει οριστεί από την ψυχανάλυση ως, κάθε έμψυχο ον, (ο άλλος άνθρωπος ή ο ίδιος, ο εαυτός ή μέρη του), κάθε άψυχο ον (αντικείμενα από το εξωτερικό περιβάλλον ή μέρη τους), κάθε αφηρημένη έννοια, ιδέα, κατάσταση, οτιδήποτε εμπεριέχει τη δυνατότητα ικανοποίησης αναγκών, άμεσα ή έμμεσα, μέσω της διαδικασίας του σχετίζεσθαι. Λόγω της μη ολοκληρωμένης ανάπτυξης κατά τη στιγμή της γέννησης, το παιδί εξαρτάται αποκλειστικά από τον Άλλο για την επιβίωση του, ενώ εκείνος (μητρικό αντικείμενο) λειτουργεί ως συμπληρωματικό εγώ και ως περιβάλλον διευκόλυνσης (Heinemann, 1956) ( Winnicott, 1963b). Η μητέρα διατηρεί την βρεφική ζωή και μεταφέρει στο βρέφος, μέσω της δικής της ιδιαίτερης προσέγγισης, την μητρότητα της, μια «αισθητική της ύπαρξης», που γίνεται χαρακτηριστικό του εαυτού του παιδιού. Στο απαράμιλλο έργο του για τη σχέση μητέρας και παιδιού ο ψυχαναλυτής D. W. Winnicott (1960) υπογραμμίζει αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ως ακινησία (stillness) της μητέρας να παρέχει μια συνέχεια στην ύπαρξη, να «κρατά» το βρέφος σε ένα περιβάλλον που έχει εκείνη δημιουργήσει, το οποίo Σαν ο «άλλος» εαυτός του βρέφους, η μητέρα μεταμορφώνει το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον του παιδιού. H Edith Jacobson (1965) γράφει: «Όταν η μητέρα γυρίζει το παιδί στην κοιλιά του, το βγάζει από την κούνια του, το αλλάζει, το ανασηκώνει στα χέρια της και στην αγκαλιά της, το κουνάει,το χαϊδεύει, το φιλάει, το ταΐζει, του χαμογελάει, του μιλάει και του τραγουδάει, του προσφέρει όχι μόνο όλα τα είδη της λιβιδινικής ικανοποίησης αλλά ταυτόχρονα προετοιμάζει το 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 2

παιδί να καθίσει, να σταθεί, να μπουσουλήσει, να περπατήσει δηλαδή την ανάπτυξη του λειτουργικού εγώ» (σελ.37) να μιλήσει κ.ο.κ. Ο D. W. Winnicott (1963α) ορίζει αυτή την περιεκτική λειτουργία της μητέρας ως «περιβάλλον» γιατί θέλει να αναγνωρίσει ότι για το παιδί η μητέρα δεν είναι άλλο ένα μακρινό περιβάλλον αλλά το συνολικό του περιβάλλον. Σε αυτό προσθέτει ότι η μητέρα είναι λιγότερο αναγνωρίσιμη ως αντικείμενο και περισσότερο ως διαδικασία που προσδιορίζεται από τις συσωρευτικές εσωτερικές και εξωτερικές ικανοποιήσεις. Η μητέρα λοιπόν μορφοποιεί το μωρό της μεταμορφώνοντας την κάθε εμπειρία του σε εμπειρία με νόημα. Αυτή η μορφοποιητική λειτουργία της μητέρας εσωτερικεύεται από το μωρό και μετατρέπεται σε αναπόσπαστο κομμάτι του ψυχισμού του. Σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή C. Bollas η μνήμη της (μεταμορφωτικής) πρώιμης σχέσης με τη μητέρα γίνεται φανερή κατά την αναζήτηση του ατόμου στην ενήλικη ζωή για ένα αντικείμενο (ένα άτομο, ένα έργο τέχνης, ένα γεγονός, μια ιδεολογία) που υπόσχεται ότι θα μεταμορφώσει το υποκείμενο (Bollas, 1987). Ο ρόλος της Τέχνης ως μεταμορφωτικού αντικειμένου. Η δημιουργική διαδικασία στην Τέχνη, από την άλλη πλευρά, παραμένει σε ένα πεδίο όπου άγνωστα συναισθήματα και παρορμήσεις βρίσκουν την διέξοδο τους μέσα από τον τρόπο που ο «καλλιτέχνης» χειρίζεται το μέσον του για να σχηματίσει αρμονίες σχημάτων, χρωμάτων ή ήχων. Στη δημιουργική δραστηριότητα και στη σπουδαιότητα του παιχνιδιού ή του παιξίματος εστιάζει ο Winnicott την αναζήτηση του εαυτού. Το βασικό στοιχείο είναι ότι στο παίξιμο, και μόνο σε αυτό, και το παιδί και ο ενήλικος είναι ελεύθεροι και είναι δημιουργικοί. Στο κεφάλαιο Η αναζήτηση του εαυτού (D. Winnicott, Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα, 1971, σελ. 104) ο Winnicott θέτει κάποιες προϋποθέσεις. Προϋπόθεση για την ψυχική υγεία είναι η δημιουργικότητα. Το παιδί ή ο ενήλικας είναι ικανός να είναι δημιουργικός και να χρησιμοποιεί όλη του την προσωπικότητα και το σώμα του και έτσι να ανακαλύπτει τον εαυτό του, καθώς το παιχνίδι είναι βιωματική εμπειρία (η ελεύθερη ζωγραφική, τα ελεύθερα σχέδια είναι βιωματικά). Λόγω του ότι δεν υπάρχει σκοπιμότητα, δεν υπάρχει άγχος, και κατ επέκταση δεν υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης βασισμένης στην ανάγκη για άμυνα. Σε αυτή την ατμόσφαιρα της χαλάρωσης βασίζεται και η εικαστική Ψυχοθεραπεία και εν γένει η ψυχοθεραπεία (ψυχαναλυτική, ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία κ.α.). Η δημιουργική συναίσθηση (apperception) είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 3

αυτή που κάνει το άτομο να αισθάνεται ότι «αξίζει να ζεις τη ζωή». Σε αντίθεση, με την σχέση που μπορεί να δημιουργείται μέσω της προσκόλλησης στην εξωτερική πραγματικότητα, όπου η συμμόρφωση συνοδεύεται από μια αίσθηση ματαιότητας και αίσθημα απαξίας, συνοδεύεται δηλ. με την ιδέα, ότι τίποτα δεν έχει σημασία και ότι «δεν αξίζει να ζεις τη ζωή». Ευθύνη του θεραπευτή είναι να βοηθήσει τον θεραπευόμενο στο μερικές φορές «επικίνδυνο» ταξίδι της δημιουργίας εικόνων και να του προσφέρει την απαιτούμενη επιβεβαίωση. Οι περισσότεροι άνθρωποι, ακόμα και οι καλλιτέχνες, βιώνουν άγχος πριν ξεκινήσουν μια εικόνα. Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι, όταν κάποιος ξεκινά κάτι που είναι καινούργιο και διαφορετικό με όσα έχει συνηθίσει ενέχει μια μικρή περιπέτεια γεμάτη εκπλήξεις έτοιμες να ξεπροβάλουν. Οι άνθρωποι που αφήνονται να δουν και δέχονται ότι οι εικόνες τους έχουν μια δική τους ζωή και δεν ασχολούνται με το αν είναι αισθητικά αποδέκτες, απολαμβάνουν τις ευεργετικές δυνατότητες της μεταμόρφωσης καθώς οι εικόνες τους είναι κάτι πέρα και έξω από το συνειδητό εαυτό τους. Θα μπορούσαμε με αφετηρία αυτές τις πρώτες σκέψεις να αναζητήσουμε την σύνδεση της Τέχνης μέσα στην ψυχοθεραπευτική διεργασία; Που, συναντιόνται και που τέμνονται η εικαστική ψυχοθεραπεία με τις άλλες σχολές ψυχοθεραπείας; Ποιο είδος πολιτισμού θα προσέφερε διέξοδο στα αδιέξοδα της σημερινής κοινωνίας; Ποιο θα ήταν το νέο μεταμορφωτικό της αντικείμενο ; N. δ. Αναγνωστοπούλου 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 4

Οργανωτικός Φορέας Κέντρο Τέχνης και Ψυχοθεραπείας Επιστημονική επιτροπή Προέδρος : Αναγνωστοπούλου Νιζέττα Αντιπρόεδρος: Κυριαζής Δημήτριος Μέλη: Γιαννούλη Ελένη Δεμέναγα Μαριάντζελα Μίχου Ιωάννα - Όλγα Πανταγούτσου Αφροδίτη Πουλόπουλος Χαράλαμπος Στυλιανούδη Λιλυ Τρίμη Αντιγόνη Χρηστίδη Φωτεινή Οργανωτική επιτροπή Μέλη: Προέδρος: Γιαννούλη Ελένη Αντιπρόεδρος: Πουρεα Αθηνά Ιωαννίδη Ελισάβετ Κεμερλίογλου Αντιγόνη Πίμπας Ιωάννης Καλλιτεχνική επιτροπή Κολάση Κρυσταλλία Μίχαλος Κωνσταντίνος Μιχαλοπούλου Σοφία 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 5

Kόλλια Ζωή Κουφού Σοφία. Κόντη Μαρία Κουβέλη Πατρίτσια Κλαδάκη Ισαβέλλα Πάσχος Βασίλης Επιστημονικό Πρόγραμμα Ομιλίες Στρογγυλά τραπέζια Ομάδες εργασίας Ελεύθερες ανακοινώσεις Ομαδικές εποπτείες κλινικού υλικού Βιωματικά Εργαστήρια Αναρτημένες ανακοινώσεις (poster) ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Το μεταμορφωτικό αντικείμενο στην Ψυχοθεραπεία Τέχνη, Κοινωνία, Εικαστική Ψυχοθεραπεία Οι τέχνες στις Ψυχοθεραπείες Ψυχανάλυση και Τέχνη Πνευματικότητα και Ψυχοθεραπεία Τέχνη, κρίση και κοινωνική αλλαγή Τέχνη, δικαιώματα κι αλληλεγγύη Η Τέχνη ως μέσον εκπαίδευσης στις εκφραστικές θεραπείες Λοιπές προτάσεις ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Παρουσίαση του βιβλίου της Μ. Μίλνερ: «Τα Χέρια του Ζώντος Θεού» Έκθεση εικαστικών έργων (περιβάλλων χώρος) Δρώμενο : Εικαστική Performance * Ευχαριστούμε θερμά την κα Κόλλια Ζωή για την δημιουργία της αφίσας του Συμποσίου. 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 6

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Οι ενδιαφερόμενοι πού επιθυμούν να συμμετάσχουν στο επιστημονικό πρόγραμμα του 5ου Συμποσίου Εικαστικής Ψυχοθεραπείας του Κέντρου Τέχνης και Ψυχοθεραπείας είτε με προφορική, αναρτημένη ανακοίνωση ή με βιωματικό σεμινάριο στο πλαίσιο της θεματολογίας του συνεδρίου, παρακαλούνται να υποβάλουν την περίληψη της εργασίας τους (έως 300 λέξεις) το αργότερο έως τις15/5/19 δηλώνοντας συγχρόνως και τον επιθυμητό τρόπο παρουσίασης. Η υποβολή των περιλήψεων γίνεται αποκλειστικά χρησιμοποιώντας το ΔΕΛΤΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ. Οι συγγραφείς παρακαλούνται να ακολουθήσουν προσεκτικά τις οδηγίες για τη συγγραφή των περιλήψεων. Οι περιλήψεις των εργασιών θα δημοσιευθούν με απευθείας αναπαραγωγή από το πρωτότυπο έντυπο, χωρίς άλλη διόρθωση. Παρακαλούμε να ακολουθηθούν πιστά οι παρακάτω οδηγίες: Η περίληψη (αυστηρά μέχρι 300 λέξεις) θα πρέπει να είναι με μαύρα γράμματα, σε μονό διάστιχο, με γραμματοσειρά Arial, μέγεθος 11. Αρχίστε τη δακτυλογράφηση γράφοντας: o o o Με κεφαλαία έντονα γράμματα (bold) τον τίτλο της περίληψης. Αμέσως μετά δακτυλογραφείστε με πεζά γράμματα το όνομα (τα) του/των συγγραφέα (ων) πρώτα το επίθετο και μετά το αρχικό του ονόματος και υπογραμμίστε το όνομα του συγγραφέα που παρουσιάζει την εργασία. Στην αμέσως επόμενη σειρά δακτυλογραφείστε με πεζά το ίδρυμα ή την κλινική ή το εργαστήριο που εργάζονται οι συγγραφείς. Συνεχίζετε δακτυλογραφώντας το κείμενο σε μονό διάστιχο με την ακόλουθη σειρά κειμένου: Σκοπός, Υλικό και μέθοδοι, Αποτελέσματα και Συμπεράσματα. Βιβλιογραφία. Δεν γίνεται δεκτή εργασία η οποία δεν πληροί όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις. Ο μέγιστος αριθμός των συγγραφέων ανά εργασία είναι 6 (έξι) Για να υποβληθεί η εργασία για κρίση στην Επιστημονική Επιτροπή απαιτείται η εγγραφή στο συμπόσιο. Για την υποβολή των εργασιών σας στην ηλεκτρονική πλατφόρμα υποβολής του συνεδρίου θα πρέπει να δηλώσετε τα στοιχεία σας συμπληρώνοντας τα πεδία του ΔΕΛΤΙΟΥ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ. 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 7

Επιλέξατε απαραίτητα μια από τις παρακάνω θεματικές ενότητες στην οποία ανήκει η εργασία σας. Προφορικές Ανακοινώσεις Οι προφορικές ανακοινώσεις θα παρουσιαστούν σε ειδικές συνεδρίες. Η διάρκεια των προφορικών ανακοινώσεων θα είναι 15 λεπτά (10 λεπτά παρουσίαση και 5 λεπτά συζήτηση Στρογγυλή Τράπεζα Για την υποβολή πρότασης για Στρογγυλή Τράπεζα θα πρέπει να επιλέξετε στην online πλατφόρμα υποβολής του συνεδρίου ως είδος υποβολής Στρογγυλής Τράπεζας. Θα πρέπει να συμπληρώσετε τα κάτωθι πεδία: 1. Τίτλος Στρογγυλής Τράπεζας 2. Προεδρείο 3. Ονόματα Εισηγητών 4. Τίτλοι των επιμέρους εισηγήσεων 5. Ένα αρχείο doc (Word file) που θα περιλαμβάνει όλες τις περιλήψεις των επιμέρους εισηγήσεων της Στρογγυλής Τράπεζας, τηρώντας το όριο των 300 λέξεων ανά εισήγηση. Ο χρόνος της Στρογγυλής Τράπεζας έχει οριστεί από το ΚΤΨ στα 90 λεπτά, συμπεριλαμβανομένης και της συζήτησης. Η Επιστημονική Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα της ενδεχόμενης αλλαγής της τελικής διάρκειας της υποβαλλόμενης Στρογγυλής Τράπεζας, για την αρτιότερη δομή του επιστημονικού προγράμματος Προϋποθέσεις Οδηγίες Περιλήψεις που υποβάλλονται μετά τη λήξη της προθεσμίας δεν είναι δυνατόν να γίνονται δεκτές Περιλήψεις εργασιών που αποστέλλονται με φαξ ή ταχυδρομικά ΔΕΝ θα γίνονται δεκτές. Κάθε σύνεδρος μπορεί να υποβάλλει έως τρεις (3) εργασίες ως παρουσιαστής. Ο παρουσιαστής θα πρέπει να αποστείλει μαζί με την περίληψη και ένα σύντομο βιογραφικό (100 λέξεις). Ο παρουσιαστής, πριν την αποστολή της περίληψής του, θα πρέπει να έχει τακτοποιήσει οικονομικά(*) την εγγραφή του στο Συνέδριο (το δελτίο εγγραφής βρίσκεται στην ενότητα Εγγραφή στο συνέδριο) για να έχει λάβει τον αριθμό εγγραφής του τον οποίο θα συμπληρώσει στο σχετικό πεδίο. 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 8

Μετά την παραλαβή της περίληψης της εργασίας σας, η γραμματεία του Συνεδρίου θα αποστείλει ηλεκτρονικά βεβαίωση παραλαβής στον παρουσιαστή. Σε περίπτωση μη παραλαβής της σχετικής βεβαίωσης εντός 4 ημερών παρακαλούμε επικοινωνήστε με τη γραμματεία του Συνεδρίου στο τηλέφωνο 210 6710346 Τα αποτελέσματα αξιολόγησης των περιλήψεων θα αποσταλούν ηλεκτρονικά στους παρουσιαστές. Μετά την ημερομηνία λήξης υποβολής των περιλήψεων, δεν θα γίνονται δεκτές διορθώσεις ή απόσυρση αυτών. Εφόσον κατατεθεί η εργασία, διορθώσεις θα γίνονται δεκτές μόνο εφόσον ζητηθεί από την Επιστημονική Επιτροπή κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης. 5 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 9