2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) «Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ» ΟΜΑΔΑ: 4 (ΤΕΤΑΡΤΗ)

2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) «Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ» ΟΜΑΔΑ: 4 (ΤΕΤΑΡΤΗ) ΣΧ.ΕΤΟΣ: 2013-2014 ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΛΑΚΑΣ ΗΛΙΑΣ 1

ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ 1.ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΦΟΥΝΤΑΣ 2.ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ 3.ΕΥΔΟΞΙΑ-ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ 4.ΑΝΝΑ ΣΤΕΡΓΙΑΝΟΥ 5.ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΙΚΟΣ 2

ΙΑΜΑΤΙΚΗ ΠΗΓΗ ΥΠΑΤΗΣ Η πηγή της Υπάτης απέχει 11 χλμ απο τον σταθμό Λιανοκλαδίου και 19 χλμ απο την Λαμία. Βρίσκεται σε μια κατάφυτη περιοχή της πεδιάδας της Φθιώτιδας δίπλα στους πρόποδες της Οίτης, σε απόσταση 2,5 χλμ περίπου. Στο μέσο της πεδιάδας ρέει ο Σπερχειός ποταμός. Το έδαφος της περιοχής της Υπάτης στερείται ύγρασίας κατα τους θερινούς μήνες και λόγω αυτού καθώς και της μικρής υψομετρικής της θέσεως, το κλίμα που επικρατεί είναι ήπιο και ξηρό. Η πηγή της Υπάτης αναβλύζει το μέσον της περιοχής εντός του πάρκου απο φυσικό ρήγμα, το οποίο παρουσιάζει την όψη φρέατος ή κρατήρα ηφαιστείου βάθους 16 μέτρων. Ιστορικό: Τα ιαματικά νερά της Υπάτης ανέβλυζαν κατά πάσα πιθανότητα το έτος 427 π.χ. Κατά την διάρκεια σεισμού εκείνη την εποχή, ο οποίος όπως αναφέρει ο Στράβων επέφερε μεγάλες καταστροφές σε ολόκληρη την Στερεά Ελλάδα και την Εύβοια. Η αρχαιότητα της πηγής της Υπάτης αποδεικνύεται και απο άλλα στοιχεία, μεταξύ των οποίων τα σπουδαιότερα ήταν τα διασωθέντα μέχρι μερικών ετών γράμματα του 4ου αι π.χ. Τα οποία ανέγραφαν το όνομα της θεάς Αφροδίτης στην οποία λέγεται πως ήταν αφιερωμένα τα λουτρά της Υπάτης. Επίσης ανευρέθησαν μαρμάρινες πλάκες με αρχαία γράμματα, μια εκ των οποίων ανέγραφε: "λήθην τ'όπισθεν ος ίθι ελεύσεται". μεγάλη φήμη απο τις διανέμουσες στην περιοχή αυτή μάγισσες, οι οποίες λόγω της αμάθειας την εποχή εκείνη και της επιτηδειότητας θεωρούνταν υπερφυσικά πρόσωπα, τα οποία έκαναν θαύματα. Όπως αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Πλίνιος οι μάγισσες χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία των ασθενών το φυτό ελλέβορον, το οποίο φύεται στους πρόποδες του Παρνασσού και της Οίτης και έχει καταπρϋντική ιδιότητα. Για τις μάγισσες της Υπάτης αναφέρουν ο Πολύβιο, ο Ηλιόδωρος και ο Λουκιανός ο οποίος έγραψε ενα περιγραφικότατο διήγημα αφηγούμενος την μεταμόρφωση του απο τις μάγισσες. Επι Τουρκοκρατίας χρησιμοποιούνταν τα λουτρά της Υπάτης καλούμενα λουτρά του Πατρατζίκ. Η οργάνωση των ιαματικών πηγών άρχισε απο το έτος 1805 ενω το έτος 1903 ήταν στην χώρα η μόνη άρτια οργανωμένη πηγή. Εγκαταστάσεις υδροθεραπείας: Το Υδροθεραπευτήριο της Υπάτης είναι απο τα τελειότερα και πλέον συγχρονισμένα υδροθεραπευτήρια. Περιλαμβάνει λουτήρες πολυτελείας με συνεχή δωμάτια για ξεκουραση των λουόμενων, λουτήρας πρώτης κατηγορίας, λουτήρας δεύτερης κατηγορίας, λουτήρας ειδικών θεραπειών και λουτήρες για πάσχοντες απο βαριές δερματικές παθήσεις. Τα διαμερίσματα των θαλάμων των λουτήρων πλαισιώνονται απο πολλές αίθουσες αναμονής και αναπαύσεως των λουόμενων. Επιίσης έχει μηχανικές εγκαταστάσεις αερισμού των θαλάμων προς απομάκρυνση των αερίων και εγκαταστάσεις καθαρισμού των λουτήρων με εκτοξευόμενο κονό νερό θερμοκρασίας 80 βαθμών κελσίου. Συνολικά οι λουτήρες του υδροθεραπευτηρίου είναι 59. Η πηγή της Υπάτης παρουσιάζει ιδιότυπη φυσικοχημική σύσταση και αήκει σε μια σπάνια κατηγορία υδροθειο-χλωριονατριούχν και των αλκαλικών γαιών οξυπηγών. Καμία απο τις σημερινές πηγές μοιάζει με αυτή της πηγής της Υπάτης. Κυρίως η πηγή αυτή αντιπροσωπεύει 2 κατηγορίες πηγών των οξυανθρακούχν και των θειούψν κι ως εκ τούτου 3

ανταποκρίνεται στους 2 τύπους λουτρών των οξυανθρανθρακούχων ή λουτρών διοξειδίου του άνθρακα και των υδροθειούχων. Οι κυριότερες απο τις οξυανθρακούχες πηγές οι οποιες προσομοιάζουν εν μέρει στην πηγή της Υπάτης και έχουν οργανωθεί απο τα ειδικά κέντρα λουτροθεραπείας των πασχόντων απο τις παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος είναι οι πηγές Royat στην Γαλλία και οι πηγές του Naubeim στην Γερμανία, αλλά και απο αυτά διαφέρει η πηγή της Υπάτης, διότι περιέχζει και ποσότητα υδροθείο, το οποίο δεν έχουν οι άλλες πηγές. Πηγή Υπάτη. Διοξείδιο του άνθρακα (CO2) 1,49 γραμμ., υδρόθειο (H2S) 0,007 γραμμ. Κατά χιλιόγραμμο νερού θερμοκρασία 33,5 βαθμοί κελσίου. Πηγές Royat: Συγκρότημα 5 πηγών με περιεκτηκότητα διοξειδίοτ του άνθρακος 0,37-170 γραμ. Κατά χιλιόγραμμο νερού και θερμοκρασία 20-35 βαθμοί κελσίου. Πηηγές Naubeim: Περιλαμβάνουν 9 πηγές με περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα 0,37-1,90 γραμ. Κατά χιλιόγραμμο νερού και θερμοκρασία απο 10-34 βαθμούς κελσίου. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ 1. Παθήσεις και σύνδρομα των αγγείων 2. Αρτηριακές υπερτάσεις Ανεπάρκεια στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς- Ενδαρτηρήτις κάτω άκρων (διαλείπουσα χολότης)- φλεβίτιδες 3. Παθήσεις της καρδιάς- Παθήσεις των βαλβίδων της καρδιάς- Μικρές καρδιακές ανεπάρκειες 4. Διαταραχές του νευρικού συστήματος της καρδιάς- Ταχυκαρδίες- Αρρυθμίες 5. Παθήσεις του δέρματος Έκζεμα Δερματίτιδες και λοιπά 6. Διαταραχές περιφερειακών νεύρων και μυών Παραλύσεις Ατροφίες μυών 7. Αθριτισμός υπό τας ποικίλας εκδηλώσεις αυτού ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ένα (1) χιλιόγραμμο περιέχει: ΚΑΤΙΟΝΤΑ ΑΝΙΟΝΤΑ Κάλλιο 0,0660 γρ. Χλώριο 3,190 γρ. Νάτριο 1,461 γρ. Βρώμιο 0,0084 γρ. Αμώνιο 0,0043 γρ. Ιώδιο 0,00068 γρ. Ασβέστιο 0,7717 γρ. Θειικό ιόν 0,0219 γρ. Μαγνήσιο 0,2162 γρ. Υδροθειοίον 0,0019 γρ. Υδροφωσφορικό ιόν 0,000017γρ. Υδροανθρακικό ιόν 1,924 γρ. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΤΗΣ ΙΑΜΑΤΙΚΗΣ ΠΗΓΗΣ ΥΠΑΤΗΣ Στην δεύτερη κατηγορία που υπάγεται η Ιαματική Πηγή της Υπάτης, τα νερά προέρχονται από τις βροχές και τα χιόνια, που απορροφώνται από το έδαφος και κατέρχονται σε διάφορα βάθη, όπου θερμαίνονται και παραλαμβάνουν διάφορα στερεά συστατικά και αέρια που συναντούν κατά την υπόγεια διαδρομή τους στα διάφορα πετρώματα και ανέρχονται πάλι από τις σχισμές του εδάφους στην επιφάνεια. 4

Η θερμοκρασία και η φυσικοχημική σύσταση των ιαματικών νερών είναι διάφοροι αναλόγως του βάθους που προέρχονται και την φύση των πετρωμάτων από τα οποία διέρχονται. Από τα χημικά στοιχεία που περιέχουν τα ιαματικά νερά άλλα είναι σε στερεά κατάσταση και άλλα σε αεριώδη. Τα συνηθέστερα στερεά συστατικά των ιαματικών νερών είναι τα στοιχεία κάλλιο, νάτριο, ασβέστιο, σίδηρος, μαγγάνιο, μαγνήσιο και το αργίλιο. Από τα αέρια των ιαματικών πηγών τα συνηθέστερα είναι το υδρόθειο, το διοξείδιο του άνθρακα, το οξυγόνο και το άζωτο. Όπως είναι λοιπόν φανερό τα ιαματικά νερά αποτελούν διαλύματα δραστικών μεταλλικών στοιχείων, που ασκούν αξιόλογη και ευεργετική επίδραση στον οργανισμό του ανθρώπου κατά τη χρήση λουτρών. Η πηγή της Υπάτης από την οποία αναβλύζει το ιαματικό νερό αποτελείται από ένα φυσικό ρήγμα του εδάφους περιμέτρου κατά του ανώτερου μέρος αυτού 30 μέτρων περίπου και μοιάζει με κρατήρα ηφαιστείου. Το ιαματικό νερό αναβλύζει στη θερμοκρασία των 33,5 C και περιέχει όπως και τα άλλα ιαματικά νερά, τα στοιχεία που αναφέραμε. Κυριότερα όμως συστατικά του ιαματικού νερού της Υπάτης που διακρίνεται από άλλα ιαματικά νερά είναι το ανθρακικό οξύ διαλυμένο και σε ελεύθερη κατάσταση όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το υδρόθειο. Τα δύο αυτά αέρια που βρίσκονται στο ιαματικό νερό της Υπάτης σε σημαντική αναλογία κατατάσσουν την πηγή σε μια ιδιαίτερη κατηγορία πηγών, των οξυανθρακούχων - υδροδειούχων, με αδιάφορη θερμοκρασία που είναι σπάνια και μοναδική προς χρήση λουτρών για τις παθήσεις της κυκλοφορίας. Η μεγάλη περιεκτικότητα της πηγής σε διοξείδιο του άνθρακα, 1,49 γραμ. κατά χιλιόγραμμο νερού και η συνύπαρξη του υδρόθειου οφείλεται στην ατμιδική ενέργεια ηφαιστείου και πιθανόν του ευρισκόμενου παρά την είσοδο του Μαλιακού κόλπου της Στυλίδας ηφαιστείου των Λιχάδων νήσων, παρότι απέχει από αυτό 30 χιλ. περίπου. 5

Η ιαματική πηγή των Λουτρών Υπάτης Τα νερά της πηγής των Λουτρών Υπάτης ανάβλυσαν από μεγάλη σεισμική δόνηση μετά το 427 π.χ. Οι Αρχαίοι είχαν από πολύ νωρίς επισημάνει τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών πηγών γενικά. Ήδη στη μυθολογία αναφέρεται, πως ο Ηρακλής όφειλε τη δύναμή του στο ότι λουζόταν στα νερά των γειτονικών Θερμοπυλών, που για χάρη του έκανε να αναβλύσουν ο Ήφαιστος, μετά από παράκληση της Αθηνάς. Από περιγραφές, που έγιναν γύρω στα μέσα του περασμένου αιώνα, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν, ότι η πηγή χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα. Βαθιά μέσα στη δεξαμενή της πηγής σώζονταν πέτρες τοποθετημένες κλιμακωτά, πράγμα που δείχνει ότι εκεί υπήρχε σκάλα, για να κατεβαίνουν οι λουόμενοι. Σε μια από τις πέτρες ήταν γραμμένο το όνομα Αφροδίτη, το οποίο μαρτυρά, ότι ήταν αφιερωμένη στην θεά της ομορφιάς. Έχουν, επίσης, βρεθεί μαρμάρινες πλάκες με χαραγμένα αρχαία γράμματα. Μια απ αυτές έγραφε: «ΛΗΘΗΝ Τ ΟΠΙΣΘΕΝ ΟΣ ΙΘΙ ΕΛΕΥΣΕΤΑΙ», δηλαδή «όποιος έρθει εδώ, ξεχνάει». Για την τύχη των Λουτρών Υπάτης στον Μεσαίωνα δεν υπάρχουν πληροφορίες. Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, οι διάφορες ιαματικές πηγές της Ελλάδας βρέθηκαν εγκαταλειμένες. Η κυβέρνηση Καποδίστρια ενδιαφέρθηκε άμεσα για τις ιαματικές πηγές και το 1830 έφερε ξένους ειδικούς μελετητές. Το 1833, ο αρχιφαρμακοποιός και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Όθωνα Ξ. Λάντερερ έκανε αναλύσεις νερού των πηγών των Λουτρών Υπάτης. Βορειοδυτική όψη του παλιού Υδροθεραπευτηρίου Στα Λουτρά του Πατρατζίκ, όπως τα έλεγαν οι Τούρκοι, υπήρχε κατά τα πρώτα χρόνια του Ελληνικού Βασιλείου, μια λίμνη με περίμετρο 150 μέτρα περίπου, στο σημείο όπου ανάβλυζαν τα ιαματικά νερά, τα οποία και συγκεντρώνονταν μέσα σε αυτήν. Το παλιό Υδροθεραπευτήριο Μετά το 1860 καθαρίστηκε η δεξαμενή, στεγάστηκε με λαμαρίνες και κατασκευάστηκαν περίπου 20 ξύλινα παραπήγματα, που χρησίμευαν σαν αποδυτήρια και για τη διαμονή λουομένων. Φυτεύτηκαν και αρκετές αμυγδαλιές, πεύκα και κυπαρίσσια. 6

Το 1870 η ιαματική πηγή πέρασε στα χέρια του σπουδαίου επιχειρηματία και βουλευτή Δ. Χατζίσκου, ο οποίος κατασκεύασε και τα πρώτα τρία πετρόχτιστα σπίτια των τριών δωματίων το καθένα. Από περιγραφή γιατρού στα 1879, ξέρουμε ότι οι πάσχοντες έκαναν λουτρό μέσα στη λίμνη. Όσοι δεν μπορούσαν να κολυμπήσουν, έμεναν μακριά από τον κρατήρα, στα ρηχά. Οι πάσχοντες λούζονταν με την εξής σειρά: μια ώρα οι άντρες, μία ώρα οι γυναίκες και στο τέλος οι λεπροί. Η λουτροθεραπεία συνδυαζόταν και με «πιόσιμο» ιαματικού νερού: συνήθως σύστηναν τρία ποτήρια τη μέρα, αλλά πολλοί λουόμενοι έπιναν μεγάλες ποσότητες, φτάνοντας μέχρι δύο και τρεις οκάδες τη μέρα, πράγμα που έφερνε συνήθως ρεψίματα, δυσκοιλιότητα και συχνοουρία. Αλλά και ο αριθμός των λουτρών δεν ήταν ορισμένος. Συχνά έκαναν 25 με 30 λουτρά και μερικοί έφταναν και τα 40. Λίγο μετά διαρρυθμίστηκε η δεξαμενή και τοποθετήθηκε μέσα σε αυτή ξύλινη σχάρα για ασφάλεια των λουομένων, γιατί μερικοί είχαν πνιγεί στα βαθιά. Τώρα κατέβαιναν με σκάλα και έκαναν το λουτρό τους καθιστοί πάνω στη σχάρα. Κατά διαστήματα άδειαζαν τη δεξαμενή, αφαιρώντας ένα κινητό φράγμα. Την ώρα του αδειάσματος, δινόταν η ευκαιρία στους λουόμενους να κατέβουν στη δεξαμενή και να πιουν νερό, που έβγαινε από μια τρύπα στη μέση της σχάρας ή να καθίσουν και να εισπνέουν τα αέρια, που αναδύονταν. Τότε έλαβαν και την πρόνοια να απομακρύνουν από την πηγή όσους έπασχαν από λέπρα. Αυτοί έκαναν λουτρό σε χώρο, που διαρρυθμίστηκε ειδικά σε απόσταση 300 μέτρων από την πηγή, όπου συγκεντρωνόταν το λουτρονέρι, που ερχόταν από τη δεξαμενή με ένα αυλάκι. Η πηγή παλιότερα και ο εφημεριδοπώλης της εποχής Ο κρατήρας της πηγής Λίγα χρόνια αργότερα χτίστηκαν τα τρία πρώτα ξενοδοχεία: «Οίτη», «Όθρυς» και «Σπερχειός». Το 1897 δόθηκε νέα ώθηση. Χτίστηκαν σπουδαία οικοδομήματα και κατασκευάστηκε το Υδροθεραπευτήριο, που περιλάμβανε 42 λουτήρες, δύο δεξαμενές ομαδικών λούσεων και εγκαταστάσεις βοηθητικής θεραπείας. Έγινε το ξενοδοχείο «Φθιώτις» με δύο παραρτήματα. Φτιάχτηκε θέατρο, αγορά, εκκλησία, ταχυδρομείο κ.ά. Δεντροφυτεύτηκε η γύρω περιοχή, κατασκευάστηκαν άλση και δημιουργήθηκε γενικά μια εμφάνιση πραγματικής λουτρόπολης. Στα τέλη του περασμένου αιώνα οι λουόμενοι ήταν 1.000 περίπου το χρόνο και αυξάνονταν σταθερά. Με το πέρασμα του χρόνου και λόγω των εξελίξεων δημιουργήθηκε η ανάγκη για νέα οργάνωση και για ένα νέο υδροθεραπευτήριο. Και Αποψη του πάρκου την άνοιξη και στο βάθος η πηγή 7

πράγματι, κατασκευάστηκε ένα πρότυπο υδροθεραπευτήριο με τελείως σύγχρονες εγκαταστάσεις, που μπήκε σε λειτουργία το 1960. Έτσι, η ιαματική πηγή των Λουτρών Υπάτης πήρε ξανά την ιδιαίτερη εκείνη θέση ανάμεσα στις πηγές της χώρας μας, που είναι αντάξια της φήμης και της αξίας των ιαματικών νερών της. Η θεραπευτική αξία των ιαματικών νερών των Λουτρών Υπάτης έχει πράγματι μια μοναδικότητα. Η πηγή τούτη διαφέρει από όλες τις άλλες ελληνικές ιαματικές πηγές στη φυσικοχημική σύσταση των νερών της. Είναι νερά ταυτόχρονα οξυανθρακούχα και θειούχα. Πλούσια δηλαδή και σε ανθρακικό οξύ (όπως σε ορισμένες λουτροπηγές της Ελλάδας), αλλά και σε υδρόθειο (όπως σε ορισμένες άλλες). Σαν οξυανθρακούχα είναι ευεργετικά για το κυκλοφορικό σύστημα, αλλά και για το νευροφυτικό, κατάλληλα για διαταραχές και ενοχλήσεις της καρδιακής λειτουργίας, για την υπέρταση, για ασθενικές καταστάσεις λόγω εξαντλητικής αρρώστιας, για καταστάσεις ανάρρωσης για χρόνιες παθήσεις του νευρικού συστήματος, νευραλγίες, σπασμωδικές καταστάσεις κ.λ.π. Παράλληλα, ως θειούχα τα νερά συστήνονται για διάφορες δερματοπάθειες και χρόνια εξανθήματα, ιδιαίτερα έκζεμα, δερματίτιδες, κνίδωση, ακμή κ.ά. αλλά και για τις χρόνιες ρευματικές παθήσεις και αρθρίτιδες, ημικρανίες, μετατραυματικές καταστάσεις κ.λ.π. Η θερμοκρασία του νερού είναι 33,5 ο C, δηλαδή παραπλήσια με τη θερμοκρασία του σώματος και είναι κι αυτό ένα πρόσθετο στοιχείο ευνοϊκό για τη λουτροθεραπεία. Το συντριβάνι στο πάρκο και οι εγκαταστάσεις των λουτρών. 8

SPA ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ-ΛΟΥΤΡΑ ΥΠΑΤΗΣ Στις αρχές του αιώνα οι διακοπές στην θάλασσα δεν ήταν δημοφιλείς όπως σήμερα.οι εύποροι προτιμούσαν οργανωμένες διακοπές στά spa της εποχής, όπως στα Λουτρά της Υπάτης. ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ 1891 Αρχειακή φωτογραφία από την θεμελίωση του Υδροθεραπευτηρίου στις 28 Ιούλη του 1891.Ξενοδοχεία πολυτελείας φιλοξενούσαν την υψηλή κοινωνία της εποχής. 9

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΦΘΙΩΤΙΣ ΤΕΛΗ 19ου ΑΙΩΝΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΦΘΙΩΤΙΣ Το τέλος αυτής της χρυσής περιόδου ήρθε με τον Β Παγκόσμιο πόλεμο 10

ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟΝ 1931 11

HOTEL ΦΘΙΩΤΙΣ ΛΟΥΤΡΑ ΑΛΣΟΣ ΛΟΥΤΡΩΝ ΥΠΑΤΗΣ 12

ΠΑΡΚΟ ΛΟΥΤΡΩΝ ΥΠΑΤΗΣ-1930 Φωτογραφία με τον γιατρό δερματολόγο Λεούση περιστοιχιζόμενο από λουτρονόμες. 13

IAMATIKH ΠΗΓΗ ΥΠΑΤΗΣ-1955 YΔΡΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ ΛΟΥΤΡΩΝ ΥΠΑΤΗΣ 1980 Σήμερα προβάλλει η ανάγκη αναζήτησης νέων σχεδίων και πόρων γιά την αξιοποίηση του αγαθού που εξακολουθεί να μας προσφέρει η μάννα γή από τα έγκατά της.η υδροθεραπέία εξακολουθεί παγκοσμίως να αποτελεί κοινωνικοοικονομική δραστηριότητα και παρόλο που έχουμε βρεθεί στην δίνη ισχνών οικονομικά εποχών, η φαντασία και η δημιουργικότητα μπορούν να αντιρροπούν τις αντιξοότητες. Υδροθεραπευτήριο Λουτρών Υπάτης 14

Το δωμάτιο όπου λαμβάνονται τα λουτρά περιλαμβάνει το λουτήρα ο οποίος είναι βυθισμένος 0,70 μ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους με μια μικρή σκάλα για να κατεβαίνει ο λουόμενος μηχανικό σύστημα ανανέωσης του αέρα λόγω της συγκέντρωσης αερίων διοξειδίου του άνθρακα και υδρόθειου στο χώρο, σύστημα καθαρισμού του λουτήρα πριν και μετά το λουτρό με εκτοξευόμενο νερό θερμοκρασίας 80 ο C. Το ιαματικό νερό είναι συνεχούς ροής και υπάρχει οπή αποχέτευσης για τον έλεγχο της στάθμης του στο λουτήρα. Στα λουτρά πολυτελείας υπάρχουν συνεχόμενα προς τους λουτήρες δωμάτια ανάπαυσης των λουομένων και κυρίως για αυτούς που έχουν κυκλοφορικά προβλήματα. Πλησίον του υδροθεραπευτηρίου βρίσκεται εγκατεστημένη η ιαματική πισινά, το νερό της οποίας έρχεται απευθείας από την πηγή και ανακυκλώνεται συνεχώς, ενώ αδειάζει και απολυμαίνεται σε καθημερινή βάση. Περιμετρικά υπάρχουν υπερυψωμένοι εκτοξευτήρες νερού με σκοπό την ανακούφιση της πλάτης και του σβέρκου. Η πηγή της Υπάτης παρουσιάζει ιδιότυπη φυσικοχημική σύσταση και ανήκει σε μια σπάνια κατηγορία υδροθειο-χλωριονατριούχων και των αλκαλικών γαιών οξυπηγών. Καμία από τις σημερινές πηγές μοιάζει με αυτή της πηγής της Υπάτης. Κυρίως η πηγή αυτή αντιπροσωπεύει 2 κατηγορίες πηγών των οξυανθρακούχων και των θειούχων κι ως εκ τούτου ανταποκρίνεται στους 2 τύπους λουτρών των οξυανθρανθρακούχων ή λουτρών διοξειδίου του άνθρακα και των υδροθειούχων. Οι κυριότερες από τις οξυανθρακούχες πηγές οι οποίες προσομοιάζουν εν μέρει στην πηγή της Υπάτης και έχουν οργανωθεί από τα ειδικά κέντρα λουτροθεραπείας των πασχόντων από τις παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος είναι οι πηγές Royat στην Γαλλία και οι πηγές του Naubeim στην Γερμανία, αλλά και από αυτά διαφέρει η πηγή της Υπάτης, διότι περιέχει και ποσότητα υδροθείου, το οποίο δεν έχουν οι άλλες πηγές. Πηγή Υπάτη. Διοξείδιο του άνθρακα (CO2) 1,49 γραμμ., υδρόθειο (H2S) 0,007 γραμμ. Κατά χιλιόγραμμο νερού θερμοκρασία 33,5 βαθμοί κελσίου. Πηγές Royat: Συγκρότημα 5 πηγών με περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακος 0,37-170 γραμ. Κατά χιλιόγραμμο νερού και θερμοκρασία 20-35 βαθμοί κελσίου. Πηηγές Naubeim: Περιλαμβάνουν 9 πηγές με περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα 0,37-1,90 γραμ. Κατά χιλιόγραμμο νερού και θερμοκρασία απο 10-34 βαθμούς κελσίου. 15

ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟΥ Στη Δαμάστα, κοντά στην Εθνική Οδό Λαμίας - Αθηνών βρίσκονται οι ιαματικές πηγές του Καλλιδρόμου (ψωρονέρια). Στην ανοικτή πισίνα των ιαματικών πηγών, που σχηματίζεται, μπορεί κανείς να απολαύσει το μπάνιο του στους 33o C νερό, ακόμα και αν δεν υποφέρει από ρευματισμούς ή δερματικές παθήσεις. Τα ιαματικά νερά οι αρχαίοι Έλληνες τα αφιέρωναν στον Ηρακλή, επειδή δυναμώνουν και θεραπεύουν το σώμα και ο Ηρακλής εκπροσωπεί τη δύναμη. Τα ψωρονέρια, όπως, και τα λουτρά των Θερμοπυλών ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Πίστευαν, ότι η θεά Αθηνά τα δώρισε στον Ηρακλή. Ιερό αφιερωμένο στον Ηρακλή υπήρχε στις Θερμοπύλες, όπως μας αναφέρουν ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας. Το 2ο μ.χ. αιώνα ο Ηρώσης ο Αττικός είχε κατασκευάσει δεξαμενές για να τις χρησιμοποιήσουν οι κάτοικοι των γύρω περιοχών. Αντιθέτως, επί Τουρκοκρατίας τα λουτρά ήταν τελείως παραμελημένα. 16

ΟΙ ΧΥΤΡΟΙ ΤΩΝ ΨΩΡΟΝΕΡΙΩΝ (ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟΥ) Σε κάθε σκοπούμενη εργασία, κυρίως συλλογής πληροφοριών παλαιοτέρων και συγχρόνων για την επαναφορά στη σημερινή πραγματικότητα και κριτική παρουσίαση, θεμάτων, όπως π.χ. των Θερμοπηγών και των ιαματικών υδάτων, απαραίτητο εργαλείο, είναι ο πλούτος της Ελληνικής γλώσσας, ιδιαίτερα σ όσους, καταγόμενοι, από αγροτικές περιφέρειες, φέρουν στο γλωσσικό τους απόθεμα, αρκετά πανάρχαια γλωσσικά στοιχεία, που ληθαργούν και επανέρχονται κατά περίπτωση. 17

Η υπόγεια ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Φθιώτιδα εκδηλούται όχι μόνο με σεισμούς, αλλά και από τα θερμά ύδατα, που αναδούνται από τα βάθη της γης, εμπλουτιζόμενα καθ οδόν, από θεραπευτικά ιχνοστοιχεία, χλωριούχα, νατριούχα, ανθρακικού και πυριτικού οξέος, θειούχα, υδροθείου κλπ. (Μελέτη του καθ. Α. Δαμβέργη* 1892-1896-1903) κ.α. Οι θεραπευτικές θερμοπηγές αρχίζουν από την Παλαιοβράχα, το Πλατύστομο, την Υπάτη και συνεχίζουν δεξιά στους πρόποδες του Καλλιδρόμου, στα Ψωρονέρια (Δαμάστα), Θερμοπύλες, Κονιαβίτη, Καμένα Βούρλα, σχηματίζοντας ένα σύνταγμα εκροών κυρίως από τις βραχώδεις απολήξεις, το οποίο φαίνεται να κατευθύνεται και ανατολικά στα Λουτρά Αιδηψού κλπ. Θερμοπηγές καλούνται τα διερχόμενα ύδατα δια των πετρωμάτων, αποκτούν δε διαλυτικήν δύναμιν και εμπλουτίζονται με διάφορες ουσίες, ήτοι άλατα ασβεστίου, σιδήρου, θειούχων ενώσεων. Η πίεση μάλιστα που ασκείται από τα έγκατα, λόγω των ηφαιστειακών δραστηριοτήτων είναι ικανή να αυξήσει την διαλυτικήν των δύναμιν ώστε να προστεθούν και αέρια, και όταν μειωθεί στην επιφάνεια, να εμφανίζονται με αναβρασμό, ατμοί και φυσαλίδες. Η γένεση της θερμοπηγής συνδέεται άρρηκτα με τα τεκτονικά ρήγματα και λόγω της πιέσεως διασπείρονται και αναβλύζουν σε πολλά σημεία, με υψηλές ή μέσες θερμοκρασίες τις περισσότερες φορές με την καλή χημική σύσταση της κατηγορίας υδροθειοχλωριούχων οξυπηγών. 18

Τα γλαυκά ύδατα των πηγών Ψωρονερίων Οι Ρωμαίοι ανέδειξαν περισσότερο την λουτροθεραπεία δια των θερμών πηγών, μάλιστα ο Ηρώδης (6) ο Αττικός ανέλαβε υπό την προστασία του τα λουτρά του χώρου των Θερμοπυλών τον 2o μ.χ. αιώνα και κατεσκεύασε δύο λουτήρες (δεξαμενές) εκ μαρμάρου, τον μεν δια χρήσιν των ανδρών, την δε δια χρήσιν των γυναικών. Η χρήση των λουτρών φαίνεται αδιάλειπτη κατά τις χιλιετίες, όπως μαρτυρούν διάσπαρτα λείψανα από οικοδομικά κατάλοιπα, μαρμάρινα σπόλια και αποτμήματα, παρά τας υπωρείας του Καλλιδρόμου όρους, αναφερόμενα και στο βιβλίον της Κουγκέστας (κατάκτησις των Λατίνων το 1304) από ανώνυμον χρονογράφον που περιγράφει την πορείαν του πρωτοστράτορα Νικολάου Γ Σαιντ 19

Ομερ από Σαλώνων εις Ν. Πάτρας. Οι πληροφορίες κατά την μακρά περίοδο της Τουρκοκρατίας είναι ελλιπείς, εκτός των αρχών του 18ου αι. κ.ε. όταν οι ξένοι περιηγητές διέτρεξαν τον χώρο και σημείωσαν επιτροχάδην τις θερμοπηγές, όπως ο Leake, ο Pouqueville, ο γιατρός Holland*, που παραθέτει και ελάχιστες λεπτομέρειες, ο Landerer, ο Stephani (7), ο Bell, ο Pomardi κ.ά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν λειτουργούσαν, απλώς οι συνθήκες της εποχής δεν ευνοούσαν θεραπευτικές μεθόδους και λούσεις ή αναψυχή, κατά διαστήματα, όταν το ζητούμενο ήταν η ίδια η επιβίωση, όπως στις επιδρομές, στους πολέμους και άλλες αναστατώσεις που ερήμαζαν την ύπαιθρο και απεδίωκαν τους κατοίκους. ΙαματικόςToυρισμός-Θερμαλισμός. Στη σημερινή εποχή, με τις νέες τάσεις περί ολιστικής ιατρικής, η παραδοσιακή λουτροθεραπεία έλαβε τη μορφή του Ιαματικού Τουρισμού και απευθύνεται όχι μόνο σε ασθενείς-τουρίστες αλλά και στους συνοδούς τους, καθώς και σε άτομα υγιή, που επιθυμούν να συνδυάσουν τις διακοπές τους με υπηρεσίες πρόληψης, διατήρησης ή βελτίωσης της υγείας τους μέσω προγραμμάτων ολικής αναζωογόνησης και χαλάρωσης σε σωματικό, πνευματικό και συναισθηματικό επίπεδο. Σε ένα ποικίλο και υγιεινό φυσικό περιβάλλον, αισθητικά ωραίο και ασφαλές, ο επισκέπτης φροντίζει για την προσωπική του 20

υγεία, ενώ παράλληλα, διοχετεύει τον ελεύθερο χρόνο του σε άλλες υγιεινές συνήθειες και ευχάριστες δραστηριότητες. Είναι γνωστό ότι η χρήση των ιαματικών πηγών και η ευεργετική τους δράση για την ανθρώπινη υγεία ξεκινά ουσιαστικά από την αρχαία Ελλάδα και τους Ομηρικούς χρόνους. Κατά την παράδοση, ο Ηρόδοτος (484-410 π.χ.) παρατήρησε για πρώτη φορά την ευεργετική επίδραση των νερών στον οργανισμό και περιέγραψε αρκετές ιαματικές πηγές, δίνοντας το έναυσμα και σε άλλους μελετητές αργότερα. Η λουτροθεραπεία, σύμφωνα με τη φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων, κατείχε κεντρικό ρόλο όχι μόνο στην προσωπική ζωή του αρχαίου Έλληνα, ανεξάρτητα από την κοινωνική του θέση, αλλά και στην ίδια την κοινωνική ζωή της αρχαίας Ελλάδας, αφού οι πηγές τους χάριζαν τα θεϊκά δώρα της υγείας, της ευεξίας, της ομορφιάς και του σθένους. Σύμφωνα με μαρτυρίες του Πλούταρχου και του Παυσανία, τα Ασκληπιεία, που είχαν ιδρυθεί σε 100 περίπου περιοχές με ιαματικές πηγές, αποτελούσαν "ναούς υγείας", όπου συνέρεαν όσοι επιθυμούσαν να θεραπευτούν ή να ανακουφιστούν, κάνοντας θερμά ή ψυχρά λουτρά με την επίβλεψη ιερέων και γιατρών. Ωστόσο η υδροθεραπευτική τέχνη οφείλει την ανάπτυξη και διάδοσή της στον Ιπποκράτη (460-375 π.χ.), πατέρα της Ιατρικής και της Υδροθεραπείας, χάρη στον οποίο δημιουργήθηκε ένας αυτόνομος κλάδος θεραπευτικής αγωγής, η Ιαματική Υδροθεραπεία, που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Σημαντικά μνημεία (κτίσματα, έργα τέχνης κ.ά.), που φτάνουν μέχρι τις μέρες μας, από διάφορες ιστορικές περιόδους της Ελλάδας, αποτελούν μαρτυρίες ενός πολιτισμού που προάσπιζε την ανθρώπινη υγεία όχι μόνο μέσω της φροντίδας του σώματος αλλά πάνω από όλα φρόντιζε για την ψυχική και πνευματική ευφορία. Ο σύγχρονος Θερμαλισμός στην Ελλάδα, αρχίζει όταν, από την κυβέρνηση του Καποδίστρια, εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για τις Ιαματικές Πηγές, ενώ επί βασιλείας του Όθωνα, το 1830, ιδρύθηκε το πρώτο ελληνικό υδροθεραπευτήριο στην Κύθνο, που έδωσε το έναυσμα για την ανάπτυξη πολλών λουτροπόλεων. Η υδροθεραπεία διακρίνεται σε δύο είδη: 1. Η εσωτερική, η οποία περιλαμβάνει: o Την ποσιθεραπεία, η οποία επιτυγχάνεται με την πόση ιαματικών νερών με συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ενώ σε αρκετά ιαματικά νερά αποδίδεται διουρητική δράση. Ενδείκνυται για τη θεραπεία παθήσεων ουροποιητικού, νεφρών και πεπτικού συστήματος, όπως η νεφρολιθίαση, χολολιθίαση, χρόνια χολοκυστίτιδα και δυσκινησία χοληφόρων, παθήσεων στομάχου και εντέρων, καθώς και παθήσεων ήπατος και χοληδόχου κύστης. Η εφαρμογή της έχει συνήθως διάρκεια 3-4 εβδομάδων με άμεσα ευεργετικά αποτελέσματα. o Την εισπνοθεραπεία, η οποία γίνεται με εισπνοή των αερίων ή των σταγονιδίων των μεταλλικών νερών, με τη βοήθεια ειδικών συσκευών. Βασίζεται στη μετατροπή των ιαματικών νερών σε μορφή σταγονιδίων και στην εκμετάλλευση των αερίων τα οποία περιέχονται σε αυτά. Ενδείκνυται για την αντιμετώπιση παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος, όπως βρογχικό άσθμα και χρόνια βρογχίτιδα. o Τις πλύσεις (στοματικές, ρινικές, γυναικολογικές). 2. Η εξωτερική, η οποία περιλαμβάνει: o o Τη λουτροθεραπεία, η οποία πραγματοποιείται με την εμβάπτιση του σώματος σε ατομικό λουτήρα ή πισίνα με ιαματικό νερό. Ένας κύκλος θεραπείας διαρκεί συνήθως 2 εβδομάδες, με ένα λουτρό την ημέρα, μετά από ολοκληρωμένη πέψη και ακολούθως ανάπαυση των λουομένων για 30 περίπου λεπτά. Ενδείκνυται για τη θεραπεία δερματολογικών παθήσεων (έκζεμα, κνησμοί, ψωρίαση, νεανική ακμή, ιχθύαση, βλάβες βλεννογόνων και εγκαύματα), χρόνιων ρευματικών παθήσεων και αρθροπαθήσεων, για τη θεραπεία των οποίων χρησιμοποιούνται επίσης και η λασποθεραπεία και η κινησιοθεραπεία, παθήσεων του νευρικού συστήματος, καθώς και για τη θεραπεία γυναικολογικών παθήσεων, όπως κολπίτιδες και διαταραχές εμμήνου ρύσης. Τις καταιονήσεις (για ορισμένο χρόνο το σώμα δέχεται το θερμομεταλλικό νερό με υψηλή ή χαμηλή πίεση). 21

o Τις υδρομαλάξεις, οι οποίες γίνονται με εφαρμογή πίεσης στο ανθρώπινο σώμα, ενώ αυτό βρίσκεται μέσα στα ιαματικά νερά. Ενδείκνυνται σε περιπτώσεις μετατραυματικής θεραπείας, καταγμάτων και κακώσεων, αρθροπαθειών, οσφυαλγίας, ισχαιμίας, σπονδυλαρθρίτιδας και σπαστικών παραλύσεων. o Την υδροκινησιοθεραπεία (συνδυασμός λουτροθεραπείας και κινησιοθεραπείας, ενώ το σώμα βρίσκεται στο νερό) o Την πηλοθεραπεία ή λασποθεραπεία (εφαρμογή πηλού ή λάσπης, που έχει "ωριμάσει", σε πάσχοντα σημεία του σώματος, με εμβάπτιση του σώματος σε αυτόν ή ολική ή μερική επάλειψη), για τη θεραπεία παθήσεων του μυοσκελετικού συστήματος και δερματικών παθήσεων. Για τη θεραπεία νευρολογικών και ψυχιατρικών παθήσεων, όπως αϋπνία, άγχος και παραλύσεις, καθώς και για καρδιοαγγειακές παθήσεις, όπως φλεβίτιδα, ενδοαρτηρίτιδα και αγγειακές παθήσεις, η μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι η λουτροθεραπεία αλλά και ο συνδυασμός διαφόρων άλλων μεθόδων. Γενικά, η έννοια του Θερμαλισμού περιλαμβάνει το σύνολο των δραστηριοτήτων του Ιαματικού Τουρισμού, μαζί με τις διευρυμένες δραστηριότητες αναψυχής και αναζωογόνησης, που μπορούν να έχουν και μη ασθενείς τουρίστες, που επισκέπτονται τις Ιαματικές Πηγές. Ακόμη, περιλαμβάνει την ενεργειακή αξιοποίηση των θερμομεταλλικών νερών, τη γενικότερη χρήση της γεωθερμικής ενέργειας και τη χρήση των μεταλλικών νερών. Από την άποψη του τουρισμού οι δύο έννοιες χρησιμοποιούνται αδιακρίτως. Ιαματικά ονομάζονται τα νερά των φυσικών ή ιαματικών πηγών, που πηγάζουν μέσα από πετρώματα και βράχους και βγαίνουν από τα έγκατα της γης. Ονομάζονται και μεταλλικά από τα διαλυμένα μεταλλικά συστατικά που περιέχουν στη σύστασή τους. Τα πιο συχνά περιεχόμενα υδατοδιαλυτά μεταλλικά στοιχεία των νερών αυτών είναι το νάτριο, το κάλιο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το ράδιο, ο σίδηρος, το ιώδιο, το φώσφορο και το θείο. Επίσης περιέχονται και αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το υδρόθειο, το άζωτο, το οξυγόνο και το υδρογόνο, που δίνουν και τη χαρακτηριστική οσμή, που διακρίνει τα νερά της κάθε περιοχής. Ανάλογα δε με το βαθμό οξύτητας των νερών (όξινα, αλκαλικά ή ουδέτερα) χαρακτηρίζεται αντίστοιχα και η πηγή, ως θειούχος αλκαλική, χλωρονατριούχος, οξυπηγή, ραδιούχος κ.λπ. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των ιαματικών νερών είναι η θερμοκρασία, που μπορεί να φτάσει μέχρι και τους 70 βαθμούς Κελσίου ή ακόμη περισσότερο. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών νερών αποδίδονται στα μεταλλικά άλατα και στις μεταξύ τους ενώσεις, καθώς και σε ορισμένες κολλοειδείς ουσίες που εμπεριέχονται στη σύστασή τους και στη διάσπαση των αερίων. Άλλες έρευνες αποδίδουν τη θεραπευτική ιδιότητα των ιαματικών νερών στην ακτινοβολία (ραδιενέργεια), την οποία αντλούν από τα βάθη της γης. Σύμφωνα όμως με μια πιο σύγχρονη αντίληψη, η υδροθεραπεία περιέχει την έννοια μιας ερεθιστικής θεραπείας σε ορισμένα όργανα, όπως το ιώδιο στο θυρεοειδή αδένα και το θείο στους αρθρικούς χόνδρους. Σήμερα ο ρόλος των ιαματικών νερών επαναπροσδιορίζεται εκτός από την ιατρική και στην κοσμητολογία για την παρασκευή καλλυντικών και δερματολογικών προϊόντων, για την ενυδάτωση του δέρματος, την αντιμετώπιση της λιπαρότητας και της ακμής, της ατοπικής δερματίτιδας, των εκζεμάτων, της ψωρίασης, των εγκαυμάτων κ.λπ. Η χώρα μας διαθέτει μεγάλο αριθμό ιαματικών πηγών, διασκορπισμένων σε όλη τη χώρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε παρακάτω μερικές από τις πιο σημαντικές ιστορικά ιαματικές πηγές της Ελλάδας: o Αναμφισβήτητα η Αιδηψός συγκαταλέγεται μεταξύ των τριών πιο ζεστών θεραπευτικών πηγών παγκοσμίως, πλούσια σε μεταλλικά άλατα, με νερά που 22

o o o o o o o o αναβλύζουν από πολλά σημεία της πόλης, καθώς επίσης και μέσα από τη θάλασσα. Οι ιαματικές πηγές των Θερμοπυλών είναι γνωστές από τη μυθολογία, σύμφωνα με την οποία, πλενόταν σε αυτές ο Ηρακλής μετά από τους άθλους του για να ανακτά και πάλι τις δυνάμεις του. Οι θειούχες πηγές του Καϊάφα, που είναι από τις διασημότερες της χώρας μας, συχνά αναφέρονται και ως σπήλαια των Ανιγρίδων και των Ατλαντίδων Νυμφών. Το ιαματικό νερό αναβλύζει από το έδαφος, σε κάποια σημεία ζεστό και σε κάποια άλλα κρύο με θερμοκρασίες που αγγίζουν μέχρι και τους 32 βαθμούς Κελσίου. Παρόμοια χημική σύσταση έχουν και τα ιαματικά νερά στα Καμένα Βούρλα, αλλά με διαφορετικού βαθμού ραδιενέργεια και διαφορετική θερμοκρασία. Οι ιαματικές πηγές της Κυλλήνης είναι γνωστές από τα ρωμαϊκά χρόνια για τις ευεργετικές ιδιότητές τους σε αναπνευστικά προβλήματα. Η Μυρίνα της Λήμνου είναι γνωστή για τα θεραπευτικά λασπόλουτρά της. Το πρότυπο κέντρο υδροθεραπείας στο Λουτράκι θεωρείται το αρχαιότερο ελληνικό θέρετρο υγείας με την ονομασία "Θέρμα", διαθέτοντας νερά εφάμιλλα με διάσημα νερά του εξωτερικού. Αποτέλεσμα ηφαιστειακής δραστηριότητας είναι οι ιαματικές πηγές των Μεθάνων, που φημίζονται εδώ και αιώνες για τις ευεργετικές τους ιδιότητες στην υγεία και την ευεξία. Η Λέσβος φημίζεται για τις πολλές ιαματικές της πηγές με θερμοκρασίες νερού που κυμαίνονται από 67 μέχρι 92 βαθμούς Κελσίου. Στην Ελλάδα σήμερα έχουν αναπτυχθεί, κοντά στις λουτροπόλεις ή και αλλού, κυρίως μέσα σε ξενοδοχειακές μονάδες, υπερσύγχρονα κέντρα θερμαλισμού και θαλασσοθεραπείας/αναζωογόνησης/spa, υψηλών προδιαγραφών, που μπορούν να ανταγωνιστούν επάξια αρκετά αντίστοιχα του εξωτερικού και σε ποιότητα αλλά και σε τιμές, τα σημαντικότερα εκ των οποίων βρίσκονται στην Κυλλήνη, προς τιμήν της Αρχαίας Ολυμπίας, στην Κρήτη, στην Κέρκυρα, στη Χαλκιδική, αλλά και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ - ΕΡΩΤΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ - ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, 23

ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΔΙΚΤΥΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Σε αλλεπάλληλα δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών, γνωστοποιήθηκε η πρόθεση του Ταμείου Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) για την «αξιοποίηση» δέσμης (bundle) ιαματικών πηγών, ξενοδοχειακών και λοιπών εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής, στη Φθιώτιδα, μέσω σχετικής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος που θα προκηρυχθεί στους αμέσως επόμενους μήνες. Στα ίδια ως άνω δημοσιεύματα, αναφέρεται ότι για το θέμα είχε συνάντηση ο πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ κ. Τάκης Αθανασόπουλος, με αντιπροσωπεία του δήμου Μώλου - Αγίου Κωνσταντίνου, ωστόσο, δεν υπήρξε καμία σχετική ανακοίνωση από αμφότερες τις πλευρές. Στην περιοχή αυτή, υπάρχουν ιαματικές πηγές, ακίνητα και εκτάσεις, με υδροθεραπευτικές, ξενοδοχειακές και λοιπές εγκαταστάσεις, camping και παραλίες, συνολικής έκτασης 4.350 περίπου στρεμμάτων. Οι εγκαταστάσεις αυτές, ανήκουν στην Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου Ανώνυμη Εταιρεία (Ε.Τ.Α.Δ. Α.Ε.), η εκπροσώπηση της οποίας έχει περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ, βάσει της υπ αριθ. Δ6Α 1162069 ΕΞ 2011/28.11.2011 των υπουργών Οικονομικών, Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων και Πολιτισμού και Τουρισμού (ΦΕΚ Β 2779/2.12.2011) και κατά τα προβλεπόμενα στην υπ αριθ. 195/27.10.2011 απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων (ΦΕΚ Β 2501/04.11.2011). 24

Στις εγκαταστάσεις, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται: -Οι ιαματικές πηγές των Καμένων Βούρλων, των Λουτρών Υπάτης, των Θερμοπυλών, του Πλατύστομου και της θέσης Καλλίδρομου - Ψωρονέρια, όλες με ιαματικά νερά ιδιαίτερης θεραπευτικής αξίας και μεγάλης τουριστικής σημασίας. -Ένα από τα τελειότερα και πλέον σύγχρονα υδροθεραπευτήρια, με ξενοδοχειακό συγκρότημα «Ξενία» δυναμικότητας 145 κλινών, στα Λουτρά Υπάτης. -Τα ξενοδοχεία «Ράδιον» και «Θρόνιον» και το υδροθεραπευτήριο «Ασκληπιός» στα Καμένα Βούρλα, τα οποία χαρακτηρίστηκαν με την ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/115471/2871/10/02/2009 απόφαση του τότε Υπουργού Πολιτισμού και νυν Πρωθυπουργού Α. Σαμαρά, ως μνημεία συνδεόμενα άρρηκτα με την ιστορία και την κοινωνική, πολεοδομική και πολιτιστική ταυτότητα της Λουτρόπολης και αντιπροσωπευτικά δείγματα της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, τα οποία μαζί με ανάλογα κτίσματα της εποχής τους, επηρέασαν αποφασιστικά την πορεία και την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής των κτηρίων αυτής της χρήσης, σε μια προσπάθεια των αρχιτεκτόνων να εκφραστούν μέσω των αρχών του μοντέρνου κινήματος, οπότε και η διατήρησή τους θα συμβάλει αποφασιστικά στη μελέτη και στην εξέλιξη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής στον τομέα αυτό.». -Το υδροθεραπευτήριο «Ιπποκράτης» στα Καμένα Βούρλα. -Το camping του Ε.Ο.Τ. στα Καμένα Βούρλα. Σύμφωνα με το ν. 3986/2011 (ΦΕΚ Α 152), όπως αυτός τροποποιήθηκε με τον πρόσφατο Ν. 4092/2012 (ΦΕΚ Α 220), στις δυνητικές χρήσεις που επιφυλάσσονται για τα ακίνητα αυτά, περιλαμβάνονται παραθεριστικές κατοικίες, τουριστικά χωριά, σύνθετα τουριστικά καταλύματα, επιχειρηματικά και θεματικά πάρκα, εμπορικά κέντρα, υπηρεσίες περίθαλψης, υγείας και ευεξίας, υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, κέντρα προπονητικού αθλητικού τουρισμού, καταστήματα εστίασης, αναψυκτήρια, κέντρα διασκέδασης, καζίνα, γήπεδα γκολφ, μαρίνες, τουριστικά καταφύγια αγκυροβόλια κ.λπ.. Οι παραπάνω χρήσεις αναφέρονται στο ήδη δημοσιευμένο Πρόγραμμα Δράσης του ΤΑΙΠΕΔ για τα έτη το 2012-2014, όπου περιγράφονται με σαφήνεια οι στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές (guidelines) για την «αξιοποίηση» της τουριστικής περιουσίας του δημοσίου. Μεταξύ των κατευθυντηρίων αυτών γραμμών, διαβάζουμε ότι τα τουριστικά επενδυτικά σχέδια οφείλουν να στοχεύουν στην υλοποίηση μεγάλης κλίμακας τουριστικών επενδύσεων, ικανών να προσελκύσουν tour operators που μπορούν να κινητοποιήσουν μαζικά την τουριστική ζήτηση. 25

Στο ίδιο Πρόγραμμα αναφέρεται επίσης, ότι μεταξύ των βασικών προαπαιτούμενων κριτηρίων «αξιοποίησης» των τουριστικών ακινήτων, είναι και η μη ύπαρξη ανταγωνισμού σε ακτίνα 80 χλμ. από τον τόπο της επένδυσης. Τέλος, στο αυτό Πρόγραμμα Δράσης, τίθεται ως προαπαιτούμενο επιτυχίας της όποιας επενδυτικής προσπάθειας η «συναίνεση», τόσο της τοπικής κοινωνίας όσο και των εργαζομένων. Σε Πρόσκληση του ΤΑΙΠΕΔ για την «αξιοποίηση», τουριστικού ακινήτου στην περιοχή Αφάντου της Ρόδου, η οποία εκδόθηκε και δημοσιεύθηκε την 20η Μαρτίου 2012 και στην παράγραφο 2.7 αυτής, διαβάζουμε επί λέξη: «Ο επιλεγείς επενδυτής θα έχει το δικαίωμα να αξιοποιήσει το ακίνητο με όποιον τρόπο αυτός επιθυμεί κατά την απόλυτη διακριτική του ευχέρεια, με την επιφύλαξη των περιορισμών και υποχρεώσεων που τίθενται από το ν. 3986/2011, συμπεριλαμβανομένης, ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, της εθνικής πολεοδομικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας.». Τέλος, είναι γνωστό σε όλους ότι, σε τοπικό επίπεδο, η τουριστική δραστηριότητα είναι οργανωμένη, κυρίως γύρω από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που προσφέρουν σχεδόν αποκλειστικά τουριστικές υπηρεσίες (διαμονή, διατροφή, ψυχαγωγία, διασκέδαση κ.λπ.), με αντικειμενικά μικρές δυνατότητες δημιουργίας οικονομιών κλίμακας. Κατά συνέπεια, η όποια αξιοποίηση των ιαματικών αυτών πηγών και των συνοδών τουριστικών εγκαταστάσεων, οφείλει να διασφαλίζει ωφέλεια και προστιθέμενη αξία στις επιχειρήσεις αυτές, αλλά και ουσιαστική προστασία των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων και της απασχόλησης που προσφέρουν, έναντι του ανταγωνισμού που υφίστανται από μαζικής φύσης μεγάλες τουριστικές επενδύσεις. Επειδή, οι ιαματικές πηγές της χώρας, αποτελούν φυσικούς πόρους ιδιαίτερης φυσικής, κοινωνικής και οικονομικής σημασίας, δεδομένου ότι συνδέονται από τους αρχαϊκούς χρόνους με τη διατήρηση της φυσικής και ψυχικής υγείας. Επειδή, η πρόσβαση του πληθυσμού στη χρήση των θεραπευτικών ιδιοτήτων των πηγών, οφείλει να είναι απρόσκοπτη για όλους τους πολίτες και χωρίς αποκλεισμούς. Επειδή, η όποια αξιοποίηση της τουριστικής περιουσίας και ειδικότερα των ιαματικών φυσικών πόρων, οφείλει να υλοποιείται με όρους όχι μόνο οικονομικής, αλλά και ουσιαστικής κοινωνικής ανταποδοτικότητας με απτές, θετικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. 26

Επειδή, η όποια αξιοποίηση της τουριστικής περιουσίας και ειδικότερα των ιαματικών φυσικών πόρων, οφείλει να λαμβάνει υπ όψιν την υφιστάμενη κοινωνική και οικονομική οργάνωση της περιοχής στην οποία αναπτύσσεται και να υλοποιείται με όρους συλλογικής ωφέλειας και ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής.. Το μεγαλύτερο θερμοκήπιο της Ευρώπης στη Λαμία. 27

Ο άνθρωπος που θα κατασκευάσει το μεγαλύτερο θερμοκήπιο της Ευρώπης είναι Έλληνας και λέγεται Αντώνης Γερασίμου! Πρόκειται για τον πρόεδρο της εταιρείας ΙΤΑ που θα επενδύσει ποσό ύψους 50 εκατ. ευρώ. Η επένδυση θα υλοποιηθεί σε δύο φάσεις σε περιοχή της Λαμίας. Στόχος είναι η αύξηση της εγχώριας παραγωγής ντομάτας, καθώς οι εισαγωγές για το συγκεκριμένο προϊόν ξεπερνούν τους 500.000 τόνους ετησίως. Tο σημαντικό είναι ότι σύμφωνα με το συμβόλαιο, θα δουλέψουν άνθρωποι από την περιοχή για την κατασκευή και λειτουργία του θερμοκηπίου Για την παραγωγή θα χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της υδροπονίας προσφέροντας ελεγχόμενη ποιότητα και ποσότητα αλλά και συνεχή ροή όλο το χρόνο. Στη θερμοκηπιακή μονάδα παραγωγής κηπευτικών θα αξιοποιηθεί το φυσικό αέριο και το γεωθερμικό πεδίο της περιοχής. Σε δύο φάσεις Η επένδυση αυτή θα γίνει σε δύο φάσεις. Στην στην πρώτη θα γίνει ένα θερμοκήπιο 200 στρεμμάτων και αργότερα θα κατασκευαστούν άλλα 200 στρέμματα, δημιουργώντας έτσι το μεγαλύτερο θερμοκήπιο στα Βαλκάνια, ίσως και στην Ευρώπη. Για την επένδυση αυτή η ΙΤΑ θα συνεργαστεί με μεγάλους εγχώριους επιχειρηματικούς ομίλους, όπως η ΤΕΡΝΑ και ενδεχομένως και κάποιους άλλους. Το θερμοκήπιο θα είναι συμπαραγωγικό, δηλαδή θα παράγει 2 προϊόντα. Το ένα προϊόν θα είναι ο ηλεκτρισμός με την καύση του φυσικού αερίου. Εκτός από τον ηλεκτρισμό θα παράγει και ντομάτες με τη μέθοδο της υδροπονίας. Η εταιρία εισάγει 500 χιλ. τόνους ντομάτα το χρόνο από Ολλανδία, Βέλγιο, ΠΓΔΜ, Τουρκία, Βουλγαρία κλπ., οπότε έχει μεγάλο περιθώριο η εσωτερική αγορά, αλλά βέβαια υπάρχει και η αγορά του εξωτερικού στην οποία σκοπεύουμε να απευθυνθούμε. Το γεωθερμικό πεδίο της περιοχής θα έχει επίσης τον δικό του σημαντικό ρόλο στην επένδυση. Συγκεκριμένα, υπάρχει η περίπτωση να μην υπάρχει φυσικό αέριο κάποια στιγμή, και έτσι θα είναι συμπληρωματική πηγή ενέργειας για να μη μείνει το θερμοκήπιο χωρίς θέρμανση και καταστραφεί η παραγωγή, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Επομένως θα έχει και μία σύνδεση με κάποια γεωθερμική πηγή η οποία θα αναπτυχθεί με αντλίες. Θα έχει δηλαδή εναλλακτική λειτουργία σε περίπτωση που κάτι συμβεί με το αέριο, από τη γεωθερμία. Τέλος θα τονώσει την οικονομία με νέες επενδύσεις καθώς μόνο για ηλεκτροπαραγωγή απαιτούνται επενδύσεις 1δις ευρώ έως το 2020 για την επίτευξη του εθνικού στόχου. Ο Αντώνης Γερασίμου είναι 71 ετών, Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, απόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και βρίσκεται στο τιμόνι της ου Ομίλου εταιρειών ΙΤΑ Α.Ε., ο οποίος δραστηριοποιείται κυρίως στον τομέα της ενέργειας και του περιβάλλοντος., από το 1988. Ο Α. Γερασίμου για 19 χρόνια επίσης υπήρξε πληρεξούσιος εκπρόσωπος και τεχνικός σύμβουλος της δανικής εταιρείας κατασκευής ανεμογεννητριών VESTAS DWT A/S. Γεωθερμικά αυτόνομο κτίριο της Δ.Ε.Υ.Α. Λαμίας 28

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης γεωθερμίας στη Φθιώτιδα είναι το νέο κτίριο της Δημοτικής Επιχείρησης, που κατασκευάζεται στο πλαίσιο της πολιτικής του Δήμου Λαμιέων για πράσινη ανάπτυξη και εφαρμογή όλων εκείνων των προτάσεων της Ε.Ε. για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του Άνθρακα. Eίναι το μεγαλύτερο, και ίσως μοναδικό στην Ελλάδα, εξολοκλήρου βιοκλιματικό δημόσιο κτίριο, που θα αξιοποιεί τις φυσικές πηγές ενέργειας (αβαθή Γεωθερμία και Ήλιος). Η έκτασή του καλύπτει τα 4.110 m 2 και θα παρουσιάζει ενεργειακή αυτονομία. Έχει προβλεφθεί να καλύπτει τις σημερινές αλλά και τις μελλοντικές ανάγκες της Δ.Ε.Υ.Α.Λ. αφού αναμένεται η επαύξηση του αντικειμένου της τόσο με την διεύρυνση των ορίων αρμοδιότητάς της, όσο και σε ενδεχόμενα νέα αντικείμενα όπως άρδευση, διαχείριση στερεών αποβλήτων, παραγωγή ενέργειας, εμφιάλωση κ.τ.λ. Το γεωθερμικό σύστημα του νέου κτιρίου θα συμβάλλει στην κάλυψη του μεγαλύτερου τμήματος του φορτίου θέρμανσης, ψύξης και παραγωγής θερμού νερού. Για το λόγο αυτό, αξιοποιήθηκε επιφάνεια οικοπέδου 8.100 m 2, για την κατασκευή οριζόντιου γεωθερμικού εναλλάκτη, σε βάθος περίπου 1,5 m από την τελική διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Το σύστημα αυτό στηρίζεται στην εκμετάλλευση του σταθερού θερμικού πεδίου του υπεδάφους και στην άντληση ενέργειας από το υπέδαφος. Η ενέργεια που θα συλλέγεται από το υπέδαφος θα οδηγείται σε κατάλληλη διάταξη δύο αντλιών θερμότητας μέσα στο μηχανοστάσιο. Το συνολικό μήκος του γεωθερμικού εναλλάκτη ανέρχεται σε 16 km μήκους και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συστήματα οριζόντιας γεωθερμίας στην Ελλάδα. Το σύστημα θα έχει την δυνατότητα παραγωγής 145 MWh (μεγαβατώρες) ψύξης ετησίως και 195 (μεγαβατώρες) θέρμανσης ετησίως. MWh 29

Από την συγκεκριμένη εφαρμογή, αναμένεται να εξοικονομούνται περίπου 25 τόνοι πετρέλαιο, με αντίστοιχη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα κατά 28 τόνους ανά έτος. Θα εξοικονομούνται επιπλέον και 22.000 περίπου ηλεκτρικές ΚWH (κιλοβατώρες), με αντίστοιχη μείωση του άνθρακα κατά 5-6 τόνους ανά έτος. Το παρόν σύστημα θα συνδυασθεί και με κεντρικό ηλιακό σύστημα που θα τοποθετηθεί στην οροφή του κτιρίου. Ο συνδυασμός αυτών των δύο συστημάτων αναμένεται να μειώσει την ετήσια λειτουργική δαπάνη θέρμανσης - ψύξης, σε σύγκριση με τα συνήθη συμβατικά συστήματα, σε ποσοστό άνω των 50%. Πρέπει να τονιστεί το γεγονός, για να γίνει κατανοητή και η καινοτομία του έργου, ότι σε οποιοδήποτε συμβατικό κτίριο με οποιαδήποτε άριστης ποιότητας συμβατικά συστήματα θέρμανσης και ψύξης, σε όλη τη διάρκεια ζωής του κτιρίου δεν παύει κανείς ποτέ να πληρώνει για θέρμανση τον χειμώνα και ψύξη το καλοκαίρι. Αντίθετα, σε αυτό το κτίριο, το κόστος αυτό σχεδόν μηδενίζεται. Το ετήσιο οικονομικό όφελος αναμένεται να ανέλθει σε 20.000 από την οικονομία σε πετρέλαιο και ρεύμα. Ένα νέο βιοκλιματικό κτίριο αναμένεται να κατασκευαστεί από την ΔΕΥΑ λαμίας συνολικής έκτασης 4.110 τ.μ. Το νέο κτίριο που θα στεγάσει τη ΔΕΥΑ Λαμίας θα είναι ενεργειακά αυτόνομο και θα επιφέρει έσοδα20.000 ευρώ ετησίως από την εξοικονόμηση σε πετρέλαιο και ρεύμα και επιπλέον 75.000 ευρώ από την καταβολή ενοικίων που δίνει μέχρι τώρα η ΔΕΥΑ. «Το νέο Βιοκλιματικό κτίριο της Δ.Ε.Υ.Α. Λαμίας κατασκευάζεται στο πλαίσιο της πολιτικής του Δήμου Λαμιέων σε εφαρμογή όλων εκείνων των προτάσεων της Ε.Ε. για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του Άνθρακα και είναι ένα από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα εξολοκλήρου Βιοκλιματικό δημόσιο κτίριο, που θα αξιοποιεί τις φυσικές Πηγές Ενέργειας (αβαθή Γεωθερμία και Ήλιος), και θα είναι Ενεργειακά Αυτόνομο. Το νέο κτίριο έχει προβλεφθεί να καλύπτει τις σημερινές αλλά και τις μελλοντικές ανάγκες της Δ.Ε.Υ.Α. Λαμίας τόσο με την διεύρυνση των ορίων αρμοδιότητάς της καθώς και το ενδεχόμενο επαύξησης του αντικείμενου της όπως άρδευση, διαχείριση στερεών αποβλήτων, παραγωγή ενέργειας, εμφιάλωση κ.τ.λ. και αποτελείται από δύο ορόφους και υπόγειο. Ήτοι 1620m2 γραφείων και 2120m2 αποθηκών, Χημείο 220 m2 και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων 150m2 σύνολο 4.110 m2. Στον όγκο που φαίνεται, περιλαμβάνεται και ο κενός εσωτερικός χώρος αιθρίου ο οποίος δημιουργήθηκε για Βιοκλιματικούς λόγους μιας και το κτίριο θα είναι ενεργειακά αυτόνομο. 30

Το Γεωθερμικό Σύστημα του νέου κτιρίου θα συμβάλλει στην κάλυψη του μεγαλύτερου τμήματος του φορτίου: -Θέρμανσης -Ψύξης -Παραγωγής θερμού νερού χρήσης του νέου κτιρίου της Δ.Ε.Υ.Α.Λ., και για το λόγο αυτό αξιοποιήθηκε επιφάνεια οικοπέδου 8.100 m2, για την κατασκευή οριζόντιου Γεωθερμικού εναλλάκτη, σε βάθος περί το 1,5 m από την τελική διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Το σύστημα, στηρίζεται στην εκμετάλλευση του σταθερού θερμικού πεδίου του υπεδάφους. Η άντληση ενέργειας από το υπέδαφος επιτυγχάνεται με την χρήση σωλήνων ακτινοδικτυωμένου πολυαιθυλενίου. Η ενέργεια που θα συλλέγεται από το υπέδαφος θα οδηγείται σε κατάλληλη διάταξη δύο Αντλιών Θερμότητας εντός του Μηχανοστασίου. Το συνολικό μήκος του γεωθερμικού εναλλακτή ανέρχεται σε 16 km μήκους και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συστήματα οριζόντιας γεωθερμίας στην Ελλάδα.Το σύστημα θα έχει την δυνατότητα παραγωγής 145 MWh (μεγαβατώρες) ψύξης ετησίως και 195 MWh (μεγαβατώρες) θέρμανσης ετησίως.από την συγκεκριμένη εφαρμογή αναμένεται να εξοικονομούνται περίπου 25 τόνοι πετρέλαιο με αντίστοιχη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα κατά 28 τόνους ανά έτος. Θα εξοικονομούνται επιπλέον και 22.000 περίπου ηλεκτρικές ΚWH (κιλοβατώρες) με αντίστοιχη μείωση του άνθρακα κατά 5-6 τόνους ανά έτος. Το παρόν σύστημα θα συνδυασθεί και με κεντρικό ηλιακό σύστημα που θα τοποθετηθεί στην οροφή του κτιρίου, ενώ επίσης θα τοποθετηθούν φωτοβολταϊκοί υαλοπίνακες σε πρωτοποριακή εφαρμογή στις όψεις του κτιρίου. Ο συνδυασμός των δύο ανωτέρω συστημάτων αναμένεται να μειώσει την ετήσια λειτουργική δαπάνη θέρμανσης-ψύξης, σε σύγκριση με τα συνήθη συμβατικά συστήματα, σε ποσοστό άνω των 50% για την ψύξη και σχεδόν 100% για τη θέρμανση. Για να γίνει κατανοητή η καινοτομία του έργου, πρέπει να τονιστεί, ότι σε οποιοδήποτε συμβατικό κτίριο με οποιαδήποτε άριστης ποιότητας συμβατικά συστήματα θέρμανσης και ψύξης καθ όλη τη διάρκεια ζωής του κτιρίου δεν παύει κανείς ποτέ να πληρώνει για θέρμανση τον χειμώνα και ψύξη το καλοκαίρι. Αντίθετα, στο παρόν κτίριο το κόστος αυτό σχεδόν μηδενίζεται γεγονός που δείχνει, ότι είναι το μόνο σύστημα που όχι μόνο δεν θα επιβαρύνει οικονομικά αλλά αντίθετα σε 5 χρόνια θα έχει αποσβεσθεί. Το ετήσιο οικονομικό όφελος αναμένεται να ανέλθει σε 20.000 από την οικονομία σε πετρέλαιο και ρεύμα. Πήραμε την απόφαση το 2005 για στέγαση της Δ.Ε.Υ.Α.Λ. σε ιδιόκτητο κτίριο ώστε και λειτουργικά να έχουμε ένα συγκρότημα φτιαγμένο ανάλογα με τις ανάγκες της για την εξυπηρέτηση των εργαζομένων και των δημοτών, αλλά και οικονομικά για να σταματήσει η εκταμίευση 75.000 το χρόνο για ενοίκια. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ολοκλήρωση του έργου έχει ενταχθεί από το ΕΠΠΕΡΑΑ για χρηματοδότηση στον Άξονα Προτεραιότητας «01 Προστασία Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος- Αντιμετώπιση Κλιματικής Αλλαγής-Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» του Ε.Π. «Περιβάλλον Αειφόρος Ανάπτυξη» με επιλέξιμη δαπάνη 5,2 εκατομμύρια Ευρώ. Το έργο της ολοκλήρωσης, δημοπρατήθηκε την Τρίτη 17 Σεπτεμβρίου 2013 και βρίσκεται ήδη στην διαδικασία Συμβασιοποίησης, ενώ αναμένεται μέχρι τέλους του έτους η έναρξη ολοκλήρωσης του έργου. Το έργο του νέου Βιοκλιματικού κτιρίου της Δ.Ε.Υ.Α. Λαμίας σηματοδοτεί ουσιαστικά μια νέα εποχή ανάπτυξης του Δήμου μας και δείχνει τον δρόμο στους οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αφού η προστασία του περιβάλλοντος συνδέεται με το ίδιο το μέλλον μας και οι οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει πρώτοι να δώσουν το μήνυμα με νέα αυτόνομα ενεργειακά κτίρια». ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 31

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 32

Ιαματική πηγή Υπάτης- ιστορική αναφορά σελ 3-5 Η ιαματική πηγή των Λουτρών Υπάτης.σελ 6-8 SPA στις αρχές του αιώνα σελ 9-13 Υδροθεραπευτήριο Λουτρών Υπάτης.σελ 14-15 Ιαματικές πηγές Καλλίδρομου Ψωρονέρια σελ 16 Ψωρονέρια Δαμάστας σελ 17-19 Αξιοποίηση γεωθερμικής ενέργειας στην Λαμία Ιαματικός Τουρισμός- Θερμαλισμός..σελ 20-22 Αξιοποίηση ιαματικών πηγών Φθιώτιδας.. σελ 23-25 Το μεγαλύτερο θερμοκήπιο...σελ 27 Γεωθερμικό κτίριο ΔΕΥΑΛ..σελ 28-30 Φωτογραφίες σελ 31 33