ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104, ΚΑΛΛΙΘΕΑ (ΤΗΛ.: 210 9514517) & ΑΙΓΑΙΟΥ 109, ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ (ΤΗΛ.: 210 9355996)

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104, ΚΑΛΛΙΘΕΑ (ΤΗΛ.: 210 9514517) & ΑΙΓΑΙΟΥ 109, ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ (ΤΗΛ.: 210 9355996) ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2015 www.proodos.gr ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Λυσίου, Ὑπέρ Μαντιθέου, 6-8 6 Ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου τοὺς ἱππεύσαντας σκοπεῖν εὔηθές ἐστιν ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ μὲν τῶν ὁμολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δὲ τῶν ἀποδημούντων ἐγγεγραμμένοι εἰσίν. ἐκεῖνος δ' ἐστὶν ἔλεγχος μέγιστος ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε, ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρχους ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας, ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ 7 αὐτῶν. ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἂν ἀποδείξειεν οὔτ ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων οὔτε παραδοθέντα τοῖς συνδίκοις οὔτε κατάστασιν καταβαλόντα. καίτοι πᾶσι ῥᾴδιον τοῦτο γνῶναι, ὅτι ἀναγκαῖον ἦν τοῖς φυλάρχοις, εἰ μὴ ἀποδείξειαν τοὺς ἔχοντας τὰς καταστάσεις, αὐτοῖς ζημιοῦσθαι. ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῖς γράμμασιν ἢ τούτοις πιστεύοιτε ἐκ μὲν γὰρ τούτων ῥᾴδιον ἦν ἐξαλειφθῆναι τῷ βουλομένῳ, ἐν ἐκείνοις δὲ τοὺς ἱππεύσαντας ἀναγκαῖον ἦν ὑπὸ τῶν 8 φυλάρχων ἀπενεχθῆναι. ἔτι δέ, ὦ βουλή, εἴπερ ἵππευσα, οὐκ ἂν ἦν ἔξαρνος ὡς δεινόν τι πεποιηκώς, ἀλλ' ἠξίουν, ἀποδείξας ὡς οὐδεὶς ὑπ ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε, δοκιμάζεσθαι. ὁρῶ δὲ καὶ ὑμᾶς ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρωμένους, καὶ πολλοὺς μὲν τῶν τότε ἱππευσάντων βουλεύοντας, πολλοὺς δ' αὐτῶν στρατηγοὺς καὶ ἱππάρχους κεχειροτονημένους. ὥστε μηδὲν δι' ἄλλο με ἡγεῖσθε ταύτην ποιεῖσθαι τὴν ἀπολογίαν, ἢ ὅτι περιφανῶς ἐτόλμησάν μου καταψεύσασθαι. Ἀνάβηθι δέ μοι καὶ μαρτύρησον. 1

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς... κεχειροτονημένους». Μονάδες 10 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. Γράμματα - σανίδια: να αναφέρετε τι γνωρίζετε γι αυτά. Ποια αποτελούν αξιόπιστες πηγές, κατά τον Μαντίθεο, και γιατί; Μονάδες 10 Β2. Να εντοπίσετε τρεις μετοχές με τις οποίες ο Μαντίθεος απορρίπτει βασικά ενοχοποιητικά στοιχεία και να κρίνετε την αποτελεσματικότητά τους. Μονάδες 10 Β3. Ο Μαντίθεος καταφεύγει σε έναν υποθετικό συλλογισμό: «εἴπερ ἵππευσα... δοκιμάζεσθαι». Ποιο είναι το περιεχόμενο του συλλογισμού και τι επιδιώκει με αυτόν; Μονάδες 10 Β4. α) Χειροτονία, κλεψύδρα, λογογράφοι: ποιο είναι το περιεχόμενο καθενός από τους όρους αυτούς; Μονάδες 5 β) Ποιο είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της τέχνης του Λυσία; Μονάδες 5 Β5. α) Περιήγηση, βωμός, διηνεκής, κατάχρηση, ραθυμία: να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. Μονάδες 2,5 β) Να συνδέσετε τις λέξεις-εκφράσεις του κειμένου, στην Α στήλη, με τη σημασία τους στη στήλη Β (δύο στοιχεία στη στήλη Β περισσεύουν). Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ 1. Καταστάσεις α) κακοποιούμαι 2. Αποφέρομαι β) εισπράττω, επιστρέφω 3. Σύνδικος γ) κατάλογοι 4. Κακῶς πάσχω δ) αναφέρομαι, αναγράφομαι 5. Καταβάλλω ε) επιδόματα στ) συνήγορος δημοσίου ζ) δικαστής Μονάδες 2,5 2

γ) Παραδοθέντα, ἀποδείξειεν, καταβαλόντα, ἐξαλειφθῆναι, φυλάρχων: να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους και από το δεύτερο συνθετικό να σχηματίσετε μια ομόρριζη λέξη της νέας ελληνικής. Μονάδες 5 Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἰσοκράτους, Περί ἀντιδόσεως, 79-81 Οἶμαι δὴ πάντας ἂν ὁμολογῆσαι τοὺς νόμους πλείστων καὶ μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίους εἶναι τῷ βίῳ τῶν ἀνθρώπων ἀλλ ἡ μὲν τούτων χρῆσις τοῦτ ὠφελεῖν μόνον πέφυκεν, τὰ κατὰ τὴν πόλιν καὶ τὰ συμβόλαια τὰ γιγνόμενα πρὸς ἡμᾶς αὐτούς εἰ δὲ τοῖς λόγοις πείθοισθε τοῖς ἐμοῖς, ὅλην τὴν Ἑλλάδα καλῶς ἂν διοικοῖτε καὶ δικαίως καὶ τῇ πόλει συμφερόντως. Xρὴ δὲ τοὺς νοῦν ἔχοντας περὶ ἀμφότερα μὲν ταῦτα σπουδάζειν, αὐτῶν δὲ τούτων τὸ μεῖζον καὶ τὸ πλείονος ἄξιον προτιμᾶν, ἔπειτα κἀκεῖνο γιγνώσκειν, ὅτι νόμους μὲν θεῖναι μυρίοι καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων καὶ τῶν βαρβάρων ἱκανοὶ γεγόνασιν, εἰπεῖν δὲ περὶ τῶν συμφερόντων ἀξίως τῆς πόλεως καὶ τῆς Ἑλλάδος οὐκ ἂν πολλοὶ δυνηθεῖεν. ἀμφότερα = και τα δύο σπουδάζω = ασχολούμαι με ζήλο κἀκεῖνο < καί ἐκεῖνο (κράση) θεῖναι < τίθημι μυρίοι = άπειροι, αναρίθμητοι ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ.1. Να μεταφραστεί το παραπάνω απόσπασμα. Μονάδες 20 Γ.2. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: α. ὁμολογῆσαι: α πληθυντικό παρατατικού και δοτική ενικού μετοχής θηλυκού γένους ενεστώτα, ίδιας φωνής β. μεγίστων: αιτιατική πληθυντικού συγκριτικού βαθμού ίδιου γένους 3

γ. χρῆσις: αιτιατική ενικού και δοτική πληθυντικού δ. συμβόλαια: δοτική ενικού ε. γιγνόμενα: β ενικό προστακτικής αορίστου και γ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου στ. πείθοισθε: β πληθυντικό οριστικής παθητικού αορίστου και απαρέμφατο παρακειμένου ίδιας φωνής ζ. νοῦν: ονομαστική πληθυντικού η. ἔχοντας: αντίστοιχο τύπο στο μέλλοντα και γ ενικό υποτακτικής αορίστου ίδιας φωνής θ. ταῦτα: γενική ενικού αρσενικού γένους ι. ἄξιον: το επίρρημα του επιθέτου και τα παραθετικά του επιρρήματος ια. γιγνώσκειν: απαρέμφατο μέλλοντα και γ ενικό υπερσυντελίκου ίδιας φωνής ιβ. εἰπεῖν: γ πληθυντικό ευκτικής ίδιου χρόνου και φωνής και δοτική ενικού μετοχής αρσενικού γένους μέλλοντα ίδιας φωνής Μονάδες 10 Γ.3. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι υπογραμμισμένοι όροι του κειμένου: πάντας, ἀγαθῶν, εἶναι, τὰ γιγνόμενα, τοῖς λόγοις, τοὺς ἔχοντας, γιγνώσκειν, τῶν βαρβάρων, εἰπεῖν, περὶ τῶν συμφερόντων Μονάδες 5 Γ.4. Αφού επισημάνετε τα όριά τους, να αναγνωρίσετε ως προς το είδος τις δευτερεύουσες προτάσεις ολόκληρου του αποσπάσματος. Στη συνέχεια να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση μόνο στις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος). Μονάδες 5 Τύχῃ ἀγαθῇ, επιτυχία σε όλους! 4

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α.Βλέπε φροντιστηριακό σελ. 9: «κι όμως...ίππαρχοι». Β1.Βλέπε σελ.91-92 σχολικού βιβλίου για τους ορισμούς και σελ.34 του φροντιστηριακού για την ανάλυση της απάντησης. Β2.Ο Μαντίθεος,στα πλαίσια της δοκιμασίας,καλείται να απολογηθεί για την κατηγορία που του έχουν προσάψει σχετικά με την υπηρεσία του στο ιππικό των τριάκοντα τυράννων.η προσπάθειά του να αναιρέσει την εις βάρος του κατηγορία συνοψίζεται στις τρεις μετοχές: «ἀπενεχθέντα,παραδοθέντα,καταβαλόντα».σε αυτές τις μετοχές εκφράζεται η βεβαιότητα του Μαντιθέου ότι κανείς δεν μπορεί να αποδείξει τα τρία αυτά ενοχοποιητικά στοιχεία,γεγονός που αποτελεί τη μεγαλύτερη απόδειξη της αθωότητάς του.αναφέρει αρχικά ότι δεν αναφέρθηκε το όνομά του από τους φυλάρχους («ἀπενεχθένταὑπὸτῶνφυλάρχων»)και δεν έχει καταγραφεί στους καταλόγους τους που αποτελούσαν την πιο αξιόπιστη πηγή για την επιβεβαίωση της θητείας στο ιππικό.επιπλέον τονίζει ότι δεν παραδόθηκε στους συνηγόρους του δημοσίου («παραδοθέντατοῖςσυνδίκοις») που διορίζονταν από την πόλη,για να την εκπροσωπούν στα δικαστήρια και να υπερασπίζονται το δημόσιο συμφέρον.τέλος,δεν έχει εισπράξει το επίδομα που έπαιρναν από το δημόσιο οι ιππείς («κατάστασινκαταβαλόντα») και το οποίο επέστρεφαν μέσω των φυλάρχων,αν στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι.με αυτά τα τρία στοιχεία λοιπόν ο Μαντίθεος αναιρεί με τον καλύτερο τρόπο την κατηγορία του ιππέα και καταδεικνύει την ψευδολογία των κατηγόρων του. Β3.Βλέπε φροντιστηριακό σελ.35. Β4.α)Βλέπε σχολικό βιβλίο σελ.17. β)βλέπε σχολικό βιβλίο σελ.32-33. Β5.α)Περιήγηση : ἡγεῖσθε Βωμός: Ἀνάβηθι Διηνεκής: ἀπενεχθέντα Κατάχρηση:χρωμένους Ραθυμία: ῥᾴδιον β)1-ε 2-δ

3-στ 4-α 5-β γ)ἐξαλειφθῆναι<ἐκ+ἀλείφομαι:αλοιφή παραδοθέντα<παρά+δίδομαι:δόση ἀποδείξειεν<ἀπό +δείκνυμι:δείγμα καταβαλόντα<κατά+βάλλω:βολή φυλάρχων <φυλή+ἄρχω:αρχή ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ.1. Νομίζω λοιπόν ότι όλοι θα μπορούσαν να ομολογήσουν/παραδεχτούν ότι οι νόμοι είναι αίτιοι πάρα πολλών και σπουδαιότατων αγαθών για τη ζωή των ανθρώπων. Αλλά η μεν χρησιμοποίηση αυτών έχει εκ φύσεως προορισμό να ωφελεί μόνο ως προς αυτό, δηλαδή στις σχέσεις μας με την πόλη και τα (ιδιωτικά) συμβόλαια τα οποία συνάπτονται μεταξύ μας. Εάν όμως υπακούτε στα λόγια μου, ολόκληρη την Ελλάδα θα μπορούσατε να διοικείτε καλά και δίκαια και προς το συμφέρον της πόλης. Πρέπει δε οι συνετοί άνθρωποι να ασχολούνται με ζήλο και με τα δύο αυτά, αλλά από αυτά τα ίδια να προτιμούν το σπουδαιότερο και αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία, έπειτα να γνωρίζουν και εκείνο, ότι δηλαδή άπειροι και από τους άλλους Έλληνες και από τους βαρβάρους έχουν γίνει ικανοί να θεσπίσουν νόμους, αλλά λίγοι θα μπορούσαν να μιλήσουν για τα συμφέροντα επάξια της πόλης και της Ελλάδος. Γ.2. α. ὡμολογοῦμεν, ὁμολογούσῃ β. τά μείζονα/μείζω γ. τήνχρῆσιν, ταῖςχρήσεσι(ν) δ. τῷσυμβολαίῳ ε. γενοῦ, γεγένηνται/γεγόνασι(ν) στ. ἐπείσθητε, πεπεῖσθαι ζ. οἱνοῖ η. ἕξοντας/σχήσοντας, σχῇ θ. τούτου ι. ἀξίως, ἀξιώτερον, ἀξιώτατα ια. γνώσεσθαι, ἐγνώκει ιβ. εἴποιεν, τῷλέξοντι/ἐροῦντι Γ.3. πάντας: υποκείμενο στο δυνητικό απαρέμφατο «ἂνὁμολογῆσαι» (ετεροπροσωπία)

αἰτίους: κατηγορούμενο στο υποκείμενο «τοὺςνόμους» μέσω του απαρεμφάτου «εἶναι» που προέρχεται από συνδετικό ρήμα τὰγιγνόμενα: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο «συμβόλαια» τοῖςλόγοις: αντικείμενο στο ρήμα «πείθοισθε» τοὺςἔχοντας: επιθετική μετοχή ως υποκείμενο στα απαρέμφατα «σπουδάζειν», «προτιμᾶν», «γιγνώσκειν» (αναγκαστική ετεροπροσωπία) γιγνώσκειν: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα «χρή» τῶνβαρβάρων: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο «μυρίοι» εἰπεῖν: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα «ἂνδυνηθεῖεν» περὶτῶνσυμφερόντων: εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς στο απαρέμφατο «εἰπεῖν» Γ.4. «εἰδὲτοῖςλόγοιςπείθοισθετοῖςἐμοῖς»: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση «ὅτινόμουςμὲνθεῖναιμυρίοικαὶτῶνἄλλωνἑλλήνωνκαὶτῶνβαρβάρωνἱκανοὶ γεγόνασιν»: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση «εἰπεῖνδὲπερὶτῶνσυμφερόντωνἀξίωςτῆςπόλεωςκαὶτῆςἑλλάδοςοὐκἂνπολ λοὶδυνηθεῖεν»: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση (συνδέεται με την προηγούμενη παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους «μέν-δε») «ὅτινόμουςμὲνθεῖναι ἱκανοὶγεγόνασιν»: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο «ὅτι» που δηλώνει αντικειμενική κρίση Εκφέρεται με οριστική «γεγόνασιν», που δηλώνει το πραγματικό Λειτουργεί ως επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία «κἀκεῖνο» της προηγούμενης κύριας πρότασης «εἰπεῖνδὲπερὶτῶνσυμφερόντωνἀξίως οὐκἂνπολλοὶδυνηθεῖεν»: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση Εισάγεται με τον εννοούμενο ειδικό σύνδεσμο «ὅτι» που δηλώνει αντικειμενική κρίση (συνδέεται με την προηγούμενη παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους «μέν-δε») Εκφέρεται με δυνητική ευκτική «ἂνδυνηθεῖεν», που δηλώνει το δυνατό στο παρόν-μέλλον (εναλλαγή εγκλίσεων) Λειτουργεί ως επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία «κἀκεῖνο» της προηγούμενης κύριας πρότασης