Ελληνική εωργία: μεγάλη ποικιλία δομών και παραγωγικών συστημάτων ηγή: Στ. Κλωνάρης,, 3-2-2014 Μέγεθος κύκλου: ΦΙΝΟΜΕΝΗ ΚΤΝΛΩΣΗ = ΡΩΗ + ΕΙΣΩΕΣ - ΕΞΩΕΣ
Δευτερογενής και Τριτογενής Τομέας της Οικονομίας
Ελλάδα: Δευτερογενής & Τριτογενής Τομέας (2013) ερίπου 700.000 επιχειρήσεις Το 80% είναι ατομικές επιχειρήσεις Το 4% πραγματοποιεί τον μισό συνολικό κύκλο εργασιών 2008-2013: Οι επιχειρήσεις μειώθηκαν κατά 230.000 (-25%) ηγή: ΣΕΒΕΕ 3
Ελλάδα: ριθμός Επιχειρήσεων Β γενούς & γενούς Τομέα (εκτός Εμπορίου), 2013 ριθμός Εργαζομ ένων 0-9 10-49 50-249 250+ ηγή: ΣΕΒΕΕ
Τάσεις των ΜΜΕ (1) ηγή: ΣΕΒΕΕ
Τάσεις των ΜΜΕ (2) ηγή: ΣΕΒΕΕ
Τάσεις των ΜΜΕ (3) ηγή: ΣΕΒΕΕ
Η πασχόληση στη εωργία
πασχόληση στη εωργία, 2010 (% της συνολικής απασχόλησης) ηγή: ΟΟΣ
Ε.Ε.: Συμμετοχή (%) του πρωτογενούς τομέα στη συνολική πασχόληση
Ελλάδα: πασχόληση στη εωργία (% στο σύνολο των απασχολούμενων) 60% 50% 40% 30% 59% 54% 20% 40% 31% 10% 22% 16% 11% 0% 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Ελλάδα: πασχόληση κατά Τομέα (% της συνολικής) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 18,3% 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014* 2015* 2016* 11,3% ρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής (*) προσωρινά στοιχεία ηγή: ΕΛΣΤΤ, Εθνικοί Λογαριασμοί
Ελλάδα: πασχόληση στον ρωτογενή Τομέα (άτομα) 800.000 700.000 19,1% 600.000 500.000 400.000 19,4% 300.000 200.000 100.000 0.000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014* 2015* 2016* Μέλη της Οικογένειας Μισθωτοί (*) προσωρινά στοιχεία ηγή: ΕΛΣΤΤ, Εθνικοί Λογαριασμοί
Συνολική πασχόληση στην Ελληνική εωργία (σε ΜΕ, δηλ. ισοδύναμα ανθρωποέτη πλήρους απασχόλησης, 1 ΜΕ=1800 ώρες) 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 2007-2017 }-29% 300.000 200.000 100.000 0.000 2009-2013: αύξηση κατά 33.000 ΜΕ και μετά μείωση ηγή: Eurostat
Συνολική πασχόληση στην Ελληνική εωργία (ΜΕ) 900.00 800.00 700.00 600.00 2007-2017 500.00 400.00-53% 300.00 200.00 100.00-21% 0.00 Μέλη του γρ. Νοικοκυριού Μισθωτοί 2017, μειβόμενοι/σύνολο: 12,2% ηγή: Eurostat
Οικογενειακή/Μη οικογενειακή απασχόληση στην Ελληνική εωργία 100% 90% 8.1% 11.3% 12.9% 12.4% 14.2% 19.1% 18.1% 17.8% 17.5% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1990 1993 1995 1997 2000 2003 2005 2007 2010 Μέλη των Νοικοκυριών Μη οικογενειακή πασχόληση ηγή: Eurostat
Διαχρονικά: αύξηση των ατομικών και επιχειρηματικών γ. εκμ., μείωση των συμβοηθούντων μελών των αγροτικών νοικοκυριών ηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ερευνών Εργατικού Δυναμικού της ΕΛ. ΣΤΤ.
Διαχρονικά: αύξηση των αυτοαπασχολούμενων και των μισθωτών 100% 90% 80% 70% 60% 50% 3.8% 7.7% 9.1% 9.4% 8.6% 4.7% 16.5% 32.6% 19.7% Μισθωτοί Εργοδότες 40% 30% 20% 55.6% 62.6% 69.4% Μη αμοιβόμενα μέλη της οικογένειας υτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό 10% 0% 2000 2009 2013 ηγή: ΕΛ.ΣΤΤ, Έρευνα εργατικού δυναμικού
πώλειες και δημιουργία θέσεων απασχόλησης στην Ελληνική εωργία 2008-2013 Χαμένες θέσεις(-) Νέες θέσεις (+) -17.500Εργοδότες με προσωπικό +21.500 Μισθωτοί -34.300 Βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση Σύνολο χαμένων θέσεων: - 41.800 +8.100 Εργοδότες χωρίς προσωπικό Σύνολο νέων θέσεων: + 29.600
Ελλάδα: πασχολούμενοι στο σύνολο της οικονομίας (χιλιάδες άτομα, ετήσιοι μέσοι όροι) 5000 4800 4600 4400 2008-2016: πώλεια 773.000 θέσεων απασχόλησης 4200 4000 3800 ΗΗ: ΕΛΣΤΤ, Εθνικοί Λογαριασμοί και κλείσιμο 230.000 επιχειρήσεων (ΕΣΕΒΕ)
Η οικονομική συμβολή της εωργίας
1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 Ελλάδα: Η συμμετοχή της εωργίας στο Ε (%) 25 20 15 10 5 0
καθάριστη ροστιθέμενη ξία κατά Τομέα 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Τριτογενής Δευτερογενής ρωτογενής 30% 20% 10% 0% 3,8% (*) ροσωρινά στοιχεία ηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΛΣΤΤ
Συμμετοχή της εωργίας στο Ε (%) [2010 ή πιό πρόσφατα] ηγή: ΟΟΣ
Ε.Ε.: Συμμετοχή (%) του πρωτογενούς τομέα στη συνολική καθ. ροστιθέμενη ξία
Ο αγροτοδιατροφικός τομέας
Η γροτοδιατροφική λυσίδα στην Ελλάδα (2010) Επιχειρήσεις 81% 2% 6% 2% 9% πασχολούμενοι 50% 8% 7% 16% 19% ροστιθέμενη ξία 26% 23% 16% 20% 15% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ρωτογενής Τομέας Βιομηχανία Τροφίμων-οτών-Καπνού Χονδρικό Εμπόριο Τρ--Κ Λιανικό Εμπόριο Τρ--Κ Υπηρεσίες Τρ- ηγή: Βάση Δεδομένων της Eurostat, Επεξεργασία: Εργαστήριο ολιτικής Οικονομίας Τμ. Ο, πρίλιος 2014
Ελλάδα: Επιδείνωση των όρων ενσωμάτωσης των γεωργών στην α/δ αλυσίδα 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Τελική Καταναλωτική Δαπάνη των Νοικοκυριών για εωργικά ροϊόντα και Τρόφιμα εωργικό Εισόδημα 30% 20% 10% 32% 25% 0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ηγή: Eurostat, Economic Accounts of Agriculture World Input-Output Database
Ελλάδα: νεπαρκής συλλογικότητα Οι Συνεταιρισμοί ελέγχουν περίπου το 7% της παραγωγής του αγροτοδιατροφικού τομέα Το 12% της συνολικά διακινούμενης ποσότητας οπωροκηπευτικών διακινείται μέσω Ομάδων και Οργανώσεων αραγωγών
ού δίνει το προϊόν του ο πρωτογενής τομέας; (% της συνολικής εκροής, 2014) 19% 13% 6% 42% Τελική Κατανάλωση Νοικοκυριών Βιομηχανία Τοφίμων- οτών-καπνού εωργία-κτηνοτροφία Εξαγωγές 23% Τουρισμός-Εστίαση ηγή: World Input-Output Database
Η πρωτογενής παραγωγή και η μεταποίηση τροφίμων-ποτών-καπνού Εκροή, εκατ. $ 24,000 22,000 20,000 18,000 16,000 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 εωργία-κτηνοτροφία λιεία/υδατοκαλλιέργεια Βιομηχανία Τοφίμων-οτών-Καπνού ηγή: World Input-Output Database
Η προστιθέμενη αξία (εκατ. $) 10,000 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 -Κτ λ-υδατ Βιομ Τρ--Κ Linear (-Κτ) Linear (λ-υδατ) Linear (Βιομ Τρ--Κ) ηγή: World Input-Output Database
Η πρωτογενής παραγωγή και η μεταποίηση τροφίμων-ποτών-καπνού Ιδιαίτερα δυναμικός κλάδος μεταποίησης τροφίμων και φθίνων πρωτογενής τομέας Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της World Input-Output Database (www.wiod.org), από το 2005 έως το 2011, σε τρέχουσες τιμές, η προστιθέμενη αξία της βιομηχανίας τροφίμων-ποτών-καπνού στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 67%, στην Ιταλία κατά 22%, στην Ισπανία κατά 40%, ενώ στην ορτογαλία μειώθηκε κατά 5%. Επομένως, τα μεταποιημένα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα καταφέρνουν και αυξάνουν σημαντικά την προστιθέμενη αξία τους. Την ίδια περίοδο, η εγχώρια εισροή της γεωργίας-κτηνοτροφίας-αλιείας στη βιομηχανία τροφίμων-ποτών-καπνού μειώθηκε κατά 64% στην Ελλάδα, ενώ αυξήθηκε κατά 15% στην Ιταλία, κατά 24% στην Ισπανία και κατά 9% στην ορτογαλία. ς σημειωθεί ότι την ίδια περίοδο, η εισαγόμενη εισροή της γεωργίας-κτηνοτροφίας-αλιείας στη βιομηχανία τροφίμων-ποτώνκαπνού παρέμεινε στα ίδια επίπεδα στην Ελλάδα (-1%), ενώ αυξήθηκε κατά 65% στην Ιταλία, κατά 59% στην Ισπανία και κατά 38% στην ορτογαλία. Τα δεδομένα αυτά, αφ ενός, υπογραμμίζουν την ανάγκη για ισχυρότερη διασύνδεση των δύο τομέων και αφ ετέρου, δείχνουν τα μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα, με δεδομένο τον δυναμισμό της μεταποίησης τροφίμων.
Ελλάδα: την επισκέπτονται κάθε χρόνο ~30 εκατομμύρια τουρίστες κόμα και σε περιοχές με έντονη παρουσία του τουρισμού (π.χ. Κρήτη), η κατανάλωση Ελληνικών διατροφικών προϊόντων από τον τουριστικό κλάδο δεν ξεπερνά το 15%. Στην Ιταλία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 70%-75% (ηγή: «Φόρουμ γροδιατροφής») Διασύνδεση του αγροτοδιατροφικού τομέα με τις τουριστικές αγορές;
Διασύνδεση του αγροτοδιατροφικού τομέα με τις τουριστικές αγορές; Εγχώριες Ενδιάμεσες Εισροές του Κλάδου "Τουρισμός-Εστίαση", από: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% εωργία-κτηνοτροφία λιεία-υδατοκαλιέργεια Βιομηχανία Τοφίμων- οτών-καπνού Σύνολο Κλάδων 2000 2010 2014 ηγή: World Input-Output Database
γροτοδιατροφικός Τομέας και Τουρισμός πό τις συνολικές προμήθειες των ξενοδοχείων, το 20% είναι νωπά και το 53% επεξεργασμένα τρόφιμα και ποτά. πό τις προμήθειες σε νωπά, περίπου το 1/3 πραγματοποιείται απ ευθείας απ τους παραγωγούς
Το χωρικό κριτήριο
Ελλάδα: η συμμετοχή των διαφόρων τύπων περιοχών σε Τυπολογία των περιοχών, με βάση την αναθεωρημένη μεθοδολογία OECD-Eurostat
Επίσης
ΕΕ: Διαφορές 1:17 στη μέση παραγωγικότητα γεωργικής εργασίας (καθ. ροστιθ. ξία / ΜΕ) ΕΕ
ΕΕ: Διαφορές και στη μέση παραγωγικότητα εργασίας στη βιομηχανία τροφίμων ΕΕ
Ελλειμματικό Εμπορικό Ισοζύγιο στα Τρόφιμα-οτά-Καπνό (εκατ. ) 6,000 +98% 4,000 2,000 0-2,000-4,000-6,000-8,000-13% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Εξαγωγές Εισαγωγές Ισοζύγιο ηγή: Eurostat
πό το 1981: Ελλειμματικό γροτικό Εμπορικό Ισοζύγιο
Η εγχώρια προστιθέμενη αξία στις ακαθάριστες εξαγωγές ηγή: ΟΟΣ 77%
Ελλάδα: Η ξένη προστιθέμενη αξία στις ακαθάριστες εξαγωγές ηγή: ΟΟΣ
Ελλάδα: Συμμετοχή των υπηρεσιών στις ακαθάριστες εξαγωγές (2009) ηγή: ΟΟΣ
πό τη εωργική Εκμετάλλευση στο γροτικό Νοικοκυριό
Τυπολογία όλων των Ελληνικών Νοικοκυριών (πλήθος και ποσοστά Νοικοκυριών) Έτος 1 2 3 4 5 6 εωργικά Νοικοκυριά Μη εωργικά Νοικ., με κάποιο εισόδημα + επιδοτήσεις απ τη γεωργία Μη εωργικά Νοικ., με κάποιες επιδοτήσεις απ τη γεωργία Νοικ. Με αρχηγό συνταξιούχ ο του Ο Μη εωργικά Νοικ., με γεωργική παραγωγή για αυτοκατανάλ ωση Μη εωργικά Νοικοκυριά Σύνολο εωργική παραγωγή για αυτοκατανάλωση 154.331 299.196 88.228 230.709 1.150.227 2.191.460 4.114.151 2009 3,8% 7,3% 2,1% 5,6% 28,0% 53,3% 100% 166.947 236.946 60.098 251.604 1.178.001 2.269.640 4.163.236 2012 4,0% 5,7% 1,4% 6,0% 28,3% 54,5% 100% 2009-2012 +12.616-62.250-28.130 20.895 +27.774 78.180 49.085 ηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ερευνών Οικογενειακών ροϋπολογισμών
οσοστά Φτώχειας (% σε κάθε κατηγορία) 80% 70% 70% 60% 55% 50% 40% 30% 30% 28% 34% 20% 18% 20% 19% 19% 18% 16% 16% 20% 21% 10% 0% Farm Households Non-Farm Households with some income + subsidies from agriculture Non-Farm Households with some subsidies from agriculture Retired Farm Households Non-Farm Households with agr. production for selfconsumption Non-Farm Households Total 2009 2012 ηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ερευνών Οικογενειακών ροϋπολογισμών
εωργική αυτοκατανάλωση: μειώνει τα ποσοστά φτώχειας 60% 2012, οσοστά Φτώχειας 55% 50% 40% 30% 20% 10% 30% 24% 19% 11% 34% 17% 42% 19% 11% 18% 21% 15% 0% Farm Households Non-Farm Households with some income + subsidies from agriculture Non-Farm Households with some subsidies from agriculture Retired Farm Households Non-Farm Households with agr. production for self-consumption Non-Farm Households Total ηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ερευνών Οικογενειακών ροϋπολογισμών Without agricultural self-consumption With agricultural self-consumption
ολλαπλές πηγές Εισοδήματος Διάγραμμα 11: Σύνθεση του οικογενειακού εισοδήματος κατά κατηγορία νοικοκυριού (ΕΟ 2004/05) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% γροτικά γροτικά Μερικής πασχόλ. Οριακά γροτικά Λοιπά Νοικοκυριά Σύνολο Νοικοκυριών γροτικό Επιδοτήσεις, ποζημιώσεις Τεκμαρτό γροτικό Λοιπά Εισοδήματα
υτοκατανάλωση στα αγροτικά νοικοκυριά 1,000,000 900,000 800,000 λήθος εωργ. Εκμ/σεων 700,000 600,000 500,000 400,000 300,000 200,000 100,000 0 3% 10% 16% 18% 2005 2007 2010 2013 Eκμ/σεις των οποίων τα νοικοκυριά καταναλώνουν >50% της συνολικής τους παραγωγής ηγή: Eurostat, Farm Structure Survey
αράδειγμα: η αυτοκατανάλωση σε 56 γ. εκμ. του Νομού Ηλείας, που παράγουν πορτοκάλια, λάδι και μανταρίνια (2016) 40% 35% ξία αυτοκατανά λωσης / καθ. ξία αραγωγής 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0 20 40 60 80 100 120 140 160 Συνολική Έκταση εκμ/σης (στρέμματα)