Παραδείγµατα Καλής Πρακτικής στην Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας των εργαζοµένων - ΑΝΙΜΑ αµκε - Στοιχεία Επιχείρησης Οργανισµού Επιχείρηση ή Οργανισµός ΑΝΙΜΑ αµκε-µκο Εταιρεία Αρωγής Ψυχικής Υγείας & Κοινωνικής Στήριξης ιεύθυνση Καυκάσου 84, 18121 Πόλη Κορυδαλλός Χώρα Ελλάδα E-mail info@animahome.gr Τηλέφωνο 210.49.55.025 Ιστοσελίδα www.animahome.gr Αριθµός Εργαζοµένων 25 Ο φορέας Εταιρεία Αρωγής Ψυχικής Υγείας & Κοινωνικής Στήριξης ΑΝΙΜΑ αµκε- µκο δραστηριοποιείται στο χώρο της ψυχικής υγείας από το 2005 και είναι εποπτευόµενος φορέας από το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Είναι, επίσης, εγγεγραµµένος στο εθνικό και νοµαρχιακό µητρώο φορέων κοινωνικής φροντίδας µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και στο ειδικό µητρώο εθελοντικών µη κυβερνητικών οργανώσεων. Ο φορέας είναι, παράλληλα, εγγεγραµµένος στο εθνικό και νοµαρχιακό µητρώο φορέων κοινωνικής φροντίδας µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (αρ. µητρώου 0764) και στο ειδικό µητρώο εθελοντικών µη κυβερνητικών οργανώσεων (αρ. µητρώου 0688). 1
Η ΑΝΙΜΑ αποτελεί µέλος του ικτύου Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας"Αργώς" που έχει ως µέλη του 36 Ν.Π.Ι. "ψυχικής υγείας". Παράλληλα, είναι υποστηρικτής και µέλος των Ευρωπαϊκών δικτύων Mental Health Europe (Associate member), Gamian.eu, Enusp (Support member) και Unlock (Support member). Η πρώτη και βασική δραστηριότητα του φορέα είναι η Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης «ΑΝΙΜΑ», η οποία φιλοξενεί 15 άνδρες και γυναίκες πρώην εγκλείστους στο Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Αττικής «ροµοκαΐτειο». Γενικότερα, οι δράσεις που αναπτύσσει σχετίζονται µε την προαγωγή της ψυχικής υγείας στο γενικό πληθυσµό και σε ειδικές οµάδες αυτού, την καταπολέµηση του στίγµατος της ψυχικής διαταραχής στις συνειδήσεις των πολιτών, την προώθηση δράσεων πρόληψης της εµφάνισης ψυχικών διαταραχών και την αποκατάσταση ψυχολογική, κοινωνική, σωµατική ατόµων που έχουν βιώσει τις συνέπειες µιας µακρόχρονης ή ιδρυµατικής ψυχιατρικής περίθαλψης. Η ενασχόληση µε την υγεία και ιδιαίτερα την ψυχική και κοινωνική ευεξία των εργαζοµένων του φορέα δεν αποτέλεσε µέχρι σήµερα ξεχωριστό τµήµα της εταιρικής στρατηγικής, αλλά διαπνέει κάθε δράση του φορέα οριζόντια. 1. Στρατηγική και Εργασιακή Κουλτούρα Η βασική φιλοσοφική αρχή του φορέα αποτελεί η πεποίθηση ότι δεν νοείται υγεία δίχως ψυχική υγεία και ότι δεν µπορεί να διαχωριστεί η σωµατική από την ψυχική υγεία µε όρους τεχνικούς. Είναι σηµαντικό οι εργαζόµενοι, όπως και οι χρήστες των υπηρεσιών του φορέα, όχι µόνο να µην εµφανίζουν µια νόσο ή διαταραχή αλλά και να νιώθουν ευεξία και να λαµβάνουν ικανοποίηση από τη ζωή και την εργασία τους. Η στρατηγική για την υγεία του φορέα, βασισµένη στα παραπάνω, σχηµατίστηκε από τη διοίκηση, δηλαδή τη Νόµιµη Εκπρόσωπο (ψυχολόγος), τη Συντονίστρια Μονάδας 2
Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ΑΝΙΜΑ (Κοινωνιολόγος) και το Πρόσωπο Αναφοράς Προσωπικού (θεραπευτής). Η ΑΝΙΜΑ έχει µπει σε διαδικασία πιστοποίησης ποιότητας κατά το πρότυπο ISO και η στρατηγική αυτή θα συµπεριληφθεί στο νέο Εσωτερικό Κανονισµό Λειτουργίας και θα αναπτυχθεί σε ξεχωριστό κεφάλαιο ως «Ικανοποίηση εργαζοµένων». Ο βασικός σκοπός της στρατηγικής αυτής είναι η εξασφάλιση υγιούς εργασιακού κλίµατος, η διασφάλιση δηµιουργικού και ικανού εργατικού δυναµικού δίχως προβλήµατα και έριδες, η αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων και συγκρούσεων µεταξύ εργαζοµένων & διοίκησης ή µεταξύ των εργαζοµένων, η ικανοποίηση των στόχων του φορέα που αφορούν στην προώθηση θετικής στάσης απέναντι στη ζωή, δίνοντας έµφαση στην υγεία και όχι στην ασθένεια. Οι επιµέρους στόχοι που θέτει ο φορέας συνίστανται στην πρόληψη της εργασιακής εξουθένωσης (burnout) και στην ικανότητα και ετοιµότητα αντιµετώπισης (πρόληψης και αποφυγής) επιθετικών περιστατικών ατόµων µε ψυχική διαταραχή που φιλοξενούνται στην Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ΑΝΙΜΑ. Η κοινοποίηση της στρατηγικής στους εργαζοµένους γίνεται µέσα στις οµάδες προσωπικού, όπου καταγράφεται και στα πρακτικά, για τα οποία τηρούνται και ηχητικά αρχεία. Συµπληρωµατικά, οτιδήποτε χρειάζεται κοινοποίηση, αναγράφεται σε ειδικό έντυπο εσωτερικής επικοινωνίας και αναρτάται σε πίνακες ανακοινώσεων. Η στρατηγική για την υγεία του φορέα πρόκειται να εντυπωθεί και στο νέο Εσωτερικό Κανονισµό Λειτουργίας της Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και στο Εγχειρίδιο Ποιότητας. Η συµµετοχή των εργαζοµένων στη διαµόρφωση της στρατηγικής είναι ιδιαίτερα ενεργή καθώς αποτελούν τον κύριο µοχλό σχεδιασµού του οργανισµού. Μέσω των οµάδων προσωπικού, οι οποίες λαµβάνουν χώρα τουλάχιστον µία φορά το µήνα για το σύνολο των εργαζοµένων και τουλάχιστον µία φορά την εβδοµάδα για µικρότερες οµάδες εργαζοµένων, λαµβάνονται αποφάσεις για την πορεία λειτουργίας των δράσεων του φορέα, προτείνονται και υιοθετούνται δράσεις και υπάρχει η 3
δυνατότητα εµπλοκής των εργαζοµένων σε θέµατα διοίκησης και τροποποίησης του Εσωτερικού Κανονισµού Λειτουργίας. Ο φορέας προσπαθεί να λαµβάνει υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερες απόψεις τόσο στη διαµόρφωση της στρατηγικής όσο και των δράσεων που σχεδιάζει και υλοποιεί. 2. Οργάνωση και οµή Είναι µέρος της γενικότερης φιλοσοφίας του φορέα η µέριµνα για τον εργαζόµενο, πέραν της αποτελεσµατικότητας και την αποδοτικότητάς του, ώστε να ενισχύεται το καλό εργασιακό κλίµα και να ενισχύεται ο κοινωνικός ιστός µεταξύ των συναδέλφων. Αυτή η στάση απέναντι στον εργαζόµενο διαπνέει και είναι µέρος όλων των λειτουργιών διοίκησης του οργανισµού. Για τα ειδικά θέµατα που αφορούν στους εργαζόµενους του φορέα, βασικό ρόλο έχουν το Πρόσωπο Αναφοράς του Προσωπικού (ΠΑΠ), η Επιστηµονική & ιοικητική ιευθύντρια και η Συντονίστρια Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Το Προσώπου Αναφοράς Προσωπικού (ΠΑΠ), που έχει µακρά πείρα στο συντονισµό των οµάδων, είναι υπεύθυνο για τη συλλογή παραπόνων εκ µέρους των εργαζοµένων, το συντονισµό οµάδων στήριξης, το συντονισµό έκτακτων οµάδων, οι οποίες πραγµατοποιούνται όταν το κρίνει απαραίτητο ο ίδιος ή το ζητήσει κάποιο µέλος του προσωπικού, µε στόχο να συζητούνται όλα θέµατα που δυσκολεύουν τους εργαζοµένους και τους κάνουν να αισθάνονται άσχηµα και αφορούν στην επαγγελµατική ή προσωπική τους ζωή. Το ΠΑΠ συλλέγει, επίσης, αιτήµατα των εργαζοµένων για την έκδοση του προγράµµατος εργασίας κάθε µήνα, και για την οργάνωση των αδειών των εργαζοµένων, έπειτα από τη δική τους φυσικά επιθυµία και τις ανάγκες του οργανισµού. Επιπλέον, έχει το δικαίωµα να παραχωρήσει άδεια σε κάποιο µέλος του προσωπικού το οποίο αντιµετωπίζει προβλήµατα στην προσωπική του ζωή ή χρειάζεται ξεκούραση για κάποιο λόγο. 4
Την ευρύτερη επιστηµονική οµάδα αποτελούν οι προαναφερθέντες καθώς και δύο ψυχολόγοι, µία εργοθεραπεύτρια και µία κοινωνική λειτουργός, οι οποίοι έχουν επιπλέον καθοδηγητικό & υποβοηθητικό ρόλο για το υπόλοιπο προσωπικό. Ο σκοπός της συγκεκριµένης οµάδας είναι να µεριµνούν για την ψυχολογική και γενικότερη κατάσταση των εργαζοµένων. Ο ρόλος και οι αρµοδιότητες της οµάδας είναι καταγεγραµµένη στον Εσωτερικό Κανονισµό Λειτουργίας, ενώ η χρηµατοδότηση για τη λειτουργία προέρχεται από το Υπουργείο Υγείας. Η ενηµέρωση τόσο της οµάδας αυτής όσο και όλων των εργαζοµένων για θέµατα που αφορούν στην ψυχική υγεία και την προαγωγή της είναι συνεχής µε τη συµµετοχή τους σε αντίστοιχες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ενώ οι περισσότεροι εξ αυτών έχουν ειδικότητες σχετικές µε την ψυχική υγεία (Ψυχολόγοι, Κοινωνιολόγοι, Θεραπευτές, κ.λπ.) 3. Υλοποίηση Καθώς η ΑΝΙΜΑ είναι φορέας που δραστηριοποιείται στο χώρο της ψυχικής υγείας, η παράλληλη ενασχόληση µε την προαγωγής της ψυχικής ευεξίας των εργαζοµένων θεωρείται αναπόσπαστο κοµµάτι της λειτουργίας του και διαπνέει κάθε δράση του. Οι δράσεις βασίζονται στην εκτίµηση αναγκών των εργαζοµένων, η οποία προέρχεται από τις συναντήσεις, ατοµικές ή οµαδικές, µε το επιστηµονικό προσωπικό και στις οποίες µπορούν να τεθούν ζητήµατα και αιτήµατα. Οι παράγοντες που λαµβάνονται υπόψη είναι οργανωτικοί και κοινωνικοί, σχετιζόµενοι µε την εργασία και ατοµικοί. Όλοι οι εργαζόµενοι µπορούν να προτείνουν δράσεις και να εµπλακούν άµεσα στο σχεδιασµό και την υλοποίησή τους. 5
Στο φορέα υλοποιούνται µία σειρά οµάδων µε στόχο την προαγωγή της ψυχικής ευεξίας των εργαζοµένων: Οµάδες Στήριξης & έκτακτες οµάδες (διεξάγονται από το Πρόσωπο Αναφοράς Προσωπικού-ΠΑΠ): ιενεργούνται µετά από αίτηµα εργαζοµένων ή εκτάκτως, εφόσον διακρίνει το ΠΑΠ κάποια αντίστοιχη ανάγκη. Επικοινωνούνται θέµατα του εργαζοµένων, προσωπικά ή/και επαγγελµατικά, τα οποία επηρεάζουν τη ζωή και την εργασία του και λαµβάνουν στήριξη για την επίλυσή τους. Πολυκλαδικές Οµάδες-Οµάδες Προσωπικού (µε συχνότητα 2 φορές το µήνα και µε τη συµµετοχή του συνόλου του προσωπικού): Τίθενται προς συζήτηση όλα τα θέµατα που αφορούν στην εργασία, ώστε να είναι όλοι ενήµεροι, ενώ, παράλληλα, δίνεται και η ευκαιρία στο σύνολο του προσωπικού να επικοινωνήσει, να µοιραστεί ή ακόµη και να λύσει τυχόν διαφορές σε µία ανοιχτή συζήτηση. Από τις οµάδες αυτές, τηρείται ηχητικό αρχείο, το οποίο θεωρείται απόρρητο. Οµάδα εποπτείας (µε συχνότητα 1 φορά το µήνα και συντονισµό από εξωτερικό επόπτη): ίνεται η ευκαιρία στους εργαζόµενους να µιλήσουν για οποιοδήποτε θέµα τους απασχολεί στο χώρο εργασίας, το αντικείµενο της εργασίας, την ποιότητα υπηρεσιών και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Συντονιστική Οµάδα (µε συχνότητα 1 φορά την εβδοµάδα και µε συµµετοχή του επιστηµονικού προσωπικού): Κρίνονται οι ανάγκες του προσωπικού και αξιολογείται η πρόοδος του, ενώ, σε περίπτωση που προκύψει κάποιο ζήτηµα, αναζητείται ο καλύτερος δυνατός τρόπος αντιµετώπισής του. Όλο το επιστηµονικό προσωπικό έχει καθοδηγητικό και βοηθητικό ρόλο για το λοιπό προσωπικό, σύµφωνα µε την επίγνωση της συναισθηµατικής κατάστασης και των ειδικών συνθηκών που µπορεί να ισχύουν. Οµάδα Τοµέα Υγείας (1 φορά το µήνα, µε τους νοσηλευτές & τους βοηθούς νοσηλευτών): ζητήµατα που αφορούν το αντικείµενο εργασίας της οµάδας & αποφάσεις για τη λήψη µέτρων που αφορούν στη σωµατική υγεία των εργαζοµένων. 6
Ο συνεργαζόµενος ιατρός-παθολόγος δεν είναι παρευρίσκεται, αλλά ενηµερώνεται για όλα τα θέµατα και τις αποφάσεις που προκύπτουν από την οµάδα. Οµάδες on site learning (1 φορά την εβδοµάδα στο οικοτροφείο µε τη συµµετοχή όλου του επιστηµονικού προσωπικού): συντονίζεται από τη Συντονίστρια της Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και γίνεται εκπαίδευση σε θέµατα που προκύπτουν από τις ανάγκες των εργαζοµένων επάνω στο αντικείµενο εργασίας τους ή την προσωπική/οικογενειακή τους ζωή. Επίσης, ψυχολόγος υλοποιεί µία φορά το µήνα ατοµικές συναντήσεις µε τους εργαζόµενους όπου συζητιούνται ζητήµατα που απασχολούν τους εργαζοµένους, εργασιακής ή/και προσωπικής φύσης. Η Επιστηµονική Υπεύθυνη, η Συντονίστρια Μονάδας και η Υπεύθυνη Επικοινωνίας, υλοποιούν συναντήσεις µε εξωτερικό επόπτη εκτός του χώρου του οργανισµού, όπου θίγονται και επιλύονται ζητήµατα που αφορούν στο έργο τους, ως πυρήνα της επιστηµονικής οµάδας. Στο φορέα δραστηριοποιούνται και εθελοντές, οι οποίοι συµµετέχουν σε οµάδες εκπαίδευσης και λαµβάνουν εκπαίδευση επάνω σε συγκεκριµένο πρόγραµµα σύµφωνα µε το αντικείµενο στο οποίο θα δραστηριοποιηθούν, και σε on site learning sessions µία φορά την εβδοµάδα που είναι προσαρµοσµένα στις ανάγκες της οµάδας των εθελοντών Φροντίζοντας, παράλληλα, για τη σωµατική υγεία των εργαζοµένων, ο συνεργαζόµενος παθολόγος λειτουργεί ετήσιο έλεγχο και εκδίδει παραπεµπτικά για ειδικές εξετάσεις, ώστε κάθε χρόνο να ενηµερώνεται ο φάκελος του κάθε εργαζόµενου για προληπτικούς λόγους. Ο φορέας µεριµνά, επίσης, σε τακτά χρονικά διαστήµατα για τη συνεχιζόµενη κατάρτιση των εργαζοµένων της, µέσω παρακολούθησης σεµιναρίων, ενισχύοντας µε αυτό τον τρόπο το κίνητρο για εργασία και τη δια βίου µάθηση. 7
Οι εργαζόµενοι του φορέα και οι ένοικοι της Μονάδας κάνουν µαζί καλοκαιρινές διακοπές (7-10 ηµέρες) µε στόχο την κοινωνικοποίηση των ενοίκων αλλά και την ισχυροποίηση του κοινωνικού ιστού µεταξύ των εργαζοµένων. Πέραν όσων προαναφέρθηκαν, το ΠΑΠ και οι ψυχολόγοι του φορέα, βρίσκονται πάντα στη διάθεση των εργαζοµένων για παροχή ατοµικής συµβουλευτικής σε όποιον το αιτηθεί. Για το φορέα δεν τίθεται θέµα λήψης ειδικών µέτρων για την εξάλειψη του στίγµατος της ψυχικής διαταραχής ειδικά στο θέµα των εργαζοµένων. ε θεωρείται στοιχείο προς εξέταση κατά τη διαδικασία πρόσληψης η παρουσία ιστορικού ψυχικής διαταραχής, αλλά η ικανότητα του ατόµου σήµερα να ενταχθεί στην υπάρχουσα θεραπευτική οµάδα και να εργαστεί στο χώρο της ψυχικής υγείας. Εάν ένας εργαζόµενος αντιµετωπίσει κάποιο πρόβληµα ψυχικής υγείας, έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί στο ΠΑΠ, ώστε να ληφθούν εξατοµικευµένα µέτρα για να βοηθηθεί. 4. Αξιολόγηση Στις Πολυκλαδικές Οµάδες Προσωπικού, οι οποίες πραγµατοποιούνται δύο φορές το µήνα για το σύνολο των εργαζοµένων, αξιολογούνται οι δράσεις και λαµβάνονται αποφάσεις σχετικά µε τη πορεία αυτών. Μέσα από ανοιχτή συζήτηση, προτείνονται και υιοθετούνται νέες δράσεις, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα εµπλοκής και συνεργασίας των εργαζοµένων σε θέµατα διοίκησης, ακόµη και σε τροποποίηση του Εσωτερικού Κανονισµού Λειτουργίας. ίνεται, επίσης, η δυνατότητα και για γραπτή έκφραση των απόψεων και των προτάσεων κάποιου εργαζοµένου, ο όποιος είτε δυσκολεύεται να εκφραστεί σε ανοιχτή οµάδα είτε απλά γιατί προτιµά αυτό τον τρόπο έκφρασης. Ο οργανισµός διασφαλίζει τη συνεχή βελτίωση των δράσεων για τη προαγωγή της ψυχικής υγείας των εργαζοµένων του, µέσω της διαρκούς αξιολόγησης αυτών από το σύνολό του προσωπικού, από τη προσαρµογή και επανεκτίµηση των εκάστοτε 8
συνθηκών και της υιοθέτησης δράσεων οι οποίες έχουν προταθεί από τους ίδιους τους εργαζόµενους. 9