ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ / Α ΛΥΚΕΙΟΥ 3/3/2019 ΜΑΚΡΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Θουκυδίδου Ἱστορίαι (Βιβλίο 3, Κεφ. 72-74) 1. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ἀφικομένης δὲ νυκτὸς πρὸς τὴν ἤπειρον» και «Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς ἐπίφορος ἐς αὐτήν». «Όταν ήρθε η νύχτα, οι δημοκρατικοί κατέφυγαν στην ακρόπολη και στα υψώματα της πόλης και, αφού συγκεντρώθηκαν εκεί, εγκαταστάθηκαν, ενώ κατείχαν επίσης και το Υλλαϊκό λιμάνι οι άλλοι πάλι κατέλαβαν την αγορά, όπου άλλωστε οι περισσότεροι από αυτούς είχαν τις κατοικίες τους, καθώς και το λιμάνι που ήταν κοντά σ αυτή και έβλεπε στην αντικρινή στεριά». «Κι όταν έγινε η υποχώρηση (των ολιγαρχικών) αργά το απόγευμα, επειδή φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί μήπως οι δημοκρατικοί, αφού επιτεθούν, καταλάβουν με αιφνιδιαστική έφοδο το ναύσταθμο και τους σκοτώσουν, βάζουν φωτιά στα σπίτια που βρίσκονταν γύρω από την αγορά και στα σπίτια όπου κατοικούσαν πολλές οικογένειες, για να μη γίνει επίθεση, χωρίς να λυπηθούν ούτε τα δικά τους ούτε τα ξένα (σπίτια) έτσι, και πολλά πράγματα εμπόρων κάηκαν εντελώς και η πόλη ολόκληρη κινδύνευσε να καταστραφεί, αν φυσούσε άνεμος στη φωτιά με κατεύθυνση προς αυτή (την πόλη)». 2. Λαμβάνοντας υπόψη τα κεφάλαια 72 και 73, να καταγράψετε τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Κέρκυρα μετά την άφιξη του κορινθιακού πλοίου με τους Σπαρτιάτες πρέσβεις. Στην Κέρκυρα ο ξένος παράγοντας επεμβαίνει για ακόμη μία φορά στις εσωτερικές πολιτικές υποθέσεις. Η νέα άφιξη κορινθιακής τριήρους με σπαρτιατική, αυτή τη φορά, διπλωματική αντιπροσωπεία σηματοδοτεί τη φανερή και άμεση πλέον ανάμειξη της Σπάρτης στα εσωτερικά της νήσου. Βρισκόμαστε σε μια έκρυθμη κατάσταση, η ατμόσφαιρα είναι πολύ ηλεκτρισμένη, τα πάντα ετοιμάζονται για τη γενική αναμέτρηση. Οι ολιγαρχικοί, αφού πρώτα με δόλο καθησύχασαν τα πνεύματα και δημιούργησαν στους δημοκρατικούς την αίσθηση της πολιτικής ηρεμίας, τώρα αποβάλουν το προσωπείο τους και αποκαλύπτουν τις πραγματικές τους διαθέσεις, που είναι η εξολόθρευση της 1
δημοκρατικής παράταξης. Με την άφιξη λοιπόν του πλοίου οι ολιγαρχικοί αφήνουν τα προσχήματα και επιτίθενται εναντίον των δημοκρατικών. Οι Κερκυραίοι δημοκρατικοί αιφνιδιάζονται από την απρόσμενη επίθεση των ολιγαρχικών και ηττώνται σ αυτή την πρώτη αναμέτρηση μ εκείνους. Ωστόσο, δεν δείχνουν διατεθειμένοι να παραδοθούν αμαχητί στις ορέξεις των αντιπάλων τους. Με την έλευση της νύχτας, ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους και οχυρώνονται στην ακρόπολη και στα υψώματα της πόλης, καταλαμβάνοντας τις πιο επίκαιρες θέσεις. Το τέλος της πρώτης ημέρας του εμφύλιου πολέμου στην Κέρκυρα βρίσκει τις αντίπαλες μερίδες να έχουν παραταχθεί σε θέσεις μάχης: οι δημοκρατικοί κατέχουν την ακρόπολη, τα υψώματα της πόλης και τον Υλλαϊκό λιμένα (το ένα από τα δύο λιμάνια του νησιού) οι ολιγαρχικοί πάλι κατέχουν την αγορά, που βρισκόταν στους πρόποδες ενός λόφου, και το άλλο λιμάνι της πόλης (γνωστό ως λιμάνι του Αλκίνοου), το οποίο βρισκόταν κοντά στην αγορά, ακριβώς απέναντι από την Ήπειρο. Την επόμενη μέρα γίνονται κάποιες μικροσυμπλοκές ανάμεσα στις δύο παρατάξεις, όμως κύριο μέλημα και των δύο φαίνεται να είναι η ενίσχυση των δυνάμεών τους. Πρώτη τους κίνηση προς την κατεύθυνση αυτή αποτελεί η προσπάθεια προσεταιρισμού των δούλων, στους οποίους παρέχεται ως αντάλλαγμα η απόδοση της ελευθερίας τους (ἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι). Οι δούλοι ήταν την εποχή εκείνη στην Κέρκυρα η πολυπληθέστερη κοινωνική ομάδα, γι αυτό αποτελούσαν μια υπολογίσιμη δύναμη που θα ενίσχυε σημαντικά όποια από τις δύο παρατάξεις κατάφερνε να εξασφαλίσει τη σύμπραξή της. Βέβαια, η πρόσκληση δούλων για να συμμετάσχουν σε πολεμικές αναμετρήσεις ήταν γεγονός ασυνήθιστο στους αρχαίους χρόνους. Όμως, τα πολιτικά πάθη στο νησί είχαν οξυνθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε και οι δύο παρατάξεις να μετέρχονται οποιουδήποτε μέσου που θα μπορούσε να τους εξασφαλίσει κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της άλλης. Η συντριπτική πλειονότητα των δούλων συντάσσεται τελικά με τις δυνάμεις των δημοκρατικών. Οι λόγοι που τους οδήγησαν σε μια τέτοια απόφαση ήταν επειδή βρισκόταν κοινωνικά, ιδεολογικά και οικονομικά πλησιέστερα στους δημοκρατικούς. Οι ολιγαρχικοί, για να αντισταθμίσουν την αριθμητική υπεροπλία των αντιπάλων τους, μετά την προσχώρηση των δούλων στις τάξεις τους, στρατολογούν 800 μισθοφόρους από την αντικρινή στεριά, την Ήπειρο, αφού ως εύποροι πολίτες είχαν την οικονομική δυνατότητα να πράξουν κάτι τέτοιο. Μ αυτή τους την ενέργεια πιστεύουν ότι θα μπορέσουν να νικήσουν τους δημοκρατικούς. 3. Στο κεφάλαιο 74 περιγράφεται η νίκη των δημοκρατικών και ο Θουκυδίδης κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο ρόλο των γυναικών. Αφού σχολιάσετε τη στάση τους, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο κείμενο, να ερμηνεύσετε το χαρακτηρισμό «παρὰ φύσιν» που τους αποδίδεται από τον ιστορικό. 2
Στον αγώνα των δημοκρατικών δε συμμετείχαν μόνο άνδρες και δούλοι αγωνιζόμενοι για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία, αλλά και γυναίκες με όσα μέσα είχαν στη διάθεσή τους. Ο Θουκυδίδης λοιπόν, κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην παρουσία των γυναικών σ αυτή την αναμέτρηση. Δύο είναι τα στοιχεία που κινούν την προσοχή του: η τόλμη με την οποία αγωνίστηκαν (τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο) και η αντοχή που επέδειξαν στο θόρυβο της μάχης (ὑπομένουσαι τὸν θόρυβο). Ο ιστορικός χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά τους αυτή " παρὰ φύσιν ", δηλαδή αντίθετη προς την ιδιοσυστασία, την ιδιαίτερη φύση του γυναικείου φύλου. Αυτό σημαίνει ότι κατά τον Θουκυδίδη η τόλμη και η αντοχή στο θόρυβο της μάχης είναι ιδιότητες που δεν προσιδιάζουν, αλλά αντίκεινται στη γυναικεία υπόσταση. Οι γυναίκες εδώ προβάλλονται εμφαντικά και καταδεικνύεται ο ενεργητικός ρόλος τους στις συγκρούσεις. Αγωνίζονται με τόλμη και υπομένουν το θόρυβο της μάχης, ξεπερνώντας τη γυναικεία φύση τους, που τις θέλει μακριά από τους πολεμικούς κινδύνους. Παρουσιάζονται με αμυντική και όχι επιθετική ορμή, όταν όμως απειλούνται αγαπημένα τους πρόσωπα ή η πατρίδα τους ξεπερνούν τη γυναικεία φύση τους και τον εαυτό τους και μάχονται αναδεικνυόμενες σε βασικό και καθοριστικό παράγοντα που οδηγεί στη νίκη. Ο αγώνας δηλαδή για κάποια ιδανικά κάνει πολλές φορές τον άνθρωπο να ξεπεράσει τη φύση του, όπως είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση η προάσπιση της δημοκρατίας και της εθνικής ανεξαρτησίας αλλά και η διασφάλιση των ατομικών δικαιωμάτων του και των ελευθεριών του. Ανάλογη περίπτωση γυναικείας τόλμης συναντούμε στο έργο του Θουκυδίδη και κατά την εξιστόρηση της εισβολής των Θηβαίων στις Πλαταιές, το 431 π.χ. 4. Στο παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα παρουσιάζεται η απόφαση των Κερκυραίων σχετικά με τη στάση που θα κρατούσαν απέναντι στους Αθηναίους και τους Πελοποννησίους. Αφού την αναφέρετε, να αναλύσετε τους λόγους που τους οδήγησαν στη λήψη αυτής της απόφασης. ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ (Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70,1-2) Οι Κερκυραίοι λοιπόν βρίσκονταν σε εμφύλια διαμάχη, από τότε που επέστρεψαν σε αυτούς οι αιχμάλωτοι των ναυμαχιών για την υπόθεση της Επιδάμνου, αφού αφέθηκαν ελεύθεροι από τους Κορινθίους, φαινομενικά επειδή είχαν καταβληθεί ως εγγύηση από τους προξένους τους οκτακόσια τάλαντα, στην πραγματικότητα όμως επειδή είχαν πειστεί να φέρουν την Κέρκυρα με το μέρος των Κορινθίων. Και αυτοί δρούσαν συνωμοτικά, πλησιάζοντας τον κάθε πολίτη χωριστά, με σκοπό να αποσπάσουν την πόλη από τους Αθηναίους. Όταν έφτασαν ένα αθηναϊκό κι ένα κορινθιακό πλοίο που μετέφεραν πρέσβεις και (αυτοί) άρχισαν τις συζητήσεις με το δήμο, οι Κερκυραίοι αποφάσισαν να παραμείνουν σύμμαχοι των Αθηναίων σύμφωνα με την ισχύουσα συνθήκη και φίλοι με τους Πελοποννησίους, όπως και παλαιότερα. Ύστερα από την άφιξη του Κορινθιακού και του Αθηναϊκού πλοίου στο νησί της Κέρκυρας, οι Κερκυραίοι αποφασίζουν να ακολουθήσουν τον δρόμο της πολιτικής 3
ουδετερότητας. Παρά την έντονη επιθυμία των Αθηναίων για κάτι παραπάνω, η τελική απόφαση ορίζει την ανανέωση της επιμαχίας που είχε υπογραφεί μεταξύ των δύο πόλεων. Παράλληλα όμως ανανεώνονται και οι φιλικές σχέσεις που διατηρούσαν με τους Κορινθίους. Είναι φανερό το γεγονός πως οι Κερκυραίοι αποφεύγουν να εμπλακούν στη διαμάχη Αθηναίων - Πελοποννησίων. Αυτός ο πολιτικός συμβιβασμός είναι αποτέλεσμα του αδιεξόδου που προκλήθηκε στην Κέρκυρα μετά από την ταυτόχρονη άφιξη των δύο πλοίων. Ωστόσο δεν αποτελεί μια πράξη καθαρής ανιδιοτέλειας. Οι Κερκυραίοι καταφεύγουν σ αυτόν τον διπλωματικό ελιγμό έχοντας υπολογίσει με ακρίβεια τα συμφέροντά τους. Η απόφασή τους, λοιπόν, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια απόφαση πολιτικού ρεαλισμού και μια προσπάθεια ισορροπίας ανάμεσα στις συγκρούσεις των ισχυρών. Φαίνεται όμως πως αυτό δεν αρκεί στις δύο παρατάξεις και η εξισορροπητική πολιτική είναι καταδικασμένη. 5. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λάθος: Ο Ελλάνικος ο Μυτιληναίος αποτέλεσε το πρότυπο για τον τρόπο χρονολόγησης στο έργο του Θουκυδίδη. Σωστό Ο Θουκυδίδης εξιστορεί στα βιβλία του όλα τα έτη του Πελοποννησιακού πολέμου. Λάθος Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη αιτία του πολέμου ήταν η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της Σπάρτης. Λάθος Ο Θουκυδίδης φιλοδόξησε το έργο του να καταστεί «κτῆμα ἐς ἀεί». Σωστό Η γλώσσα του Θουκυδίδη είναι η λεγόμενη «αρχαία αττική» του 5 ου π.χ. αιώνα. Σωστό 6α. Να γραφεί η ίδια πτώση στον άλλο αριθμό στα παρακάτω ουσιαστικά: Ενικός αριθμός τὸν πρεσβευτὴν τῆς νυκτὸς τὴν ἀκρόπολιν ἡ γυνὴ ὁ δῆμος Πληθυντικός αριθμός τοὺς πρέσβεις τῶν νυκτῶν τὰς ἀκροπόλεις αἱ γυναῖκες οἱ δῆμοι 6β. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις στη φωνή που βρίσκεται: ἐνίκησαν: το γ ενικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα: νικᾷ ἱδρύθη: το α ενικό πρόσωπο ευκτικής στον ίδιο χρόνο: ἱδρυθείην 4
κατέλαβον: το β ενικό πρόσωπο προστακτικής στον ίδιο χρόνο: κατάλαβε περιέπεμπον: το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου: περιπεπόμφατε ὑπομένουσαι: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα: ὑπομενοῦσι(ν) 7α. «Ἐν δὲ τούτῳ τῶν Κερκυραίων τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον»: να βρείτε τις μετοχές του συγκεκριμένου αποσπάσματος και να τις χαρακτηρίσετε ως προς το είδος και το υποκείμενό τους (συνημμένη ή απόλυτη). οἱ ἔχοντες: επιθετική μετοχή - συνημμένη ἐλθούσης: χρονική μετοχή γενική απόλυτη μαχόμενοι: τροπική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο στο ρήματος Ἀφικομένης: χρονική μετοχή γενική απόλυτη ξυλλεγείς: χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο στο ρήματος 7β. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις ακόλουθες λέξεις ως σωστές ή λανθασμένες: τῷ δήμῳ: αντικείμενο στο ἐπιτίθενται ὀκτακόσιοι: επιθετικός προσδιορισμός στο ἐπίκουροι αὖθις: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο γίγνεται διαφθαρῆναι: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο ἐκινδύνευσε ἄνεμος: υποκείμενο στο ἐπεγένετο Σωστό Λάθος 8. Από τις παρακάτω λέξεις να σχηματίσετε μία ομόρριζη, απλή ή σύνθετη, στη νέα ελληνική με την κατάληξη που σας δίνεται. ἔχοντες δῆμος λιμένα ᾤκουν ἡμέρας ἰσχύι βάλλουσαι κεράμῳ ἔφοδος κατεκαύθη σχολ-είο δημοτ-ικός λιμεν-αρχείο κατοικ-ία ημερήσ-ιος ανίσχυ-ρος βέλ-ος κεραμ-ικός ανεφοδια-σμός καύσω-νας 5