ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Το κείμενο αναφέρεται στους όρους παιδεία και εκπαίδευση. Ο συντάκτης, αναφερόμενος στην αρχαιότητα, διευκρινίζει ότι ο ευρύς όρος παιδεία εξελίχθηκε δηλώνοντας την ενασχόληση με την διαπαιδαγώγηση, δηλαδή την ανατροφή, τις γνώσεις και το ήθος ενός νέου ανθρώπου, ενώ ο όρος εκπαίδευση στηρίχθηκε στη διαδικασία της διδασκαλίας. Όμως επισημαίνει ότι σήμερα οι δύο αυτοί όροι συχνά συγχέονται, γεγονός που οδηγεί στην υπονόμευσή τους. Γι αυτό προσπαθεί να διασαφηνίσει, τόσο τον αλληλοσυμπληρούμενο ρόλο τους, όσο και τη διαφοροποίησή τους. Έτσι, ως κοινό σημείο αναφοράς τονίζεται η θεσμοθετημένη διαδικασία μαθητείας, σε δημόσιο ή ιδιωτικό επίπεδο, ενώ ως διαφορές το γεγονός ότι η παιδεία είναι μια θεωρητική, αυτόνομη και κατ επιλογή έννοια, ενώ η εκπαίδευση αποτελεί μια πολιτειακά καθορισμένη διαδικασία. Β1. α. Λ β. Λ γ. Σ δ. Λ ε. Σ Β2. α) Η τελευταία παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο της σύγκρισηςαντίθεσης. Συγκεκριμένα στη θεματική περίοδο συνεχίζεται το νόημα της προηγούμενης παραγράφου κάνοντας αναφορά στις διαφορές μεταξύ της παιδείας και της εκπαίδευσης. Στη συνέχεια στα σχόλια/λεπτομέρειες αντιπαραβάλλονται οι δυο έννοιες. Επίσης, υπάρχει η διαρθρωτική λέξη κλειδί «αντίθετα», καθώς και η λέξη «διαφορές» που εισάγει τα σχόλια. β) Ωστόσο: αντίθεση επομένως: συμπέρασμα προκειμένου: σκοπός Που πάει να πει: επεξήγηση κυρίως: έμφαση Β3. α) ανιχνεύονται: βρίσκονται συνάπτεται: συνδέεται, σχετίζεται [1]
εμφανίζεται: παρουσιάζεται συντελεστών: παραγόντων προφανείς: πρόδηλες, φανερές β) αναβαθμίζεται: υποβαθμίζεται μεταγενέστερη: προγενέστερη, προηγούμενη επιτρέπουν: αποτρέπουν, απαγορεύουν ιδιωτική: δημόσια διαφορές: ομοιότητες Β4. α) Δύο ρήματα παθητικής φωνής: εναλλάσσονται, ανιχνεύονται, αναβαθμίζεται, αναδεικνύεται, συνάπτεται β) Παθητική σύνταξη χρησιμοποιούμε, όταν θέλουμε να τονίσουμε τη δράση που προέρχεται από το ποιητικό αίτιο, δηλαδή τη ρηματική πράξη. Η παθητική φωνή στη διαμόρφωση του ύφους του κειμένου προσδίδει πυκνότητα και αντικειμενικότητα, επισημότητα, γιατί με αυτή τονίζονται ενέργειες και ιδέες, όχι πρόσωπα. Γ1. Επικοινωνιακό πλαίσιο: άρθρο Το πιο εμφανές εξωτερικό/μορφολογικό χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι ο τίτλος.αφορμάται από την επικαιρότητα. Ο τόνος να είναι προσεγμένος, σοβαρός και παράλληλα απλός με κάποια στοιχεία οικειότητας καθώς απευθύνεται σε ευρύ αναγνωστικό κοινό. Αναφορική λειτουργία της γλώσσας και γ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο καθώς και το α πληθυντικό. Τίτλος: Παιδεία στον 21 ο αιώνα ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Για να εξασφαλίσει κάθε κοινωνία την επιβίωσή της και να κατακτήσει ανώτερες μορφές ζωής θεσπίζει ορισμένες αρχές κανόνες και θεσμούς που αποτελούν τα βάθρα στήριξής της. Ανάμεσά τους περίοπτη θέση κατέχει το σχολείο, που συντελεί αποφασιστικά στη μεταβίβαση της συλλογικής γνώσης, στην προβολή προτύπων και στην κοινωνικοποίηση του νέου ανθρώπου. ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ: α) Ζητούμενο (3 παράγραφοι): Εκτός από την επαγγελματική κατάρτιση, γενική ή ειδική, θεωρητική ή πρακτική, προχωρεί και ευρύτερα και συμβάλλει στην ηθικοπνευματική καλλιέργεια, τη μόρφωση. [2]
Ειδικότερα: Συντελεί στην πνευματική εξύψωση του ατόμου. Διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες, οξύνει το νου, καλλιεργεί την κρίση, τη φαντασία και οδηγεί στο στοχασμό. Μαθαίνει στο άτομο να κρίνει, να συγκρίνει, να διασταυρώνει και να επιλέγει. Δίνει τη δυνατότητα επίλυσης των προβλημάτων, οδηγεί στην πνευματική ωριμότητα, στην πνευματική ελευθερία, στην ικανότητα προσαρμογής στις καταστάσεις. Οδηγεί στην αυτοκριτική, στον αυτοπροσδιορισμό, στην αυτογνωσία, στην ετερογνωσία, στην ανθρωπογνωσία, συμβάλλει στην απόρριψη των προκαταλήψεων και των δεισιδαιμονιών, καθώς και στην καταπολέμηση του φανατισμού, του δογματισμού και των άλλων αρνητικών συνδρόμων που γεννά η αμάθεια. Συντελεί στη δημιουργία ηθικής προσωπικότητας. Κάνει τον άνθρωπο ακέραιο, συνεπή, υπεύθυνο, έντιμο, ανεξίκακο. Τον βοηθάει ν αποβάλει τις φοβερές μάστιγες των παθών και ενστίκτων του και να υποτάξει τις παράλογες επιθυμίες του στις επιταγές της Ηθικής. Λυτρώνει από τις καθημερινές μικρότητες, τη ζήλια, το φθόνο, τον εγωισμό και συντελεί στο ν αποκτήσει το άτομο την εσωτερική του ελευθερία. Καλλιεργεί την ορθή αντίληψη του συμφέροντος, με αποτέλεσμα ν αποβάλλεται η ιδιοτέλεια, η καταναλωτική μανία, και η βιοθεωρία του υλικού ευδαιμονισμού. Συμβάλλει στην κοινωνικότητα του ατόμου. Διευκολύνει τη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων και την ομαλή μετάβαση από το «εγώ» στο «εμείς», με αποτέλεσμα την απρόσκοπτη ένταξη του ατόμου στην κοινωνία. Μαθαίνει στα άτομα να σέβονται τους αναγκαίους όρους της κοινωνικής ζωής, όπως τη συνεργασία, την αλληλεγγύη, το διάλογο, τον αμοιβαίο σεβασμό, την αναγνώριση της προσφοράς των άλλων. Οδηγεί το άτομο στη συνειδητοποίηση ότι πρέπει να εργάζεται για τον εαυτό του αλλά και για το καλό του συνόλου, να προηγείται το κοινωνικό συμφέρον έναντι του ατομικού, να διαμορφώνει κοινωνική συνείδηση και να λαβαίνει μέρος στο κοινωνικό «γίγνεσθαι». Διαμορφώνει την πολιτική αγωγή του ατόμου. Καλλιεργεί το δημοκρατικό φρόνημα, ευαισθητοποιεί τα άτομα σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων και ενισχύει τους δημοκρατικούς και ανθρωπιστικούς θεσμούς. Κάνει το άτομο νομοταγές, πειθαρχημένο και το καθιστά ικανό να λαβαίνει μέρος στο πολιτικό «γίγνεσθαι». Προωθεί ιδανικά, πρότυπα πολιτικού ήθους και υποδεικνύει το Χρέος του ατόμου απέναντι στην Πολιτεία. [3]
Διαμορφώνει ορθή εθνική συνείδηση. Συντελεί στη διαμόρφωση ορθής αντίληψης για το περιεχόμενο του πατριωτισμού και συμβάλλει στην απόρριψη του ακραίου εθνικισμού. Συμβάλλει στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας, στην προβολή των αξιών του έθνους και ενισχύει το αίσθημα διατήρησης της εθνικής ελευθερίας. Συμβάλλει στη συναδέλφωση των λαών, με αποτέλεσμα να επιλύονται ειρηνικά τα παγκόσμια προβλήματα, όπως ασθένειες, πείνα στον τρίτο κόσμο, οικολογικά προβλήματα, ανθρώπινα δικαιώματα, πόλεμοι, τρομοκρατία και άλλα παρόμοια. Η παιδεία με την πιο πάνω πολύπλευρη και πολυποίκιλη προσφορά της συντελεί στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ατόμου και στην καταξίωσή του ως ξεχωριστού όντος ανάμεσα στη λοιπή δημιουργία. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: Η εποχή μας, ωστόσο, διακρίνεται από κάποια ολωσδιόλου νέα χαρακτηριστικά. Η παγκοσμιοποίηση, η έκρηξη της επιστημονικής γνώσης, η αλματώδης τεχνολογική εξέλιξη, το άκρως ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον, καθιστούν σαφές ότι κοντά στις παραδοσιακές αρετές ο δάσκαλος οφείλει να ανανεώσει το ρόλο του, ώστε να ενισχύσει τον παιδευτικό ρόλο του εκπαιδευτικού θεσμού. Ταυτόχρονα όμως και οι μαθητές οφείλουν να έχουν ενεργό ρόλο στη δική τους εκπαιδευτική διαδικασία. Β) Ζητούμενο (3 παράγραφοι) Εκπαιδευτικοί (2 παράγραφοι): Καταρχάς, ο εκπαιδευτικός, για να χαρακτηριστεί ιδανικός, απαιτείται να διαθέτει κάποιες διαχρονικές αρετές. Πνευματικά, είναι καλό να έχει σφαιρική γνώση της πραγματικότητας, να αποφεύγει το δογματισμό και την μονομέρεια, να είναι ανεκτικός και έτοιμος για συζήτηση οποιουδήποτε προβληματισμού των νέων ανθρώπων. Την ίδια στιγμή, είναι απαραίτητο να διακρίνεται από υπευθυνότητα κι ευσυνειδησία, να συμπεριφέρεται με εντιμότητα και ειλικρίνεια, ώστε να κερδίζει την εμπιστοσύνη των παιδιών και να αποτελεί γι αυτά ζωντανό πρότυπο ηθικής. Από κοινωνικοπολιτική άποψη, ο καλός εκπαιδευτικός είναι ευαισθητοποιημένος στα συλλογικά προβλήματα και δε διστάζει μάλιστα να τοποθετείται πολιτικά απέναντι σ αυτά, απομακρυσμένος βέβαια από κομματικές σκοπιμότητες. Ακόμη, επιδιώκει το δημοκρατικό διάλογο με τους μαθητές του, και με ένα λόγο συμβάλλει στην υγιή κοινωνικοποίησή και πολιτικοποίησή τους. Τέλος, ο ιδανικός δάσκαλος διακρίνεται από ευαισθησία σε θέματα πολιτισμού και οικολογίας, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης και καλαισθησίας στους μαθητές του. Όλα τα παραπάνω συνιστούν σημαντικές προϋποθέσεις, ώστε να βοηθηθούν οι νέοι άνθρωποι στη διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Θα ήταν, λοιπόν, καλό να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στις νέες ικανότητες και ιδιότητες που επιβάλλονται από τις αντικειμενικές συνθήκες. Ο καλός εκπαιδευτικός του [4]
σχολείου, του όχι και τόσο μακρινού μέλλοντος, οφείλει να ξεχάσει τον παλιό ηγεμονικό ρόλο του στην τάξη και να φροντίσει το ταχύτερο δυνατό να αποδεχθεί και να προσαρμοστεί στα νέα καθοδηγητικά κυρίως καθήκοντά του. Από πομπός πληροφορίας θα εξελιχθεί σε πομπό της μεταπληροφορίας. Για να επιτύχει όμως στο νέο αυτό «στοίχημα», επιβάλλεται η διαρκής ενημέρωσή του στις επιστημονικές εξελίξεις, η δια βίου εκπαίδευσή του. Επιπλέον, για να ανταποκριθεί στις καινούριες απαιτήσεις, πέρα από τα αυτονόητα γνωστικά εφόδια κρίνεται αναγκαίο να διαθέτει αυξημένες οργανωτικές ικανότητες, καθώς το μελλοντικό περιβάλλον της μάθησης θα διακρίνεται από συλλογικότητα. Ο εκπαιδευτικός θα συνεργάζεται με τα παιδιά και θα τα καθοδηγεί προς τη γνώση ομαδικά. Τέλος, θα υποχρεωθεί πολλές φορές να συνεργαστεί και με συναδέλφους διαφορετικών ειδικοτήτων, ώστε να προσεγγίζει διαθεματικά διάφορα προβλήματα και μ αυτό τον τρόπο να βοηθεί τους μαθητές στο σχηματισμό σφαιρικής γνώσης. Μαθητές (1 παράγραφος): Δεν πρέπει όμως κανείς να ξεχνά ότι και οι μαθητές έχουν, ή τουλάχιστον οφείλουν να έχουν, ενεργό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Έτσι, αναγκαίο κρίνεται να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες στη διαδικασία του μαθήματος, αναζητώντας και χρησιμοποιώντας δικές τους τεκμηριωμένες πηγές, ώστε να διευκολύνουν την ευρύτητα της γνώσης. Πρωτοβουλίες, όμως, οφείλουν να παίρνουν και όσον αφορά τη διάπλαση του ήθους τους, μετέχοντας σε εθελοντικές εργασίες, αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο σε ζητήματα οικολογίας ή πολιτισμού. Επομένως η συμμετοχή σε θεατρικά δρώμενα, διαγωνισμούς τέχνης ή ευρεσιτεχνιών και τεχνολογίας, όχι μόνο θα συμβάλει στην εξέλιξη της προσωπικότητάς τους, αλλά θα αποτελέσει έναν βασικό παράγοντα κοινωνικοποίησης και πνευματικότητας. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η σωστή, λοιπόν, τοποθέτηση του ζητήματός μας είναι να τονίσουμε ότι το σχολείο οφείλει να διαδραματίζει ένα διπλό ρόλο στη ζωή των νέων ανθρώπων όχι μόνο να τον εκπαιδεύει, να τον διδάσκει και να του μεταλαμπαδεύει τις απαραίτητες για τη ζωή του γνώσεις, αλλά και να τον διαπαιδαγωγεί. Γι αυτόν ακριβώς το λόγο τόσο οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί, όσο και οι κυρίως ενδιαφερόμενοι, δηλαδή οι μαθητές, όχι μόνο μπορούν, αλλά είναι και επιβεβλημένο να συντελέσουν στην εξέλιξη και την αναβάθμιση του παιδευτικού ρόλου του εκπαιδευτικού συστήματος. Μόνο έτσι το σχολείο θα βρει ξανά τη θέση που του αξίζει μέσα στη σύγχρονη εξελιγμένη πολιτισμικά κοινωνία. Ο / Η αρθρογράφος [5]