Σχέδιο Δράσης για την Διατήρηση της Βιοποικιλότητας των Ακατοίκητων Νησίδων της Σκύρου Ιούνιος 2011
Στην παρούσα έκδοση του Σχεδίου Δράσης για την Διατήρηση της Βιοποικιλότητας των Ακατοίκητων Νησίδων της Σκύρου έχουν αφαιρεθεί ευαίσθητες χωρικές πληροφορίες όσον αφορά την εξάπλωση των υπό μελέτη ειδών. Για την πλήρη έκδοση του Σχεδίου Δράσης επικοινωνήστε με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: Θεμιστοκλέους 80, 10681 Αθήνα Τηλ./φαξ 210 8228704, 210 8227937 Email: info@ornithologiki.gr
Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή... 3 2. ΠΟΥΛΙΑ... 5 2.1 Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae)... 5 2.2 Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii)... 11 2.3 Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis desmarestii)... 17 2.4 Αρτέμης(Calonectris diomedea)... 22 2.5 Μύχος (Puffinus yelkouan)... 27 3. ΕΠΡΕΤΑ... 32 3.1 Σαύρα της Σκύρου (Podarcis gaigeae)... 32 4. Προγραμματισμός δράσεων... 36 4.1 Διαχειριστικές δράσεις:... 36 4.2 Ενημέρωση ευαισθητοποίηση... 36 4.3 Εκτίμηση οικολόγων οφελών υλοποίησης διαχειριστικών δράσεων σε νησιά και νησίδες της Σκύρου... 37 4.4 Αξιολόγηση των νησίδων για εξάλειψη αρουραίων με βάση ανάλυσης κόστουςοφέλους... 43 4.5 Αξιολόγηση των νησίδων για έλεγχο πληθυσμών Ασημόγλαρων... 45 4.6 Χρονοδιάγραμμα... 46 5. Βιβλιογραφία... 47
1. Εισαγωγή LIFE09 NAT/GR/000323 Οι ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου έχουν ιδιαίτερη οικολογική αξία, καθώς αποτελούν τον αποκλειστικό χώρο αναπαραγωγής για είδη πουλιών όπως ο Αρτέμης, ο Μύχος, ο Αιγαιόγλαρος, ο Θαλασσοκόρακας, ο Υδροβάτης και ο Μαυροπετρίτης, αλλά και για άλλα είδη πανίδας, όπως η Μεσογειακή Φώκια. Επίσης, εξαιτίας της απομόνωσής τους και της απουσίας του ανθρώπου αποτελούν καταφύγιο και χώρο στάθμευσης για ποικίλα είδη πουλιών, ιδιαίτερα κατά την μεταναστευτική περίοδο. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι νησίδες φιλοξενούν πολλά ενδημικά είδη φυτών και ζώων, ιδιαίτερα ερπετών. Η περιοχή της Σκύρου συμπεριλαμβάνει 37 ακατοίκητα νησιά και νησίδες με έκταση από 0.2 εκτάρια μέχρι και 435 εκτάρια. Νησί/νησίδα Έκταση [ha] Βαλάξα 433.3 Σκυροπούλα 382.7 Σαρακηνό (Δεσπότη) 333.7 Πλατεία 62.0 Ρήνεια 53.3 Κουλούρης 28.6 'Εξω Ποδιές 13.8 Μέσα Ποδιά 13.1 Κοτσιλές 7.9 Έξω Διαβάτης 3.8 Ατσίτσα 3.6 Πύργοι (1,2) 2.9 Λακκονήσια (1-3) 2.1 Μέσα Διαβάτης 1.9 Βρυκολακονήσια (1-3) 0.7 Γυρίσματα (1-2) 0.7 Αγ. Ερμόλαος 0.5 Κεφάλι 0.3 Νησίδες (1-13) 5.2 Οι νησίδες περιμετρικά της Σκύρου συγκεντρώνουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που αναδεικνύουν τη σημαντικότητά τους για τη βιοποικιλότητα. Φιλοξενούν αναπαραγωγικές αποικίες από όλα τα είδη θαλασσοπουλιών της Ελλάδας (με εξαίρεση ίσως τον Υδροβάτη), ενώ φιλοξενούν μέρος της μεγαλύτερης αποικίας Μαυροπετρίτη σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο μεγάλος αναπαραγωγικός πληθυσμός Μαυροπετρίτη αποδεικνύει και τη σημαντικότητα της περιοχής για τα μεταναστευτικά πουλιά, τα οποία αποτελούν την βασική πηγή διατροφής του είδους κατά την αναπαραγωγική του περίοδο (Αύγουστος-Οκτώβριος). Επίσης, στις νησίδες της Σκύρου φιλοξενείται ένα ενδημικό είδος σαύρας (Podarcis gaigeae Σαύρα της Σκύρου και η ενδημική αγριοβιολέτα Aethionema retsina. Στο θαλάσσιο περιβάλλον των νησίδων παρατηρούνται συχνά κητώδη, καθώς και η Μεσογειακή φώκια. Σκοπός του παρόντος θεματικού Σχεδίου Δράσης για τις Νησίδες είναι να δοθούν οι κατάλληλες κατευθύνσεις για την διαχείριση-αποκατάσταση των νησίδων της Σκύρου. Περιλαμβάνει ανάλυση και αξιολόγηση της παρούσας κατάστασης και των προβλημάτων διατήρησης της βιοποικιλότητας των νησίδων, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα είδη-στόχους:
τα θαλασσοπούλια (Θαλασσοκόρακας, Αρτέμης, Μύχος, Αιγαιόγλαρος), τον Μαυροπετρίτη και την Σαύρα της Σκύρου. Παράλληλα, δίνει τις απαραίτητες αναλυτικές προδιαγραφές για την εφαρμογή των δράσεων διαχείρισης και αποκατάστασης προς όφελος των στοχευόμενων ειδών.
2. ΠΟΥΛΙΑ 2.1 Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) IUCN: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC) Κόκκινο Βιβλίο απειλούμενων ζώων της Ελλάδας: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC) Εξάπλωση: Ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) είναι μεταναστευτικό γεράκι μεσαίου μεγέθους που αναπαράγεται σε ακατοίκητες νησίδες και απόκρημνες περιοχές μεγάλων κατοικημένων νησιών της Μεσογείου και Ανατολικού Ατλαντικού. Περισσότερα από 12300 ζεύγη του Μαυροπετρίτη αναπαράγονται στην Ελλάδα και αντιστοιχούν στα περισσότερα από 85% του παγκόσμιου αναπαραγόμενου πληθυσμού. Το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού του Μαυροπετρίτη διαχειμάζει στην ΝΑ Αφρική, κυρίως στη Μαδαγασκάρη. Στις περιοχές αναπαραγωγής επιστρέφει τον Απρίλιο και το Μάιο όπου παραμένει μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου-αρχές Νοεμβρίου. Ο Μαυροπετρίτης είναι αποικιακό είδος και δημιουργεί αποικίες που αποτελούνται από λίγα ζευγάρια μέχρι και μερικές εκατοντάδες ζευγάρια (>400), ανάλογα με τη διαθεσιμότητα κατάλληλων ενδιαιτημάτων φωλιάσματος και τη διαθεσιμότητα τροφής. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του Μαυροπετρίτη στην περιοχή της Σκύρου εκτιμάται στα 1044 ζευγάρια (ΕΟΕ εθνική απογραφή Μαυροπετρίτη 2005-2007) που αντιστοιχούν στα 8.5% του εθνικού πληθυσμού του είδους. Οι Μαυροπετρίτες κυρίως φωλιάζουν σε απόκρημνους γκρεμούς του όρου Κοχύλα και Δυτικής Σκύρου, καθώς και στις γειτονικές νησίδες της Σκύρου. Οικολογία: Αναπαραγωγή: Οι Μαυροπετρίτες φωλιάζουν σε αποικίες που χαρακτηριστικά αποτελούνται από 10-300 ζευγάρια. Η απόσταση ανάμεσα σε γειτονικές φωλιές είναι συνήθως 20-50μ, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις η απόσταση είναι ελάχιστη, μόλις 2 μ. Οι Μαυροπετρίτες συνήθως επιστρέφουν στη Μεσόγειο στα τέλη Απριλίου, αλλά επισκέπτονται τις αποικίες τους ακανόνιστα μέχρι την περίοδο ζευγαρώματος τον Ιούλιο. Την περίοδο αυτή διασπείρονται στην ευρύτερη περιοχή για την αναζήτηση περιοχών πλούσιων με έντομα που αποτελούν τη κύρια πηγή τροφής. Μετά τα μέσα Ιουλίου γενούν 1-3 αυγά (σε εξαιρετικές περιπτώσεις 4). Μετά από έναν μήνα επώασης τα αυγά εκκολάπτονται στα τέλη Αυγούστου. Οι νεοσσοί χρειάζονται περίπου 40 μέρες να φτερωθούν. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου σχεδόν όλοι οι νεοσσοί είναι ικανοί να πετάξουν. Όλοι οι Μαυροπετρίτες εγκαταλείπουν τις αποικίες τους μέχρι τα τέλη του Οκτωβρίου/αρχές Νοεμβρίου. Κατά τη περίοδο αναπαραγωγής το ποσοστό απωλειών αυγών τυπικά φτάνει τα 43% (25% θήρευση από αρουραίους, 10% στειρότητα, 8% έκθεση στην ήλιο και άλλες καιρικές συνθήκες). Αντίστοιχα, οι απώλειες των νεοσσών φτάνουν τα 10% (BirdLife International 1999, Dimalexis et al. 2007). Διατροφή: Ο Μαυροπετρίτης πιάνει τη λεία που αποτελείται από μεγάλα έντομα, μεταναστευτικά πουλιά και περιστασιακά νυχτερίδες, αποκλειστικά στον αέρα. Από τον Οκτώβριο μέχρι τον
Ιούλιο τρέφεται κυρίως με έντομα, ενώ τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο, κατά τη περίοδο της αναπαραγωγής, τρέφεται κυρίως με τα μεταναστευτικά στρουθιόμορφα για να μεγαλώσει τους νεοσσούς του. Ο Μαυροπετρίτης είναι πολύ ευαίσθητος δείκτης της ποιότητας του περιβάλλοντος: το μέγεθος των αποικιών και το μέγεθος της ωοτοκίας συσχετίζονται άμεσα με την ποιότητα των αγροτικών και δασικών περιοχών στην ευρύτερη περιοχή των αποικιών, η ποικιλότητα και ποσότητα των μεταναστευτικών πουλιών που πιάνει κατά τη περίοδο της αναπαραγωγής συσχετίζεται με την κατάσταση των περιοχών αναπαραγωγής στην Ευρώπη, των μεταναστευτικών διάδρομων στη Μεσόγειο και των περιοχών διαχείμασης στη Αφρική των ειδών λείας του (BirdLife International 1999). Κρίσιμα ενδιαιτήματα: Οι Μαυροπετρίτες φωλιάζουν σε ακατοίκητες νησίδες και σε απόκρημνους γκρεμούς μεγάλων νησιών. Οι φωλιές τους βρίσκονται στο έδαφος, σε εσοχές βράχων ή κάτω από θαμνώδη βλάστηση και μεγάλα βράχια έτσι ώστε να προστατεύονται από την έκθεση στον ήλιο και στον άνεμο. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού (Απρίλιος Αυγουστος) οι Μαυροπετρίτες διασχίζουν μεγάλες απόστασης μέχρι και περισσότερα από 20km μακριά από τις αποικίες τους στην αναζήτηση εντόμων και φρέσκου, γλυκού νερού. Για τον λόγο αυτό συχνάζουν σε αγροτικές, δασικές και υγροτοπικές περιοχές όπου υπάρχει αρκετή τροφή και νερό που μπορούν να συντηρήσουν τους πληθυσμούς του Μαυροπετρίτη. Η περιοχή τροφοληψίας μιας μόνο αποικίας μπορεί να καταλαμβάνει έκταση μέχρι και περισσότερα 1000km 2 (BirdLife International 1999). Κύριες απειλές: Θήρευση από αρουραίους Οι θήρευση από αρουραίους αποτελεί την κύρια απειλή για την αναπαραγωγή του Μαυροπετρίτη. Ο Μαυροπετρίτης δε μπορεί να προστατευτεί από τους αρουραίους καθώς έχει εξελιχθεί να πιάνει τη λεία του αποκλειστικά στον αέρα. Επομένως, οι αρουραίοι έχουν ελεύθερη πρόσβαση στα υπολείμματα τροφής και στις φωλιές του Μαυροπετρίτη. Οι απώλειες αυγών του Μαυροπετρίτη λόγω της θήρευσης από τους αρουραίους μπορούν να φτάσουν τα 25% ενώ σε περιοχές όπου υπάρχει όχληση άλλα άγρια (π.χ. αγριοκούνελα) ή κτηνοτροφικά θηλαστικά (π.χ. κατσίκες, πρόβατα) οι απώλειες της θήρευσης αρουραίων μπορεί να είναι ακόμα μεγαλύτερες (BirdLife International 1999). Το κύριο είδος αρουραίου σε νησιά και νησίδες του Αιγαίου Πελάγους είναι ο Μαυροπόντικας (Rattus rattus), ενώ κοντά σε κατοικημένες περιοχές και ορισμένα ακατοίκητα νησιά και ο Καστανός Ποντικός (Rattus norwegicus). Σημασία της απειλής: μεσαία, τοπικά μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεγάλης σημασίας, ιδιαίτερα σε μικρές ακατοίκητες νησίδες όπου φωλιάζει το είδος. Οι παρουσία των αρουραίων έχει καταγραφεί στα περισσότερα νησιά και νησίδες της Σκύρου. Η θήρευση των αυγών και των νεοσσών του Μαυροπετρίτη από αρουραίους είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε μικρότερες σε έκταση νησίδες όπου η πυκνότητα των αρουραίων ανά μονάδα έκτασης είναι οι μεγαλύτερες. Εισαγωγή ξενικών ειδών Οι τυχαίες ή σκόπιμες εισαγωγές ξενικών ειδών είναι συχνό φαινόμενο σε κατοικημένα νησιά και ακατοίκητες βραχονησίδες του Αιγαίου Πελάγους. Τα είδη που εισάγονται σκόπιμα είναι είτε κτηνοτροφικά είδη (π.χ. κατσίκες, πρόβατα), είτε θηρεύσιμα είδη (π.χ. αγριοκούνελα ή κουνέλια) είτε κατοικίδια (π.χ. γάτες). Το κύριο είδος που εισάγεται τυχαία
από τον άνθρωπο είναι οι αρουραίοι. Οι αρουραίοι μεταφέρονται σε ακατοίκητες νησίδες με τα σκάφη που προσεγγίζουν τις νησίδες (π.χ. αλιευτικά σκάφη, τα σκάφη που μεταφέρουν κατσίκες/πρόβατα ή τουριστικά σκάφη). Τα προαναφερόμενα κτηνοτροφικά και θηρεύσιμα είδη καθώς και οι αρουραίοι προκαλούν υπερβόσκηση και σημαντική μείωση της βλάστησης σε νησιά και νησίδες καθώς και την όχληση των Μαυροπετρίτων που φωλιάζουν στις περιοχές αυτές. Η μείωση της βλάστησης που προστατεύει τις φωλιές του Μαυροπετρίτη από τα περιβαλλοντικά στοιχεία οδηγεί στην μείωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας. Η μείωση της βλάστησης σε περιοχές τροφοληψίας επίσης μειώνει την αφθονία των εντόμων που αποτελούν τη κυρία τροφή του Μαυροπετρίτη. Η θήρα των θηρεύσιμων ειδών που έχουν εισαχθεί σε περιοχές που φωλιάζουν οι Μαυροπετρίτες προκαλεί την όχληση των αναπαραγόμενων ατόμων που αφήνουν τις φωλιές τους. Οι απροστάτευτες φωλιές αυτές είναι εκτεθειμένες στη θήρευση (π.χ. αρουραίοι) καθώς και στα περιβαλλοντικά στοιχεία(ήλιος, άνεμος). Τα κυνηγητικά σκυλιά που χρησιμοποιούνται για τη θήρα επίσης προκαλούν όχληση των φωλιών του Μαυροπετρίτη και μπορεί να θηρεύουν τους νεοσσούς του Μαυροπετρίτη. Σημασία της απειλής: μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεγάλης σημασίας ιδιαίτερα σε ακατοίκητες νησίδες όπου φωλιάζει το είδος. Η βόσκηση σε ορισμένες ακατοίκητες νησίδες της Σκύρου έχει σταματήσει ήδη στις αρχές του παρόντος προγράμματος. Ανθρώπινη όχληση σε ή κοντά σε αποικίες Η τουριστική ανάπτυξη και οι ανθρώπινες δραστηριότητες εντός ή κοντά σε περιοχές που φωλιάζουν οι Μαυροπετρίτες είναι μια από τις κύριες απειλές για το είδος. Η όχληση αυτή μπορεί να προκληθεί από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως είναι οι καταδύσεις, αναρρίχηση ή απλά η ανθρώπινη παρουσία κοντά ή εντός αποικίας. Ο θόρυβος που δημιουργούν σκάφη αναψυχής, κυνήγι ή αεροσκάφη που πετούν σε χαμηλά υψόμετρα προκαλούν τα ενήλικα άτομα να φύγουν από τις φωλιές, αφήνοντάς τες εκτεθειμένες στη θήρευση, ήλιο και άνεμο. Οι υποδομές όπως είναι κατασκευές, αεροδρόμια, αιολικά πάρκα, πύργοι τηλεπικοινωνιών, θα πρέπει να μην βρίσκονται κοντά σε αποικίες του Μαυροπετρίτη. Σημασία της απειλής: τοπικά μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται, αλλά η σημασία της παραμένει άγνωστη στην περιοχή της Σκύρου. Αιολικά πάρκα σε νησίδες φωλιάσματος και περιοχές τροφοληψίας Η εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών πάρκων σε κατοικημένα νησιά καθώς και ακατοίκητα νησιά και νησίδες όπου φωλιάζουν, τρέφονται ή κουρνιάζουν οι Μαυροπετρίτες μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς του, καθώς μπορούν να προκαλέσουν θανάτωση λόγω προσκρούσεων ή την υποβάθμιση και απώλεια περιοχών φωλιάσματος, τροφοληψίας ή ξεκούρασης.
Σημασία της απειλής: Μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Ενδεχόμενη απειλή, πιθανόν μεγάλης σημασίας. Στην περιοχή του όρου Κόχυλα της Σκύρου σχεδιάζεται η δημιουργία αιολικού πάρκου με 110 ανεμογεννήτριες. Η εγκατάσταση και η λειτουργία του αιολικού πάρκου αυτού θα μπορούσε να προκαλέσει την άμεση θανάτωση των πουλιών που φωλιάζουν στο όρο Κόχυλα και γειτονικές νησίδες και τρέφονται ή κάνουν τοπικές μετακινήσεις στον Κόχυλα. Επίσης το έργο αναμένεται να επηρεάσει την διαθεσιμότητα των εντομοπανίδας με την οποία τρέφεται ο Μαυροπετρίτης, καθώς τέτοιας μεγάλης κλίμακας έργο υποβαθμίζει έντονα το σύνολο του ενδιαιτήματος τροφοληψίας του είδους. Υποβάθμιση ενδιαιτημάτων Οι αλλαγές στις χρήσεις γης, η απώλεια των υγροτοπικών ή δασικών εκτάσεων καθώς και εντατικοποίηση της γεωργίας με τη χρήση των εντομοκτόνων σε περιοχές τροφοληψίας μειώνουν την αφθονία των εντόμων που αποτελούν τη κύρια πηγή τροφής τη περίοδο πριν το φώλιασμα. Σημασία της απειλής: τοπικά μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται, αλλά η σημασία της παραμένει άγνωστη στην περιοχή της Σκύρου. Η πυρκαγιές που έχουν καταστρέψει μεγάλες δασικές εκτάσεις έχουν συμβεί στη Σκύρο στο πρόσφατο παρελθόν. Οι επιπτώσεις της εντατικοποίηση γεωργίας ή αλλαγών σε υγροτοπικές εκτάσεις στην διαθεσιμότητα τροφής του Μαυροπετρίτη στη Σκύρο παραμένουν άγνωστες. Διαχειριστικές δράσεις: Οι δράσεις που στοχεύουν στη διατήρηση και βελτίωση των πληθυσμών του Μαυροπετρίτη και των κρίσιμων ενδιαιτημάτων του περιγράφονται παρακάτω. Δράσης για τη βελτίωση των κρίσιμων ενδιαιτημάτων του Μαυροπετρίτη 1. Η εξάλειψη αρουραίων σε ακατοίκητες νησίδες όπου φωλιάζουν οι Μαυροπετρίτες, για την βελτίωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας και της ποιότητας ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής. 2. Η παύση/περιορισμός βόσκησης σε ακατοίκητες νησίδες όπου φωλιάζει ο Μαυροπετρίτης για την βελτίωση της ποιότητας ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής. 3. Η κατασκευή τεχνιτών φωλιών Μαυροπετρίτη για την αύξηση της ποσότητας διαθέσιμων τόπων φωλιάσματος. 4. Η παρακολούθηση της κατανομής και μετακινήσεων του Μαυροπετρίτη για τον προσδιορισμό τον διαδρομών μετακίνησης και περιοχών τροφοληψίας. Οι περιοχές αυτές πρέπει να προστατευτούν, διατηρηθούν και βελτιωθούν. 5. Παρακολούθηση του μεγέθους του πληθυσμού και της αναπαραγωγικής επιτυχίας σε περιοχές όπου υλοποιούνται οι διαχειριστικές δράσεις για την αξιολόγηση προόδου και αποτελεσμάτων τους. Ενημέρωση-ευαισθητοποίηση 6. Ενημέρωση των χρηστών των ακατοίκητων νησίδων και γύρω περιοχών (κτηνοτρόφοι, ψαράδες, τουρίστες, κυνηγοί, τουριστικά πρακτορεία) για την σημασία τους και την ορθή συμπεριφορά στις αποικίες του Μαυροπετρίτη και γύρω περιοχές. 7. Προώθηση των γεωργικών πρακτικών, φιλικών προς το περιβάλλον, στη περιοχή της Σκύρου, για την διατήρηση και τη βελτίωση της διαθεσιμότητας τροφής για τον Μαυροπετρίτη.
8. Προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης σε νησιώτικες και παράκτιες περιοχές. 9. Δικτύωση με άλλα προγράμματα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη για τη διατήρηση του Μαυροπετρίτη και νησιώτικου περιβάλλοντος. 10. Εκπόνηση προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
2.2 Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii) IUCN: Σχεδόν Απειλούμενο (ΝΤ) Κόκκινο Βιβλίο απειλούμενων ζώων της Ελλάδας: Τρωτό (VU) Εξάπλωση: Ο Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii) είναι ενδημικό είδος της Μεσογείου που αναπαράγεται σε ακατοίκητες βραχώδεις ακτές και νησίδες, με εξαίρεση την μεγάλη αποικία του δέλτα του Ebro (όπου το ενδιαίτημα περιλαμβάνει αλμυρόβαλτους και αμμώδεις ακτές). Ο Αιγαιόγλαρος αναπαράγεται στην Ισπανία, την Αλγερία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Γαλλία, την Τυνησία, την Τουρκία, το Μαρόκο και την Κύπρο. Οι μεγαλύτερες αποικίες του είδους βρίσκονται στην Ισπανία στο δέλτα του Ebro και στα νησιά Chafarinas, όπου φιλοξενείται συνολικά το 87% περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού. Μετά την αναπαραγωγική περίοδο οι Αιγαιόγλαροι μεταναστεύουν νότια και δυτικά και διαχειμάζουν στις ακτές της Αλγερίας, Μαυριτανίας, Μαρόκου, Σενεγάλης και Ισπανίας (Lambertini, 1996). Στην Ελλάδα το είδος φωλιάζει σε ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου (Κυκλάδες, Σποράδες, ΒΑ Αιγαίο, Δωδεκάνησα, Κύθηρα, Κρήτη) με συνολικό πληθυσμό 350 500 ζευγάρια. Οι μεγαλύτερες αποικίες του είδους βρίσκονται στα Δωδεκάνησα (ΕΟΕ, αδημοσίευτα στοιχεία). Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του Αιγαιόγλαρου στην περιοχή της Σκύρου τα τελευταία 2 χρόνια εκτιμάται σε 8-14 ζευγάρια (ΕΟΕ, αδημοσίευτα στοιχεία) που αντιστοιχούν στο 2-3% περίπου του εθνικού πληθυσμού του είδους. Οι Αιγαιόγλαροι έχουν καταγραφεί να φωλιάζουν σε τουλάχιστον 3 νησίδες της Σκύρου. Οικολογία: Αναπαραγωγή: Ο Αιγαιόγλαρος στην Ελλάδα αναπαράγεται σε μικρές αποικίες (5-85 ζευγάρια), συνήθως σε ακατοίκητες νησίδες, σπανιότερα δε σε απρόσιτες ακτές μεγαλύτερων νησιών του Αιγαίου (Gatzelia, 1999, Goutner et al.,2000a). Οι ετήσιες διακυμάνσεις, τόσο στην επιλογή της περιοχής φωλιάσματος, όσο και στον αριθμό των αναπαραγόμενων ζευγαριών είναι πολύ συχνές και έντονες. Τα πουλιά φτάνουν στις θέσεις ωοτοκίας στα τέλη Μαρτίου / αρχές Απριλίου και φτιάχνουν φωλιές στο έδαφος γύρω στα μέσα με τέλη Απριλίου. Γεννούν 2-3 αυγά τα οποία εκκολάπτονται στα μέσα Μαϊου, ενώ τα νεαρά πτερώνονται στα μέσα Ιουλίου. Στις αποικίες που έχουν μελετηθεί πιο συστηματικά, έχει καταγραφεί μεγάλη διακύμανση στον μέσο αριθμό αυγών ανά φωλιά (1.67-2.66), αλλά και στην αναπαραγωγική επιτυχία, που εκτιμάται σε 0.13-0.97 νεοσσούς/ αναπαραγωγικό ζευγάρι/ έτος (Gatzelia, 1999). Διατροφή: Ο Αιγαιόγλαρος τρέφεται κυρίως με μικρά αφρόψαρα, τα οποία πιάνει από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ στην Ελλάδα το είδος δεν συνδέεται τόσο με τις δραστηριότητες της μέσης αλιείας, όπως στην Δυτική Μεσόγειο, αν και έχει παρατηρηθεί να τρέφεται βράδυ, κυρίως γύρω από γρι-γρι. Οι περιοχές τροφοληψίας διαφέρουν μετά την αναπαραγωγική περίοδο, οπότε ο πληθυσμός διασπείρεται στις γύρω περιοχές (Gatzelia, 1999). Κρίσιμα ενδιαιτήματα: Οι αποικίες του Αιγαιόγλαρου βρίσκονται σε βραχώδεις ακτές και μικρές νησίδες. Τα χαρακτηριστικά του ενδιαιτήματος αναπαραγωγής ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή ή ακόμα και για την ίδια περιοχή από έτος σε έτος: για παράδειγμα το υψόμετρο κυμαίνεται από λίγα μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι 100 m, η κλίση μεταξύ 0 και 90 ο, ενώ οι αποικίες μπορεί να βρίσκονται σε γυμνούς βράχους ή ακόμη και σε μέρη με 85%
κάλυψη από θάμνους. Πάντως, η σχετική βλάστηση είναι προτιμητέα, καθώς παρέχει στους νεοσσούς κάλυψη από θηρευτές και τον ήλιο (Lambertini, 1996). Οι αποικίες του είδους σε κάποιες νησίδες της Σκύρου βρίσκονται σε βραχώδες έδαφος με ελάχιστη βλάστηση, ενώ η κλίση είναι μικρή. Κύριες απειλές: Θήρευση από αρουραίους Οι θήρευση από αρουραίους αποτελεί την κύρια απειλή για την αναπαραγωγή του Αιγαιόγλαρου. Η θήρευση των αυγών και ενδεχομένως νεοσσών μικρής ηλικίας είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που μειώνουν την αναπαραγωγική επιτυχία του είδους. Οι απώλειες είναι μεγαλύτερες αν υπάρχει και άλλη ανθρωπογενής (π.χ. ανθρώπινη όχληση, όχληση από κτηνοτροφικά θηλαστικά) ή φυσική όχληση (Ασημόγλαροι, αρπακτικά πουλιά όπως Πετρίτης) καθώς κατά τη διάρκεια της όχληση οι φωλιές παραμένουν απροστάτευτες. Το κύριο είδος αρουραίου σε νησιά και νησίδες του Αιγαίου Πελάγους είναι ο Μαυροπόντικας (Rattus rattus), ενώ κοντά σε κατοικημένες περιοχές και ορισμένα ακατοίκητα νησιά και ο Καστανός Ποντικός (Rattus norwegicus). Σημασία της απειλής: μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεγάλης σημασίας σε μικρές ακατοίκητες νησίδες όπου φωλιάζει το είδος. Οι παρουσία αρουραίων έχει καταγραφεί στις περισσότερες νησίδες της Σκύρου. Η θήρευση των αυγών και των νεοσσών του Αιγαιόγλαρου από αρουραίους είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε μικρότερες σε έκταση νησίδες όπου η πυκνότητα των αρουραίων ανά μονάδα έκτασης είναι οι μεγαλύτερες. Την άνοιξη του 2010, σε νησίδα της Σκύρου, η αναπαραγωγική επιτυχία της αποικίας του Αιγαιόγλαρου μειώθηκε κατά 9% λογώ της θήρευσης των αυγών από αρουραίους. Μείωση των πηγών τροφής Η διαθεσιμότητα της τροφής θεωρείται ο κύριος λόγος για τις διακυμάνσεις των πληθυσμών των θαλασσοπουλιών. Η μείωση των αλιευτικών αποθεμάτων λόγω της υπεραλίευσης και της χρήσης μη επιλεκτικών αλιευτικών πρακτικών αποτελεί σοβαρή και μακροπρόθεσμη απειλή για το είδος. Σημασία της απειλής: μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεγάλης σημασίας στην περιοχή της Σκύρου. Με βάση των αναφορών των αλιέων η μείωση των ιχθυοαποθεμάτων έχει παρατηρηθεί στην ευρύτερη περιοχή του Βορείου Αιγαίου, των Βορείων Σποράδων καθώς και στη Σκύρο. Θαλάσσια αιολικά πάρκα και αιολικά πάρκα σε νησίδες φωλιάσματος Η εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών πάρκων σε ακατοίκητα νησιά και νησίδες όπου φωλιάζουν, τρέφονται ή ξεκουράζονται οι Αιγαιόγλαροι μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς του, καθώς μπορούν να προκαλέσουν θανάτωση λόγω προσκρούσεων ή την υποβάθμιση και απώλεια περιοχών φωλιάσματος. Παρομοίως, η εγκατάσταση και η λειτουργία θαλασσίων αιολικών πάρκων σε περιοχές που χρησιμοποιούν οι Αιγαιόγλαροι για την τροφοληψία, ξεκούραση ή τοπικές και μεταναστευτικές μετακινήσεις μπορεί να προκαλέσει την θανάτωση λόγω προσκρούσεων ή
την υποβάθμιση και απώλεια περιοχών τροφοληψίας. Επίσης, τα θαλάσσια αιολικά πάρκα μπορούν να προκαλέσουν τον εκτοπισμό των πληθυσμών που τακτικά χρησιμοποιούν συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές. Οι Αιγαιόγλαροι επίσης θεωρούνται ευάλωτοι στις προσκρούσεις σε ανεμογεννήτριες τη νύχτα καθώς μετακινούνται ή τρέφονται ακόμα και τη νύχτα με μειωμένη και ελλιπής ορατότητα. Η υφιστάμενη τεχνολογία επιτρέπει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε παράκτιες θαλάσσιες περιοχές σε βάθη μέχρι 50μ. Οι τεχνολογίες που θα επιτρέπουν την εγκατάσταση πελαγικών αιολικών πάρκων σε μεγαλύτερα βάθη είναι σε ανάπτυξη ωστόσο σύντομα αναμένεται να φτάσουν σε επιχειρησιακό στάδιο. Σημασία της απειλής: Μεσαία, τοπικά μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Ενδεχόμενη απειλή, πιθανόν μεγάλης σημασίας. Η ευρύτερη περιοχή του κεντρικού Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένης της ευρύτερης περιοχής της Σκύρου χαρακτηρίζεται από μεγάλο αιολικό δυναμικό το οποίο ευνοεί την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας. Στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου πελάγους παρουσιάζεται όλο και αυξανόμενος αριθμός αιτήσεων για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε ακατοίκητα νησιά και νησίδες, ορισμένες από τις οποίες φιλοξενούν σημαντικούς πληθυσμού ειδών θαλασσοπουλιών συμπεριλαμβανομένου του Αιγαιόγλαρου. Επίσης ήδη σχεδιάζεται η εγκατάσταση παράκτιων θαλάσσιών πάρκων στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Σκύρου που χρησιμοποιούν οι Αιγαιόγλαροι (π.χ. στο κόλπο της Κύμης). Η εγκατάσταση και η λειτουργία τέτοιων μονάδων θα μπορούσε να προκαλέσει τις παραπάνω αρνητικές επιπτώσεις τόσο σε τοπικούς πληθυσμούς όσο και σε άλλους πληθυσμούς που χρησιμοποιούν τις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές. Ανταγωνισμός με άλλα είδη Ο ανταγωνισμός με τον Ασημόγλαρο (Larus michahellis) αποτελεί σημαντικό περιοριστικό παράγοντα σε πολλές αποικίες του Αιγαιόγλαρου στη Μεσόγειο. Η αλληλεπίδραση αυτή περιλαμβάνει ανταγωνισμό για τις θέσεις φωλεοποίησης και τα πεδία διατροφής, αλλά και θήρευση από τους Ασημόγλαρους αυγών και νεοσσών Αιγαιόγλαρου. Επίσης, η θήρευση αυγών και νεοσσών από αρουραίους αποτελεί σημαντική απειλή, ενώ η παρουσία κατσικών μπορεί να είναι ιδιαίτερα προβληματική λόγω της καταστροφής φωλιών και αυγών Σημασία της απειλής: μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεγάλης σημασίας ιδιαίτερα λόγω των πολλαπλών αλληλεπιδράσεων των Ασημόγλαρων με τους Αιγαιόγλαρους (ανταγωνισμός για μέρη φωλιάσματος και τροφή, θήρευση των αυγών και νεοσσών). Ανθρωπογενής όχληση Η αύξηση της όχλησης στις αναπαραγωγικές αποικίες λόγω της εντεινόμενης ανθρώπινης παρουσίας στης νησίδες (παρουσία ιδιωτικών σκαφών αναψυχής, κτηνοτρόφων, ψαράδων κλπ) αποτελεί σημαντική απειλή. Η εύκολη προσβασιμότητα πολλών αποικιών τις κάνει ιδιαίτερα ευάλωτες στην ανθρωπογενή όχληση, είτε με την πλεύση σκαφών κοντά στην ακτή, είτε με την παρουσία ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις ίδιες τις αποικίες. Σημασία της απειλής: μεσαία
Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται, αλλά η σημασία της παραμένει άγνωστη στην περιοχή της Σκύρου. Αλλαγές στο ενδιαίτημα αναπαραγωγής Η συνεχής κατασκευή υποδομών (τουριστικές εγκαταστάσεις, μαρίνες κλπ) στις νησίδες περιορίζει τις διαθέσιμες θέσεις φωλεοποίησης και παράλληλα ενισχύει την όχληση κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου. Σημασία της απειλής: μεσαία Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Ενδεχόμενη απειλή, πιθανόν μικρής σημασίας. Οι περιοχές όπου φωλιάζουν οι Αιγαιόγλαροι είναι συνήθως μικρές ακατοίκητες νησίδες όπου ακόμα δεν υπάρχουν υποδομές. Ωστόσο συνήθως οι Αιγαιόγλαροι αλλάζουν νησίδες φωλεοποίησης από χρονιά σε χρονιά επομένως υπάρχει ενδεχόμενο επιπτώσεων των υφιστάμενων ή μελλοντικών υποδομών σε ακατοίκητα νησιά στο είδος. Τυχαία σύλληψη σε αλιευτικά εργαλεία Παρ όλο που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα τυχαία παγίδευση Αιγαιόγλαρου σε παραγάδια, το εύρος και η σημασία της απειλής αυτής δεν έχει εκτιμηθεί επαρκώς. Τα τελευταία χρόνια η σημασία της απειλής αυξάνεται καθώς λόγω της μείωσης των ιχθυοαποθεμάτων η παρουσία των Αιγαιόγλαρων σε αλιευτικά σκάφη, όπου τρέφονται είτε με τα δολώματα των παραγαδιών είτε με τα ψάρια που πετιούνται, είναι αυξημένη. Στα Βόρεια Δωδεκάνησα η ετήσιες απώλειες λόγω θανάτωσης σε παραγάδια φτάνουν τουλάχιστον τα 2.5% του αναπαραγόμενου πληθυσμού ετησίως. Σημασία της απειλής: άγνωστη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται, αλλά η σημασία της παραμένει άγνωστη στην θαλάσσια περιοχή της Σκύρου. Θαλάσσια ρύπανση Η θαλάσσια ρύπανση επηρεάζει τον Αιγαιόγλαρο, όπως όλα τα θαλασσοπούλια, χωρίς όμως να έχει εκτιμηθεί η σπουδαιότητα αυτής της απειλής για το είδος. Σημασία της απειλής: άγνωστη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται, αλλά η σημασία της παραμένει άγνωστη στην θαλάσσια περιοχή της Σκύρου. Διαχειριστικές δράσεις: Δράσης για τη βελτίωση των κρίσιμων ενδιαιτημάτων του Αιγαιόγλαρου 1. Εξάλειψη αρουραίων στις αναπαραγωγικές αποικίες και σε παρακείμενες νησίδες με κατάλληλο ενδιαίτημα 2. Απομάκρυνση αιγοπροβάτων / περιορισμός βόσκησης στις αναπαραγωγικές αποικίες 3. Έλεγχος του πληθυσμού των Ασημόγλαρων 4. Συστηματική επιστημονική παρακολούθηση του Αιγαιόγλαρου
Ενημέρωση-ευαισθητοποίηση 5. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση συγκεκριμένων ομάδων χρηστών (ψαράδες, τουρίστες, κτηνοτρόφοι), καθώς και της τοπικής κοινωνίας 6. Δικτύωση με άλλα προγράμματα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη για τη διατήρηση του Αιγαιόγλαρου, καθώς και νησιώτικου και θαλάσσιου περιβάλλοντος. 7. Εκπόνηση προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
2.3 Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis desmarestii) IUCN: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC) Κόκκινο Βιβλίο απειλούμενων ζώων της Ελλάδας: Σχεδόν Απειλούμενο (ΝΤ) Εξάπλωση: Το υποείδος Phalacrocorax aristotelis desmarestii είναι ενδημικό της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Τα άλλα δύο υποείδη είναι το Phalacrocorax aristotelis aristotelis που απαντάται στον Ατλαντικό Ωκεανό και το Phalacrocorax aristotelis riggenbachi που απαντάται στις ατλαντικές ακτές του Μαρόκου. Αναπαραγόμενοι πληθυσμοί έχουν καταγραφεί σε όλα τα κράτη της ΕΕ με ακτές στην Μεσόγειο (Ισπανία Ανατολικές ακτές και Βαλεαρίδες, Ιταλία Σαρδηνία, Τοσκάνη και Lamedusa, Γαλλία Κορσική, Βουλγαρία, Ελλάδα και Κύπρο), καθώς και το Γιβραλτάρ, την Κροατία, την ΠΓΔΜ, την Αλβανία, την Ουκρανία, την Τουρκία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Τυνησία και την Αλγερία. Ο συνολικός πληθυσμός του είδους υπολογίζεται στα 10,000 ζεύγη (Aguilar & Fernandez, 1999). Έχουν παρατηρηθεί μεγάλες διακυμάνσεις στους αναπαραγωγικούς πληθυσμούς από χρονιά σε χρονιά. Στην Ελλάδα απαντάται σε ακτές νησιών και νησίδες στις Κυκλάδες, το ΒΑ. Αιγαίο, τα Δωδεκάνησα, τα Κύθηρα & Αντικύθηρα, το Ιόνιο και την Κρήτη. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του Θαλασσοκόρακα στην περιοχή της Σκύρου εκτιμάται σε 50 ζευγάρια περίπου (ΕΟΕ, αδημοσίευτα στοιχεία) που αντιστοιχούν στο 5% περίπου του εθνικού πληθυσμού του είδους. Οι Θαλασσοκόρακες φωλιάζουν σε 6 νησίδες της Σκύρου καθώς και στο κυρίως νησί. Οικολογία: Αναπαραγωγή: Ο Θαλασσοκόρακας είναι συνήθως μόνιμος κάτοικος μιας περιοχής, αλλά διασκορπίζεται στις γύρω περιοχές μετά την περίοδο αναπαραγωγής. Γενικά παρουσιάζει φιλοπατρία. Οι φωλιές αποτελούνται από διάφορα υλικά (κυρίως κλαδιά, φύκια και άλλη βλάστηση) μέσα σε σχισμές και προεξοχές βράχων, σάρες και ανάμεσα σε ογκόλιθους. Συχνά χρησιμοποιεί την ίδια φωλιά σε διαδοχικές χρονιές. Στην Ελλάδα φωλιάζει από το τέλος του Ιανουαρίου, με κορύφωση στα μέσα Φεβρουαρίου, αλλά η περίοδος διαφέρει αρκετά ανάλογα με την περιοχή. Τα νεότερα άτομα φωλιάζουν αργότερα και επιλέγουν λιγότερο κατάλληλους χώρους φωλιάσματος και παρουσιάζουν χαμηλότερη αναπαραγωγική επιτυχία. Γεννά 1-6 αυγά, συνήθως 3, τα οποία εκκολάπτονται μέσα σε 30 ημέρες. Οι νεοσσοί πτερώνονται μέσα σε 53 μέρες. Δημιουργεί μεγάλες ομάδες κατά το κούρνιασμα και την χειμερινή περίοδο (Aguilar & Fernandez, 1999). Διατροφή: Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια στην παράκτια ζώνη, στον πυθμένα ή στην υδάτινη στήλη περιοχών με βραχώδη ή αμμώδη υπόβαθρο. Τρέφεται συνήθως ατομικά, αν και μεγάλα κοπάδια έχουν παρατηρηθεί σε μεγάλες συγκεντρώσεις ψαριών. Την λεία του την πιάνει με μακροβούτια μέχρι τα 4μ και για μέγιστο χρόνο τα 3-4 λεπτά (Aguilar & Fernandez, 1999). Κρίσιμα ενδιαιτήματα: Παρατηρείται σε μικρή απόσταση από την ακτή και αναπαράγεται σε βραχώδεις ακτές νησιών και νησίδων, όπου δημιουργεί μικρές αποικίες.
Κύριες απειλές: Θήρευση από αρουραίους LIFE09 NAT/GR/000323 Οι θήρευση από αρουραίους αποτελεί μια σημαντική απειλή για την αναπαραγωγή του Θαλασσοκόρακα. Στην Ελλάδα έχει διαπιστωθεί η θήρευση των αυγών του Θαλασσοκόρακα από αρουραίους ωστόσο ενδεχομένως να θητεύονται και οι νεοσσοί. Η καταγεγραμμένη μείωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας του Θαλασσοκόρακα λόγω της θήρευσης των αυγών είναι 3%. Το κύριο είδος αρουραίου σε νησιά και νησίδες του Αιγαίου Πελάγους είναι ο Μαυροπόντικας (Rattus rattus), ενώ κοντά σε κατοικημένες περιοχές και ορισμένα ακατοίκητα νησιά και ο Καστανός Ποντικός (Rattus norwegicus). Σημασία της απειλής: μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεγάλης σημασίας σε μικρές ακατοίκητες νησίδες όπου φωλιάζει το είδος. Οι παρουσία αρουραίων έχει καταγραφεί στις περισσότερες νησίδες της Σκύρου. Η θήρευση των αυγών και των νεοσσών του Θαλασσοκόρακα από αρουραίους είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε μικρότερες σε έκταση νησίδες όπου η πυκνότητα των αρουραίων ανά μονάδα έκτασης είναι οι μεγαλύτερες. Αύξηση της ανθρώπινης ενόχλησης στις περιοχές αναπαραγωγής Αν και οι περισσότερες νησίδες φωλεοποίησης είναι αρκετά απομονωμένες, χαρακτηριστικό που τις διασφαλίζει από συχνή ενόχληση, η αύξηση των ιδιωτικών σκαφών αναψυχής (π.χ. φουσκωτά, γιώτ) διευκολύνει την πρόσβαση σε αυτά. Έτσι, η αύξηση της όχλησης αποτελεί την σοβαρότερη ίσως απειλή για το είδος. Σημασία της απειλής: μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται, αλλά η σημασία της παραμένει άγνωστη στην περιοχή της Σκύρου. Μείωση του αλιευτικού αποθέματος και αλλαγές στις αλιευτικές πρακτικές Η μείωση του αλιευτικού αποθέματος από μη-επιλεκτικές αλιευτικές πρακτικές με μεγάλο ποσοστό παρεμπίπτοντος αλιεύματος (μηχανότρατες, γρι-γρί) επηρεάζει την επιβίωση και αναπαραγωγική επιτυχία του είδους μειώνοντας το διαθέσιμο αλιευτικό απόθεμα. Οι αλιευτικές δραστηριότητες προκαλούν το θάνατο ενήλικων αλλά και νεαρών πουλιών από παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία (δίχτυα), η ένταση και σημασία αυτής της απειλής για το είδος δεν είναι γνωστές και πρέπει να διερευνηθούν. Σημασία της απειλής: μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεγάλης σημασίας στην περιοχή της Σκύρου. Με βάση των αναφορών των αλιέων η μείωση των ιχθυοαποθεμάτων έχει παρατηρηθεί στην ευρύτερη περιοχή του Βορείου Αιγαίου, των Βορείων Σποράδων καθώς και στη Σκύρο. Θαλάσσια ρύπανση και πετρελαιοκηλίδες Οι θαλασσοκόρακες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην θαλάσσια ρύπανση, άμεσα (δηλητηρίαση, θάνατος) ή έμμεσα στην αναπαραγωγική του επιτυχία (κάλυψη των πόρων του αυγού).
Σημασία της απειλής: μεσαία Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και είναι μεσαίας σημασίας στην περιοχή της Σκύρου. Λόγω μεγάλου αριθμού των εμπορικών πλοίων και δεξαμενόπλοιων στην κεντρικό Αιγαίο, κυρίως ανατολικά της Σκύρου υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για την θαλάσσια ρύπανση και πετρελαιοκηλίδες. Θαλάσσια αιολικά πάρκα και αιολικά πάρκα σε νησίδες φωλιάσματος Η εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών πάρκων σε ακατοίκητα νησιά και νησίδες όπου φωλιάζουν, τρέφονται ή ξεκουράζονται οι Θαλασσοκόρακες μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς του, καθώς μπορούν να προκαλέσουν θανάτωση λόγω προσκρούσεων ή την υποβάθμιση και απώλεια περιοχών φωλιάσματος. Παρομοίως, η εγκατάσταση και η λειτουργία θαλασσίων αιολικών πάρκων σε περιοχές που χρησιμοποιούν οι Θαλασσοκόρακες για την τροφοληψία, ξεκούραση ή τοπικές και μεταναστευτικές μετακινήσεις μπορεί να προκαλέσει την θανάτωση λόγω προσκρούσεων ή την υποβάθμιση και απώλεια περιοχών τροφοληψίας. Επίσης, τα θαλάσσια αιολικά πάρκα μπορούν να προκαλέσουν τον εκτοπισμό των πληθυσμών που τακτικά χρησιμοποιούν συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές. Η υφιστάμενη τεχνολογία επιτρέπει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε παράκτιες θαλάσσιες περιοχές σε βάθη μέχρι 50μ. Μέχρι περίπου τα ίδια βάθη τρέφεται και ο Θαλασσοκόρακας σε θαλάσσιες παράκτιες περιοχές. Σημασία της απειλής: Μεσαία, τοπικά μεγάλη Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Ενδεχόμενη απειλή, πιθανόν μεσαίας σημασίας. Η ευρύτερη περιοχή του κεντρικού Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένης της ευρύτερης περιοχής της Σκύρου χαρακτηρίζεται από μεγάλο αιολικό δυναμικό το οποίο ευνοεί την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας. Στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου πελάγους παρουσιάζεται όλο και αυξανόμενος αριθμός αιτήσεων για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε ακατοίκητα νησιά και νησίδες, ορισμένες από τις οποίες φιλοξενούν σημαντικούς πληθυσμού ειδών θαλασσοπουλιών συμπεριλαμβανομένου του Θαλασσοκόρακα. Επίσης ήδη σχεδιάζεται η εγκατάσταση παράκτιων θαλάσσιών πάρκων στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Σκύρου που χρησιμοποιούν οι Θαλασσοκόρακες από το Πρασονήσι της Κύμης (π.χ. στο κόλπο της Κύμης). Η εγκατάσταση και η λειτουργία τέτοιων μονάδων θα μπορούσε να προκαλέσει τις παραπάνω αρνητικές επιπτώσεις τόσο σε τοπικούς πληθυσμούς όσο και σε άλλους πληθυσμούς που χρησιμοποιούν τις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές. Απώλεια και Περιορισμός θέσεων αναπαραγωγής Από την κατασκευή υποδομών σε πολλές νησίδες όπου αναπαράγεται το είδος, μειώνεται ο διαθέσιμος χώρος που μπορούν να φωλιάσουν με ασφάλεια. Η παρουσία υποδομών οδηγεί επίσης στην αύξηση της ενόχλησης στις αναπαραγωγικές αποικίες. Σημασία της απειλής: μεσαία Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και εκτιμάται προς το παρόν μικρής σημασίας καθώς δεν υπάρχουν υποδομές σε περιοχές όπου φωλιάζει το είδος στη Σκύρο. Ανταγωνισμός με άλλα είδη
Ο Ασημόγλαρος (Larus michahellis) είναι σίγουρα το σημαντικότερο είδος που ανταγωνίζεται τον Θαλασσοκόρακα για χώρους φωλεοποίησης και τροφής. Η θήρευση αυγών είναι συνήθως συνδεδεμένη με τον Ασημόγλαρο και την Κουρούνα (Corvus corone). Σημασία της απειλής: μεσαία Καθεστώς και σημασία της απειλής στην περιοχή της Σκύρου: Η απειλή υφίσταται και άγνωστης σημασίας στην περιοχή της Σκύρου. Διαχειριστικές δράσεις: Δράσης για τη βελτίωση των κρίσιμων ενδιαιτημάτων του Αιγαιόγλαρου 1. Βελτίωση του ενδιαιτήματος φωλεοποίησης στις νησίδες αναπαραγωγής 2. Εξάλειψη αρουραίων στις αναπαραγωγικές αποικίες και σε παρακείμενες νησίδες με κατάλληλο ενδιαίτημα 3. Απομάκρυνση αιγοπροβάτων / περιορισμός βόσκησης στις αναπαραγωγικές αποικίες 4. Έλεγχος του πληθυσμού των Ασημόγλαρων 5. Συστηματική επιστημονική παρακολούθηση του Θαλασσοκόρακα Ενημέρωση-ευαισθητοποίηση 6. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση συγκεκριμένων ομάδων χρηστών (ψαράδες, τουρίστες, κτηνοτρόφοι), καθώς και της τοπικής κοινωνίας 7. Δικτύωση με άλλα προγράμματα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη για τη διατήρηση του Θαλασσοκόρακα, καθώς και νησιώτικου και θαλάσσιου περιβάλλοντος. 8. Εκπόνηση προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
2.4 Αρτέμης(Calonectris diomedea) IUCN: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC) Κόκκινο Βιβλίο απειλούμενων ζώων της Ελλάδας: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC) Εξάπλωση: Ο Αρτέμης (Calonectris diomedea) φωλιάζει σε νησιά και απόκρημνους γκρεμούς της Μεσογείου καθώς σε ορισμένα νησιά του Ατλαντικού Ωκεανού (Κανάρια Νησιά, Αζόρες και νησιά Berlenas). Οι Αρτέμηδες από τις αποικίες στο Ατλαντικό διαχειμάζουν κυρίως στο Ν. Ατλαντικό, ενώ οι Αρτέμηδες από αποικίες στη Μεσόγειο στο κεντρικό Ατλαντικό, στη περιοχή του ρεύματος των Καναρίων. Ο παγκόσμιος πληθυσμός εκτιμάται σε 300 000-400 000 ζευγάρια από τα οποία τα 76 000 ζευγάρια ανήκουν στο Μεσογειακό υποείδος (Calonectris diomedea diomedea) που απαντάται και στην Ελλάδα. Το μέγεθος του εθνικού πληθυσμού του Αρτέμη στην Ελλάδα εκτιμάται σε 5 000 ζευγάρια. Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός του μειώνεται σε όλη τη Μεσόγειο (Birdlife International 2004, UNEP 2003). Οι νησίδες της Σκύρου όπου έχουν επιβεβαιωθεί οι αποικίες του Αρτέμη είναι 2. Οικολογία: Αναπαραγωγή: Οι Αρτέμηδες φωλιάζουν σε αποικίες που αποτελούνται από λίγες φωλιές μέχρι μερικές χιλιάδες φωλιές. Φωλιάζει σε φυσικές εσοχές και λαγούμια που δημιουργούνται κάτω από πεσμένα βράχια και έχουν βάθος μέχρι 2μ. Η μεγάλη πλειοψηφία των πουλιών επιστρέφει στις περιοχές αναπαραγωγής το Φεβρουάριο και Μάρτιο, ενώ ένα μικρό μέρος του πληθυσμού παραμένει όλο το χρόνο στη Ελλάδα. Μερικά άτομα καταλαμβάνουν τις θέσεις φωλιάσματος ήδη το Μάρτιο αλλά οι πλειοψηφία το Μάιο. Η ωοτοκία λαμβάνει χώρα από τα μέσα μέχρι τα τέλη Μαΐου. Το κάθε ζευγάρι γεννά ένα, μοναδικό αυγό. Τα αυγά εκκολάπτονται στις αρχές Ιουλίου. Η ανατροφή των νεοσσών διαρκεί περίπου 97 μέρες μέχρι να φτερωθούν. Διατροφή: Τρέφεται κυρίως με πελαγικά είδη ψαριών, γόνο ψαριών, κεφαλόποδα και καρκινοειδή. Τρέφεται επίσης με παρεμπίπτοντα αλιεύματα που πετούν τα αλιευτικά σκάφη. Κρίσιμα ενδιαιτήματα: Οι Αρτέμηδες φωλιάζουν σε φυσικές εσοχές και λαγούμια σε σάρες σε ακατοίκητες νησίδων και νησιά. Τις φωλιές τους προσεγγίζουν μόνο τη νύχτα. Αργά το απόγευμα ή το βράδυ, πριν πλησιάσουν την αποικία, δημιουργούν μεγάλες συγκεντρώσεις στη θάλασσα μέχρι 5km μακριά από την αποικία, περιμένοντας τη κατάλληλη στιγμή για να γυρίσουν στις φωλιές τους. Οι συγκεντρώσεις αυτές (rafts) μπορούν να αποτελούνται από μερικές εκατοντάδες ή χιλιάδες άτομα. Στην αναζήτηση τροφής διασχίζει μεγάλες αποστάσεις, μέχρι και μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα την ημέρα. Για την τροφοληψία προτιμά ανοιχτές πελαγικές εκτάσεις αλλά δε αποφεύγει ούτε την θαλάσσια παράκτια ζώνη. Κύριες απειλές: Θήρευση από αρουραίους