ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού 24.3.2011 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την ειδική έκθεση αριθ. 14/2010 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου με τίτλο «Η διαχείριση από την Επιτροπή του συστήματος κτηνιατρικών ελέγχων στις εισαγωγές κρέατος μετά τις μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας για την υγιεινή του 2004» Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού Εισηγήτρια: Elisabeth Köstinger DT\863609.doc PE456.643v02-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
1. Εισαγωγή Μετά τις σοβαρές κρίσεις στον τομέα της υγείας της δεκαετίας του 90 (ΣΕΒ και πουλερικά μολυσμένα με διοξίνη), οι κανονισμοί για την ασφάλεια των τροφίμων αναθεωρήθηκαν εκ βάθρων. Με βάση το Λευκό Βιβλίο 1 που δημοσιεύθηκε από την Επιτροπή το 2000, ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο, γνωστό και ως «δέσμη για την υγιεινή», αντικατέστησε ή εξειδίκευσε τους προγενέστερους κανονισμούς. Το μεγαλύτερο μέρος των νέων κανονιστικών διατάξεων τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2006. Τα εισαγόμενα προϊόντα κρέατος μπορούν, λόγω της ίδιας τους της φύσης, να αποτελέσουν εν δυνάμει πηγή και φορέα μετάδοσης ασθενειών όχι μόνο στους καταναλωτές αλλά και στα ζώα, ήτοι στην παραγωγή της ΕΕ. Σε όλο τον κόσμο ενσκήπτουν πολλές επιζωοτίες και οι συνθήκες παραγωγής σε άλλα μέρη του κόσμου δεν ανταποκρίνονται, κατ ανάγκη, στα πρότυπα της ΕΕ. Οι κτηνιατρικοί έλεγχοι των εισαγωγών στην ΕΕ και στις αντίστοιχες τρίτες χώρες εξαγωγής διενεργούνται από τις εθνικές αρχές, το δε κόστος τους βαρύνει κυρίως τις επιχειρήσεις και, εντέλει, τον καταναλωτή. Οι κοινοτικές δαπάνες στον τομέα αυτόν συνίστανται, κυρίως, σε διοικητικές δαπάνες της ΓΔ SANCO και, συγκεκριμένα, του ΓΤΚΘ (Γραφείο Τροφίμων και Κτηνιατρικών Θεμάτων), καθώς και σε δαπάνες για εκπαιδευτικά σεμινάρια για τους εθνικούς επιθεωρητές. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει επίσης χρηματοδοτήσει τη σύσταση και τη λειτουργία των συστημάτων πληροφόρησης TRACES (σύστημα ελέγχου και πραγματογνωμοσύνης στις συναλλαγές), το οποίο είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση των εισαγωγών προϊόντων ζωικής προέλευσης, και RASFF (σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές). 2. Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου Σκοπός του ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ήταν η αξιολόγηση της διαχείρισης, από την Επιτροπή, του συστήματος της ΕΕ για τους κτηνιατρικούς ελέγχους στις εισαγωγές κρέατος και προϊόντων κρέατος, μετά τις μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας για την υγιεινή, οι αποφάσεις για τις οποίες ελήφθησαν το 2004 και έχουν τεθεί σε ισχύ από το 2006. Εξετάστηκαν τα ακόλουθα ζητήματα: - Ολοκληρώθηκε η αναθεώρηση των κοινοτικών κανονισμών που εισηγήθηκε το Λευκό Βιβλίο; - Διασφαλίζει η Επιτροπή ότι λειτουργούν αποτελεσματικά τα συστήματα πληροφόρησης που αφορούν στους κτηνιατρικούς ελέγχους εισαγωγών κρέατος; - Διασφαλίζει η Επιτροπή (ΓΤΚΘ) ότι λειτουργούν ορθά τα εθνικά συστήματα διαχείρισης κτηνιατρικών ελέγχων; 1 Λευκό Βιβλίο για την ασφάλεια των τροφίμων, COM(1999) 719 τελικό, 12.1.2000. PE456.643v02-00 2/7 DT\863609.doc
- Ασκεί η Επιτροπή ρόλο συντονιστή μεταξύ των κρατών μελών και πραγματοποιεί γενικές αξιολογήσεις του συστήματος υγειονομικού ελέγχου των εισαγωγών κρέατος; 3. Σύνοψη των παρατηρήσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου Οι κανόνες που διέπουν τις εισαγωγές κρέατος και προϊόντων κρέατος περιλαμβάνονται σε περισσότερα από 50 νομοθετικά κείμενα. Ωστόσο, ελλείψει ενοποιημένων εκδόσεων ή έστω γενικής επαναδιατύπωσης των κανόνων εισαγωγής το πλήθος των κανόνων και ο σημερινός πολύπλοκος χαρακτήρας τους δημιουργούν δυσκολίες και αφήνουν περιθώρια για ποικίλες ερμηνείες, παρεμποδίζοντας την εφαρμογή τους με ορθό ενιαίο τρόπο. Από μια έκθεση που υποβλήθηκε στη Νέα Ζηλανδία προέκυψε ότι 101 από 103 δείγματα προβάτων που εξετάστηκαν βρέθηκαν θετικά σε ορμόνες, αν και δεν υπερέβαιναν το ανώτατο όριο καταλοίπων. Παρόλο που είναι υποχρεωτικό, ορισμένοι ΣΣΕ (συνοριακοί σταθμοί ελέγχου) στη Γερμανία, στις Κάτω Χώρες και την Ισπανία συνεχίζουν να μην καταχωρίζουν όλα τα σχετικά δεδομένα εισαγωγών κρέατος στο TRACES. Αυτό επηρεάζει την πληρότητα του TRACES και, μεταξύ άλλων, την αξιοπιστία της στατιστικής των υλοποιήσεών του. Επιπλέον, στα περισσότερα κράτη μέλη δεν υπάρχει σύνδεση με τις τελωνειακές βάσεις δεδομένων, η οποία καθιστά δυνατή τη συμφωνία των στοιχείων σχετικά με τις εισαγωγές κρέατος που είναι καταχωρισμένα και στα δύο συστήματα. Η Επιτροπή δεν έχει ακόμη καθορίσει δείκτες επιδόσεων για τα εθνικά συστήματα ελέγχου. Όσον αφορά τους εξαγωγείς τρίτων χωρών προς την ΕΕ, δεν θεσπίστηκαν επίσης επισήμως δείκτες επιδόσεων όσον αφορά τους ελέγχους που πραγματοποιούνται σε κάθε στάδιο της αλυσίδας παραγωγής πριν από την εξαγωγή. Ο συντονισμός των συστημάτων κτηνιατρικών ελέγχων των κρατών μελών χρήζει βελτίωσης. 4. Τα συμπεράσματα του Ελεγκτικού Συνεδρίου Η αναθεώρηση και προσαρμογή, από την Επιτροπή, του νομικού πλαισίου που διέπει τους κτηνιατρικούς ελέγχους των εισαγωγών κρέατος, η οποία δρομολογήθηκε το 2000 με το Λευκό Βιβλίο και τελικώς αποφασίστηκε το 2004 με τη θέσπιση της «δέσμης για την υγιεινή», έχει καθυστερήσει και παραμένει ανολοκλήρωτη σε αρκετούς σημαντικούς τομείς. Δείκτες για τους ελέγχους πριν από την εξαγωγή και την αξιολόγηση των κτηνιατρικών συμφωνιών δεν υπάρχουν. Τα δύο συστήματα πληροφόρησης (TRACES και RASFF) στα οποία βασίζονται οι κτηνιατρικοί έλεγχοι για τις εισαγωγές κρέατος της ΕΕ χρησιμοποιούνται ευρέως αλλά χρήζουν βελτίωσης. Ορισμένοι ΣΣΕ μερικών κρατών μελών συνεχίζουν να μην καταχωρίζουν δεδομένα εισαγωγών κρέατος στο TRACES, και δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί οι διεπαφές με τις τελωνειακές ή άλλες εθνικές βάσεις δεδομένων. DT\863609.doc 3/7 PE456.643v02-00
Η Επιτροπή διενεργεί συνεχώς επιθεωρήσεις στα κράτη μέλη, κυρίως μέσω του ΓΤΚΘ (Γραφείο Τροφίμων και Κτηνιατρικών Θεμάτων). Ωστόσο, σύμφωνα με το ΓΤΚΘ, οι ελλείψεις που διαπιστώθηκαν συχνά δεν έχουν αποκατασταθεί ακόμη από τα κράτη μέλη, μολονότι έχει παρέλθει πάνω από μια διετία. 5. Οι συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου Η Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει δράση όσον αφορά τα ακόλουθα: α) προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη μέλη έχουν τα ίδια δικαιώματα εξαγωγής σε τρίτες χώρες με τις οποίες η ΕΕ έχει συνάψει κτηνιατρικές συμφωνίες, β) περαιτέρω ανάπτυξη του κανονιστικού πλαισίου που είναι αναγκαίο για την εφαρμογή της «δέσμης για την υγιεινή» και παρουσίασή του με ενοποιημένο και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο, γ) περαιτέρω ανάπτυξη των συστημάτων πληροφόρησης TRACES και RASFF ούτως ώστε όλα τα αναγκαία στοιχεία να είναι διαθέσιμα εγκαίρως και οι προειδοποιήσεις να κοινοποιούνται ταχέως και να λαμβάνονται σχετικά μέτρα, κατά ομοιόμορφο τρόπο, σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες, δ) ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών για τα εθνικά σχέδια παρακολούθησης και ελέγχου, εφαρμόζοντας κοινή στρατηγική κτηνιατρικών ελέγχων στην ΕΕ, με εναρμονισμένα τέλη και αποτελεσματικούς ΣΣΕ που ελέγχονται από κατάλληλους εσωτερικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, ε) ανάπτυξη κοινού συνόλου δεικτών για την αξιολόγηση της εφαρμογής της «δέσμης για την υγιεινή» και της επίτευξης των αντίστοιχων στόχων της ΕΕ, στ) περαιτέρω βελτίωση του τύπου και της διαφάνειας των μοντέλων αξιολόγησης κινδύνου που χρησιμοποιούνται από το ΓΤΚΘ για την ανάλυση κινδύνου στο πλαίσιο του σχεδιασμού του ελεγκτικού του έργου, ζ) αναγκαιότητα ανάληψης κατάλληλων πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένης της νομοθετικής ή δικαστικής δράσης αν είναι αναγκαίο, για να αντιμετωπιστεί η υφιστάμενη κατάσταση, κατά την οποία οι επαναλαμβανόμενες διαπιστώσεις και συστάσεις προς τις αρχές των κρατών μελών συχνά παραμένουν εν αναμονή διορθωτικών μέτρων επί πολλά έτη, η) εναρμόνιση, μεταξύ των κρατών μελών, των κανόνων ενεργοποίησης των υγειονομικών προειδοποιήσεων και εφαρμογής των επακόλουθων ενισχυμένων ελέγχων από τα κράτη μέλη. 6. Σύνοψη των απαντήσεων της Επιτροπής (για το πλήρες κείμενο, ανατρέξτε στην ειδική έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου) PE456.643v02-00 4/7 DT\863609.doc
Ελήφθησαν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλιστεί ότι οποιαδήποτε καθυστέρηση στην εφαρμογή των μέτρων στο πλαίσιο της «δέσμης για την υγιεινή» δεν θα μείωνε το επίπεδο υγειονομικής προστασίας. Η συχνότητα των φυσικών ελέγχων για τρίτες χώρες έχει μειωθεί βάσει κτηνιατρικών συμφωνιών (ΚΣ), λόγω της αξιοπιστίας των επιδόσεων των κεντρικών αρχών σχετικά με τους ελέγχους συγκεκριμένων εμπορευμάτων που εισάγονται στην ΕΕ. Τα συστήματα RASFF και TRACES έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλιστεί η διάδοση πληροφοριών σε περίπτωση εντοπισμού μη συμμόρφωσης κατά τη διάρκεια ελέγχων τροφίμων και ζωοτροφών στην αγορά της ΕΕ. Επίσης παρέχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης της εισαγωγής εμπορευμάτων στην ΕΕ και του εντός ΕΕ εμπορίου ζώντων ζώων. Το TRACES είναι ένα σχετικά νέο σύστημα το οποίο εξακολουθεί να βρίσκεται στη φάση της ανάπτυξης. Το TRACES αποτελεί μια εξαιρετικά φιλόδοξη πρωτοβουλία και έχουν υπάρξει αναπόφευκτες καθυστερήσεις κατά την ομοιόμορφη προσαρμογή των κρατών μελών στις απαιτήσεις αυτού του συστήματος. Η Επιτροπή έχει ήδη λάβει μέτρα προκειμένου να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν σωστά το TRACES. Όσον αφορά τη σύσταση του Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με περαιτέρω κατευθυντήριες οδηγίες και τον καθορισμό των δεικτών επιδόσεων που απαιτούνται προκειμένου να εφαρμόζεται η στρατηγική της ΕΕ για τους κτηνιατρικούς ελέγχους και να προσδιορίζεται εάν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι της «δέσμης για την υγιεινή», η ισχύουσα νομοθεσία δεν παρέχει στην Επιτροπή την εξουσία για να το πράξει αυτό. Η δυνατότητα υλοποίησης αυτής της πρότασης θα μπορούσε να διερευνηθεί. Όσον αφορά τις βελτιώσεις στα μοντέλα αξιολόγησης κινδύνου, το προσωπικό των διευθύνσεων που διαμορφώνουν τις πολιτικές του ΓΤΘΚ και της ΓΔ SANCO καλείται να συμφωνήσει ως προς τα κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό των πιθανών προτεραιοτήτων των αποστολών και, κατά την ίδια τη διαδικασία της ιεράρχησης, να αποδείξουν και να τεκμηριώσουν ότι αυτά τα κριτήρια έχουν εφαρμοστεί συστηματικά. Αυτή η διαδικασία συμβάλλει στην ύπαρξη μεγαλύτερης διαφάνειας κατά τη λήψη αποφάσεων στην περίπτωση που πρέπει να γίνουν αλλαγές στο πρόγραμμα. Ωστόσο, το συγκεκριμένο εγχείρημα θα εξακολουθήσει να είναι περισσότερο ποιοτικό παρά ποσοτικό. Όποτε έγινε χρήση «ποσοτικού μοντέλου» στο παρελθόν, αυτό αποδείχθηκε πολύ δύσχρηστο και τα αποτελέσματα που προσέφερε δεν ήταν καλύτερα των αποτελεσμάτων που προσφέρει η ποιοτική προσέγγιση που εφαρμόζεται τώρα (ακόμα και όταν λαμβάνονται υπόψη ποσοτικά δεδομένα όπως τα εμπορικά στοιχεία). Σε σχέση με τις παρατηρήσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τη ΣΕΒ και τα μολυσμένα πουλερικά, η Επιτροπή επισημαίνει ότι καμία από τις κρίσεις που αναφέρονται δεν προήλθε από εισαγόμενο κρέας ή προϊόντα κρέατος. 7. Παρατηρήσεις και συστάσεις της εισηγήτριας για ενδεχόμενη συμπερίληψη στην έκθεση απαλλαγής της Επιτροπής για το 2010 DT\863609.doc 5/7 PE456.643v02-00
1. επικροτεί την έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου με τίτλο «Η διαχείριση από την Επιτροπή του συστήματος κτηνιατρικών ελέγχων στις εισαγωγές κρέατος μετά τις μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας για την υγιεινή του 2004», καθώς και τις απαντήσεις της Επιτροπής στην έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου και την έκθεση της Επιτροπής «σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τη συνέπεια των υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών ελέγχων στις εισαγωγές τροφίμων, ζωοτροφών, ζώων και φυτών» 1. 2. υποστηρίζει τις συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου προς την Επιτροπή με τις οποίες την καλεί, στο πλαίσιο των εποπτικών και συντονιστικών αρμοδιοτήτων της, να βελτιστοποιήσει τα καθήκοντά της. 3. ζητεί, ιδίως στους ακόλουθους τομείς, βελτιώσεις που να συμβάλλουν στη μεγαλύτερη ασφάλεια των τροφίμων κατά τις εισαγωγές προϊόντων κρέατος και, επομένως, στην καλύτερη προστασία των ευρωπαίων πολιτών από αμφιβόλου ποιότητας εισαγωγές τροφίμων, χωρίς να παραβλέπονται εν προκειμένω οι συστάσεις που δεν αναφέρονται ρητά: α) Όσον αφορά τη σύσταση αριθ. 1 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή καλείται να επιδιώξει την εξίσωση της διαφορετικής μεταχείρισης των κρατών μελών σε τρίτες χώρες, καθώς και να λάβει μέτρα κατά των μειονεκτημάτων στον ανταγωνισμό που προκύπτουν από αυτήν και εισάγουν διακρίσεις. β) Όσον αφορά τη σύσταση αριθ. 3 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή καλείται να ζητήσει από τα κράτη μέλη να κάνουν αποτελεσματικότερη χρήση των υφιστάμενων συστημάτων πληροφόρησης και να ενισχύσουν τη δικτύωσή τους, προκειμένου να διασφαλιστεί ο καλύτερος συντονισμός μεταξύ των συνοριακών σταθμών ελέγχου και των τελωνειακών αρχών. γ) Όσον αφορά τη σύσταση αριθ. 4 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή καλείται να συνδράμει τα κράτη μέλη κατά την ανάπτυξη, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των εθνικών σχεδίων ελέγχου. Λαμβάνοντας υπόψη την αρχή της επικουρικότητας, θα πρέπει να καθορισθεί ένα πλαίσιο αναλυτέων ουσιών, που να καλύπτει τα συνηθέστερα κατάλοιπα ορμονών (μεταξύ άλλων, αναβολικά), προσμείξεις περιβαλλοντικής προέλευσης (διοξίνες, βαρέα μέταλλα) ή άλλα παρόμοια, και πρέπει να εφαρμόζεται υποχρεωτικά. Ως πρώτο βήμα θα μπορούσε επιδιωχθεί η αύξηση της ευαισθητοποίησης στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλύτερη κατάρτιση για ασφαλέστερα τρόφιμα», προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν εν προκειμένω οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών. Πέρα απ αυτό, πρέπει να παρακολουθείται η τήρηση της υποχρέωσης καταβολής τελών. δ) Όσον αφορά τη σύσταση αριθ. 7 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή καλείται να υποβάλει πρόταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο που να διευκολύνει τις νομικές ενέργειες κατά των κρατών μελών τα οποία παραβιάζουν συστηματικά και επί μακρόν άρθρα του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004 και, κατά συνέπεια, θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των ευρωπαίων πολιτών. 1 COM(2010) 785 της 21.12.2010 PE456.643v02-00 6/7 DT\863609.doc
ε) Όσον αφορά τη σύσταση αριθ. 8 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή καλείται να εναρμονίσει την εφαρμογή ενισχυμένων ελέγχων και να βρει μια ακριβή και σαφή διατύπωση των νομοθετικών διατάξεων που προβλέπουν ενισχυμένους ελέγχους στους συνοριακούς σταθμούς ελέγχου. Επιπλέον, η Επιτροπή καλείται, στο πλαίσιο των φυσικών ελέγχων στους συνοριακούς σταθμούς ελέγχου, να λάβει υπόψη έναν προβλεπόμενο αριθμό εργαστηριακών αναλύσεων για τα κράτη μέλη. 4. επιμένει ότι οι ευρωπαίοι παραγωγοί κρέατος και τροφίμων πρέπει να πληρούν υψηλά πρότυπα παραγωγής και ποιότητας εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία για το γεγονός ότι αυτά τα πρότυπα παραγωγής δεν απαιτείται να πληρούνται από τους παραγωγούς τρίτων χωρών οι οποίοι εξάγουν τα προϊόντα τους στην ΕΕ, όπως διαπιστώνει επίσης το Ελεγκτικό Συνέδριο καλεί την Επιτροπή να ασχοληθεί με αυτό το πρόβλημα και να υποβάλει αμέσως προτάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τρόπους αντιμετώπισης των αρνητικών επιπτώσεων στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαίων παραγωγών κρέατος και τροφίμων. DT\863609.doc 7/7 PE456.643v02-00