«Ο ΔΡΟΜΕΑΣ» ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΟ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΜΕΝΩΝ & ΑΙΜΟΚΑΘΑΡΟΜΕΝΩΝ TEYXOΣ 03 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 ΓΙΑ ΝΑ ΜΕ ΘΥΜΑΣΤΕ ΜΠΟΤΣΑ ΑΘΑΝΑΣΙΑ Xρυσό Πανευρωπαικό Μετάλλιο στα 3000μ βάδην και Αργυρό Παγκόσμιο Μετάλλιο στη ρίψη ελαστικής σφαίρας Δώστε την ψυχή μου στο Θεό και τα όργανά μου για τη σωτηρία των συνανθρώπων μου. Εάν κάνετε όλα αυτά, εγώ θα ζω για πάντα... Robert Test (δωρητής οργάνων) 1
Αφιερώνεται σε όλους εκείνους που με την αγάπη και την αλληλεγγύη τους κάνουν σκοπό της ζωής τους την προσφορά στον συνάνθρωπο. περιεχομενα Μήνυμα Προέδρου...04 Για να με θυμάστε...05 ΟΙ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Μαντάς Κωνσταντίνος...06-07 ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Πιστόλας Δημήτρης - Μπαλάσκα Κατερίνα...09-13 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΜΕΝΩΝ Αθανασία Μπότσα...16-17 ΘΕΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Εταιρεία ASTELLAS...18 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ - ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ...19 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΑΓΩΝΕΣ...20-21 H νέα γρίπη Η1Ν1 Δημήτρης Θεοδωρουλέας...23-24 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ...25 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ - ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ / ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ...26 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ / ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΣΤΟΝ Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ Ν. ΚΑΜΑΡΑΤΟ / ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ...27 Δώστε τη δωρεά σας στον Σύλλογο Αρ. Τραπ. Λογαριασμού ALPHA BANK 344-002101-072443 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Πανελλήνιος Αθλητικός Σύλλογος Μεταμοσχευμένων Βερανζέρου 15 Αθήνα 10677 τηλ.: 210-3304144 φαξ.: 210-3304151 Εκδότης: Αρκάς Ιωάννης Σε περίπτωση αναδημοσίευσης παρακαλούμε να αναφέρεται ως πηγή προέλευσης «Ο ΔΡΟΜΕΑΣ» Πρόεδρος Αρκάς Ιωάννης Αντιπροεδρος Ξένος Χρήστος Γ.Γραμματέας Καμαράτος Νικόλαος Ταμίας Μπότσα Αθανασία Γεν.Έφορος Αθλημάτων Μαντέλος Παναγιωτησ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ "Cliff's activities" ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗΣ Λάρνακος 72, Ν.Φιλαδέλφεια τηλ.: 210 2791048 email: cliff@ath.forthnet.gr Έτος Ιδρύσεως 1998 www.odromeas.gr dromeas@windowslive.com Τα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν υποχρεωτικά τις απόψεις του «ΔΡΟΜΕΑ». Εκδίδεται σε 4.000 αντίτυπα.
Μήνυμα Προέδρου του Δ.Σ. Ιωάννης Αρκάς Πρόεδρος του Πανελλήνιου Αθλητικού Συλλόγου Μεταμοσχευμένων «ΔΡΟΜΕΑΣ» Αγαπητοί φίλες και φίλοι, Πάλι τα ίδια και τα ίδια με ορισμένους της Δημόσιας Διοίκησης. Πρέπει επιτέλους για να πάμε μπροστά να πατάσσουμε όποιον δεν κάνει καλά τη δουλειά του από σκοπιμότητα ή από ανικανότητα και να τελειώνουμε με τα συγχωροχάρτια. Όταν λοιπόν το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα πρόκρισης των αθλητών το διοργάνωσε ο ΔΡΟΜΕΑΣ το μήνα Απρίλιο ώστε να υπάρξει ο κατάλληλος χρόνος για να διευθετηθούν όλα τα θέματα που αφορούσαν την έγκαιρη και σωστή διοργάνωση των Παγκόσμιων Αγώνων που διεξήχθησαν τον Αύγουστο του 2009 στην Αυστραλία το αποτέλεσμα ήτο ότι η αποστολή της Ελλάδος έφυγε για την Αυστραλία δίχως να πάρει ούτε ένα ευρώ από το εγκρινόμενο από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού χρηματικό ποσό λόγω της ανεξέλεγκτης και άνευ λόγου καθυστέρησης του τμήματος ειδικού Αθλητισμού. Ποιος λοιπόν φταίει. Αυτός λοιπόν που ευθύνεται και έχει ολόκληρη την ευθύνη της απαράδεκτης αυτής κατάστασης είναι ο καθ ύλην αρμόδιος υπεύθυνος του Τμήματος Ειδικού Αθλητισμού που δεν έκανε σωστά τη δουλειά του. Όταν πάλι για το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Μεταμοσχευμένων και Αιμοκαθαρομένων Αθλητών που διεξήχθη τον Απρίλιο του 2009 και στοίχισε 25.000 τα οποία πλήρωσε ο ΔΡΟΜΕΑΣ και μέχρι την 25ην Αυγούστου τα χρήματα αυτά δεν είχαν αποδοθεί και επιστραφεί στον ΔΡΟΜΕΑ. Ποιός φταίει πάλι; Έτσι όμως δουλειά δε γίνεται. Δεν μπορεί ο καθένας που απ ότι φαίνεται δε θέλει ή δε δύναται να πάρει πρωτοβουλίες να δημιουργεί προβλήματα τα οποία προσβάλουν την Γενική Γραμματεία. Στο σημείο αυτό θέλω να ευχαριστήσω εκ μέρους όλων των αθλητών τον Γενικό Γραμματέα κο. Δουβή, ο οποίος αμέσως έλυσε το αυτονόητο θέμα του αθλητικού υλικού των προκριθέντων αθλητών για τους Παγκόσμιους Αγώνες της Αυστραλίας το οποίο θα δοθεί στους αθλητές οι οποίοι δεν έλαβαν μέρος στους Παγκόσμιους αγώνες λόγω του ιού της γρίπης και δεδομένου ότι το αθλητικό υλικό αυτό είχε παραγγελθεί προ τριμήνου ενώ οι αθλητές αυτοί ακύρωσαν τη συμμετοχή τους στους αγώνες 20 μέρες πριν την αναχώρησή τους στην Αυστραλία Στο δίκαιο λοιπόν αίτημά μου στη Διευθύντρια ειδικού Αθλητισμού να Συμπεριληφθεί στο γενικό κόστος της αποστολής λόγω μη συμμετοχής αθλητών το κόστος του αθλητικού υλικού αυτή δε το κοστολόγησε. Ερωτώ λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει τη πρωτοβουλία μόνη της ή να ερωτήσει τον Γεν. Γραμματέα ώστε να λυθεί το αυτονόητο θέμα κοστολόγησης του Αθλητικού Υλικού; Πως παραδείγματος χάρη πήρε τη πρωτοβουλία μόνη της πέρσι στη Γερμανία και αύξησε το ποσό της χρηματοδότησης, ή π.χ. σχετικά με τα όρια πρόκλησης των Πανελληνίων Αγώνων έδωσε εντολή να τα χειριστεί η υπάλληλος αρμόδιος και εντεταλμένος για την εργασία αυτή; Γιατί δεν το έπραξε. Συμπέρασμα: Aν για κάθε απλούστατο θέμα απασχολούμε Υπουργούς και Γεν. Γραμματείς για το αυτονόητο, τότε τι χρειαζόμαστε Διευθυντές τμημάτων. Είναι λοιπόν αυτό που προείπα ή έχουμε κατάλληλους υπαλλήλους στη δημόσια διοίκηση που οπωσδήποτε υπάρχουν πάρα πολλοί άξιοι και έντιμοι ή πατάσσουμε αυτούς που δε κάνουν καλά τη δουλειά τους από ανικανότητα ή από σκοπιμότητα και τους αντικαθιστούμε. Δε μπορεί λοιπόν κάθε εκατόνταρχος ή χιλίαρχος της δημόσιας διοίκησης να κάνει ότι θέλει. Αυτό τελείωσε από εδώ και στο εξής τουλάχιστον σε εμάς.
ΟΙ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ Μαντάς Κωνσταντίνος Πρόεδρος: του Συλλόγου Νεφροπαθών Ν. Ευβοίας Μέλος: του Πανελληνίου Αθλητικού Συλλόγου Μεταμοσχευμένων «ΔΡΟΜΕΑΣ» Νεφρού τα μηχανήματα αιμοκάθαρσης είναι δεκαπενταετίας, Όχι όταν το προσωπικό ίσα που καλύπτει βασικές ανάγκες, Όχι όταν υπάρχουν ελλείψεις σε αναλώσιμα είδη (γάζες, υποαλλεργικούς επιδέσμους, αιμοστατικά, σύριγγες, ταμπόν κ.τ.λ.). Έτσι δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι είναι ιδανικές οι συνθήκες για την μετακίνηση τους. Πρέπει να υπάρξει κρατική μέριμνα και παρέμβαση από μια σειρά μέτρων με τον καθαρισμό κριτηρίων και ελέγχου, ώστε να έχουν την δυνατότητα στην πλειονότητα τους οι νεφροπαθείς και μάλιστα; οι οικονομικά αδύνατοι (χαμηλοσυνταξιούχοι, ανασφάλιστοι, μετανάστες, άνεργοι, πολύτεκνοι κ.τ.λ.) να πραγματοποιούν τουριστικές επισκέψεις. Αυτό μπορεί να γίνει με την βελτίωση των είδη υπαρχόντων Μ.Τ.Ν. και με τη δημιουργία νέων σύγχρονων, σε απομακρυσμένες περιοχές, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη τουριστική ανάπτυξη τους, που θα δώσει συγχρόνως μία ανάσα ζωής και στους εκεί αιμοκαθαρόμενους νεφροπαθείς. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει η κρατική μέριμνα να είναι καθοριστική και το Υπουργείο Υγείας να ενδιαφερθεί αφενός για τις δημόσιες Μονάδες Τεχνητού Νεφρού να τις εξοπλίσει με σύγχρονα μηχανήματα αιμοδιήθησης και αιμοδιαδιήθησης με νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό άρτια εκπαιδευμένο, με ανθρώπινες αίθουσες αιμοκάθαρσης, με βοηθητικό προσωπικό και βοηθητικούς χώρους και αφετέρου για τη δημιουργία νεφρολογικών κλινικών σε όλους τους νομούς της χώρας που θα καλύπτουν την παρακολούθηση των νεφροπαθών και θα παρέχουν υψηλής ποιότητας ιατρική και νοσηλευτική φροντίδα Όμως και οι ίδιοι οι νεφροπαθείς και τα μέλη των οικογενειών τους. θα πρέπει να βοηθούν και να πλαισιώνουν τους συλλόγους που ενεργοποιούνται με σκοπό την επίλυση των προβλημάτων τους, διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας κ.λ.π. όπως αρμόζει στο να ζει κάθε άνθρωπος. Επιπλέον η κοινωνία θα πρέπει με περισσότερο ζήλο και φροντίδα να ενδιαφερθεί για αυτούς, αποβάλλοντας την νοοτροπία του παρελθόντος που την καθιστά ψυχρή και αδιάφορη στην πράξη Είναι γεγονός ότι η ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού σε συνδυασμό με τους παράγοντες που διαθέτει η χώρα μας, τη φυσική και την πολιτιστική της κληρονομιά, το κλίμα, τον εκσυγχρονισμό των υποδομών, τη θέση της γεωγραφικά, τη φιλοξενία των κατοίκων, το περιβάλλον, αλλά και τη διάθεση εξειδικευμένου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, θα συμβάλει θετικά στην διαμόρφωση του τουριστικού ρεύματος, όσο και στην παραπέρα ανάπτυξη του, καθιστώντας έτσι την Ελλάδα κέντρο της εγχώριας και παγκόσμιας τουριστικής ζήτησης. Από την ομιλία σε ημερίδα του Υπουργείου Τουρισμού στις 8/5/2009 στη Χαλκίδα, ξενοδοχείο Πέλαγος Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική αύξηση της εν γένει τουριστικής κίνησης με αποτέλεσμα τον μεγάλο αριθμό τουριστικών καταλυμάτων στη χώρα μας, τα οποία μεταξύ των άλλων παρέχουν και πλήρη πακέτα φιλοξενίας. Από την άλλη πλευρά όμως οι ανάγκες σε παροχές και υπηρεσίες πολλών ειδικών πληθυσμιακών ομάδων όπως στους νεφροπαθείς (άτομα υπό αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση και μεταμόσχευση), εξακολουθούν να είναι τεράστιες και αυτοί να αντιμετωπίζονται ως ζητήματα χαμηλής προτεραιότητας και σε πολλές περιπτώσεις να αγνοούνται. παντελώς. Την ιδία στιγμή που στην Ευρώπη μέσα από κρατικές παρεμβάσεις παρατηρούνται προσπάθειες βελτίωσης των συνθηκών όχι μόνο της διαβίωσης αλλά ακόμα και της ψυχαγωγίας των νεφροπαθών, εδώ στην Ελλάδα δεν σημειώθηκε καμία σημαντική πρόοδος αντιμετώπισης τους, όπως στην προκειμένη περίπτωση των αιμοκαθαρομένων ούτε ως προς την δημιουργία νέων Μονάδων Τεχνητού Νεφρού ( Μ.Τ.Ν.) σε συνδυασμό με τις τουριστικές υπηρεσίες που αφορούν τη μεταφορά, τη διαμονή τους, τη διατροφή, την οργάνωση περιηγήσεων, αλλά ούτε και ως προς τη βελτίωση των είδη υπαρχόντων Μονάδων, από μηχανήματα αιμοκάθαρσης, αίθουσες συνεδρίας και πρόσληψη επαρκούς ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Είναι αλήθεια ότι στον ιδιωτικό τομέα αναπτύσσεται ένας κερδοφόρος κλάδος που συνδυάζει την ιατρική υποστήριξη στους νεφροπαθείς, αφ ενός με την παροχή υψηλής ποιότητας αιμοκάθαρση σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα και αφετέρου με την παροχή τουριστικών υπηρεσιών ώστε να μπορούν να επισκέπτονται τον καθε τόπο που επιθυμούν. Έτσι και σε κρατικό επίπεδο, η συνεργασία των φορέων υγείας, τουρισμού, νομαρχίας, δήμων και πολιτών, θα μπορούσε να άρει τους περιορισμούς που δημιουργεί η αναπηρία τους (προσβασιμότητα, παροχή δωρεάν και υψηλής ποιότητας αιμοκάθαρση, εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, γραφείο πληροφόρησης των νεφροπαθών, παροχή οργάνωσης υπηρεσιών,περιηγήσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.τ.λ.), καθιστώντας εφικτό και ανθρώπινο το δικαίωμα των νεφροπαθών, ώστε να απολαμβάνουν την ελληνική φύση και την φιλοξενία της ελληνικής ψυχής. Η ιδιωτική πρωτοβουλία όπως γνωρίζουμε επενδύει πάντα σχεδόν με γνώμονα το εύκολο και γρήγορο κέρδος, αφήνοντας έξω από καθε επένδυση αξιόλογες περιοχές με αυξημένο τουριστικό ενδιαφέρον, έχοντας παράλληλα και ακριβό κόστος ως προς την παροχή υπηρεσιών ξενοδοχειακής μορφής, για τα δεδομένα των νεφροπαθών. Οι περισσότεροι ζουν με συντάξεις αναπηρίας και με την ανεργεία που υπάρχει, τους στερείται το δικαίωμα στην εργασία ειδικά σε αυτούς που έχουν την δυνατότητα να εργαστούν, επιδεινώνοντας έτσι ακόμη περισσότερο την οικονομική τους θέση, καθιστώντας πολλές φόρες ανέφικτη την πραγματοποίηση των ονείρων τους. Είναι αρκετό με το να δίνονται Δελτία Κοινωνικού Τουρισμού να λύνεται και το πρόβλημα ; Προφανώς όχι. Όχι όταν η δημόσια υγεία που αφορά Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας.Υγειονομικούς Σταθμούς. Ε.Κ.Α.Β, Μονάδες Τεχνητού Νεφρού, Εξωτερικά Ιατρεία, Μονάδες Εντατικής Θεραπείας κ.τ.λ υπολειτουργεί, και πολλές φορές λειτουργεί χάριν της ευσυνειδησίας του προσωπικού. Όχι όταν οι δημόσιες επενδύσεις στα νοσοκομεία υπολείπονται κατά πολύ των επενδύσεων των ιδιωτικών κλινικών. Όχι όταν στις Μονάδες Τεχνητού 07
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Το παρόν άρθρο ανακοινώθηκε στη Θεσσαλονίκη κατά την διάρκεια των εργασιών του 9ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Μεταμοσχεύσεων. Πιστόλας Δημήτρης Νοσηλευτής ΤΕ, ΑΚΑ Συντονιστής Μονάδας Μεταμοσχεύσεων Μονάδας Μεταμοσχεύσεων Π.Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» Μπαλάσκα Κατερίνα Νοσηλεύτρια ΤΕ,Μsc, Συντονίστρια Μονάδας Μεταμοσχεύσεων Π.Γ.Ν. «Ο Ευαγγελισμός» Εργαστηριακός συνεργάτης Τ.Ε.Ι. Αθηνών Σήμερα η μεταμόσχευση νεφρού αποτελεί τη θεραπεία επιλογής των ασθενών με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου και η έλλειψη μοσχευμάτων είναι η κύρια αιτία περιορισμού των μεταμοσχεύσεων αυτού του είδους. Σε παγκόσμιο επίπεδο τα περισσότερα μοσχεύματα προέρχονται από πτωματικό δότη ( 75%) και ακολουθούν σε συχνότητα τα μοσχεύματα από συγγενή ζωντανό δότη, ενώ σε λίγες μόνο μεταμοσχεύσεις τα μοσχεύματα προέρχονται από μη συγγενή ζωντανό δότη. Η ανάπτυξη της επιλογής δότη σύμφωνα με την ιστική τυποποίηση και η σταθερή πρόοδος που έχει γίνει στη διαχείριση της διαδικασίας απόρριψης με τα νέα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των επιτυχών μεταμοσχεύσεων νεφρού. Η μεταμόσχευση νεφρού αποτελεί την καλύτερη δυνατή μέθοδο αντιμετώπισης του τελικού σταδίου της Χρόνιας Νεφρικής Ανεπάρκειας (Χ.Ν.Α.), αλλά δεν εγγυάται τη θεραπεία. Σκοπός της μεταμόσχευσης είναι να απαλλάξει τον νεφροπαθή από τη χρόνια περιοδική αιμοκάθαρση, να βελτιώσει τη νεφρική του λειτουργία και επιπλέον να βοηθήσει τον ασθενή να ζήσει όσο το δυνατόν καλύτερα και πιο ολοκληρωμένα τη ζωή του, επανεντάσσοντάς τον στο κοινωνικό σύνολο. Ενώ ο τεχνητός νεφρός και η περιτοναϊκή κάθαρση αποτελούν μεθόδους υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας, η μεταμόσχευση νεφρού είναι η μέθοδος αντικατάστασης της, διότι επαναφέρει στο νεφροπαθή τη φυσιολογική απεκκριτική, μεταβολική και ενδοκρινική νεφρική λειτουργία. Η μεταμόσχευση χρειάζεται ένα μεγάλο χειρουργείο και εξάρτηση εφόρου ζωής από τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Ο ασθενής πρέπει να είναι ενήμερος για τα οφέλη της μεταμόσχευσης, όπως επίσης και για πιθανά ανεπιθύμητα αποτελέσματα πριν αποφασίσει να επιλέξει αυτόν τον τρόπο θεραπείας. Η απόρριψη του μοσχεύματος καθιστά αναγκαία την επιστροφή του ασθενούς στην κάθαρση (αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση) και βέβαια, την μελέτη της προοπτικής μίας νέας μεταμόσχευσης. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Με την ολοκλήρωση μιας πετυχημένης μεταμόσχευσης, δεν σημαίνει ότι ο ασθενής παύει να αντιμετωπίζει άλλα προβλήματα. Οι άμεσες μετεγχειρητικές ημέρες είναι αρκετά αγχώδεις, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη ιατρική θεραπεία όπου η έκβαση της επιτυχίας εξαρτάται από τη συνεργασία μεγάλου αριθμού ειδικοτήτων. Ο νοσηλευτής της Μονάδας Μεταμόσχευσης Οργάνων, 09
παίζει τον κεντρικό συντονιστικό ρόλο όλων των τμημάτων και υπηρεσιών. Οι περισσότεροι ασθενείς, μεταφέρονται από το χειρουργείο αποσωληνωμένοι και ξύπνιοι, με μια απλή μάσκα οξυγόνου ( Ο2.). Ο νοσηλευτής κυκλοφορίας του χειρουργείου σκεπάζει με ζεστές κουβέρτες τον ασθενή και τον συνοδεύει μαζί με τον αναισθησιολόγο στη Μονάδα Μεταμόσχευσης όπου εκεί αναφέρει λεπτομερώς στον νοσηλευτή της Μονάδας, όλες τις πληροφορίες σχετικά με τον ασθενή ώστε να μπορεί να γίνει μία πρώτη εκτίμηση του αρρώστου. Αυτή η αρχική εκτίμηση, θα καταδείξει πρώτη τα μετεγχειρητικά προβλήματα ρουτίνας, όπως είναι η αιμοδυναμική και αναπνευστική σταθερότητα. Η νοσηλευτική φροντίδα του ασθενούς που έχει υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού, περιλαμβάνει μετρήσεις για τη διατήρηση της ισορροπίας των υγρών της νεφρικής λειτουργίας, την πρόληψη της λοίμωξης, την αξιολόγηση για πιθανή απόρριψη του μοσχεύματος, την ύπαρξη τοξικότητας των φαρμάκων και άλλες επιπλοκές. Η άμεση φροντίδα είναι η ίδια όπως για κάθε άρρωστο που ανανύπτει από την αναισθησία. Εκτίμηση Ζωτικά σημεία όπως η διούρηση, τα προσλαμβανόμενα υγρά και οι ηλεκτρολύτες, συγκεντρώνονται και ελέγχονται, ώστε να γίνονται συχνές παρατηρήσεις για αιμορραγία από το τραύμα ή την παροχέτευση καθώς και για πρόωρα σημεία λοίμωξης και απόρριψης. Το πρωί της επόμενης ημέρας γίνεται ακτινογραφία θώρακος, ηλεκτροκαρδιογράφημα, πλήρης εργαστηριακός έλεγχος, γενική ούρων και ένα υπερηχογράφημα νεφρικού μοσχεύματος, για τον έλεγχο της αιμάτωσής του. Ένα νεφρικό scanning, προγραμματίζεται μια ημέρα μετά το χειρουργείο, για να υπάρχει μια βάση αναφοράς για την λειτουργία του μοσχεύματος. ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ 1. Διατήρηση της ισορροπίας των υγρών και της νεφρικής λειτουργίας Ο στερεωμένος καθετήρας κύστης συνδέεται με ένα κλειστό αποστειρωμένο σύστημα παροχέτευσης. Τα αποβαλλόμενα ούρα καταγράφονται κάθε μία ώρα. Γίνονται συχνές αναλύσεις γενικής ούρων και καλλιέργειες και τα ούρα 24ώρου πρέπει να συλλέγονται για να μετράται η κάθαρση κρεατινίνης. Αιματηρή διούρηση είναι αναμενόμενη αρχικά, αλλά πρέπει σταδιακά το χρώμα των ούρων να καθαρίζει μέσα στις επόμενες ημέρες. Η αιμορραγία οφείλεται στην τομή που γίνεται στην κύστη από την προσπάθεια να εμφυτευθεί ο ουρητήρας στο τοίχωμά της, καθώς και στην μεγάλη αγγείωση της. Μπορεί να χρειασθούν πλύσεις στον καθετήρα με 30 ml φυσιολογικό ορό και ήπια έκπλυση, για τυχόν ύπαρξη θρόμβων. Ο μεταμοσχευμένος νεφρός συνήθως ξεκινάει να δίνει ούρα σύντομα μετά το χειρουργείο, αλλά αυτό εξαρτάται από το χρόνο ισχαιμίας του μοσχεύματος. Ο όγκος των ούρων μπορεί να αυξηθεί γρήγορα έχοντας ως αποτέλεσμα την άφθονη διούρηση. Κατά την διάρκεια αυτής της πολυουρικής φάσης ίσως δημιουργηθεί αφυδάτωση, σοκ και ηλεκτρολυτική διαταραχή, εκτός εάν υπάρχει επαρκής αντικατάσταση υγρών. Ο ασθενής ίσως αισθανθεί σπασμό της κύστης και πόνο από τον μεγάλο όγκο διούρησης, επειδή η κύστη δεν ήταν συνηθισμένη να δέχεται ούρα για κάποιο χρονικό διάστημα προεγχειρητικά. Αν το μόσχευμα δεν δώσει επαρκή ούρα για αρκετές ημέρες και οι τιμές κρεατινίνης και ουρίας αίματος είναι αυξημένες, ίσως χρησιμοποιηθεί αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση έως ότου η νεφρική λειτουργία βελτιωθεί. Εάν συστηθεί περιτοναϊκή κάθαρση, ο χειρουργός πρέπει να είναι σίγουρος ότι το περιτόναιο δεν έχει τρωθεί κατά την διάρκεια της επέμβασης. Περιορισμοί στα υγρά και στους ηλεκτρολύτες απαιτούνται έως ότου επιτευχθεί επαρκής όγκος ούρων. Μόλις η λειτουργία του νεφρού σταθεροποιηθεί, η ωριαία μέτρηση μπορεί να διακοπεί. Ο καθετήρας αφαιρείται κανονικά στις 4-5 ημέρες. Το άτομο ενθαρρύνεται να κενώνει συχνά για να αποφεύγει την υπερδιόγκωση της κύστης και την πίεση στην περιοχή της ουρητικής εμφυτεύσεως. Εάν τα νεφρά του ασθενούς διατηρούνται και υπολειτουργούν και επομένως υπήρχε προηγούμενη διούρηση πρέπει να δοθεί προσοχή, γιατί πρέπει παράλληλα να εκτιμηθεί η λειτουργία του νεφρικού μοσχεύματος σε σχέση με τα υγρά που αποβάλλει. Το βάρος του αρρώστου καταγράφεται καθημερινά και οι αλλαγές σημειώνονται. Η Κεντρική Φλεβική Πίεση (Κ.Φ.Π.) καταγράφεται το λιγότερο ανά ώρα αρχικά. Η θεραπευτική αγωγή της αντικατάστασης υγρών κανονικά γράφεται για να διατηρεί την Κεντρική Φλεβική Πίεση στα 0-5 cm H2O μετρημένη στην εντομή του στέρνου. Αυτό επιτρέπει ακριβή αξιολόγηση της επάρκειας ή όχι των υγρών και προλαμβάνει την αφυδάτωση ή την υπερφόρτωση με υγρά. Ένας αυξανόμενος ενδοαγγειακός όγκος (μεγάλη επάρκεια υγρών) απαιτεί μία αυξανόμενη πνευμονική κυκλοφορία, ενώ η αφυδάτωση ίσως προκαλέσει φτωχή άρδευση στον μεταμοσχευμένο νεφρό, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η επιβίωσή του. Η ισορροπία των υγρών καθορίζεται κάθε ώρα συγκρίνοντας το σύνολο των εισερχομένων, με το σύνολο των υγρών που χάνονται και αξιολογούνται με άλλες παρατηρήσεις. Η σύνθεση των ηλεκτρολυτών των ενδοφλεβίων υγρών, βασίζεται στις αναφορές των εργαστηριακών αποτελεσμάτων. 2. Πρόληψη της λοίμωξης Ο ασθενής λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά φάρμακα και βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο για λοίμωξη. Η εφαρμογή της καλής ασηψίας πρέπει να τονισθεί. Πλήρες πλύσιμο των χεριών είναι σημαντικό πριν από κάθε επαφή με τον άρρωστο. Ο ασθενής συνήθως νοσηλεύεται σε Μονάδα Μεταμοσχεύσεων ή σε Τμήμα με σταθερό και ειδικά εκπαιδευμένο νοσηλευτικό προσωπικό. Εκτεταμένη προστατευτική τεχνική απομόνωσης που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν δεν θεωρείται πια στις μέρες μας απαραίτητη. Επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς καταστέλλεται, είναι πιθανό να μην συμβεί έντονη απάντηση στη λοίμωξη. Το δέρμα του αρρώστου και ο στοματικός βλεννογόνος εξετάζονται συχνά για ερυθρότητα, οίδημα, ξηρότητα, θερμότητα και ευαισθησία. Η θερμοκρασία παίρνεται κάθε 3 ώρες και ο ασθενής προτρέπεται να αναφέρει κάθε πόνο ή αίσθημα δυσφορίας. Ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων παρακολουθείται συχνά και αν υπάρχει σοβαρή μείωση, ίσως παρθούν προστατευτικά μέτρα όπως μείωση της ανοσοκαταστολής. Όταν η κατάσταση του ασθενούς σταθεροποιηθεί, ο νοσηλευτής τον ενθαρρύνει να χρησιμοποιεί το σπιρόμετρο για αναπνευστική φυσιοθεραπεία και να παίρνει βαθιές ανάσες. Η κινητοποίηση και η βάδιση είναι σημαντική γιατί μειώνει τον κίνδυνο των πνευμονικών λοιμώξεων. Από τη δεύτερη μετεγχειρητική ημέρα, ο ασθενής αρχίζει να περπατά τουλάχιστον τέσσερις φορές τη μέρα. Οι λήπτες καλύπτονται θεραπευτικά με αντιμικροβιακούς παράγοντες (αντιβιοτικά) για να αντιμετωπίσουν ευκαιριακές πνευμονικές λοιμώξεις και πνευμονοκύστεις. Έγκαιρη αφαίρεση των κεντρικών φλεβικών γραμμών και του ουροκαθετήρα, εξαλείφουν τις πιθανές πηγές μόλυνσης και διευκολύνουν την βάδιση. Η φροντίδα του στόματος πρέπει να γίνεται τακτικά, ιδιαίτερα μετά τα γεύματα. Η χρήση μιας μαλακής οδοντόβουρτσας θα μειώσει το τραύμα στα ούλα. Στοματικά διαλύματα με αντιμυκητισιακά (όπως το Mycostatin) βοηθούν την πρόληψη του αποικισμού του βλεννογόνου από μύκητες. Αυτά τα άτομα είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε αυτό, ως παρενέργεια των στεροειδών και της αντιβιοτικής θεραπείας. Κάθε επεμβατική εξέταση πρέπει να καλύπτεται με αντιβιοτική θεραπεία και όταν παρατηρηθεί οποιοδήποτε σημείο λοίμωξης, δίνεται αμέσως ευρύ φάσμα αντιβιοτικών. Το κατάλληλο αντιβιοτικό αναγνωρίζεται γρήγορα με αντιβιόγραμμα για το οποίο ενημερώνονται άμεσα οι θεράποντες ιατροί, καθώς ο ασθενής μπορεί να αναπτύξει ραγδαία σηψαιμία. Η σίτιση του αρρώστου είναι υψίστης σημασίας για την καλή λειτουργία του γαστρεντερικού σωλήνα, την πρόληψη της λοίμωξης και την ταχύτερη επούλωση του τραύματος. Ο ασθενής ξεκινά με μια καθαρά υδρική δίαιτα και σταδιακά προχωρά σε μια δίαιτα ανεκτή. Ο νοσηλευτής ενθαρρύνει τον ασθενή να διατηρήσει επαρκή πρόσληψη τροφής από το στόμα και να καταναλώσει δίαιτα πλούσια σε πρωτεΐνες, οι οποίες βοηθούν στην διαδικασία της ταχύτερης επούλωσης της τομής. 3. Απόρριψη Ο νοσηλευτής πρέπει να είναι συνεχώς άγρυπνος για πρόωρη εκδήλωση της διαδικασίας απόρριψης που μπορεί να συμβεί σύντομα, όπως τη δεύτερη ή την τρίτη μέρα. Μπορεί να υπάρχει διόγκωση και αυξανόμενη ευαισθησία του μοσχεύματος, ενώ συνοδεύεται με πυρετό, γενική αδιαθεσία, πονοκέφαλο, ανορεξία, μείωση της διούρησης, υπέρταση, οίδημα, αύξηση των λευκοκυττάρων και αυξανόμενα επίπεδα της κρεατινίνης, του νατρίου, του καλίου και της ουρίας αίματος. Ο ασθενής αρχικά γίνεται αγχώδης και κατόπιν εμφανίζει σταδιακά απάθεια και λήθαργο. Ο νεφρός διογκώνεται, εμφανίζει οίδημα και γίνεται υπεραιμικός. Θρόμβωση επέρχεται στα νεφρικά αγγεία και ακολουθεί η νέκρωση των ιστών λόγω ισχαιμίας. Αν η θρόμβωση αυτή αφορά την νεφρική φλέβα, ο νεφρός διογκώνεται ενώ αν η θρόμβωση αφορά την αρτηρία ο νεφρός συρρικνώνεται. Η ένταση της διαδικασίας απόρριψης και η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσεται, εξαρτάται από το βαθμό της αντιγονικής διαφοράς μεταξύ του λήπτη και του δότη που έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη αντισωμάτων εναντίον των αντιγόνων του μοσχεύματος. Άλλωστε αυτή η δημιουργία αντισωμάτων καθορίζει τον τύπο και την ένταση της απόρριψης. Α) Υπεροξεία απόρριψη. Συμβαίνει μέσα σε λεπτά ή ώρες από την μεταμόσχευση, εξαιτίας της προΰπαρξης αντισωμάτων τα οποία έχουν δημιουργηθεί από προηγούμενες μεταμοσχεύσεις, μεταγγίσεις ή πολύτοκες και δρουν εναντίον του ιδίου του μοσχεύματος το οποίο φέρει τα αντιγόνα. Εκτός των άλλων εμφανίζεται στον μεταμοσχευμένο νεφρό εκτεταμένη ενδοαγγειακή πήξη, με τελικό αποτέλεσμα τη νέκρωση. Β) Οξεία απόρριψη. Είναι δυνατό να αναπτυχθεί στην άμεση μετεγχειρητική περίοδο κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης, είναι όμως πιθανή και μετά το πρώτο και δεύτερο εξάμηνο από τη μεταμόσχευση. Η διάγνωση θα πρέπει να στηρίζεται στην κλινική εικόνα, στον εργαστηριακό και παρακλινικό έλεγχο. Η τελική όμως διάγνωση, τίθεται με βιοψία. Η κλινική εικόνα είναι χαρακτηριστική και η διόγκωση του μοσχεύματος αναφέρεται με ευαισθησία ή έντονο πόνο στη περιοχή, ενώ αν ο νεφρός είχε ξεκινήσει την λειτουργία του, συνοδεύεται με ολιγουρία ή πλήρη ανουρία. Η διαφορική διάγνωση θα πρέπει να γίνει από την ουρητηρική επιπλοκή και την σωληναριακή νέκρωση. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι έκδηλη η ανύψωση των τιμών της ουρίας και της κρεατινίνης. Σε κάθε παρόμοια περίπτωση θα πρέπει να στέλνονται καλλιέργειες ούρων και αίματος επί 3 συνεχείς ημέρες. Σήμερα η οξεία απόρριψη όχι μόνο είναι αναστρέψιμη, αλλά και εμφανίζεται σπανιότερα. Αυτό είναι κατάκτηση της νέας γενιάς ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων. Στην Μονάδα Μεταμόσχευσης Οργάνων του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» την τελευταία πενταετία δεν έχουμε παρατηρήσει οξεία απόρριψη, παρά μόνο ήπιες και εκτρωτικές μορφές που εύκολα αντιμετωπίζονται με το απλό αντιαπορριπτικό σχήμα. Γ) Χρόνια ή επιβραδυνόμενη απόρριψη. Αναπτύσσεται 11
απώτερα, συνήθως μετά 3-4 μήνες ή μετά αρκετά χρόνια από τη λήψη του μοσχεύματος. Αυτός ο τύπος απόρριψης, χαρακτηρίζεται από αρτηριακή υπέρταση που οφείλεται στην υπερπλασία του εσωτερικού χιτώνα των αρτηριών. Βεβαίως η διάγνωση θα τεθεί με βιοψία και θα αποκλεισθούν φαρμακευτικοί λόγοι. Αποδίδεται στη χρόνια αντίδραση μεταξύ των κυκλοφορούντων αντισωμάτων και αντιγόνων των αγγειακών ενδοθηλιακών κυττάρων. Η διαδικασία δεν μπορεί να αναστραφεί πλήρως, είναι όμως δυνατό να αμβλυνθεί με την σύγχρονη φαρμακευτική αγωγή. 4. Πρόληψη της απόρριψης Η χορήγηση των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων συνοψίζεται στην άμεση και απώτερη μετεγχειρητική περίοδο. Αυτά τα φάρμακα μειώνουν την ικανότητα του οργανισμού του λήπτη να αναγνωρίζει τα αντιγόνα του νεφρού του δότη και επομένως προλαμβάνουν την αντίδραση η οποία οδηγεί στην απόρριψη. Τα φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι η αζαθειοπρίνη (Imuran παλαιότερα) και τα κορτικοστεροειδή (prednizolone), ενώ η κυκλοσπορίνη Α (CyA) από το 1980 και μετά που χρησιμοποιήθηκε, έδωσε το λάκτισμα για την βελτίωση των αποτελεσμάτων στην μεταμόσχευση, όχι μόνο του νεφρού αλλά και των άλλων οργάνων. Η δόση των φαρμάκων αυτών ρυθμίζεται σύμφωνα με την αξιολόγηση των εργαστηριακών εξετάσεων. Είναι απαραίτητο για τον νοσηλευτή να γνωρίζει τις παρενέργειες αυτών των φαρμάκων, όπως: Η Αζαθειοπρίνη. Δεν χρησιμοποιείται πλέον παρά μόνο σε όσους έκαναν ήδη χρήση από την αρχή της μεταμόσχευσης, γιατί προκαλεί καταστολή στη λειτουργία του μυελού των οστών και ενίοτε ερήμωση. Η Κορτιζόνη (πρεδνιζολόνη). Μετά από παρατεταμένη χρήση, μπορεί να εμφανίσει κατακράτηση νατρίου και υγρών, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, τριχοφυΐα, φεγγαροειδές προσωπείο (σύνδρομο Cushing), ευφορία, γαστρεντερικά έλκη, βλάβη ηπατικής και παγκρεατικής λειτουργίας καθώς και αναστολή της ανάπτυξης στα παιδιά. Η Κυκλοσπορίνη Α. Είναι αυστηρώς νεφροτοξικό φάρμακο και γι αυτό τα επίπεδά της στο αίμα πρέπει να ελέγχονται συχνά. Μπορεί επίσης να προκληθεί ηπατική βλάβη και λέμφωμα. Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν υπερτρίχωση, υπερπλασία ούλων, υπέρταση, υπερχοληστεριναιμία και υπερλιπιδαιμία. Ενίοτε έχουν τρόμο, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια. Αυτό τείνει να εξαλειφθεί όταν η δόση μειώνεται. Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα νέας γενιάς τα οποία έχουν κυκλοφορήσει πρόσφατα, παρουσιάζουν και αυτά τις δικές τους ιδιαιτερότητες και χορηγούνται κατά περίπτωση. Εάν η απόρριψη δεν αναστραφεί, τότε τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα διακόπτονται και το μόσχευμα αφαιρείται. Ο ασθενής μπορεί να απογοητευθεί πλήρως και ο νοσηλευτής πρέπει να είναι προετοιμασμένος για να του προσφέρει υποστήριξη και να τον ενθαρρύνει να σκεφθεί και να ελπίζει στην περίπτωση μιας δεύτερης μεταμόσχευσης. 5. Άλλες θεραπείες Επειδή τα διάφορα φάρμακα απεκρίνονται μέσω των νεφρών, λίγα είναι αυτά που μπορούν να δοθούν ύστερα από μια νεφρική μεταμόσχευση. Αντιόξινα και Η2 αναστολείς, δίδονται για την πρόληψη του έλκους που εμφανίζεται λόγω του stress και της κορτιζόνης. Μικρές δόσεις από αναλγητικά μπορούν να χορηγηθούν μόνο εάν είναι απαραίτητο για την ανακούφιση του πόνου, όταν τα νοσηλευτικά μέτρα δεν μπορούν να παρέχουν επαρκή ανακούφιση. 6. Επιπλοκές Επιπρόσθετες επιπλοκές πέραν της λοίμωξης και της διαδικασίας απόρριψης, μπορεί να αναπτυχθούν στον λήπτη μετά από τη μεταμόσχευση νεφρού, όπως αυτές εν συνεχεία αναφέρονται: Σωληναριακή νέκρωση. Αυτό αποδίδεται στην ισχαιμία του νεφρού κατά τη διάρκεια της αφαίρεσής του και της ολικής ισχαιμίας που δημιουργείται μέχρι την τοποθέτησή του σαν μόσχευμα. Εκδηλώνεται με ολιγουρία ή πλήρη ανουρία και συνοδεύεται με μεταβολικές διαταραχές και περίσσεια υγρών. Γαστρεντερικά έλκη και γαστρορραγία. Αυτό ίσως προκληθεί από τα κορτικοστεροειδή τα οποία ο ασθενής λαμβάνει για να καταστείλει την ανοσολογική απάντηση στο μόσχευμα. Οποιοσδήποτε εμετός ή κόπρανα που περιέχουν αίμα, αναφέρονται στον γιατρό. Ανταγωνιστής των Η2 υποδοχέων (σιμετιδίνη ή ρανιτιδίνη), μπορούν να δοθούν ως προφύλαξη. Η δυσπεψία ερευνάται αμέσως με ενδοσκόπηση για την ανακάλυψη διαβρώσεων. Καταρράκτης. Αυτό είναι επίσης μια ανεπιθύμητη ενέργεια της κορτιζόνης. Οι ασθενείς συμβουλεύονται να εξετάζουν τα μάτια τους μια φορά το χρόνο. Ουρητηρικό συρίγγιο. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην αποτυχία της επούλωσης του ουρητήρα στην πλευρά της αναστόμωσης με την κύστη. Καθυστερημένη επούλωση τραύματος. Αυτό μπορεί να προκληθεί από τα στεροειδή φάρμακα, από διαρροή ούρων ή διαπύηση τραύματος. Μυελική απλασία. Αυτό οφείλεται στα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να αναπτυχθεί λευκοπενία η οποία είναι υπεύθυνη για σοβαρές λοιμώξεις. Επίσης καταστέλλεται η παραγωγή ερυθροκυττάρων και αναπτύσσονται σημεία και συμπτώματα αναιμίας. Όταν μειωθούν τα αιμοπετάλια, η πήξη ίσως διαταραχθεί και μπορεί να εμφανισθούν αιμορραγίες από τους βλεννογόνους, πετέχειες και εκχυμώσεις (σε προχωρημένες σηπτικές καταστάσεις). 7. Εκπαίδευση ασθενούς για την διαχείριση της υγείας Ο ασθενής ίσως είναι φοβισμένος σχετικά με την αποχώρησή του από το νοσοκομείο και με το ότι πρέπει να δρα ανεξάρτητα. Η ανάγκη να ακολουθεί ένα προδιαγεγραμμένο πρότυπο ζωής και να είναι διαρκώς άγρυπνος για πρόωρα σημάδια απόρριψης και επιπλοκών, ίσως προκαλούν αξιοσημείωτο άγχος. Ένα καλό πρόγραμμα ενημέρωσης και για τον ασθενή και για την οικογένεια είναι απαραίτητο. Ο κοινωνικός λειτουργός δίνει σημαντική βοήθεια στον ασθενή και στην οικογένεια προγραμματίζοντας και σχεδιάζοντας το μέλλον βρίσκοντάς του κατάλληλη δουλειά ή εάν η δουλειά δεν είναι δυνατή, οικονομική βοήθεια μέσω επιδοτούμενων προγραμμάτων που μπορεί να παρακολουθήσει. Κατάλληλες φόρμες αναδημιουργίας και άθλησης ίσως μπορούν επίσης να συζητηθούν. Άλλωστε από το 1978, έχουν καθιερωθεί οι Παγκόσμιοι Αγώνες Μεταμοσχευμένων οι οποίοι μάλιστα το 1982 πραγματοποιήθηκαν και στην Ελλάδα. Ο ασθενής πρέπει πλήρως να καταλάβει ότι υποχρεούται να λαμβάνει τη φαρμακευτική αγωγή, η οποία απαιτείται μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο. Πρέπει να τονισθεί ότι έχουν χαθεί μοσχεύματα από αυτό το λόγο. Ο νοσηλευτής τονίζει την σημασία αυτών των φαρμάκων καθώς και το ότι εάν δεν παρθούν κάποια φορά εξαιτίας κάποιας ασθένειας ή λάθους, ο ασθενής πρέπει άμεσα να επικοινωνήσει με τον νεφρολόγο που τον παρακολουθεί. Ο ασθενής διδάσκεται να κρατά αρχείο σχετικά με το βάρος του, με τον όγκο των υγρών που λαμβάνει και των υγρών που αποβάλλει καθώς και των φαρμάκων που παίρνει. Προφορικές και γραπτές εξηγήσεις δίνονται για την σύσταση της δίαιτας. Επειδή η κορτιζόνη ίσως αυξάνει την όρεξη και προάγει την κατακράτηση νατρίου, ο ασθενής συμβουλεύεται να διατηρεί το κανονικό του βάρος. Οι διαιτητικοί περιορισμοί είναι λίγοι και εξατομικευμένοι ανάλογα με τον ασθενή και το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Το προσλαμβανόμενο νάτριο ίσως περιορισθεί και όσο για την κυκλοσπορίνη ίσως προκαλεί οξέωση και υπερκαλιαιμία σε κάποιους ασθενείς, ιδιαίτερα τις πρώτες ημέρες οπότε η πρόσληψη καλίου ίσως χρειασθεί να περιορισθεί. Συστάσεις γίνονται για το πώς η λοίμωξη μπορεί να προληφθεί. Στενή επαφή με άτομα που έχουν κρυολόγημα ή άλλου τύπου λοίμωξη πρέπει να αποφεύγεται. Εδώ τονίζεται η καλή υγιεινή εξάσκηση στην διαχείριση του φαγητού και το συχνό πλύσιμο των χεριών. Η καλή προσωπική υγιεινή είναι σημαντική. Τα πρόωρα σημεία λοίμωξης συζητούνται ξανά με τον ασθενή και την οικογένειά του. Ο ασθενής και η οικογένειά του προειδοποιούνται να αναφέρουν αμέσως ένα κρυολόγημα, πόνο στο λαιμό, πυρετό, δυσουρία ή άλλη διαταραχή η οποία ίσως να υποδηλώνει λοίμωξη. Ο ασθενής πρέπει επειγόντως να επικοινωνεί με την Μονάδα του εάν υπάρχει ξαφνική αύξηση του βάρους (π.χ. ένα κιλό την ημέρα), οίδημα στους αστραγάλους, ερυθρότητα του προσώπου, πόνος, ευαισθησία ή και οίδημα στην περιοχή του μοσχεύματος, μείωση της διούρησης, πονοκέφαλος, ανεξήγητη κούραση ή αύξηση της θερμοκρασίας. Αμέσως μετά την μεταμόσχευση και την αποχώρησή του από το νοσοκομείο, ο ασθενής παρακολουθείται στενά με επισκέψεις στα εξωτερικά ιατρεία, το λιγότερο μία φορά την εβδομάδα. Πρέπει δε, να κάνει εργαστηριακές εξετάσεις δύο φορές την εβδομάδα για τους επόμενους έξι μήνες. Κατόπιν τα ραντεβού γίνονται κάθε μήνα και οι εργαστηριακές εξετάσεις σχεδιάζονται χρονολογικά, ανάλογα με την υγεία του ασθενούς και την πρόοδό του. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η νεφρική μεταμόσχευση, είναι γενικά αποδεκτή σαν η πιο ιδανική εναλλακτική θεραπεία μετά την αιμοκάθαρση. Σε πολλές περιπτώσεις είναι η μόνη λύση για εκατοντάδες ασθενείς που υποφέρουν από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και δεν μπορούν να συνεχίσουν τον Τεχνητό Νεφρό για διάφορους λόγους. Στις μέρες μας με την βελτίωση των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, έχει γίνει μια ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία. Η ποιότητα της ζωής συγκριτικά με τις άλλες μεθόδους κάθαρσης, βελτιώνεται θεαματικά μετά την επιτυχή μεταμόσχευση νεφρού. Η αποδέσμευση από το μηχάνημα τεχνητού νεφρού, έχει τεράστια ψυχολογική επίδραση στον ασθενή. Η επιστροφή στη φυσιολογική ζωή με πλήρη συμμετοχή στην εργασία, η επανεμφάνιση της εμμήνου ρύσεως στις γυναίκες και της ικανότητας τεκνοποίησης και στα δύο φύλλα, είναι μερικά από τα ευεργετικά στοιχεία της μεταμόσχευσης. Στην περίπτωση επιτυχούς μεταμόσχευσης νεφρού, ο λήπτης επανέρχεται σε μια υγιή και χρήσιμη ζωή. Εάν αποτύχει η μεταμόσχευση, ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στην κάθαρση και να ελπίζει σε μια δεύτερη επιτυχή, κάτι που δεν είναι σπάνιο. Ο ρόλος του νοσηλευτή στην πρόληψη, τη φροντίδα και την εκπαίδευση του μεταμοσχευμένου ασθενούς, είναι ουσιαστικής σημασίας. Η μεταμόσχευση χρειάζεται συνεχή νοσηλευτική επαγρύπνηση για την επισήμανση οποιουδήποτε σημείου ή συμπτώματος, που μπορεί να εμφανίσει ο ασθενής στην άμεση αλλά και στην απώτερη μετεγχειρητική περίοδο. Ο νοσηλευτής θεωρείται ο βασικός συντελεστής κάθε θεραπευτικής προσπάθειας, αλλά και ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του ασθενούς και των θεράποντων ιατρών. 13