Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011. Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Το οικονομικό κλίμα στην Ελλάδα εξακολουθεί να επηρεάζεται αρνητικά με σενάρια περί μη-καταβολής της 6 ης δόσης και αβεβαιότητες όσον αφορά στην εφαρμογή των αποφάσεων της 27 ης Οκτωβρίου και των μέτρων που έχουν συμφωνηθεί για τη δημοσιονομική προσαρμογή και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα που τις συνοδεύουν. Ως αποτέλεσμα, μετά τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2011 και ο Νοέμβριος τείνει να εξελιχθεί σε μήνα χωρίς προοπτική βελτίωσης του καταποντισμένου οικονομικού κλίματος. Έτσι, στην Ελλάδα η αναγκαία ανάκαμψη της οικονομίας, μετά τη 2ετή εφαρμογή ενός εξαιρετικά επίπονου προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων, καθυστερεί δραματικά, ενώ στη Ζώνη του Ευρώ ξεδιπλώνεται πλέον μια γενικευμένη κρίση δημοσίου χρέους σε πολλές χώρες μέλη, που αποτελεί απλώς την εμφάνιση νέων επεισοδίων της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης που άρχισε το 2007 και συνεχίζεται έως σήμερα. Προηγήθηκε η κρίση στην Ελλάδα διότι η χώρα μας ήταν πράγματι περισσότερο εκτεθειμένη. Αναπόφευκτα, όμως, η κρίση επεκτάθηκε και στις άλλες περιφερειακές (και όχι μόνο) χώρες της Ζώνης του Ευρώ με μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέος ως προς το ΑΕΠ και με περιορισμένες αναπτυξιακές προοπτικές. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της διάβρωσης της εμπιστοσύνης των επενδυτών στη διακράτηση δημοσίου χρέους, ιδιαίτερα μετά την προοπτική εφαρμογής του PSI, και ιδίως του PSI Plus, στην περίπτωση της Ελλάδας. Ακόμα πιο ακραία σενάρια για την απομείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων θέτουν σοβαρά σε κίνδυνο τον εθελοντικό χαρακτήρα της όλης άσκησης και δρουν αποσταθεροποιητικά και για την ελληνική αλλά και για την ευρωπαϊκή οικονομία. Σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον, η ανεξάρτητη Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοίνωσε πρόσφατα τα ακόλουθα: Πρώτον, ότι ξαφνικά τον Αύγουστο του 2011 η ανεργία στην Ελλάδα εκτινάχθηκε στα 908 χιλ. άτομα και το ποσοστό ανεργίας στο 18,4%, από 16,5% τον Ιούλιο του 2011. Πίνακας 1. Αύξηση του ποσοστού ανεργίας κατά περιφέρεια Ιούλιος 2010 Αύγουστος Ιούλιος 2011 Αύγουστος Αύξηση Ανεργίας τον Αύγουστο 2011 Αττική 13,3% 12,9% 17,4% 18,5% 20.490 Δυτική Μακεδονία 13,3% 13,9% 18,1% 23,1% 6.202 Ιόνιοι νήσοι 6,6% 5,6% 9,7% 12,8% 3.240 Πελοπόννησος 9,1% 10,0% 11,1% 15,7% 11.969 Βόρειο Αιγαίο 6,2% 6,9% 7,5% 15,0% 5.978 Νότιο Αιγαίο 5,9% 5,9% 9,5% 16,3% 9.136 Κρήτη 9,1% 11,2% 11,0% 16,4% 15.238 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Αυτή η τεράστια αύξηση αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του ποσοστού ανεργίας στους βασικούς τουριστικούς προορισμούς της χώρας (Βόρειο και Νότιο Αιγαίο, Ιόνιοι Νήσοι, Πελοπόννησος, Κρήτη, κ.ά.) τον Αύγ. 11 κατά 5,0 περίπου ποσοστιαίες μονάδες έναντι του Ιουλίου 2011 (Πίνακας 1). Δηλαδή, στο Νότιο Αιγαίο (Ρόδος, Κω, κ.λπ.) αυξήθηκε η ανεργία τον Αύγ. 11 κατά 9,1 χιλ. άτομα έναντι του Ιουλ. 11 και στην Κρήτη κατά 15,24 χιλ άτομα τον ίδιο μήνα. Ως αποτέλεσμα, η ανεργία τον Αύγ. 11 αυξήθηκε κατά 106 χιλ. έναντι του Ιουλ. 11. Ωστόσο, δεν εξηγείται το πώς προέκυψε αυτή η δραματική επιδείνωση σε ένα μήνα και μάλιστα στο αποκορύφωμα της τουριστικής περιόδου στη χώρα. Σημειώνεται ότι αυτή η εξωπραγματική αύξηση της ανεργίας σε ένα μόνο μήνα δεν επαληθεύεται ούτε στο ελάχιστο από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ τον ίδιο μήνα. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν μια μικρή μείωση των εγγεγραμμένων ανέργων που ζητούν εργασία στις 693,3 χιλ. τον Αύγ. 11, από 699,7 χιλ. τον Ιούλ. 11. Επίσης, η μείωση των θέσεων εργασίας τον Αυγ. 11, με βάση τις ροές προσλήψεων, απολύσεων και οικειοθελών αποχωρήσεων του ΟΑΕΔ, δεν υπερβαίνει τα -8,24 χιλ. άτομα, έναντι -12,4 χιλ. άτομα τον Αύγ. 2010. Δεύτερον, ότι η πτώση του ΑΕΠ στην Ελλάδα ανήλθε στο -5,2% σε ετήσια βάση (και στο -0,7% σε 3μηνιαία βάση) και στο 3 ο 3μηνο. 11 (Πίνακας 2) κατά το οποίο σημειώθηκε: Πίνακας 2. Εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για την % αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ σε ετήσια βάση με μη διορθωμένα για την εποχικότητα στοιχεία 2010 2011 ΕΛΣΤΑΤ 8.9.2011 ΕΛΣΤΑΤ 15.11.2011 ΕΛΣΤΑΤ 15.11.2011 1ο 3μηνο 0,7 0,4-8,3 2ο 3μηνο -4,0-0,7-7,4 3ο 3μηνο -4,8-4,6-5,2 4ο 3μηνο -8,8-8,6 ; Έτος -4,5% -3,5% -5,5% ; Πίνακας 3. Εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα σύμφωνα με τα στοιχεία της Συγκυρίας 1ο 6μηνο 2011 3ο 3μηνο 2011 Όγκος λιανικών πωλήσεων 11,7% 1,0% Βιομηχανική Παραγωγή 11,7% 4,8% Κύκλος Εργασιών στη Βιομηχανία: Εγχώρια αγορά 1,5% 4,9% Κύκλος Εργασιών στη Βιομηχανία: Εξωτερική αγορά 31,0% 23,1% Νέες Παραγγελίες στη Βιομηχανία: Εγχώρια αγορά 14,4% 11,1% Νέες παραγγελίες στη Βιομηχανία: Εξωτερική αγορά 31,9% 13,9% Εξωτερικός Τουρισμός: Επιπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ 0,3 πμ 1,0 πμ Εξαγωγές αγαθών (ΕΛΣΤΑΤ) 47,0% 54,5% Εξαγωγές υπηρεσιών εκτός τουρισμού και ναυτιλίας 13,3% 31,2% Εισαγωγές Αγαθών (ΕΛΣΤΑΤ) 8,1% 14,5% Δαπάνες Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων 31,7% 21,0% α) μια από τις μεγαλύτερες αυξήσεις του εξωτερικού τουρισμού που έχει σημειωθεί στη χώρα έως σήμερα, β) αύξηση των εξαγωγών αγαθών κατά

54,7% σε ετήσια βάση, γ) αύξηση των εξαγωγών υπηρεσιών (εκτός ναυτιλίας και τουρισμού) κατά 31,6% (Ιούλ.-Αύγ.2011), δ) αύξηση του δείκτη όγκου των πωλήσεων στο λιανικό εμπόριο κατά 1,2% τον Αύγ. 11, με μικρή πτώση του κατά -2,5% τον Ιούλ. 11, έναντι της μεγάλης πτώσης του κατά - 11,7% στο 1 ο 6μηνο. 11, ε) αύξηση του δείκτη κύκλου εργασιών στη βιομηχανία κατά 4,9% στην εσωτερική αγορά και κατά 23,1% στην εξωτερική αγορά στο 2μηνο Ιουλ.-Αυγ. 11, στ) σημαντική επιβράδυνση της πτώσης της βιομηχανικής παραγωγής στο -4,8% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο. 11, από -11,7% στο 1 ο 6μηνο. 11, κ.ά. (Πίνακας 3). Επίσης, ότι η πτώση του ΑΕΠ το 2010 δεν ήταν τελικά - 4,5%, όπως εκτιμούσε η ΕΛΣΤΑΤ (και η Eurostat) από τα τέλη του 2010 έως τον Νοέμβριο του 2011 (έναντι - 4,0% που ήταν η εκτίμηση της Τρόικα τον Μάιο του 2010), αλλά -3,5%. Υπενθυμίζεται ότι η εκτίμηση για - 4,5% ρυθμό ανάπτυξης το 2010 επηρέασε αρνητικά το οικονομικό κλίμα σχεδόν ολόκληρο το 2011 καθώς χρησιμοποιήθηκε σε χιλιάδες μελέτες και αναλύσεις διεθνώς για να στηρίξει την πορεία της ελληνικής οικονομίας προς την χρεοκοπία και την επιθετική πολλαπλή υποβάθμιση του ελληνικού δημοσίου χρέους από τις εταιρείες αξιολόγησης της πιστοληπτικής διαβάθμισης. Σήμερα κανείς δεν ενδιαφέρεται για την ανακοίνωση του -3,5%. Όλοι ξέρουν το -4,5%. Τέλος, ότι το επίσημο (καταγεγραμμένο από την ΕΛΣΤΑΤ) ονομαστικό ΑΕΠ της Ελλάδος το 2010 ήταν τελικά 227,3 δις και όχι 230,4 δις που εκτιμούσε η ΕΛΣΤΑΤ έως πρόσφατα. Αν μη τι άλλο, υπήρχε στο παρελθόν μια τάση αναθεώρησης του ΑΕΠ προς τα πάνω ώστε να περιληφθούν και νέοι δυναμικοί κλάδοι που έμεναν εκτός εκτιμήσεων. Η ΕΛΣΤΑΤ βεβαιώνει ότι η νέα εκτίμηση του επίσημου ΑΕΠ έγινε με τη χρήση των πιο εξελιγμένων σύγχρονων επιστημονικών μεθόδων. Ωστόσο, το γιατί μειώθηκε το ονομαστικό ΑΕΠ της Ελλάδος από το 2005 έως και το 2010 (ποια ακριβώς στοιχεία δεν θεωρούνται τώρα ως προστιθέμενη αξία και γιατί) το ξέρει μόνο η ΕΛΣΤΑΤ και, προφανώς, και η Eurostat. Επειδή τα ελληνικά στατιστικά στοιχεία έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν αντικείμενο ευρείας αμφισβήτησης, τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται από την ΕΛΣΤΑΤ πρέπει να συνοδεύονται τουλάχιστον από επαρκείς εξηγήσεις. Ανεξαρτησία σημαίνει έλεγχος. Παγκόσμια Οικονομία Η κρίση δημοσίου χρέους στη Ζώνη του Ευρώ οδηγεί σε σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 2 ο και το 3 ο 3μηνο του 2011 και σε νέα ύφεση από το 4 ο 3μηνο. 11 με πτώση του ΑΕΠ ακόμη και σε πλεονασματικές χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Η νέα ύφεση στην Ευρώπη θα είναι προφανώς το αποτέλεσμα της επιβολής από τις πλεονασματικές χώρες, και ιδιαίτερα από τη Γερμανία, αυστηρών προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής και δραστικού περιορισμού της εγχώριας ζήτησης στις ελλειμματικές χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, χώρες της ΝΑ Ευρώπης, και ακόμη και στη Γαλλία), με ταυτόχρονη αποφυγή της δικής τους προσαρμογής. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι ελλειμματικές χώρες υποχρεώνονται αναγκαστικά από τις αγορές να περιορίσουν δραστικά την εγχώρια ζήτηση στις οικονομίες τους για να μειώσουν τα μεγάλα ελλείμματά τους, οι πλεονασματικές χώρες συνεχίζουν την προσπάθειά τους για περαιτέρω αύξηση (αντί για την αναγκαία μείωση) των δικών τους μεγάλων πλεονασμάτων στα ισοζύγια των εξωτερικών συναλλαγών τους, ή για περαιτέρω μείωση (αντί για την αναγκαία αύξηση) της εγχώριας ζήτησης στις οικονομίες τους. Η κρίση δημοσίου χρέους που πλήττει τώρα ανοιχτά μεγάλες χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία και ακόμη και τη Γαλλία και το Βέλγιο, απαιτεί την πιο αποφασιστική δραστηριοποίηση της ΕΚΤ στις αγορές ομολόγων των χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα, αλλά και ως δανειστής τελευταίας προσφυγής σε μια περίοδο που είναι εμφανής η πορεία των ευρωπαϊκών οικονομιών προς μια νέα ύφεση και πτώση του πληθωρισμού. Απαιτείται, επίσης, η οριστικοποίηση των αποφάσεων για τη σημαντική ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF) το οποίο θα πρέπει να δραστηριοποιηθεί αποφασιστικά σε συνεργασία με την ΕΚΤ. Ωστόσο, αυτές οι αναγκαίες πολιτικές εμποδίζονται από την εξαιρετικά αργή λειτουργία του πολιτικού συστήματος στη Ζώνη του Ευρώ που εμποδίζει την έγκαιρη λήψη των μέτρων που είναι αναγκαία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της μεγάλης κρίσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο προηγούμενο 7ήμερο οι αποδόσεις των ομολόγων στη δευτερογενή αγορά της Ιταλίας υπερέβησαν το 7,5% και, επίσης, σε επίπεδα ρεκόρ ανήλθαν οι αποδόσεις στην πρωτογενή και δευτερογενή αγορά της Ισπανίας και σε άλλες χώρες της Ζώνης του Ευρώ. Παρόλα αυτά οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ στις αγορές ομολόγων δεν ξεπέρασαν τα 4,5 δις. Σύμφωνα δε με παράγοντες της αγοράς οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ δεν είναι σημαντικές και στην τρέχουσα εβδομάδα. Είναι προφανές ότι οι νέες Κυβερνήσεις στην Ιταλία και την Ισπανία θα ανακοινώσουν και θα θέσουν σε ισχύ από τον επόμενο μήνα δραστικά μέτρα για την μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων τους και του δημοσίου χρέους και για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της αναπτυξιακής δυναμικής των οικονομιών τους. Ωστόσο, για να έχει αυτό το εγχείρημα επιτυχία θα πρέπει οι αγορές δημοσίου χρέους να σταθεροποιηθούν άμεσα και κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό χωρίς την σημαντική συμβολή της ΕΚΤ. Σημειώνεται ότι η κρίση δημοσίου χρέους στην Ευρώπη ενισχύει την προοπτική για είσοδο των οικονομιών της Ζώνης του Ευρώ σε ύφεση από το 4 ο 3μηνο. 11. Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει πτώση του ΑΕΠ της Ζώνης του Ευρώ κατά -0,1% σε 3μηνιαία βάση (1,1% σε ετήσια βάση) στο 4 ο 3μηνο. 11, από αύξησή του κατά 0,2% σε 3μηνιαία βάση στο 2 ο και στο 3 ο 3μηνο. 11, ενώ και στο 1 ο 3μηνο. 12 προβλέπει μηδενική αύξηση του ΑΕΠ σε 3μηνιαία βάση (0,3% σε ετήσια βάση). Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 2

Επιτροπή προβλέπει ότι θα συνεχιστεί η θετική αναπτυξιακή πορεία στις ΗΠΑ κατά 0,3% σε 3μηνιαία βάση στο 4 ο 3μνηνο. 11, από 0,5% στο 3 ο 3μηνο. 11, ενώ η αύξηση του ΑΕΠ θα επιταχυνθεί στο 0,5% σε 3μηνιαία βάση στο 1 ο 3μηνο. 12 και θα διατηρηθεί σε θετικό επίπεδο σε όλα τα 3μηνα του 2011. Έτσι η αύξηση του ΑΕΠ των ΗΠΑ θα διαμορφωθεί στο 1,6% το 2011 και στο 1,5% το 2012, για να μειωθεί στο 1,3% το 2013. Για την Ιαπωνία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει πτώση του ΑΕΠ κατά -0,4% το 2011 και αύξησή του κατά 1,8% το 2012 και κατά 1,0% το 2013. Τέλος, για το Ηνωμένο βασίλειο προβλέπεται αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,7% το 2011, κατά 0,6% το 2012 και κατά 1,5% το 2013. Η Ζώνη του Ευρώ θα είναι η μόνη περιοχή, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην οποία η αύξηση του ΑΕΠ το 2013 (1,3%) θα είναι υψηλότερη από το 2012 (0,5%). Το τελευταίο προϋποθέτει ότι η κρίση δημοσίου χρέους θα έχει αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά και οριστικά, που μένει να αποδειχθεί. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία ΑΕΠ: Νέα μεγάλη πτώση του ΑΕΠ κατά -5,2% σε ετήσια βάση κατέγραψε η ΕΛΣΤΑΤ στο 3 ο 3μηνο του 2011. Η μεγάλη αυτή πτώση στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε στοιχεία που, προφανώς, γνωρίζει η ΕΛΣΤΑΤ, αλλά δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας έως σήμερα, διότι δεν προκύπτει ασφαλώς από τα στοιχεία της συγκυρίας που έχουν ανακοινωθεί από την ίδια την ΕΛΣΤΑΤ. Από την άλλη πλευρά, σημειώνεται και η σημαντική βελτίωση των εκτιμήσεων της ΕΛΣΤΑΤ για την εξέλιξη του ΑΕΠ στα 3μηνα του 2010, όπως αυτές ανακοινώθηκαν την 15 η Νοεμβρίου 2011, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ έως και την 8 η Σεπτεμβρίου 2011. Στην κρίσιμη περίοδο της μεγάλης κρίσης στην ελληνική οικονομία η ΕΛΣΤΑΤ ενημέρωνε τους επενδυτές και τους αναλυτές σε παγκόσμιο επίπεδο ότι τελικά η ύφεση (η πτώση του ΑΕΠ) στην Ελληνική οικονομία το 2010 ήταν μεγαλύτερη του αναμενομένου (-4,0%) και διαμορφώθηκε στο -4,5%. Σήμερα, η ΕΛΣΤΑΤ ανακοινώνει ότι, τελικά, η πτώση του ΑΕΠ το 2010 ήταν μικρότερη του αναμενομένου στο -3,5%. Κανείς, ωστόσο, δεν ενδιαφέρεται σήμερα για το 2010. Όλοι ενδιαφέρονται για το 2011. Με την εκτίμησή της για την εντυπωσιακή πτώση του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο του 2011 η ΕΛΣΤΑΤ εκτιμά ότι τα στοιχεία της συγκυρίας δεν έχουν επίπτωση στην εξέλιξη του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο. 11. Το τελευταίο επηρεάζεται περισσότερο από άλλα στοιχεία και εκτιμήσεις που δεν είναι γνωστά εκτός της ΕΛΣΤΑΤ έως σήμερα. Ειδικότερα, η εξέλιξη του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο. 11 σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ: α) Δεν επηρεάστηκε από την μεγάλη αύξηση των εξαγωγών αγαθών (κατά 54,8% σε ονομαστικές τιμές στο 3 ο 3μηνο. 11) και υπηρεσιών και ιδιαίτερα από την πολύ καλή τουριστική περίοδο κατά το τρέχον έτος. β) Σημειώθηκε προφανώς λόγω της καταγραφής μιας νέας μεγάλης πτώσης της εγχώριας ζήτησης (για κατανάλωση και επενδύσεις) και στο 3 ο 3μηνο. 11. Ωστόσο, αυτή η μεγάλη πτώση της εγχώριας ζήτησης δεν είναι συμβατή: (1) Με την μεγάλη αύξηση στο 2μηνο Ιουλ-Αυγ.2011 των πληρωμών για εισαγωγές καυσίμων κατά 28,3% και των πληρωμών για τουρισμό στο εξωτερικό κατά 27,4% και την μικρή μόνο πτώση των εισαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων κατά -2,0%. (2) Με την ελάχιστη πτώση κατά -2,5% του όγκου των πωλήσεων στο λιανικό εμπόριο τον Ιούλ. 11 και την αύξησή του κατά 1,2% τον Αύγ. 11, έναντι της μεγάλης πτώσης του κατά -11,7% στο 1 ο 6μηνο. 11. (3) Με την αξιοσημείωτη αύξηση του κύκλου εργασιών στην βιομηχανία στην εγχώρια αγορά κατά 4,8% στο 2μηνο. Ιουλ.-Αυγ. 11, από μικρή πτώση του κατά -1,5% στο 1 ο 6μηνο. 11. γ) Τέλος, δεν φαίνεται να αξιολογούνται ως μεγέθη που μπορεί να συμβάλλουν στη συγκράτηση της πτώσης του ΑΕΠ η αξιοσημείωτη επιβράδυνση της πτώσης της βιομηχανικής παραγωγής στο -4,9% στο 3 ο 3μηνο. 11, από -11,7% στο 1 ο 6μηνο. 11 καθώς και η συνεχιζόμενη μεγάλη αύξηση των βιομηχανικών παραγγελιών από το εξωτερικό. δ) Βέβαια, συνεχίζεται και στο 3 ο 3μηνο. 11 η μεγάλη πτώση των δαπανών του ΠΔΕ κατά -21% σε ετήσια βάση, η οποία, ωστόσο, ήταν επίσης μικρότερη από το 1 ο 6μηνο. 11 (-31,7% σε ετήσια βάση). Από την άλλη πλευρά, στο 2μηνο Ιουλ.-Αυγ. 11 καταγράφηκε εισροή επιχορηγήσεων ύψους 850 εκατ. (+25,5% σε ετήσια βάση) από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, έναντι αντίστοιχης εισροής ύψους 387 εκατ. στο 1 ο 6μηνο του 2011. Αγορά Εργασίας: Σύμφωνα με τη μηνιαία έρευνα εργατικού δυναμικού (ΕΕΔ) της ΕΛΣΤΑΤ ο αριθμός των απασχολούμενων (15 ετών και άνω) μειώθηκε σε 4.034,5 χιλ. άτομα τον Αύγ. 11, από 4.140,0 χιλ. τον Ιούλ. 11 και 4.161,1 χιλ. τον Ιούν. 11. Δηλαδή, σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά η απασχόληση στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 126,6 χιλ. άτομα στο 2μηνο Ιουλίου-Αυγούστου 2011 (πάνω στην τουριστική περίοδο και πάνω στις εκπτώσεις των καταστημάτων). Η εξέλιξη αυτή δεν επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, τα οποία δείχνουν ότι στο 2μηνο Ιουλ.-Αυγ. 2011 η απασχόληση (με βάση τις ροές εργασίας) μειώθηκε μόνο κατά -7,49 χιλ. άτομα (προσλήψεις: 132,22 χιλ., απολύσεις: 91,64 χιλ. και οικειοθελείς αποχωρήσεις: 48,07 χιλ.), έναντι μεγαλύτερης μείωσής της κατά -11,07 χιλ άτομα στο αντίστοιχο 2μηνο του 2010 και κατά -13,52 χιλ. άτομα στο αντίστοιχο 2μηνο του 2009. Η μόνη εξήγηση είναι ότι η ανωτέρω τεράστια μείωση της απασχόλησης μέσα σε 2-μήνες προέρχεται από το δημόσιο τομέα. Ο αριθμός των ανέργων με βάση την ΕΕΔ αυξήθηκε σε 908,0 χιλ. άτομα τον Αύγ. 11 από 820,3 χιλ τον Ιούλ. 11, 793,7 χιλ. τον Ιούν. 11 και 613,1 χιλ. τον Αύγ. 10, με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας να αυξηθεί δραματικά στο 18,4% του εργατικού δυναμικού τον Αύγ. 11 από 16,5% τον Ιούλ. 11, 16,0% τον Ιούν. 11 και 12,2% τον Αύγ. 10. Σημειώνεται ότι και οι Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3

εξελίξεις αυτές στον αριθμό των ανέργων δεν επιβεβαιώνονται ούτε κατά προσέγγιση από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ. Σύμφωνα με τον ΟΑΕΔ οι εγγεγραμμένοι άνεργοι που ζητούν εργασία μειώθηκαν τον Αύγουστο στις 693,33 χιλ., έναντι 699,66 χιλ. τον Ιούλ. 11. Σε κάθε περίπτωση η πτώση της απασχόλησης στη χώρα κατά -2,5% (106 χιλ. άτομα) μέσα σε ένα μήνα είναι μια πολύ αρνητική εξέλιξη που είναι λογικό να θέλουμε να ξέρουμε από πού προήλθε. Το εντυπωσιακό είναι ότι, όπως φαίνεται στον Πίνακα 2 (της επισκόπησης), σύμφωνα με την πρόσφατη ΕΕΔ, η μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας τον Αύγουστο του 2011 έναντι του Ιουλίου του 2011 σημειώνεται στις κατ εξοχήν τουριστικές περιοχές της χώρας. Για παράδειγμα, στο Βόρειο Αιγαίο η ανεργία εκτιμήθηκε στο 7,5% του εργατικού δυναμικού τον Ιούλιο του 2011 και ξαφνικά μέσα σε ένα μήνα αυξήθηκε στο 15% του εργατικού δυναμικού τον Αύγουστο του 2011. Μάλιστα, η ανεργία στο Βόρειο Αιγαίο τον Αύγουστο του 2011 (15%) ήταν πολύ υψηλότερη από τον Φεβρουάριο του 2011 (11,9%). Επίσης, στο Νότιο Αιγαίο η ανεργία ήταν στο 9,5% τον Ιούλιο του 2011 και ξαφνικά ανήλθε στο 16,3% τον Αύγουστο του 2011. Το ίδιο και στην Κρήτη, όπου η ανεργία αυξήθηκε τον Αύγ. 11 στο 16,4%, έναντι 11,0% τον Ιούλιο του 2011 και 15,2% τον Φεβρ. 11. Πως εξηγείται αυτή η εξέλιξη; Σύμφωνα με την ΕΕΔ, το εργατικό δυναμικό μειώθηκε στα 4.942,5 χιλ. άτομα τον Αύγ. 11 από 4.960,3 χιλ. τον Ιούλ. 11 από 4.954,8 χιλ. τον Ιούν. 11 και 5.012,0 χιλ. τον Αύγ. 10. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανωτέρω μετρήσεις και τάσεις, η ανεργία με βάση την ΕΕΔ αναμένεται τώρα να διαμορφωθεί σε επίπεδα άνω του 19,5% τον Δεκ. 11 και στο 17,2% το 2011 κατά μέσο όρο. Επίσης, το μέσο ποσοστό ανεργίας κατά το 2012 εκτιμάται τώρα στο 18,5% Όσον αφορά στην ηλικιακή διάρθρωση της ανεργίας, σύμφωνα με την ΕΕΔ, σημειώνονται τα ακόλουθα: α) Το ποσοστό ανεργίας στις ηλικίες από 15-24 ετών αυξήθηκε στο 43,5% τον Αύγ. 11, από 42,4% τον Ιούλ. 11, 43,3% τον Ιούν, 11 και 30,8% τον Αύγ. 10. β) Το ποσοστό ανεργίας στις ηλικίες 25-34 αυξήθηκε στο 24,9% τον Αύγ. 11 από 23,3% τον Ιούλ. 11, 22,6% τον Ιούν. 11 και 16,4% τον Αύγ. 10. γ) Το ποσοστό ανεργίας στις ηλικίες 35-44 ετών αυξήθηκε σημαντικά στο 15,6% τον Αύγ. 11 από 13,2% τον Ιούλ. 11 και τον Ιούν. 11 και έναντι 10,2% τον Αύγ. 10. δ) Το ποσοστό ανεργίας στις ηλικίες 45-54 ετών αυξήθηκε επίσης σημαντικά στο 13,3% τον Αύγ. 11 από 10,5% τον Ιούλ. 11 και τον Ιούν. 11 και έναντι 8,9% τον Αύγ. 10. Τέλος, μεγάλη αύξηση σημειώθηκε και στο ποσοστό ανεργίας των ατόμων ηλικίας 65-74 ετών στο 8,3% τον Αύγ. 11, από 2,0% τον Ιούλ. 11. Ανεργία με βάση τα στοιχεία του ΟΑΕΔ: Από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ προκύπτει ότι οι εγγεγραμμένοι άνεργοι (αναζητούντες εργασία) σύμφωνα με τον ΟΑΕΔ υποχώρησαν τον Οκτ. 11 στις 693,4 χιλ. από 695,3 χιλ. τον Σεπτ. 11, έναντι 609,2 χιλ. τον Οκτ. 10. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στη σημαντική αύξηση των εγγεγραμμένων στον ΟΑΕΔγια λιγότερο από 12 μήνες-που δήλωσαν ότι δεν αναζητούν πλέον εργασία (Οκτ. 11: 120,0 χιλ. Σεπτ. 11: 78,8 χιλ.). Σημειώνεται ότι από τους 693,4 χιλ. ανέργους τον Οκτ. 11, οι έλληνες υπήκοοι αποτελούσαν το 93,48% (Δεκ. 10: 92,26%), οι της ΕΕ το 1,38% (Δεκ. 10: 1,59%) και οι υπήκοοι τρίτων χωρών το 5,14% (Δεκ. 11: 6,15%). Οι μακροχρόνια, εξάλλου, άνεργοι αυξήθηκαν 284,5 χιλ. άτομα από 276,0 χιλ. τον Σεπτ. 11, έναντι 217,4 χιλ. τον Οκτ. 10. Αναφορικά με τους εγγεγραμμένους ανέργους ανά φύλο τον Οκτ. 11, ποσοστό 58,61% ήταν άνδρες (Δεκ. 10: 57,14%) και το 41,39% γυναίκες (Δεκ. 10: 42,86%). Οι επιδοτούμενοι άνεργοι μειώθηκαν σημαντικά σε 188,1 χιλ. τον Οκτ. 11 από 213,3 χιλ. τον Σεπτ. 11, έναντι 183,2 χιλ. τον Οκτ. 10. Από το σύνολο των επιδοτούμενων ανέργων τον Οκτ. 11 μόνο οι 3.887 ήσαν εποχιακοί προερχόμενοι από τον τουρισμό από 2.892 τον Σεπτ. 11. Η εξέλιξη αυτή δείχνει την προσπάθεια ορθολογισμού του αριθμού των ανέργων δικαιούχων επιδόματος ανεργίας. (σε χιλ.) 10μηνο. 11 10μηνο. 10 10μηνο. 09 % Δ 2011 Αναγγελίες προσλήψεων 735,23 834,37 856,46-11,9% Απολύσεις 555,28 583,32 577,48-4,8% Παραιτήσεις 224,24 261,22 299,82-14,2% Απολύσεις + Παραιτήσεις 779,51 844,53 877,30-7,7% Καθαρή Μεταβολή της απασχόλησης -44,28-10,16-20,83 335,6% Πηγή: OAEΔ Όσον αφορά στις ροές απασχόλησης-ανεργίας στο 10μηνο. 11, σημειώνονται τα ακόλουθα: Οι αναγγελίες προσλήψεων περιορίσθηκαν σε 735,2 χιλ. στο 10μηνο του 2011, από 834,4 χιλ. στο 10μηνο 10, γεγονός που υπερ-αντιστάθμισε την μείωση των απολύσεων και των παραιτήσεων: (α) απολύσεις, 10μηνο 11 555,3 χιλ, 10μηνο 10: 583,3 χιλ. β) παραιτήσεις 10μηνο 11: 224,2 χιλ. 10μηνο 10: 261,2 χιλ.). Επομένως, στο 10μηνο. 11 σημειώθηκε καθαρή μείωση των θέσεων εργασίας κατά 44,3 χιλ., έναντι καθαρής μείωσής τους κατά 20,8 χιλ. στο 10μηνο. 09. Οικοδομική Δραστηριότητα: Ο όγκος νέων οικοδομών βάσει αδειών (ιδιωτικών, κατοικήσιμων και μη κτισμάτων) μειώθηκε κατά -14,0% σε ετήσια βάση τον Ιούλ. 11, έναντι πτώσης του κατά -36,7% τον Ιούν. 11, κατά -29,3% τον Μάιο. 11 και -29,1% τον Ιούλ. 10. Επίσης, στο 7μηνο 11 ο όγκος της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας μειώθηκε κατά -39,4% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσής του κατά -25,2% στο 7μηνο 10. Η εικόνα του κλάδου των οικοδομών δεν δείχνει σημεία σταθεροποίησης και η δραστηριότητα στον κλάδο συνεχίζει να μειώνεται από τα ήδη πολύ χαμηλά επίπεδα στα οποία έχει περιέλθει. Ούτε και αναμένεται να ανακάμψει, ιδιαίτερα αυτή η αγορά, όσο τα νοικοκυριά στη χώρα βομβαρδίζονται Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 4

καθημερινά με καταστροφικές εκτιμήσεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας όχι μόνο στην τρέχουσα περίοδο αλλά και το 2012 και το 2013. Είναι ενδεικτικό ότι ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στην κατασκευή κατοικιών μειώθηκε στο πολύ χαμηλό 18,2 τον Οκτ. 11, από το 20,2 τον Σεπτ. 11, έναντι 28,8 τον Οκτ. 10. Με βάση τις εξελίξεις αυτές οι επενδύσεις σε κατοικίες αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω, τόσο το 2011 όσο και κατά το 2012. Συγκεκριμένα εκτιμάται να διαμορφωθούν σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο, περί τα 4,9 δις (σε σταθερές τιμές του 2000) το 2011 (σημειώνοντας πτώση κατά -25,8%), από 6,6 δις το 2010 και 16,3 δις το 2006. Επομένως, η πτώση των επενδύσεων σε κατοικίες θα προκαλέσει μείωση του ΑΕΠ κατά -0,7 π.μ. περίπου το 2011, έναντι αρνητικής επίπτωσής τους κατά -1,0 π.μ. το 2010, κατά -1,4 π.μ. το 2009 και κατά -2,3 π.μ. το 2008. Ωστόσο, μια περαιτέρω πτώση των επενδύσεων σε κατοικίες κατά -16,5% και το 2012 θα συνεπάγεται πτώση του ΑΕΠ μόνο κατά -0,37 π.μ. Η δυσμενής κατάσταση του κλάδου τα τελευταία δύο έτη αποτυπώνεται: Α. Στον δείκτη οικοδομικών έργων (που καταρτίζεται με βάση τη δραστηριότητα των σημαντικότερων κατασκευαστικών εταιριών), ο οποίος στο 2 ο 3μηνο 11 σημείωσε πτώση κατά -39,9% σε ετήσια βάση, έναντι πτώσης του κατά -31,6% το 2010 και κατά -17,5% το 2009. Από τη σύνθεση του δείκτη, τις μεγαλύτερες απώλειες εμφάνισε ο δείκτης παραγωγής οικοδομικών έργων (2010: -38,1%, 2 ο 3μηνο 11: -44,4%), ενώ η πτώση του δείκτη παραγωγής πολιτικού μηχανικού, που αναφέρεται σε μεγάλα δημόσια έργα ήταν -37,6% στο 2 ο 3μηνο. 11, από πτώση κατά -28,0% το 2010. Β. Στην πτώση της παραγωγής έτοιμου σκυροδέματος κατά -31,1% στο 9μηνο 11, μετά την πτώση του κατά -14,2% στο 9μηνο 10 και την μεγάλη πτώση του κατά -26% στο 9μηνο 09. Επίσης, η πτώση της παραγωγής τσιμέντου ανήλθε στο -35,1% στο 9μηνο 11, από -13,65 στο 9μηνο 10 και -23,2% στο 9μηνο 09. Γ. Στη σημαντική πτώση των στεγαστικών δανείων (Σεπτ. 11: -2,1%, Αύγ. 11: -2,1%, Ιούλ. 11: -2,1%, Δεκ. 10: -0,3%, Δεκ. 09: +3,7%, Δεκ. 08: +11,2%). Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία (βλ. Διάγραμμα) η μείωση του λόγου του δείκτη τιμών των κατοικιών προς τον δείκτη των ενοικίων συνεχίσθηκε στο 1 ο, στο 2 ο και στο 3 ο 3μηνο 11, με συγκρατημένο όμως ρυθμό, λόγω της επιβράδυνσης της μείωσης των τιμών των κατοικιών (1 ο 3μηνο. 11: -5,2%, 2 ο 3μηνο. 11: -4,5%, 3 ο 3μηνο 11: -4,1%) και της σχετικής σταθερότητας του ρυθμού μεταβολής των ενοικίων (1 ο 3μηνο 11: +1,4%, 2 ο 3μηνο. 11: +1,0%, 3 ο 3μηνο 11: +0,63%). Πληθωρισμός: Ο πληθωρισμός με βάση τον ΔΤΚ υποχώρησε οριακά στο 3,0% τον Οκτ. 11 από 3,1% τον Σεπτ. 11, 1,7% τον Αύγ. 11, 2,4% τον Ιούλ. 11, και 5,2% τον Οκτ. 10. Στον πληθωρισμό του Οκτωβρίου 2011 αυξητική επίπτωση κατά +0,11 π.μ. είχε η αύξηση των τιμών των νωπών φρούτων και λαχανικών και κατά +0,05 π.μ. η αύξηση των τιμών του πετρελαίου θέρμανσης και βενζίνης. Πτωτική επίπτωση στον πληθωρισμό είχαν οι τιμές ένδυσης και υπόδησης κατά -0,04 π.μ. και οι διάφορες μειώσεις κατά -0,08 π.μ. Ο δομικός πληθωρισμός μειώθηκε στο 1,4% τον Οκτ. 11, από 1,6% τον Σεπτ. 11, 0% τον Αύγ. 11 και 1,6% τον Ιούλ. 11. Ο πληθωρισμός επηρεάσθηκε ανοδικά και κατά τον Οκτ. 11 από τις αυξήσεις των τιμών των υπηρεσιών σε ετήσια βάση όπως: οι ιδιωτικές κλινικές (6,1%), οι οικιακές υπηρεσίες (1,4%), τα ενοίκια κατοικιών (0,4%), επισκευή και συντήρηση κατοικίας (1,3%), ηλεκτρικό ρεύμα (3,4%), είδη άμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού (2,1%) κ.λπ. Συμβολή στον Πληθωρισμό Κύριων Κατηγοριών Προϊόντων % % Επίπτωση Επίπτωση μεταβολή μεταβολή στον στον τιμών τιμών πληθωρισμό πληθωρισμό Οκτ'10/ Οκτ'11/ Οκτ'10 Οκτ'11 Αγαθά και Υπηρεσίες Οκτ'09 Οκτ'10 Κρέατα (γενικά) 1,9 0,07 1,2 0,04 Γαλακτοκομικά και Αυγά 1,7 0,05 3,4 0,09 Φρούτα (νωπά) -2,5-0,03 5,5 0,06 Λαχανικά (νωπές) 8,9 0,10-1,4-0,01 Καπνός 18,6 0,70 6,4 0,20 Είδη Ένδυσης και Υπόδησης 2,5 0,22 2,3 0,20 Ενοίκια Κατοικιών 1,9 0,07 0,4 0,01 Επισκ.και Συντήρηση Κατοικίας 1,8 0,04 1,3 0,02 Ηλεκτρικό Ρεύμα 7,2 0,13 3,4 0,06 Πετρέλαιο Θέρμανσης 21,2 0,40 34,2 0,81 Οικιακές Υπηρεσίες 2,4 0,03 1,4 0,02 Φάρμακα -16,4-0,18-5,2-0,05 Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. 20 15 10 5 0-5 -10 Δείκτες Αγοράς Κατοικιών 2000-2011 (2007=100) Ετήσιες Μεταβολές Τιμών Διαμερισμάτων (αριστερός άξονας) Λόγος Τιμών Διαμερισμάτων/Ενοίκια (δεξιός άξονας) Δείκτης Τιμών Ενοικίων (δεξιός άξονας) I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 Οι αυξήσεις των τιμών στη νοσοκομειακή περίθαλψη, στην ηλεκτρική ενέργεια και σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες, επιβάλλονται με σκοπό να περιορισθούν τα ελλείμματα των αντίστοιχων δημοσίων οργανισμών στα πλαίσια της δημοσιονομικής προσαρμογής. Ήδη, από τον Ιαν. 11 εφαρμόζονται οι νέες αυξήσεις στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και οι αυξήσεις των χαμηλών συντελεστών του ΦΠΑ από 5,5% και 11,0% στο 6,5% και 13,0%. Από 1 η Σεπτεμβρίου αυξήθηκε ο συντελεστής του ΦΠΑ στην εστίαση στο 23,0%, από 13,0%, ενώ από τον Οκτ. 11 θα αρχίσει η διαδικασία της εξίσωσης των φόρων του πετρελαίου θέρμανσης με αυτούς του πετρελαίου κίνησης, με αυξητική επίπτωση στον πληθωρισμό. Ο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 5

μέσος πληθωρισμός εκτιμάται τώρα περί το 3,4% το 2011 από 4,7% το 2010. Τουρισμός: Σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), οι αφίξεις ξένων τουριστών στα κυριότερα αεροδρόμια της χώρας, παρουσίασαν στο 10μηνο 11 σημαντική άνοδο κατά +9,6% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσής τους κατά -0,64% στο αντίστοιχο 10μηνο 10. Η θετική αυτή εξέλιξη είναι αποτέλεσμα: α) της ανόδου του παγκόσμιου τουρισμού το 2011 και ιδιαίτερα προς την νότια-μεσογειακή Ευρώπη, β) των μειώσεων των τιμών ανά κατάλυμα (τιμές ξενοδοχείων, 10μηνο 11-5,2% σε ετήσια βάση, έναντι αύξησης κατά +0,5% στο 10μηνο 10) και της μείωσης των τιμών στις γενικότερες τουριστικές υπηρεσίες, γ) του μεγαλύτερου ανοίγματος προς την κρουαζιέρα, ήδη οι ελληνικοί προορισμοί προσελκύουν την πλειοψηφία των ευρωπαίων επιβατών κρουαζιέρας (μερίδια αγοράς με βάση τις προσεγγίσεις σε λιμένες, 8μηνο 11: Ελλάδα: 25%, Ιταλία 21%, Ισπανία 17,5%), δ) της διευκόλυνσης έκδοσης visa για τους τουρίστες από τις ανατολικές ευρωπαϊκές χώρες, ε) της επέκτασης των συμφωνιών με περισσότερες οικονομικές αεροπορικές εταιρίες. Πίνακας: Επίδοση Παγκόσμιου Τουρισμού (% σωρευτική μεταβολή) Διεθνείς Αφίξεις 2010 (έτος) 1 ο 6μηνο'11 Κόσμος 6,6 4,5 Ανεπτυγμένες Οικονομίες 5,1 4,3 Αναδυόμενες Οικονομίες 8,4 4,8 Ευρώπη 3,2 6,4 Βόρεια 0,8 6,8 Δυτική 3,4 3,4 Νότια-Μεσογειακή 2,8 7,4 Ασία-Ειρηνικός 12,8 5,1 Νοτιο-Ανατολ. Ασία 12,5 12,2 Ωκεανία 6,1-0,2 Αμερική 6,4 5,6 Βόρεια 6,5 3,6 Νότια 9,8 15,4 Βόρεια Αφρική 6,2-12,9 Μέση Ανατολή 14,8-10,8 Πηγή: UNWTO, World Tourism Barometer Sep. 2011 Πίνακας: Αριθμός Αεροπορικών Αφίξεων (σε κύρια αεροδρόμια) 2009 2010 2011 2010/2009 2011/2010 Ιαν. 229.260 221.022 216.036-3,59% -2,26% Φεβρ. 168.599 169.100 171.291 0,30% 1,30% Μάρτ. 234.546 259.614 218.254 10,69% -15,93% Απρ. 522.152 436.943 526.500-16,32% 20,50% Μάιος 1.216.902 1.214.280 1.289.303-0,22% 6,18% Ιούν. 1.614.890 1.547.108 1.787.143-4,20% 15,52% Ιουλ. 1.991.522 2.026.077 2.275.034 1,74% 12,29% Αυγ. 1.991.410 2.023.462 2.190.642 1,61% 8,26% Σεπτ. 1.556.275 1.554.896 1.701.018-0,09% 9,40% Οκτ. 753.999 761.016 815.480 0,93% 7,16% Σύνολο 10.279.555 10.213.518 11.190.701-0,64% 9,57% Πηγή: ΣΕΤΕ. Γενικότερα ο τουρισμός το 2011 βρήκε τις ευκαιρίες, έφερε θετικά αποτελέσματα και αποτέλεσε τον στυλοβάτη της ελληνικής οικονομίας σε ένα εξαιρετικά αντίξοο για τη χώρα οικονομικό κλίμα. Η επίπτωση του τουρισμού στην οικονομική δραστηριότητα και στην απασχόληση στην χώρα ήταν εξαιρετικά σημαντική, όπως δείχνουν οι δείκτες της οικονομικής συγκυρίας και τα στοιχεία απασχόλησης που δημοσιεύονται από τον ΟΑΕΔ. Ειδικότερα, οι αφίξεις ξένων τουριστών στα 13 μεγαλύτερα αεροδρόμια της χώρας ανήλθαν σε 11.190,7 χιλ. στο 10μηνο 11, έναντι 10.213,5 χιλ. στο 10μηνο 10. Επίσης τον Οκτ. 11 ο αριθμός των αεροπορικών αφίξεων αυξήθηκε κατά +7,2% σε ετήσια βάση, έναντι μικρής αύξησης κατά +0,93% τον Οκτ. 10 (βλ. Πίνακα). Σημαντική αύξηση των διεθνών αφίξεων σημειώθηκε στο 10μηνο 11 στα 12 από τα 13 μεγάλα αεροδρόμια της χώρας, εκτός αυτού των Αθηνών, όπου οι αφίξεις υποχώρησαν κατά -1,63% στο 10μηνο 11 σε ετήσια βάση, από το πολύ χαμηλό επίπεδο αφίξεων στο 10μηνο 10, όταν σημειώθηκε μείωση των αφίξεων κατά -4,6% σε ετήσια βάση. Κατά συνέπεια, οι αφίξεις ξένων τουριστών στο αεροδρόμιο Αθηνών υποχώρησαν στις 2.684,1 χιλ στο 10μηνο 11, από 2.728,7 χιλ. στο 10μηνο 10. Οι επιπτώσεις των τακτικών ταραχών και γενικά των διάφορων και ποικίλων κινητοποιήσεων στο κέντρο της Αθήνας έπληξαν σημαντικά την τουριστική κίνηση όχι μόνο της πόλης αλλά και ολόκληρης της Χώρας με σημαντικότατο κόστος σε θέσεις εργασίας και ταξιδιωτικές εισπράξεις. Η μεγαλύτερη αύξηση των διεθνών αφίξεων στο 10μηνο 11 σημειώθηκε στα αεροδρόμια της Ρόδου (+22,5%) και της Κω (+22,7%) και ακολούθησαν τα αεροδρόμια της Θεσσαλονίκης (+11,4%), της Κρήτης (Ηράκλειο: +12,6% και Χανιά:+10,7%). Ικανοποιητική ήταν και η ροή τουριστών προς στα Ιόνια Νησιά εκτός από την Κεφαλονιά (Κέρκυρα +8,1%, Ζάκυνθος +6,8%, Κεφαλονιά 0,11%), τη Σαντορίνη (+10,4%), τη Σάμο (+8,6%) και τη Σκιάθο (+6,0%). Σημαντικός δείκτης για την αξιολόγηση της τουριστικής αποδόσεως είναι η δαπάνη ανά διανυκτέρευση, η οποία ανήλθε σε 70,5 στο 2 ο 3μηνο 11, έναντι 65,9 στο 2 ο 3μηνο 10, με αποτέλεσμα οι ταξιδιωτικές εισπράξεις να αυξηθούν κατά +10,0% στο 7μηνο 11, έναντι μείωσής τους κατά -7,8% στο 7μηνο 10. Αναφορικά με τις επιδόσεις σε επίπεδο αεροπορικών αφίξεων στις αμεσότερες ανταγωνίστριες με την Ελλάδα χώρες σημειώνεται ότι σε ετήσια βάση: Στην Τουρκία οι αφίξεις αυξήθηκαν κατά +10,4% στο 8μηνο 11: 21.701,8 χιλ., 8μηνο 10: 16.648,9 χιλ. (2010: +5,7%), στην Κροατία κατά +9,0% στο 7μηνο 11: 5.398,2 χιλ., 7μηνο 10: 4.954,7 χιλ. (2010: +4,8%), στην Ισπανία κατά +8,5% στο 8μηνο 11: 40.184,5 χιλ. 8μηνο 10: 37.025,8 χιλ. (2010: +0,95%) και στην Κύπρο κατά +12,2% στο 8μηνο 11: 1.669,9 χιλ. 8μηνο 10: 1.488,3 χιλ. (2010: +1,5%). Παγκόσμια Οικονομία Φθινοπωρινές Προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ): Οι προβλέψεις της Επιτροπής για Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 6

την πορεία της οικονομίας της ΖτΕ είναι τώρα αναθεωρημένες σημαντικά προς τα κάτω σε σχέση με τις προηγούμενες εκτιμήσεις τον Μάιο 2011. Ειδικότερα, αναμένεται τώρα ότι η σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης των αναπτυγμένων οικονομιών που καταγράφηκε στο 2 ο 3μηνο. 11 θα συνεχιστεί και στα επόμενα 3μηνα. Αναμένεται, σύμφωνα με την Επιτροπή, αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης της ΖτΕ κατά -0,1% σε 3μηνιαία βάση το 4 ο 3μηνο. 11 και μηδενική ανάπτυξη το 1 ο 3μηνο. 12. Η σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης οφείλεται στην εντατικοποίηση της προσπάθειας για δημοσιονομική προσαρμογή σε πολλές χώρες όπου έχει οδηγήσει σε πτώση της εγχώριας ζήτησης και στην εντεινόμενη αβεβαιότητα για το χρηματοπιστωτικό σύστημα πολλών Ευρωπαϊκών χωρών, που έχει ξεκινήσει από τον Ιούλ. 11, όπως καταγράφεται από την πτώση των περισσότερων χρηματιστηριακών δεικτών. Οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν πρόβλημα ρευστότητας στην αγορά, καθώς οι τράπεζες αρνούνται να προχωρήσουν σε δανειοδότηση μεταξύ τους. Τα ανωτέρω έχουν οδηγήσει σε μεγάλη πτώση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και του επιχειρηματικού κλίματος και ως εκ τούτου επιδρούν αρνητικά στην εγχώρια ζήτηση. Η επιτροπή δεν αποκλείει τον κίνδυνο ύφεσης της οικονομίας της ΖτΕ σε περίπτωση που συνεχισθούν οι αρνητικές ενδείξεις και δεν αποκατασταθεί η κρίση. Επιπλέον, η ένταση της κρίσης χρέους στις χώρες κυρίως της περιφέρειας της ΖτΕ οδήγησε σε διαφοροποίηση στο κόστος δανεισμού μεταξύ των χωρών της ΖτΕ. Στη Γερμανία, η Επιτροπή προβλέπει ικανοποιητική ανάπτυξη από το 2 ο 6μηνο. 12, παρά το ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι 0% στο 4 ο 3μηνο. 11. Στη Γαλλία, το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί κατά -0,1% σε 3μηνιαία βάση το 4 ο 3μηνο. 11, ωστόσο το ΑΕΠ θα αυξηθεί ικανοποιητικά κατά 0,3% από το 3 ο 3μηνο. 12. Αντίθετα, η Ιταλία θα οδηγηθεί σε ύφεση από το 4 ο 3μηνο. 11, ενώ μικρή μόνο βελτίωση με ρυθμό ανάπτυξης μόλις κατά 0,1% σε 3μνιαία βάση προβλέπεται από το 2 ο 3μηνο. 12. Η απόκλιση που παρατηρείται στην ανάπτυξη στις οικονομίες της ΖτΕ θα παραμείνει και το 2012 και το 2013. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία θα συνεχίσουν να βρίσκονται σε ύφεση και το 2012 ενώ μικρή ανάκαμψη εκτιμάται από το 2013. Η αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2011 και το 2012 εκτιμάται τώρα στο 3,7% και 3,5% αντίστοιχα (από 4,0% και 4,1% που προβλεπόταν στις Εαρινές προβλέψεις του 2011), από 5,0% το 2010. Η επιβράδυνση οφείλεται κυρίως στην επιβράδυνση της εγχώριας ζήτησης, όπως φαίνεται και από το πολύ χαμηλό επίπεδο του παγκόσμιου δείκτη ΡΜΙ που διαμορφώθηκε στο 52,0 τον Σεπ. 11. Επίσης, η Ε. Επιτροπή προβλέπει μικρότερη αύξηση του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου κατά 6,5% το 2011, 5,0% το 2012 και 6% το 2013, από 13% το 2010. Η τιμή του πετρελαίου έχει ήδη περιορισθεί, καθώς διαμορφώνεται στα $ 110/βαρέλι τέλη Οκτ. 11, από $123/βαρέλι τον Απρ. 11, ενώ η τιμή του πετρελαίου το 2011 αναμένεται να διαμορφωθεί χαμηλότερα κατά 6% σε σχέση με τις εαρινές προβλέψεις 2011, στα $ 111/ βαρέλι (2012: $104, 2013: $ 100). Στις ΗΠΑ, η επιβράδυνση της εγχώριας ζήτησης θα περιορίσει την ανάπτυξη στο 1,6% το 2011 και 1,5% το 2012, από 2,6% και 2,7% που προβλεπόταν αρχικά. Σημαντική εξασθένιση εκτιμάται για την οικονομία της Ιαπωνίας το 2011 με πτώση του ΑΕΠ κατά -0,4%, από αύξησή του κατά 4,0% το 2010, λόγω της επίπτωσης από τον καταστροφικό σεισμό και το πυρηνικό ατύχημα, ωστόσο η οικονομία θα ανακάμψει το 2012. Τέλος, οι αναπτυσσόμενος οικονομίες όπως η Κίνα και η Ινδία έχουν ήδη επανέλθει στους ρυθμούς ανάπτυξης πριν την κρίση. Ειδικότερα για την Κίνα, η Επιτροπή προβλέπει αύξηση του ΑΕΠ κατά 9,2% το 2011 και 8,6% το 2012, από 10,3% το 2010. Στη ΖτΕ συγκεκριμένα, η επιβράδυνση της οικονομίας που ξεκίνησε ήδη από το 2 ο 3μηνο. 11, λόγω της επιβράδυνσης της βιομηχανικής παραγωγής και της πτωτικής πορεία των δεικτών ΡΜΙ και Οικονομικού Κλίματος από τον Απρ. 11, θα επιδεινωθεί το 4 ο 3μηνο. 11, ενώ ανάκαμψη προβλέπεται και πάλι από το 2 ο 6μηνο. 12, όταν θα έχουν υιοθετηθεί τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης και θα έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στις αγορές. Η Επιτροπή εκτιμά αύξηση του ΑΕΠ κατά μόλις 0,5% το 2012, από 1,5% το 2011 και 1,9% το 2010, ενώ από το 2013 η οικονομία ανακάμπτει με ρυθμό ανάπτυξης 1,3%. Πίνακας. Φθινοπωρινές Προβλέψεις Ευρωπαικής Επιτροπής ΑΕΠ Πληθωρισμός Ανεργία 2010 2011 2012 2010 2011 2012 2010 2011 2012 ΖτΕ 1,9 1,5 0,5 1,6 2,6 1,7 10,1 10,0 10,1 Γερμανία 3,7 2,9 0,8 1,2 2,4 1,7 7,1 6,1 5,9 Γαλλία 1,5 1,6 0,6 1,7 2,2 1,5 9,8 9,8 10,0 Ιταλία 1,5 0,5 0,1 1,6 2,7 2,0 8,4 8,1 8,2 Ισπανία -0,1 0,7 0,7 2,0 3,0 1,1 20,1 20,9 20,9 Ιρλανδία -0,4 1,1 1,1-1,6 1,1 0,7 13,7 14,4 14,3 Ελλάδα -3,5-5,5-2,8 4,7 3,0 0,8 12,6 16,6 18,4 Πορτογαλία 1,4-1,9-3,0 1,4 3,5 3,0 12,0 12,6 13,6 Ην. Βασίλειο 1,8 0,7 0,6 3,3 4,3 2,9 7,8 7,9 8,6 ΗΠΑ 3,0 1,6 1,5 1,6 3,2 1,9 9,6 9,0 9,0 Ιαπωνία 4,0-0,4 1,8-0,7-0,2-0,1 5,1 4,9 4,8 Παράγοντες που προσδιορίζουν την ανάπτυξη της ΖτΕ του 2012 είναι: α) Η περιορισμένη αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης θα συνεχισθεί και το 2012, με αύξηση κατά +0,4%, από +0,5% το 2011 και 0,9% το 2010. Η εξέλιξη αυτή προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την στασιμότητα των λιανικών πωλήσεων, οι οποίες αποτελούν το 45% της ιδιωτικής κατανάλωσης αλλά και από το ποσοστό ανεργίας, το οποίο αναμένεται να διαμορφωθεί στο 10,1% και 10,0% αντίστοιχα το 2011 και 2012, έναντι 10,1% το 2010. Επιπλέον, η αύξηση του πληθωρισμού στο 2,6% το 2011 και η μικρή αύξηση της απασχόλησης (2011: +0,3%, 2012: 0%) περιορίζουν την πραγματική αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και ως εκ τούτου το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα. Ωστόσο οι συνθήκες στην αγορά εργασίας βελτιώνονται στη Γερμανία όπου το 2012 το ποσοστό θα μειωθεί στο 5,9%, από 6,1% το 2011 και 7,1% το 2010. Το 2011 το χαμηλότερο ποσοστό παρατηρείται στην Αυστρία (4,2%) και το υψηλότερο στην Ισπανία (20,9%). Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 7

β) Η αύξηση της δημόσιας κατανάλωσης θα περιοριστεί στο 0,1% το 2011, από 0,5% το 2010, λόγω της μείωσης των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, ενώ πτώση της δημόσιας κατανάλωσης κατά -0,2% αναμένεται το 2012. γ) Η ανάκαμψη των επενδύσεων το 2011, (λόγω της πολύ υψηλής αύξησης το 1 ο 3μηνο. 11) κατά 2,0%, μετά από την πτώση το 2010 κατά -0,5%. Ωστόσο από το καλοκαίρι 2011 οι επενδύσεις σε εξοπλισμό μειώνονται, όπως και οι βιομηχανικές παραγγελίες και ο βαθμός χρησιμοποίησης του εργοστασιακού δυναμικού. Η πτωτική τάση θα συνεχισθεί και το 2012, όπου εκτιμάται αύξηση των συνολικών επενδύσεων μόλις κατά 0,5%. Η αδυναμία ανάκαμψης της αγοράς ακινήτων εμποδίζει την ανάκαμψη των επενδύσεων σε κατασκευές που σημείωσαν πτώση κατά -0,7% το 2011, από -4,2% το 2010, ενώ αναμένεται μικρή μόνο άνοδός τους κατά 0,2% το 2012. Ειδικότερα, μεγάλη πτώση των επενδύσεων σε κατασκευές προβλέπεται το 2011 και το 2012 στην Ιρλανδία (2011: -23,5%, 2012: -14,1%), την Ελλάδα (2011: -17,5%, 2012: -5%) και την Πορτογαλία (2011: -13%, 2012: -11,5%). Μικρότερη πτώση αναμένεται στην Ισπανία (2011: -7,6% και 2012: -0,9%), ενώ ανάκαμψη του κλάδου σημειώθηκε στη Γερμανία (2011: +57%, 2012: +1,8%). δ) Τέλος, ο εξαγωγικός τομέας συνέβαλε θετικά στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,8 π.μ. το 2010 και κατά 0,6 π.μ. το 2011, ενώ το 2012 αναμένεται μικρότερη θετική επίδραση κατά 0,2 π.μ. Ειδικότερα, αναμένεται επιβράδυνση της αύξησης των εξαγωγών της ΖτΕ στο 6,1% το 2011 και 3,4% το 2012, με ταυτόχρονη αύξηση των εισαγωγών στο 4,8% και 3,0% αντίστοιχα. Ουσιαστικά, η περιορισμένη ανάπτυξη στη ΖτΕ το 2012 θα προέλθει από την μικρή θετική συμβολή της εγχώριας ζήτησης (+0,3 π.μ.) και από τις καθαρές εξαγωγές (+0,2 π.μ), ενώ τα αποθέματα θα συμβάλουν αρνητικά κατά -0,1 π.μ. Έλλειμμα (ως % του ΑΕΠ) Χρέος (ως % του ΑΕΠ) 2010 2011 2012 2010 2011 2012 ΖτΕ -6,2-4,1-3,4 85,6 88,0 90,4 Γερμανία -4,3-1,3-1,0 83,2 81,7 81,2 Γαλλία -7,1-5,8-5,3 82,3 85,4 89,2 Ιταλία -4,6-4,0-2,3 118,4 120,5 120,5 Ισπανία -9,3-6,6-5,9 61,0 69,6 73,8 Ιρλανδία -31,3-10,3-8,6 94,9 108,1 117,5 Ελλάδα -10,6-8,9-7,0 144,9 162,8 198,3 Πορτογαλία -9,8-5,8-4,5 93,3 101,6 111,0 Ολλανδία -5,1-4,3-3,1 62,9 64,2 64,9 ΕΕ-27-6,6-4,7-3,9 80,3 82,5 84,9 Ην. Βασίλειο -10,3-9,4-7,8 79,9 84,0 88,8 Φιλανδία -2,5-1,0-0,7 48,3 49,1 51,8 Σουηδία 0,2 0,9 0,7 39,7 36,3 34,6 Πηγή: Ε.Επιτροπή, Φθινοπωρινές Προβλέψεις Ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί στο 2,6% το 2011, από 1,6% το 2010, λόγω της μεγάλης αύξησης των τιμών της ενέργειας και των εμπορευμάτων. Η μικρή αύξηση του κόστους εργασίας (2011: 1,0%, 2012: 1,4%) και η υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας θα οδηγήσουν σε πληθωρισμό 1,7% το 2012. Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν από τις περισσότερες κυβερνήσεις οδήγησαν σε μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στη ΖτΕ στο -4,1% του ΑΕΠ το 2011, από -6,2% του ΑΕΠ το 2010 και περαιτέρω στο -3,4% του ΑΕΠ το 2012 και -3.0% του ΑΕΠ το 2013. Ωστόσο, το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται, λόγω και της έντονης επιβράδυνσης της οικονομίας, αλλά βρίσκεται σε σταθεροποιητική τροχιά. Η Επιτροπή εκτιμά ότι θα ανέλθει στο 88% του ΑΕΠ το 2011, 90,4% του ΑΕΠ το 2012 και 90,9% του ΑΕΠ το 2013, από 85,6% του ΑΕΠ το 2010. Πάντως, η Επιτροπή εικάζει ότι το χρέος θα παραμείνει σε επίπεδο πάνω από το 60% του ΑΕΠ έως το 2030. ΗΠΑ: : Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι προβλέψεις για την οικονομία των ΗΠΑ έχουν επιδεινωθεί σε σχέση με τις προηγούμενες προβλέψεις. Η αύξηση του ΑΕΠ εκτιμάται τώρα στο 1,6% το 2011, στο 1,5% το 2012 και στο 1,3% το 2013. Στον επόμενο πίνακα απεικονίζονται οι προβλέψεις της Επιτροπής για βασικά οικονομικά μεγέθη. Προβλέψεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής - ΗΠΑ Ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής 2011 2012 2013 ΑΕΠ 1,6 1,5 1,3 Ανεργία 9,0 9,0 8,8 Πληθωρισμός 3,2 1,9 2,2 Ιδιωτική Κατανάλωση 2,1 1,3 1,6 Δημόσια Κατανάλωση -0,8 0-1,3 Εξαγωγές 6,6 5,9 7,7 Εισαγωγές 5,8 5,5 8,0 Χρέος (% ΑΕΠ) 101,0 105,6 107,1 Στο δημοσιονομικό τομέα, το έλλειμμα του προϋπολογισμού τον Οκτ. 11 (1 ος μήνας του δημοσιονομικού έτους 2012) διαμορφώθηκε στα $ 98,47 δις, έναντι $ 140,43 δις τον Οκτ. 10. Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του Reuters/ University of Michigan, αυξήθηκε στο 64,2 το Νοέμ. 11 από 60,9 τον Οκτ. 11 και 59,4 τον Σεπτ. 11. Στον τομέα των εξωτερικών συναλλαγών, το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών των ΗΠΑ υποχώρησε στα $ 43,11 δις τον Σεπτ. 11, έναντι $ 44,92 δις τον Αύγ. 11 και $ 44,01 δις τον Σεπτ. 10. Το σωρευτικό έλλειμμα Ιαν.-Σεπτ. 11 διευρύνθηκε στα $ 418,62 δις, έναντι $ 381,28 δις στο αντίστοιχο περσυνό διάστημα. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 15,8% σε ετήσια βάση στο 9μηνο 11, ενώ οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 14,5% αντίστοιχα. Ενθαρρυντικά ήταν τα στοιχεία από την αγορά εργασίας, καθώς οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας μειώθηκαν κατά 10 χιλ. άτομα την εβδομάδα που έκλεισε την 5.11.2011, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα, φθάνοντας τις 390 χιλ. Επιπλέον, ο μέσος 4 εβδομάδων διαμορφώθηκε ακριβώς στο κρίσιμο όριο των 400 χιλ. Ζώνη του Ευρώ: Επιβεβαιώθηκε η πολύ περιορισμένη αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,2% σε 3μηνιαία βάση και το 3 ο 3μηνο. 11, όπως και το 2 ο 3μηνο. 11, ενώ σε ετήσια βάση η αύξηση ήταν 1,4%, από 1,6% το 2 ο 3μηνο. 11. Σημειώνεται ότι στις ΗΠΑ το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,6% σε 3μηνιαία βάση και κατά 1,6% σε ετήσια βάση το 3 ο 3μηνο. 11, ενώ στο Ην. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 8

Βασίλειο το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,5% σε 3μηνιαία βάση (+0,5% σε ετήσια βάση). Όπως προαναφέρθηκε, το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί κατά -0,1% σε 3μηνιαία βάση το 4 ο 3μηνο. 11, να έχει μηδενική αύξηση το 1 ο 3μηνο. 12, χωρίς να αποκλείεται και η πιθανότητα ύφεσης, ενώ πολύ περιορισμένη ανάκαμψη εκτιμάται από το 2 ο 3μηνο. 12 (+0,2%). % μεταβολή ΑΕΠ στη ΖτΕ και σε επιλεγμένες οικονομίες 3μηνιαία βάση 3ο 3μηνο. 11 2ο 3μηνο. 11 1ο 3μηνο. 11 4ο 3μηνο. 10 ΖτΕ 0,2 0,2 0,8 0,3 Γερμανία 0,5 0,3 1,3 0,5 Γαλλία 0,4-0,1 0,9 0,3 Ιταλία 0,3 0,1 0,1 Oλλανδία -0,3 0,2 0,7 0,6 Ισπανία 0,0 0,2 0,4 0,2 Πορτογαλία -0,4-0,1-0,6-0,5 Ην. Βασίλειο 0,1 0,1 0,4-0,5 ΗΠΑ 0,6 0,3 0,1 0,6 ετήσια βάση 3ο 3μηνο. 11 2ο 3μηνο. 11 1ο 3μηνο. 11 4ο 3μηνο. 10 ΖτΕ 1,4 1,6 2,4 1,9 Γερμανία 2,6 2,9 4,6 3,8 Γαλλία 1,6 1,6 2,2 1,4 Ιταλία 0,8 1,0 1,5 Oλλανδία 1,1 1,6 2,8 2,3 Ισπανία 0,8 0,8 0,9 0,7 Πορτογαλία -1,7-1 -0,4 1,1 Ην. Βασίλειο 0,5 0,6 1,6 1,3 ΗΠΑ 1,6 1,6 2,2 3,1 Πηγή: Eurostat Όσον αφορά στις επιμέρους οικονομίες, στη Γερμανία το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,5% σε 3μηνιαία βάση (2,6% σε ετήσια βάση) συνεχίζοντας να στηρίζει την ανάπτυξη στη ΖτΕ. Η ανάπτυξη στο 3μηνο αυτό στηρίχθηκε στην αύξηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων. Ωστόσο στασιμότητα της οικονομίας αναμένεται το τελευταίο 3μηνο του έτους, όπως αποδεικνύει και η εκ νέου πτώση του δείκτη εμπιστοσύνης των επενδυτών ZEW στο -55,2 τον Νοέμ.11, από -48,2 τον Οκτ. 11. Η οικονομία αναμένεται να επανέλθει σε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το 2 ο 6μηνο. 12. Στη Γαλλία το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,4% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο. 11, έναντι πτώσης του κατά -0,1% το 2 ο 3μηνο. 11, ωστόσο και στη Γαλλία η Επιτροπή εκτιμά πτώση του ΑΕΠ το 4 ο 3μηνο. 11 και πολύ περιορισμένους ρυθμούς ανάπτυξης το 2012. Στην Ισπανία η αύξηση του ΑΕΠ ήταν μηδενική σε 3μηνιαία βάση και +0,7% σε ετήσια βάση, ενώ στην Πορτογαλία συνεχίζεται η έντονη ύφεση, καθώς το ΑΕΠ κατέγραψε αρνητική μεταβολή κατά -0,4% σε 3μηνιαία βάση στο 3 ο 3μηνο. 11 και πτώση κατά -1,7% σε ετήσια βάση. Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η πτώση του ΑΕΠ της Ολλανδίας κατά -0,3% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο. 11, από αύξηση 0,2% το 2 ο 3μηνο. 11. Η επιβράδυνση της οικονομίας φαίνεται και από την πτώση της βιομηχανικής παραγωγής κατά -2,0% σε μηνιαία βάση σημειώθηκε τον Σεπ. 11 στη ΖτΕ, από αύξηση κατά 1,4% τον Αύγ. 11, ενώ η αύξηση σε ετήσια βάση ανέρχεται τώρα στο 2,2% (Αύγ. 11: +6,0%). Ειδικότερα, επιβραδύνθηκε η αύξηση της παραγωγής στη Γερμανία στο 5,5% σε ετήσια βάση τον Σεπ. 11 (Αύγ. 11: 8,6%), ενώ η αντίστοιχη αύξηση στη Γαλλία ήταν 2,3%. Πτώση της βιομηχανικής παραγωγής σημειώθηκε στην Ισπανία (Σεπ. 11: -1,8%, Αύγ. 11: 0%), την Πορτογαλία (Σεπ. 11: -2,0%, Αύγ. 11: -1,5%) και την Ελλάδα, όπου η παραγωγή μειώθηκε κατά -2,3% σε ετήσια βάση, από -12,0% τον Αύγ. 11. Τέλος, στην Ιρλανδία η παραγωγή είχε σχεδόν μηδενική αύξηση κατά 0,2% σε ετήσια βάση τον Σεπ. 11, έναντι υψηλής αύξησης 11,7% τον Αύγ. 11. Ιαπωνία: Η οικονομία ανέκαμψε, όπως αναμενόταν, το 3 ο 3μηνο. 11, καθώς το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,5% σε 3μηνιαία βάση (6,0% σε ετησιοποιημένη βάση), από πτώση -0,3% το 2 ο 3μηνο. 11 και -0,7% το 1 ο 3μηνο. 11. Σε ετήσια βάση το ΑΕΠ έμεινε, ωστόσο, στάσιμο, από πτώση -1,1% το 2 ο 3μηνο. 11. Η ανάκαμψη προήλθε κυρίως από τον εξωτερικό τομέα, ενώ αύξηση σημειώθηκε στην κατανάλωση και τις επενδύσεις. Ειδικότερα: 3ο 3μηνο '11 Ιαπωνία: ΑΕΠ % 3μηνιαία βάση % ετήσια βάση 2ο 3μηνο '11 1ο 3μηνο '11 3ο 3μηνο '11 2ο 3μηνο '11 1ο 3μηνο '11 ΑΕΠ 1,5-0,3-0,7 0,6 0,2-0,7 Κατανάλωση Νοικοκυριών 1,0 0,2-0,5 0,1-0,5-1,0 Επιχ. Επενδύσεις 0,8 0,2-0,8-0,5-1,3-1,3 Επενδ. σε Κατοικίες 5,0-1,1 1,4 7,5 3,1 5,2 Εξαγωγές 6,2-5,0 0,2 1,1-5,3-6,4 Εισαγωγές 3,4 0,1 1,7 5,1 3,2 8,3 Πηγή: Cabinet Office, Government of Japan α) Η κατανάλωση των νοικοκυριών, η οποία αποτελεί περίπου το 60% του συνολικού ΑΕΠ αυξήθηκε περισσότερο των προσδοκιών κατά 1,0% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο. 11, έναντι μόλις 0,2% το 2 ο 3μηνο. 11, έχοντας θετική συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ κατά +0,6 π.μ. (από 0 π.μ. το 2 ο 3μηνο. 11). Ωστόσο εκτιμάται ότι η τόνωση της κατανάλωσης δεν θα συνεχισθεί τα επόμενα τρίμηνα και το 2012, καθώς η άσχημη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας πιθανότατα θα οδηγήσει σε μείωση των συντάξεων και αύξηση της φορολογίας. Πάντως, η πτώση στις τιμές των εμπορευμάτων και η ανατίμηση του γιέν σταδιακά θα οδηγήσει σε βελτίωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών. Η Ε. Επιτροπή εκτιμά πτώση της κατανάλωσης κατά -0,6% το 2011, έναντι αύξησης 1,8% το 2010, και περιορισμένη αύξηση κατά 0,6% το 2012. β) Οι επενδύσεις παγίου αυξήθηκαν κατά 0,8% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο. 11, από αύξηση κατά +0,2% το 2 ο 3μηνο. 11, λόγω της ανάκαμψης των επενδύσεων σε κατοικίες κατά 5,0% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο. 11, από -1,1% το 2 ο 3μηνο. 11. Το νέο χρηματοδοτικό πακέτο στήριξης της οικονομίας μετά τον καταστροφικό σεισμό, ύψους $ 156 δις για την ανοικοδόμηση κατεστραμμένων περιοχών, σε συνδυασμό με την ανάκαμψη στις επενδύσεις σε κατοικίες θα έχουν θετική επίπτωση στις συνολικές επενδύσεις. Ωστόσο, η ανατίμηση του γιέν επιδρά αρνητικά για τους επενδυτές γεγονός που οδήγησε τον δείκτη επιχειρηματικού κλίματος στην μεταποίηση να μειωθεί στο -5, σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις τον Φεβ. 11, από +1 τον Νοέμ. 11. Η Ε. Επιτροπή προβλέπει αύξηση των επενδύσεων κατά 0,2% το 2011, και 4,0% το 2012μ από -0,2% το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 9

2010. γ) Σημειώνεται, επίσης, η μεγάλη αύξηση των εξαγωγών κατά 6,2% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο. 11 (με τις εισαγωγές να αυξάνουν επίσης κατά 3,4%) μετά από πτώση κατά -5,0% το 2 ο 3μηνο. 11. Ως εκ τούτου ο εξωτερικός τομέας είχε θετική συμβολή κατά 0,4 π.μ. στην αύξηση του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο. 11, από -0,8 π.μ. το προηγούμενο τρίμηνο. Η Ε. Επιτροπή εκτιμά ότι οι εξαγωγές θα συνεχίσουν να στηρίζουν την ανάπτυξη τα επόμενα 3μηνα,καθώς το 60% των συνολικών εξαγωγών της χώρας προορίζεται στην Ασία, σε χώρες που δεν αναμένεται να συνεχίσουν την δυναμική ανάπτυξη, ανεπηρέαστες από την επιβραδυνόμενη παγκόσμια ζήτηση. Ο εξαγωγικός τομέας θα συμβάλει αρνητικά στο ΑΕΠ το 2011 κατά -0,2 π.μ. και θετικά κατά +0,2 π.μ. το 2012. Πάντως, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας συνεχίζουν να διαμορφώνονται σε επίπεδο ρεκόρ στα $ 1,219 τρις στο τέλος Σεπ. 11, ωστόσο τα στοιχεία δεν λαμβάνουν υπόψη την παρέμβαση από τις ιαπωνικές αρχές στην αγορά συναλλάγματος ύψους $ 100 δις προκειμένου να εμποδίσουν την ανατίμηση του νομίσματος. Το ΑΕΠ αναμένεται τώρα να μειωθεί κατά -0,4% το 2011 (εξαιτίας της μείωσης του ΑΕΠ το 1 ο 6μηνο.11), ενώ ανάκαμψη προβλέπεται από το 2012, με αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,8%. Κίνα: Το πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο ανέκαμψε ελαφρά τον Οκτ. 11 και διαμορφώθηκε στα $ 17 δις, από $ 14,5 δις τον Σεπ. 11 και $ 17,8 δις τον Αύγ. 11. Οι εξαγωγές ωστόσο συνεχίζουν να μειώνονται για 3 ο συνεχή μήνα κατά -7,2% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, από -2,1% τον Σεπ. 11 (Αύγ. 11: -1,0%), ενώ και σε ετήσια βάση η αύξηση περιορίσθηκε στο 15,8% (Σεπ. 11: +17,1%). Η αύξηση των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ ήταν 13,9% σε ετήσια βάση τον Οκτ. 11, έναντι 11,6% τον Σεπ. 11, ενώ οι εξαγωγές προς την ΕΕ-27 περιορίσθηκαν περαιτέρω καθώς αυξήθηκαν μόλις κατά 7,5%, από 9,8% τον Αύγ. 11 και 22,3% τον Ιούλ. 11. Επίσης, οι εξαγωγές προς την Ιαπωνία αυξήθηκαν κατά 19,6% (21,6% τον Σεπ. 11). Οι εισαγωγές στην Κίνα επίσης μειώθηκαν κατά -9,5% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, έναντι πτώσης -0,3% τον Σεπ. 11, ενώ σε ετήσια βάση η αύξηση συνεχίζει να είναι πολύ υψηλή κατά 29,1%, από 21,1% τον Σεπ. 11. Η υψηλή αύξηση των εισαγωγών σε ετήσια βάση δείχνει ότι η οικονομία στηρίζεται στην εγχώρια ζήτησης και πιθανότατα θα αποφύγει απότομη επιβράδυνση της ανάπτυξης, παρά την πτώση των εξαγωγών, που αναμένεται να συνεχισθεί εξαιτίας της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και κυρίως της ΖτΕ. Συνολικά, στο 9μηνο Ιαν.-Οκτ. 11 το εμπορικό ισοζύγιο ήταν πλεονασματικό στα $ 126,8 δις, έναντι πλεονάσματος $ 148,6 δις την αντίστοιχη περίοδο 2010, καθώς οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 22% στο διάστημα αυτό και οι εισαγωγές κατά 26,8%. Η Ε.Επιτροπή προβλέπει ανάπτυξη της οικονομίας κατά 9,2% το 2011 και 8,6% το 2012, από 10,3% το 2010. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα αυξηθεί στο 4,4% του ΑΕΠ το 2012, από 3,7% του ΑΕΠ το 2011 και 5,2% του ΑΕΠ το 2010. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 10

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές ή όπως διαφορετικά ορίζεται) Ετήσια στοιχεία 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές αγοράς) 4,9 2,9 4,5 4,5 1,1-2,4-3,5 Ιδιωτική Κατανάλωση 3,7 4,3 4,8 2,8 3,2-2,2-4,5 Δημόσια Κατανάλωση 2,9 1,2 0,0 8,2 1,5 10,3-6,5 Ακαθάριστες Επενδύσεις 0,1-3,6 8,1 5,5-7,7-11,2-16,5 - Κατοικίες -1,9 0,0 29,1-8,6-29,1-21,7-18,6 - Εξοπλισμός 12,7-1,0 14,2 22,3 6,6-11,2-23,5 Μεταποίηση 1,2-0,8 2,0 2,2-4,7-11,2-5,0 Ανεργία (%) 10,5 9,9 8,9 8,3 7,7 9,5 12,5 Συνολική Απασχόληση 1,0 1,3 1,9 1,7 0,2-0,7-3,0 Δείκ της Τιμών Καταναλωτή (μέσα επίπεδα) 2,9 3,5 3,2 3,0 4,2 1,3 4,7 Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (1995=100) 1,8 3,7 2,3 3,6 6,2 5,0-0,4 Πιστωτική Επέκταση (προς ιδιωτικό τομέα) 19,5 21,2 21,1 21,5 15,9 4,2 0,0 Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) -7,4-5,1-5,7-6,4-9,8-15,4-10,5 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (κεφαλαιακές μεταβιβάσεις, % ΑΕΠ) -4,5-6,3-9,6-12,4-13,0-10,1-9,6 Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας 2009 2010 2010 2011 έτος I II III IV έτος διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικών Πωλήσεων (εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτ/των) -9,3 5,7-0,2-3,9-15,1-6,8-9,1 (8μην) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων -17,4 17,2-15,7-34,0-37,2-37,2-34,4 (9μην) Οικοδομική Δραστηριότητα -26,5-20,6-24,3-25,0-19,9-23,7-23,9 (6μην) Μεταποίηση -11,2-4,3-4,2-5,0-2,8-4,8-8,1 (9μην) Δείκ της Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 45,3 44,6 42,6 44,3 43,5 43,8 40,5 (Οκτ.) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 70,6 78,8 72,3 74,2 74,1 75,1 70,9 (Ιούλ.) Δείκ της Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Μεταποίηση 72,1 74,6 76,9 77,0 74,8 75,8 75,5 (Ιούλ.) Δείκ της Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -45,7-52 -65-65 -72-64 -76,8 (Ιούλ.) Πιστωτική Επέκταση Ιδιωτικός Τομέας 4,1 3,5 2,6 1,2-0,2-0,1-2,2 (Σεπτ.) Επιχειρήσεις 5,1 4,2 3,7 2,3 1,0 0,9-0,9 (Σεπτ.) - Βιομηχανία -3,5-1,3 0,4-1,9-2,9-2,7 0,5(Σεπτ.) - Κατασκευές 2,7 3,4 2,3 3,3 1,9 1,9-2,1 (Σεπτ.) - Τουρισμός 7,8 8,2 3,9 4,5 2,9 2,9-0,8 (Σεπτ.) Νοικοκυριά 3,1 2,7 1,5 0,1-1,4-1,3-3,1 (Σεπτ.) - Καταναλωτικ ή Πίστη 2,0 1,0 0,0-2,1-4,2-4,2-6,5 (Σεπτ.) - Στεγαστικά Δάνεια 3,7 3,5 2,3 1,0-0,4-0,4-2,1 (Σεπτ.) Τιμές Δείκ της Τιμών Καταναλωτή 1,2 3,0 5,2 5,5 5,1 4,7 3,0 (Οκτ.) Δομικός Πληθωρισμός 2,4 1,7 3,3 3,7 3,3 3,0 1,4 (Οκτ.) Δείκ της Τιμών Διαμερισμάτων -3,7-1,8-4,7-4,1-5,7-4,0-4,1 (3 ο 3μην) Επιτόκια Ταμιευτηρίου 0,56 0,38 0,37 0,39 0,44 0,45 0,40 (Ιούλ.) Δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις 6,07 5,84 6,12 6,39 6,64 6,79 7,61 (Ιούλ.) Καταναλωτικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 11,53 11,13 11,14 12,12 12,17 12,33 12,82 (Ιούλ.) Στεγαστικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 4,08 3,60 3,69 3,97 4,10 4,06 4,99 (Ιούλ.) Euribor 3μηνών 0,70 0,63 0,77 0,85 0,94 1,11 1,5 (Αύγ.) Απόδοση 10-ετούς Ομολόγου 5,17 6,24 8,30 10,79 10,03 12,47 17,8 (Αύγ.) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές -2,0-0,7-5,1-5,7-6,6-4,5-7,3 (2 ο 3μην) Κατανάλωση Νοικοκυριών -2,2 1,0-5,0-5,6-8,6-4,5-6,1 (2 ο 3μην) Επενδύσεις -11,2-5,0-17,1-7,1-19,4-16,5-17,9 (2 ο 3μην) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -20,1 2,2 3,2-0,9 12,8 3,8-1,4 (2 ο 3μην) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -18,6 0,5-8,4-8,9-3,2-4,8-7,6 (2 ο 3μην) Ισοζύγιο Πληρωμών (σε δις ) Εξαγωγές Αγαθών 15,3 3,5 7,8 12,2 17,1 17,1 13,2 (8μην) Εισαγωγές Αγαθών 46,1 11,8 23,1 34,5 45,4 45,4 32,1 (8μην) Εμπορικό Ισοζύγιο -30,8-8,3-15,3-22,3-28,3-28,3-18,9 (8μην) Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων 6,1-1,5 0,9 5,9 6,3 6,3 6,2 (8μην) Aναλογία Αδήλων Πόρων προς Εμπορικό Έλλειμμα 19,8% 18,1% 5,9% 26,6% 22,3% 22,3% 32,6% (8μην) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών (κεφαλ. μεταβιβ.) -24,7-9,8-14,4-16,3-22,0-22,0-12,8 (8μην) Άμεσες Επενδύσεις (καθ. μεταβολή ροής) 1,1 0,9 0,9 0,4 0,7 0,7-1,4 (8μην) Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (καθ. μεταβολή ροής) 27,1 4,9-5,0-18,3-20,9-20,9-11,3 (8μην) Χρηματιστήριο Γενικός Δείκτης Τιμών ΧΑ 2.196,0 2.067,0 1.434,0 1.471,0 1.414,0 1.413,9 798,42 (Σεπτ.) (% μεταβολή) 22,9 22,7-35,1-44,7-35,6-35,6-45,72 (Σεπτ.) Χρηματιστηριακή Αξία (% ΑΕΠ) 34,6 32,8 23,4 24,4 23,3 23,3 13,8 (Σεπτ.) Πηγή: Τράπ εζα της Ελλάδος και ΕΛ. ΣΤΑΤ.

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011