ν Φ '1 ^ ί'0 '- '^ 'Vv - ', f i i< - i^ -ff O? ΑΝΑΓΙΜΩΣΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 200»>?ί.; /, γφ\τηνψ^]κ\ ΠΑΓΐαΘΩΜΑΊΕΛέίΐΑβ]
Πεοιεγόυενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ : ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ : ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ : ΟΡΙΣΜΟΣ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΠΟ ΤΟ 1876 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΧΚΘ (ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ) Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ X A A ΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ X A A ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΑΓΟΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ : ΜΕΤΟΧΕΣ - ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΜΕΤΟΧΩΝ 2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ 2.1 ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ 2.2. ΤΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣ 2.3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ 2.4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ 3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΥ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ 1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 2.1 Ο ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2.2 Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΗΣ 2.3 Η ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 3. FUNDAMENTAL ANALYSIS (ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ) 4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ 4.1 ΛΕΠΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ 4.2 ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ 4.2.1. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ 4.2.2. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 4.2.3. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 4.2.4. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΜΟΧΛΕΥΣΕΙΣ 4.2.5. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΕΕ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ 4.2.6. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑΣ 4.3. Π.Ε.Υ.Κ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΙΑΣ Α.Ε. 4.4. ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 4.5. ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ 4.6. ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ Α.Ε 4.6.1. ΜΙΧΑΗΛ I. ΜΑΪΛΗΣ Α.Ε.Β.Ε 4.6.2. ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Α.Ε -20- -20- -20- -21- -22- -40- -42- -43- -44- -49- -51- -51- -53- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ : ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟ 1. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ 2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ 3. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ ; ΤΕΧΝΙΚΕΣ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ 4. ΠΑΓΙΔΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΟ Χ.Α.Α.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -67- -68- -69-
Η εργασία αυτή είναι εξαιρετικά αφιερωμένη στην αδελφή μου Ξανθίππη και τον φίλο μου Δράκο Μανόλη.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ TO ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Είναι κοινά αποδεκτό ότι στόχος κάθε οικονομικής πολιτικής είναι η συγκέντρωση αποταμιευτικών κεφαλαίων και η ορθολογική διοχέτευση των κεφαλαίων αυτών σε παραγωγικές και μη επενδύσεις, με τελικό στόχο την αύξηση του Εθνικού Προϊόντος της χώρας. Η διοχέτευση αυτή των κεφαλαίων προς τις παραγωγικές μονάδες της οικονομίας γίνεται μέσω του τραπεζικού συστήματος από την μία μεριά και από την άλλη με άλλους φορείς όπως η αγορά χρήματος και κεφαλαίου, στις οποίες εκτός των τραπεζών συμμετέχουν επενδυτές, εταιρίες επενδύσεων χαρτοφυλακίου κλπ. Τόσο η τραπεζική αγορά όσο και η αγορά χρήματος και κεφαλαίου αποτελούν και προσδιορίζουν αυτό που ονομάζουμε γενικώς χρηματοπιστωτικό σύστημα της οικονομίας. Ποια είναι όμως η αγορά χρήματος και ποια η αγορά κεφαλαίου; Η αγορά χρήματος ή αλλιώς χρηματαγορά περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμους τίτλους με διάρκεια μέχρι ενός έτους. Τέτοιοι τίτλοι είναι τα έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου, καταθέσεις προθεσμίας ακόμα και για μία μέρα με το επιτόκιο της «μιας νύχτας»,συμφωνίες επαναγοράς τίτλων (τα γνωστά μας repo) swaps είτε επιτοκίων είτε νομισμάτων κλπ. Η αγορά κεφαλαίου ή αλλιώς κεφαλαιαγορά περιλαμβάνει μακροπρόθεσμους τίτλους με διάρκεια μεγαλύτερη του ενός έτους. Τέτοιοι τίτλοι είναι οι μετοχές καθώς επίσης και οι ομολογίες. Σε αυτήν την κατηγορία αγοράς ανήκει και το χρηματιστήριο. Τόσο η χρηματαγορά όσο και η κεφαλαιαγορά θεωρούνται ανεπτυγμένες όταν υπάρχει σε αυτές βάθος και πλάτος Τι εννοούμε όμως όταν μιλάμε για βάθος και για πλάτος μιας αγοράς; Η αγορά λέμε ότι έχει βάθος όταν υπάρχουν σε αυτή πολλοί τίτλοι σε διαπραγμάτευση και από πλευράς επενδυτών υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός που προβαίνουν σε αγοραπωλησίες. Η αγορά λέμε ότι έχει πλάτος όταν σε αυτή υπάρχει μεγάλος όγκος συναλλαγών τόσο σε τεμάχια όσο και σε αξία. Επίσης μια αναπτυγμένη αγορά χαρακτηρίζεται και από το γεγονός ότι υπάρχει πραγματική διαμόρφωση τιμών ως αποτέλεσμα της προσφοράς και της ζήτησης και όχι οι τιμές να καθορίζονται από λίγους, τα γνωστά Λόμπι κ.ο.κ. Δυστυχώς στο Ελληνικό χρηματιστήριο δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο να θεωρούμαστε ανεπτυγμένη αγορά. Βρισκόμαστε στο όριο μεταξύ αναδυόμενης και αναπτυγμένης αγοράς. Μια αναπτυγμένη κεφαλαιαγορά συμπληρώνει και ενισχύει την τραπεζική αγορά προωθώντας την αναπτυξιακή πορεία του κράτους και των επιχειρήσεων με τελικό σκοπό την αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών. Στην χώρα μας το χρηματοπιστωτικό σύστημα εκσυγχρονίατηκε τα τελευταία χρόνια με παρεμβάσεις του κράτους σε καίριους τομείς, όπως η απελευθέρωση του τραπεόκού συστήματος και η ανάπτυξη του χρηματιστηρίου. Το τραπεζικό σύστημα απαγκιστρώθηκε από την εποπτεία και τους περιορισμούς του κράτους με συνέπεια να ανοιχτεί στον ανταγωνισμό και να είναι σε θέσει να προσφέρει ανταγωνιστικά προϊόντα στην αγορά. Το χρηματιστήριο με παρεμβάσεις του κράτους στην εποπτεία και τον έλεγχο των εταιριών και επενδυτών, με παρεμβάσεις στον τομέα της τεχνολογίας και τον
εκσυγχρονισμό των συναλλαγών, απέκτησε μία άλλη διάσταση και έγινε αντιληπτό, από τις μέχρι πρότινος οικογενειακού χαρακτήρα επιχειρήσεις ότι η διέξοδος στην αναπτυξιακή τους πορεία είναι η άντληση κεφαλαίων από την κεφαλαιαγορά. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι ένα αναπτυγμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα βοηθάει τρομερά την οικονομία και τις επιχειρήσεις στην αναπτυξιακή τους πορεία. Παρακάτω θα δούμε διεξοδικότερα το ρόλο του χρηματιστηρίου στην οικονομία και πόσο αποφασιστικά συμβάλλει στην ανάπτυξή της. Σαν τελευταίο σημείο του παρόντος θέματος αξίζει να σημειωθεί ότι αν θέλουμε να θεωρούμαστε αναπτυγμένη κεφαλαιαγορά, θα πρέπει να κάνουμε σημαντικά βήματα προόδου και σε επίπεδο προσέλκυσης επιχειρήσεων (βάθος) και μάλιστα αξιόλογων αλλά και σε επίπεδο επενδυτών και όγκου συναλλαγών (πλάτος). Μόνο έτσι μπορούν να προσελκυσθούν κεφάλαια (επενδυτές) και να διοχετευθούν μέσω του χρηματιστηρίου στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις. Αυτός είναι τελικά και ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού συστήματος και ειδικότερα της κεφαλαιαγοράς σαν ένα τμήμα αυτού.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ 1. ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ : ΟΡΙΣΜΟΣ-ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Καθημερινά ακούμε για το χρηματιστήριο, αλλά είναι λίγοι αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν τι είναι το χρηματιστήριο και ποια η πραγματική του διάσταση. Συνήθως οι πολίτες το παρομοιάζουν και το συγχέουν με τον «τζόγο» πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει και είναι λάθος να το καταλαβαίνουμε σαν μια «χαρτοπαιχτική λέσχη». Το χρηματιστήριο είναι μια παρεξηγημένη έννοια, ιδιαίτερα εδώ στην Ελλάδα αφού μόλις τα τελευταία 3-4 χρόνια άρχισε να αναπτύσσεται και να γίνεται ευρέως γνωστό τόσο σε επενδυτές όσο και στις ίδιες τις επιχειρήσεις. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο Έλληνας υστερεί σημαντικά σε επενδυτική κουλτούρα, αλλά σιγά-σιγά κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση και την ενεργότερη ενασχόλησή του με τις επενδύσεις σε κινητές αξίες. Έτσι λοιπόν, με τον όρο «Χρηυατιστήοιο Αζιών» (stock exchange) ή αγορά κινητών αξιών, εννοούμε το δημόσιο χώρο όπου καθημερινά συγκεντρώνονται, διαπραγματεύονται και ανταλλάσσουν τα «χαρτιά» τους οι προσφέροντες και οι ζητούντες κινητές αξίες των ήδη εισηγμένων εταιριών στο χρηματιστήριο αξιών. Επιστημονικά, «τα χρηματιστήρια» θεωρούνται ως οργανωμένες αγορές επίσημα αναγνωρισμένες από το κράτος όπου συναντιούνται οι ενδιαφερόμενοι για την διενέργεια αγοραπωλήσεων κινητών αξιών (μετοχών,ομολόγων κτλ)ή ακόμα και εμπορευμάτων όπως είναι π.χ το L.Μ Ε.(London Metal Exchange), όπου καθημερινά διαμορφώνονται οι τιμές διαφόρων μετάλλων σαν αποτέλεσμα της προσφοράς και της ζήτησης. Παρόμοια χρηματιστήρια λειτουργούν για τον καφέ, το κακάο κτλ. Το χρηματιστήριο λοιπόν είναι μια πηγή άντλησης μακροχρόνιων κεφαλαίων για τις επιχειρήσεις με στόχο να προβούν σε επενδύσεις, να εκσυγχρονιστούν και να χρηματοδοτήσουν αυτές τις επενδύσεις με τα αντληθέντα κεφάλαια. Τα κεφάλαια που αντλεί μία επιχείρηση είναι κεφάλαια μηδενικού κόστους(φθηνό χρήμα) για το οποίο δεν θα πληρώσει τοκοχρεολύσια όπως θα έκανε αν έπαιρνε κάποιο ισόποσο δάνειο. Θα δούμε παρακάτω ποιες οι υποχρεώσεις της κάθε εισαγμένης εταιρίας στο χρηματιστήριο διότι είναι λογικό όταν μια εταιρία αντλεί κεφάλαια από το χρηματιστήριο να.υπάρχουν και οι δικλείδες ασφάλειας που θα προστατεύσουν το χρήμα των επενδυτών. Το χρηματιστήριο διέπεται από θεσμικό πλαίσιο το οποίο διαμορφώνεται από την πολιτική του κάθε κράτους και τις συνθήκες που επικρατούν σε αυτό. Σαν θεσμοθετημένη αγορά στο ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ (ΧΑΑ) έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν εταιρίες που πληρούν τα κριτήρια εισαγωγής, ιδιώτες, επενδυτές, θεσμικοί επενδυτές (όπως τα αμοιβαία κεφάλια και οι εταιρίες χαρτοφυλακίου), χρηματιστηριακές εταιρίες που πληρούν τους όρους για να προβαίνουν σε αγοραπωλησίες μετοχών και ομολόγων για λογαριασμό των επενδυτών, κ.α. Καθημερινά διαπραγματεύονται τίτλοι και ανάλογα με την προσφορά και την ζήτηση δημιουργείται η «χρημαηστηριακή τιμή» μιας μετοχής η οποία μεταβάλλεται ανάλογα. Θα εξετάσουμε σε άλλη παράγραφο αναλυτικότερα το πώς διαμορφώνεται πραγματικά η τιμή μιας μετοχής στο ΧΑΑ. Παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες που θα τους δούμε αναλυτικότερα ένα προς ένα παρακάτω.
Ας δούμε όμως τώρα το χρηματιστήριο από την σκοπιά της δευτερογενούς αγοράς τίτλων. Βασική διάκριση της αγοράς είναι σε πρωτογενής και δευτερογενής Η πρωτογενής αγορά τίτλων περιλαμβάνει συναλλαγές σε νεοεκδιδόμενους τίτλους. Η δευτερογενής αγορά περιλαμβάνει συναλλαγές πάνω σε τίτλους που έχουν εκδοθεί παλαιότερα. Συνεπώς, η αγορά π.χ ενός έντοκου γραμματίου του Ελληνικού δημοσίου κατά την ημερομηνία έκδοσης του είναι μια συναλλαγή πρωτογενούς αγοράς. Ενώ η αγορά μετοχών μιας εταιρίας η οποία έχει ήδη εισαχθεί στο ΧΑΑ είναι μια συναλλαγή δευτερογενούς κεφαλαιαγοράς. Αν τώρα αγοράσουμε μετοχές μιας εταιρίας η οποία πραγματοποιεί δημόσιες εγγραφές για να εισαχθεί στο χρηματιστήριο, τότε η συναλλαγή αυτή είναι μια συναλλαγή πρωτογενούς κεφαλαιαγοράς. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, ποια είναι η διαφορά πρωτογενούς και δευτερογενούς αγοράς κινητών αξιών. Επομένως βλέπουμε ότι το χρηματιστήριο σαν δευτερογενής κεφαλαιαγορά(αφού διαπραγματεύονται σε αυτό τίτλοι οι οποίοι έχουν ήδη εκδοθεί) παίζει ουσιαστικό ρόλο για τον επενδυτή διότι μπορεί να επενδύσει χρήματα και να ρευστοποιήσει τους τίτλους του όποτε ο ίδιος θελήσει. Έχει δηλαδή προσδώσει στην επένδυσή του την απαιτούμενη ρευστότητα που τόσο σημαντική είναι για τον καθένα μας. Για φανταστείτε να αγοράσω μετοχές εταιρίας μη εισηγμένης σε χρηματιστήριο και να θελήσω να τις ρευστοποιήσω. Πρώτον θα είναι αρκετά δύσκολο να βρω αμέσως αγοραστές και δεύτερον αν βρω,η τιμή που θα πωληθούν οι μετοχές θα είναι πιθανόν χαμηλή ή τουλάχιστον όχι πρακτική. Για το λόγο αυτό υπάρχουν οι δευτερογενής αγορές χρήματος και κεφαλαίου για να προσδίδουν, συν των άλλων, ρευστότητα στις επενδύσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελληνική δευτερογενής αγορά ομολόγων και η κεφαλαιαγορά ακόμα και σήμερα βρίσκονται σε χαμηλή ανάπτυξη. Είναι επομένως άμεση ανάγκη να αναβαθμιστούν και να τονωθεί το ενδιαφέρον των επενδυτών αλλά και των επιχειρήσεων. Αν δεν είναι αναπτυγμένη η αγορά και δεν προσδίδει ρευστότητα στους επενδυτές πως θα έχουμε την απαίτηση οι επενδυτές να τοποθετηθούν στην αγορά; Άρα το κράτος, όπως ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια, θα πρέπει να κάνει περισσότερα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Ειδικά στην δευτερογενή αγορά ομολόγων που η κατάσταση είναι ακόμα πιο άσχημη, λόγω έλλειψης βάθους και πλάτους. Αντιθέτως, το χρηματιστήριο σιγά-σιγά βρίσκει το δρόμο του προς τις αναπτυγμένες αγορές, αλλά και αυτό πριν από μερικά χρόνια βρισκόταν σε τραγική κατάσταση από όποια σκοπιά και αν το βλέπουμε. Για να δούμε, όμως, τώρα το πόσο επηρεάζει μία δευτερογενής αγορά τίτλων τις τιμές των τίτλων αυτών. Θεωρείται σκόπιμο να παραθέσουμε σαν παράδειγμα μια μελέτη που έγινε από τον Silber το 1991 στις Η.Π.A Ο Silber μελέτησε μια κατηγορία μετοχών που εκδόθηκαν στις Η.Π.Α και οι αγοραστές αυτών των μετοχών είχαν την υποχρέωση να διακρατούν τις μετοχές αυτές για τουλάχιστον δύο χρόνια. Υπολογίστηκε ότι οι τιμές των μετοχών αυτών διαπραγματεύονταν σε ποσοστό 33% περίπου λιγότερο από τις τιμές των ίδιων μετοχών που είχαν όμως την δυνατότητα της άμεσης ρευστοποίησης. Βλέπουμε λοιπόν, τον σημαντικότατο ρόλο της δευτερογενούς αγοράς, σαν αγορά στην οποία μπορούν να ρευστοποιηθούν οι ήδη εκδοθείσες μετοχές. Ο
σωστός επενδυτής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του το χρονικό ορίζοντα στις επενδύσεις και την ρευστότητα που απορρέει από την επένδυση αυτή, μια ρευστότητα που είναι προφανές ότι μόνο μια οργανωμένη δευτερογενής αγορά τίτλων μπορεί να του προσφέρει. 2. ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΠΟ ΤΟ 1876 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ Όπως τα περισσότερα χρηματιστήρια του κόσμου είχαν σαν πρόδρομους τους κάποιες άτυπες αγορές, έτσι και το Αθηναϊκό λειτουργούσε πάνω από το παλιό καφενείο της «Ωραίας Ελλάδος» στην διασταύρωση Αιόλου και Ερμού όπου υπήρχε η εμπορική λέσχη «ΕΡΜΗΣ». Η λέσχη αυτή είχε την έννοια του τόπου συνάντησης επιφανών Αθηναίων που σχολίαζαν τα τρέχοντα πολιτικά και οικονομικά θέματα. Αρχικά οι συναλλαγές αφορούσαν τις πρώτες εκδόσεις των εθνικών δανείων, αργότερα όμως αυξήθηκαν ραγδαία μαζί με την ίδρυση των εταιριών του Λαυρίου και της Τράπεζας Βιομηχανικής Πίστεως. Οι ιστορικοί δικαιολογούν την αύξηση αυτή των τιμών σε μια κρίση κερδοσκοπίας που είχε καταλάβει τους Αθηναίους. Επίσης είχαν δημιουργηθεί μεγάλες προσδοκίες για κάποιες εταιρίες του Λαυρίου και ότι θα πλούτιζαν «εν μια νυκτί». Την περίοδο αυτή εντάθηκε δημιουργία και ίδρυση τραπεζών. Λίγο αργότερα επιφανείς ομογενείς γύρισαν στην Ελλάδα τονώνοντας την οικονομία με την ίδρυση διάφορων επιχειρήσεων. Συνέπεια όλων αυτών των γεγονότων ήταν η ίδρυση το 1876 του χρηματιστηρίου Αθηνών. Ο κανονισμός λειτουργίας δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 53 στις 12/11/1876, ενώ ο πιο εξελιγμένος που επέτρεπε συναλλαγές σε χρεόγραφα, συνάλλαγμα και εμπορεύματα δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 13 στις 11/11/1880. Το χρηματιστήριο εγκαταστάθηκε μόνιμα στην οδό Σοφοκλέους 10,σε ακίνητο ιδιοκτησίας της Εθνικής Τράπεζας, το 1943 μέχρι και σήμερα, αλλά πριν είχε αλλάξει αρκετούς «τόπους κατοικίας». Οι πρώτες συναλλαγές που έγιναν στο νεοσύστατο χρηματιστήριο αφορούσαν ομολογίες δανείων και μετοχές εταιριών. Στις μετοχές των πρώτων κυριοτέρων εταιριών τότε, συγκαταλέγονταν η Εθνική Τράπεζα, η Γενική Πιστωτική Τράπεζα, η Τράπεζα Βιομηχανικής Πίστεως και άλλες. Μεταπολεμικά το επενδυτικό ενδιαφέρον για την χρηματιστηριακή αγορά άρχισε να εκδηλώνεται κυρίως από το 1973 όπου ο δείκτης τιμών των μετοχών διαμορφώθηκε στις 1660 μονάδες από 164 που ήταν το 1968. Δηλαδή αυξήθηκε 1000% περίπου σε μια πενταετία. Η αύξηση αυτή ήταν απόρροια της μεγάλης ρευστότητας που υπήρχε στην οικονομία και στις λίγες εταιρίες που υπήρχαν στο χρηματιστήριο. Συνεπώς υπήρχε μεγάλη ζήτηση για τίτλους και χαμηλή προσφορά, με αποτέλεσμα οι τιμές να σημειώνουν ολοένα και υψηλότερες τιμές. Τα μέτρα που ελήφθησαν τότε εκτός των άλλων -όπως πώληση μετοχών από τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών- προέβλεπαν και την εισαγωγή νέων εταιριών στο χρηματιστήριο, όπου όμως δεν πληρούσαν στο έπακρο τις αναγκαίες προϋποθέσεις εισαγωγής. Επόμενο ήταν τα «θύματα» αυτών των εταιριών,μετέπειτα, να γίνουν οι ανυποψίαστοι απλοί επενδυτές. Το χρηματιστήριο μέχρι και το 1993 δεν παρουσίαζε αξιόλογη πορεία, με εξαίρεση λίγο το διάστημα γύρω στο 1990. Να σκεφτεί κανείς ότι μόλις το 1994 ο δείκτης κυμαινόταν μεταξύ 500-900 μονάδων και ο όγκος συναλλαγών ήταν γύρω
στο 1.5 δις δραχμές ημερησίως. Για να φτάσουμε στο 1998, όπου είδαμε το δείκτη να σκαρφαλώνει στις 2800 μονάδες και με αξία συναλλαγών 120-130 δις δραχμές ημερησίως.! Σε αυτό το διάστημα 1994-1998 έγιναν σημαντικά βήματα προόδου και ανάπτυξης του Χ.Α.Α τόσο στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει την λειτουργία του χρηματιστηρίου όσο και στο θέμα εκσυγχρονισμού των συναλλαγών. Να σκεφτεί κανείς ότι μέχρι και λίγο πριν το 1994, οι συναλλαγές γίνονταν με την μέθοδο «εκφώνησης» και «αντιφώνησης» των πράξεων μέχρι να εγκατασταθεί το Α.Σ.Η.Σ. (Αυτόματο Σύστημα Ηλεκτρονικών Συναλλαγών). Από τότε οι πράξεις γίνονται με ηλεκτρονική παρακολούθηση. Επίσης, σημαντικό στοιχείο πρέπει να θεωρείται το γεγονός ότι από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 άρχισε σταδιακά η εισαγωγή ολοένα και περισσοτέρων εταιριών στο ΧΑΑ. Το επενδυτικό κοινό άρχισε να βλέπει με καλύτερο μάτι το ελληνικό χρηματιστήριο, πράγμα στο οποίο αναμφίβολα βοήθησε η καλύτερη εποπτεία και ο εκσυγχρονισμός των συναλλαγών. Έτσι, έχουμε φτάσει σήμερα στο Χ.Α.Α. όπου περιμένουν στην «ουρά» οι εταιρίες για να εισαχθούν και οι επενδυτές δείχνουν αξιολύπητη συμπεριφορά και ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στην Σοφοκλέους. Σίγουρα ακόμα και σήμερα το Χ.Α.Α δεν έχει εκπληρώσει το ρόλο του στο μέγιστο βαθμό. Σιγά-σιγά όμως ανταποκρίνεται ολοένα και περισσότερο στον αυξημένο ρόλο του στην σύγχρονη ανταγωνιστική οικονομία, οι εταιρίες άρχισαν να το εμπιστεύονται πιο πολύ, αποκτά σιγά-σιγά μεγαλύτερο βάθος και πλάτος,η πολιτεία έχει καταλάβει τον καταλυτικό ρόλο του στην σύγχρονη οικονομία και φυσικά όλα αυτά μας χαροποιούν ιδιαίτερα και σίγουρα είναι προς όφελος και του χρηματιστηρίου αλλά κυρίως για την ίδια την οικονομία. 3. Χ.Κ.Θ. (ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ) Το Χ.Κ.Θ. ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 1995 από το Χ.Α.Α., το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, το Σύνδεσμο Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος, την Εθνική Τράπεζα, την Εμπορική Τράπεζα, την Alpha Τράπεζα Πίστεως, την Ιονική Τράπεζα, την Εργασίας, την Μακεδονίας-Θράκης και σχεδόν όλα τα μέλη του Χ.Α.Α. Κύριοι σκοποί του κέντρου είναι: Η αποκέντρωση της Ελληνικής Κεφαλαιαγοράς, μέσω της οργάνωσης και ανάπτυξης της κεφαλαιαγοράς της Β.Ελλάδος και τις παροχές χρηματιστηριακών υπηρεσιών με on-line σύνδεση με το ηλεκτρονικό σύστημα του Χ.Α.Α. Η προσέλκυση νέων δυναμικών εταιρειών από τη Βόρεια Ελλάδα, παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα σε μεσαίες επιχειρήσεις να αντλήσουν κεφάλαια και να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους. Η αίτηση κατατίθεται στο Χ.Κ.Θ., το οποίο εισηγείται στο Χ.Α.Α. για την έγκριση ή όχι της αίτησης. Η προσέλκυση δυναμικών επιχειρήσεων από τα Βαλκάνια Η ανάπτυξη πολιτικών και οικονομικών δεσμών με τις Βαλκανικές χώρες Το Χ.Κ.Θ. έχει ως στόχο να γίνει η Θεσσαλονίκη πόλος έλξης οικονομικών συμφερόντων και να γίνει η Μακεδονία το κέντρο του οικονομικού ενδιαφέροντος των Βαλκανίων. Είναι πολύ γνωστή η κίνηση αυτή, διότι με αυτό τον τρόπο μπορούμε να παίξουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ευρύτερες περιοχές και να δώσουμε την ευκαιρία και σε ελληνικές επιχειρήσεις της Βορείου Ελλάδος και σε
Βαλκανικές, να έρθουν σε επαφή με το χρηματιστηριακό γίγνεσθαι και να βοηθήσουν να αναπτύξουν τις δραστηριότητες τους. Σίγουρα ακόμα βρισκόμαστε στην αρχή, αλλά με περισσότερη στήριξη αυτής της προσπάθειας ο ρόλος του Χ.Κ.Θ. θα βρει ανταπόκριση από όλες τις ενδιαψερόμενες πλευρές. 4. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τον τεράστιο ρόλο που παίζει στην οικονομία μια αναπτυγμένη και ώριμη κεφαλαιαγορά. Είδαμε προηγουμένως, ότι ο ρόλος του χρηματιστηρίου γενικά είναι η προσέλκυση επενδυτών-αποταμιευτών και η διοχέτευση αυτών των αποταμιεύσεων σε παραγωγικές μονάδες. Το χρηματιστήριο συμπληρώνει και ολοκληρώνει ένα σωστά οργανωμένο και σύγχρονο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια η άνοδος της Ελληνικής βιομηχανικής παραγωγής συνοδεύτηκε και με την άνοδο του Ελληνικού Χρηματιστηρίου που αναπόφευκτα είχε και αυτό την συμβολή του, αφού προσέφερε στις επιχειρήσεις κεφάλαια απαραίτητα για την αναπτυξιακή τους πορεία. Το χρηματιστήριο αποτελεί μια μόνιμη πηγή μακροχρόνιων κεφαλαίων και μάλιστα χαμηλότατου κόστους. Δεν πρέπει να ισχυριστούμε και να υποθέσουμε ότι η κεφαλαιαγορά μπορεί να αντικαταστήσει το τραπεζικό σύστημα ή την τραπεζική αγορά. Σίγουρα η επιχείρηση θα αντλήσει βραχυχρόνια κεφάλαια από την τραπεζική αγορά και όχι από το χρηματιστήριο. Αλλωστε, αν προσπαθήσει να αντλήσει βραχυχρόνια κεφάλαια από την κεφαλαιαγορά, οι επενδυτές δεν θα το εκτιμήσουν καθόλου με αποτέλεσμα η όποια προσπάθεια της επιχείρησης να πέσει στο κενό. Οι επενδυτές είναι πρόθυμοι να δώσουν τις αποταμιεύσεις τους μέσω του χρηματιστηρίου στις επιχειρήσεις, με σκοπό αυτές να προβούν σε επενδύσεις μεγαλώνοντας την αξία του ενεργητικού τους, με τελικό σκοπό βέβαια να μεγαλώσει η αξία των μετοχών τους. Δεν είναι διατεθειμένοι να χρηματοδοτήσουν πολιτικές που δεν είναι προς την παραπάνω κατεύθυνση. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, την διάσταση και τον ρόλο του χρηματιστηρίου στην οικονομία. Μπορούμε να αναφέρουμε πολλούς επιμέρους ρόλους που επιτελεί η κεφαλαιαγορά, αλλά θεωρείται σκόπιμο να περιοριστούμε, εκτός του γενικού ρόλου που προαναφέραμε, στους εξής πιο σπουδαίους: Η κεφαλαιαγορά κάνει τις συναλλαγές ευκολότερες και αυτό διότι οι ενδιαφερόμενοι για την αγορά και την πώληση μετοχών συγκεντρώνονται σε ορισμένο χώρο και χρόνο, προβαίνοντας στις όποιες «πράξεις» τους επί των τίτλων που τους ενδιαφέρουν. Με την ύπαρξη οργανωμένης κεφαλαιαγοράς αποφεύγεται ο κίνδυνος δημιουργίας τεχνιτών τιμών, εφόσον οι τιμές των μετοχών διαμορφώνονται με βάση την πραγματική ζήτηση και προσφορά. Μην ξεχνάμε ότι οι τιμές υπόκεινται καθημερινά στην κρίση της αγοράς. Το θέμα της ύπαρξης τεχνιτών τιμών θα αναλυθεί διεξοδικότερα σε παρακάτω ανάπτυξη του θέματος έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να μπορούμε να εκτιμήσουμε πότε μια μετοχή είναι τεχνητός διαμορφωμένη και τελικά να αποφύγουμε τον κίνδυνο να εγκλωβιστούμε σε υψηλές τιμές, γίνοντας θύματα κάποιου χρηματιστηριακού παιχνιδιού. Το χρηματιστήριο επίσης προσδίδει αναμφίβολα διαφάνεια και φερεγγυότητα στις συναλλαγές. Οι συμμετέχοντες στην θεσμοθετημένη αγορά και πώληση μετοχών είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν κάτω από συγκεκριμένους κανόνες και
περιορισμούς προσδίδοντας στις συναλλαγές το βασικό στοιχείο που πρέπει να τις διέπει, την διαφάνεια. Βέβαια και εδώ έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα ατασθαλιών στο παρελθόν, αλλά αυτό δεν υποσκελίζει τον συγκεκριμένο ρόλο. Η συγκεκριμένη πληγή της χρηματιστηριακής αγοράς μπορεί να καταπολεμηθεί μόνο με αυξημένη εποπτεία από τις χρηματιστηριακές αρχές, αλλά και με την επιβολή αυστηρότατων ποινών στους παραβάτες. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ενδείξεις ότι κινούμαστε προς την σωστή κατεύθυνση. Η αυξημένη ρευστότητα της χρηματιστηριακής αγοράς αποτελεί, ίσως, ένα από τα σημαντικότερα κίνητρα για την προσέλκυση των επενδυτών. Είδαμε προηγουμένως τι σημαίνει ρευστότητα για μια επένδυση, πράγμα που η κεφαλαιαγορά το καταφέρνει κατά το καλύτερο δυνατό τρόπο. Καταλαβαίνουμε λοιπόν από όλα τα προαναφερθέντα, ότι το καθεστώς της κεφαλαιαγοράς είναι ένας από τους πιο πετυχημένους οικονομικούς θεσμούς που ο άνθρωπος ανάπτυξε, ανεξάρτητα βέβαια από τα όποια προβλήματα παρατηρήθηκαν κατά καιρούς. Προβλήματα που δημιούργησαν οι συμμετέχοντες και όχι φυσικά ο θεσμός. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο ότι πίσω από κάθε ισχυρή και αναπτυγμένη οικονομία βρίσκεται ένα καλά οργανωμένο και σύγχρονο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Στις οικονομίες των Η.Π.Α., Γερμανίας, Αγγλίας, φαίνεται ολοφάνερη η παραπάνω διαπίστωση. ΓΓ αυτό, εάν και εμείς θέλουμε μια δυνατή και υγιείς οικονομία είναι επιτακτική ανάγκη να βοηθήσουμε να αναβαθμιστεί ακόμα περισσότερο ο ρόλος και η λειτουργία του χρηματιστηρίου. Για να μπορεί το ελληνικό χρηματιστήριο να είναι ο μοχλός ανάπτυξης και των επιχειρήσεων αλλά και της οικονομίας γενικότερα. Ευτυχώς που τα τελευταία χρόνια οι ιθύνοντες της πολιτείας το κατάλαβαν και κάνουν σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Έχουμε δρόμο ακόμα να διανύσουμε και σε αυτόν οφείλουμε και εμείς οι ίδιοι οι πολίτες -σαν υποψήφιοι επενδυτές- να βοηθήσουμε βελτιώνοντας την επενδυτική μας κουλτούρα, να γίνουμε περισσότερο υποψιασμένοι επενδυτές, να μυηθούμε καλύτερα τον χώρο των επενδύσεων. Σαν παράδειγμα επενδυτικής κουλτούρας αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι στις Η.Π.Α περίπου το 80% των νοικοκυριών έχει τοποθετήσεις στην χρηματιστηριακή αγορά, είτε άμεσα είτε έμμεσα -μέσω αμοιβαίων κεφαλαίων. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, ότι για να φτάσουμε σε αυτά τα επίπεδα χρειάζεται ακόμα αρκετή προσπάθεια. Επενδυτές - Επιχειρήσεις - Πολιτεία οφείλουμε να φερθούμε περισσότερο ώριμα και σε μεγαλύτερο βαθμό συνεργασίας, να αναπτύξουμε την κεφαλαιαγορά σε βάσεις υγιείς και ανταγωνιστικές. 5. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ Χ.Α.Α Το Χ.Α.Α λειτουργεί από το 1995 με την μορφή της Ανώνυμης Εταιρίας με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο. Το μετοχικό κεφάλαιο ανέρχεται σε 5 δις δραχμές. Το 1997 και 1998 έγινε η μερική ιδιωτικοποίηση του Χ.Α.Α. με διάθεση των μετοχών στα μέλη του, δηλαδή σε θεσμικούς επενδυτές,σε χρηματιστηριακές εταιρίες κτλ. Το Χ.Κ.Θ. αποτελεί θυγατρική εταιρία του Χ.Α.Α. στην οποία αυτό συμμετέχει με ποσοστό 34% περίπου.το Χ.Α.Α. εποπτεύεται από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και διοικείται από εννιαμελές διοικητικό συμβούλιο.
To Διοικητικό ΣυυΒούλιο του χρηματιστηρίου εκλέγει τον πρόεδρο, ο οποίος είναι το ανώτατο εκτελεστικό όργανο του Χ.Α.Α και έχει την γενική εποπτεία των εργασιών. Μερικές από τις βασικές αρμοδιότητες του είναι; Ασκεί την διοίκηση του Χ.Α.Α και είναι υπεύθυνο για την σωστή διαχείριση της περιουσίας του. Εποπτεύει τις συναλλαγές, έτσι ώστε αυτές να είναι διαφανείς και να χαρακτηρίζονται από ομαλότητα. ζ' Η επιβολή κυρώσεων στους χρηματιστές και τις χρηματιστηριακές εταιρίες. Αποφασίζει για την εισαγωγή μετοχών των μετοχών των εταιριών που ενδιαφέρονται να εισέλθουν στο Χ.Α.Α. Γνωμοδοτεί στην επιτροπή κεφαλαιαγοράς για την διαγραφή επιχειρήσεων από το Χ.Α.Α. Μπορεί να αναστείλει για λίγες ημέρες την λειτουργία της αγοράς έπειτα από έγκριση του Υ.Π.Ε.Θ.Ο. Η θητεία του διοικητικού συμβουλίου είναι τριετή και διορίζονται ύστερα από Υπουργική απόφαση. Η Επιτροπή κεφαλαιανοοάο υπάγεται στο Υ.Π.Ε.Θ.Ο. και αποτελείται από 11 μέλη και τον πρόεδρο της με εξαετή διάρκεια. Τα μέλη της διορίζονται από το Υ.Π.Ε.Θ.Ο.. Μερικές από τις βασικές της αρμοδιότητες είναι; -- Παρέχει την σύμφωνη γνώμη για την αναστολή της διαπραγμάτευσης μιας μετοχής Αποφασίζει έπειτα από πρόταση του Δ.Σ τη διαγραφή μιας εταιρίας από την αγορά του χρηματιστηρίου Χορηγεί άδεια σύστασης χρηματιστηριακής εταιρίας Εγκρίνει το διορισμό χρηματιστηριακού εκπροσώπου μιας χρηματιστηριακής εταιρίας, εφόσον φυσικά το πρόσωπο αυτό πληρεί τις προϋποθέσεις. Διορίζει τους χρηματιστές, εφόσον συγκεντρώνουν τα απαιτούμενα προσόντα και επιτύχουν στις ειδικές εξετάσεις. Στην ουσία, η επιτροπή κεφαλαιαγοράς έχει ως στόχο την διαφύλαξη των συμφερόντων των επενδυτών και εξασφαλίζει την επαρκή πληροφόρηση και ομαλή λειτουργία της χρηματιστηριακής αγοράς, καθώς επίσης και την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων που διέπει το πλαίσιο του Χ.Α.Α. Η εποπτεία είναι ανεξάρτητη υπηρεσία η οποία υπάγεται στο Υ.Π.Ε.Θ.Ο.Αυτό ίσχυε μέχρι το 1997, αλλά σήμερα υπάρχει η σκέψη να περάσει στην δικαιοδοσία της διοίκησης του χρηματιστηρίου. Πάντως, αυτό το οποίο ισχύει μέχρι σήμερα είναι ότι το Υ.Π.Ε.Θ.Ο. ορίζει τον κυβερνητικό επόπτη ως αρμόδιο να ελέγχει την νομιμότητα των συναλλαγών. Τα όργανα της εποπτείας έχουν το δικαίωμα να ελέγχουν βιβλία και στοιχεία που τηρούν το Χ.Α.Α. και τα μέλη του καθώς επίσης και επιχειρήσεις. Χοηματιστηριακέο εταιοίεο. Οι ανώνυμες χρηματιστηριακές εταιρίες (Α.Χ.Ε.) είναι επιχειρήσεις με δραστηριότητα τις αγοραπωλησίες τίτλων στην αγορά. Για αυτή τους την δραστηριότητα αμείβονται με ένα ποσοστό επί της αξίας των συναλλαγών.το ποσοστό αυτό ποικίλει ανάλογα με τον πελάτη και την πολιτική της κάθε Α.Χ.Ε. Με νόμο που κατατέθηκε πρόσφατα οι Α.Χ.Ε. μπορούν να μετατραπούν σε Ε.Π.Ε.Υ. Δηλαδή, εταιρίες παροχής επενδυτικών υπηρεσιών έτσι ώστε να μπορούν να προσφέρουν πιο ολοκληρωμένες υπηρεσίες στο επενδυτικό κοινό.
Κάθε χρηματιστηριακή εταιρία έχει και αττό ένα ή δύο χρηματιστηριακούς εκπροσώττους που είναι υπεύθυνοι για τις συναλλαγές της Α.Χ.Ε, σύμφωνα με τις επιταγές των πελατών. Οι χρηματιστηριακοί εκπρόσωποι ευθύνονται για τα «ανοίγματα» της κάθε χρηματιστηριακής εταιρίας και έχουν μεγάλη ευθύνη όσον αφορά την διαφάνεια των συναλλαγών. Επειδή όμως ο φόρτος εργασίας για τους χρηματιστές -χρηματιστηριακούς επενδυτές -είναι πολύ μεγάλος, δύναται να προσβάλουν και κάποιους άλλους οι οποίοι τους βοηθούν στο έργο τους. Αυτοί είναι οι λεγόμενοι αντικριστές. Οι αντικριστές πραγματοποιούν και αυτοί χρηματιστηριακές συναλλαγές. Ο χρηματιστής παρέχει στον αντικριστή απεριόριστη συμβολαιογραφική πληρεξουσιότητα,αντίγραφο της οποίας παραδίδει στην διοίκηση του χρηματιστηρίου. Όταν ο χρηματιστής παύει ένα αντικριστή, πρέπει να τοιχοκολλήσει την ανάκληση του συγκεκριμένου αντικριστή στην αίθουσα του χρηματιστηρίου.ο αντικριστής απαγορεύεται να πραγματοποιεί συναλλαγές για τον εαυτό του και μπορεί να εργάζεται μόνο για έναν χρηματιστή ή χρηματιστηριακή εταιρία. Δηλαδή, χρηματιστηριακές συναλλαγές δίνονται να πραγματοποιούν οι χρηματιστές και οι βοηθοί τους, οι αντικριστές. Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε ότι οι χρηματιστές διορίζονται με απόφαση της επιτροπής κεφαλαιαγοράς αφού πρώτα διαπιστωθεί ότι διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα και πετύχουν στις ειδικές εξετάσεις οι οποίες γίνονται δύο φορές τον χρόνο. Τα προσόντα που απαιτείται να έχει ένας χρηματιστής: Ηλικία άνω των 25 ετών Πτυχίο ΑΕΙ ή ΤΕΙ Καθαρό ποινικό μητρώο Εκπλήρωση της στρατιωτικής τους θητεία Να έχει εργαστεί με πλήρη απασχόληση για μια τριετία σε χρηματιστηριακές εργασίες Το Αποθετήριο τίτλων του Χ.Α.Α είναι υπεύθυνο για την κατάθεση σε αυτό των τίτλων των εταιριών που διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο. Αντί οι μέτοχοι να έχουν τους τίτλους στα χέρια τους και να κινδυνεύουν να πάθουν ζημιά, π.χ κλοπή, φθορά κλπ, το αποθετήριο αναλαμβάνει αυτή τη λειτουργία και εκδίδει αντί τους κανονικούς τίτλους το αποθετήριο έγγραφο το οποίο ενσωματώνει όλα τα δικαιώματα της κανονικής μετοχής. Επίσης, το αττοθετήριο τηρεί αρχές μετοχών με τους μετόχους κάθε εταιρίας και τα στοιχεία του αναλυτικά αφού κάθε μέτοχος έχει έναν κωδικό στον οποίο αντιστοιχούν κάθε φορά συγκεκριμένοι τίτλοι, σύμφωνα με τις συναλλαγές που κάνει ο κάθε επενδυτής.
6. ΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ Χ.Α.Α. Μέχρι το 1990 στο Χ.Α.Α. υπήρχε μια και μόνο αγορά διαπραγμάτευσης στην οποία συμμετέχουν όλες οι εισαγμένες εταιρίες του χρηματιστηρίου. Από το 1990 όμως μέχρι και μετά δημιουργήθηκε και μια άλλη αγορά διαπραγμάτευσης, εντός του χρηματιστηρίου με ονομασία «Παράλληλη Αγορά». Έτσι, από τότε υφίστανται δύο πλέον αγορές, η «Κύρια Αγορά»και η «Παράλληλη Αγορά». Τι είναι όμως αυτό που οδήγησε την πολιτεία στην δημιουργία δύο αγορών εντός του ίδιου χρηματιστηρίου; Ο σκοπός ίδρυσης της παράλληλης αγοράς ήταν και είναι να επιτρέψει σε μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση στην χρηματιστηριακή αγορά και να χρηματοδοτηθούν μέσω αυτής. Όπως θα δούμε και παρακάτω, υπάρχουν όροι και προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί μια εταιρία για να εισαχθεί στο χρηματιστήριο. Είναι λοιπόν επόμενο, ορισμένες μόνο εταιρίες να πληρούν αυτά τα κριτήρια εισαγωγής. Τι θα πρέπει, λοιπόν, τότε να γίνει με αυτές τις εταιρίες, μικρότερης οικονομικής επιφάνειας, που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εισαγωγής στην κύρια αγορά;θα πρέπει να αποκλειστούν από την χρηματιστηριακή αγορά και να χάσουν όλα αυτά τα προνόμια που τους παρέχει; Ή μήπως θα πρέπει να υπάρχει μια άλλη αγορά μέσα στο χρηματιστήριο με «ελαστικότερα» κριτήρια εισαγωγής, έτσι ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση και οι μεσαίου μεγέθους εταιρίες; Αυτό ακριβώς τον ρόλο παίζει η παράλληλη αγορά του Χ.Α.Α. Δηλαδή, αν μια εταιρία δεν πληροί τους όρους εισαγωγής στην παράλληλη αγορά τότε έχει την δυνατότητα να εισαχθεί στο χρηματιστήριο χωρίς καμία ουσιαστική διαφορά από αυτές τις εταιρίες της κύριας. Αργότερα, όταν η εταιρία έχει πετύχει την εισαγωγή της στην παράλληλη αγορά και τα μεγέθη της φθάνουν σε ένα ορισμένο ύψος που να πληρούν τις προϋποθέσεις της κύριας αγοράς, τότε η εταιρία μπορεί να κάνει μετάταξη από την παράλληλη στην κύρια αγορά του Χ.Α.Α. Δηλαδή με άλλα λόγια, η κύρια αγορά απευθύνεται σε μεγάλες επιχειρήσεις με στοιχεία ενεργητικού σε αρκετά μεγάλο ύψος (ίδια κεφάλαια, πωλήσεις κτλ), ενώ η παράλληλη απευθύνεται σε μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις με μικρότερο ύψος στοιχείων ενεργητικού που δεν μπορούν στην συγκεκριμένη στιγμή να εισαχθούν στην κύρια αγορά. Τα κριτήρια εισαγωγής για κάθε μία αγορά θα τα δούμε πιο κάτω. Εδώ αξίζει προς το παρόν να σημειώσουμε τα εξής: Μια εταιρία ή οποία έχει εισαχθεί στην παράλληλη αγορά, δύναται να κάνει μετάταξη και να μεταφερθεί στην κύρια, εφόσον πληροί κάποιες βασικές προϋποθέσεις: Η εταιρία θα πρέπει να παραμείνει στην παράλληλη αγορά για τουλάχιστον δύο χρόνια από την ημέρα εισαγωγής της στην αγορά, ζ' Κατά την παραμονή της στην παράλληλη αγορά, η εταιρία θα πρέπει να έχει παρουσιάσει κέρδη και μάλιστα με ικανοποιητική εξέλιξη, ζ' Η εταιρία θα πρέπει να έχει κάνει χρήση των κεφαλαίων που άντλησε από την αγορά κατά την δημόσια εγγραφή, σύμφωνα με αυτά που έχει δημοσιεύσει στο ενημερωτικό της δελτίο. Οι μετοχές να έχουν ικανοποιητική διασπορά και εμπορευσιμότητα. Η εταιρία θα πρέπει να έχει επιδείξει σωστή συμπεριφορά κατά την παραμονή της στην παράλληλη αγορά, τόσο απέναντι στις αρχές του χρηματιστηρίου όσο και απέναντι στο ίδιο το επενδυτικό κοινό.
Κατά την διάρκεια μετάλλαξης από την παράλληλη στην κύρια, θα πρέπει να γίνει αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με δημόσια εγγραφή, σε ποσοστό όχι μικρότερο της διαφοράς μεταξύ της ελάχιστης απαιτούμενης αύξησης κεφαλαίου για την εισαγωγή στην κύρια αγορά και της αύξησης που πραγματοποίησε η εταιρία για την εισαγωγή της στην παράλληλη αγορά. Το ποσοστό αυτό όμως δεν μπορεί να είναι μικρότερο του 5%. Βλέπουμε λοιπόν, ότι δεν είναι εύκολο πράγμα να μεταταχθείς στην κύρια από την παράλληλη χωρίς να δώσεις «εξετάσεις» και να πετύχεις. Δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ της κύριας και της παράλληλης αγοράς ως προς τον τρόπο λειτουργίας, ως προς τον τρόπο διαπραγμάτευσης των τίτλων ή την αίθουσα των συναλλαγών κλπ. Οι διατάξεις που διέπουν την κύρια αγορά διέπουν και την παράλληλη. Τα κριτήρια εισαγωγής είναι αυτά που κάνουν την διαφορά. Στην ουσία, η παράλληλη αποτελεί τον προθάλαμο για την εισαγωγή επιχειρήσεων στην κύρια. Στην Ελλάδα επιτράπηκε η λειτουργία της παράλληλης το 1988, αλλά λόγω περιορισμένου ενδιαφέροντος, άρχισε ουσιαστικά να λειτουργεί το 1990 με την εισαγωγή 5 εταιριών. Σήμερα δραστηριοποιούνται παραπάνω από 47 εταιρίες στην παράλληλη και παραπάνω από 200 επιχειρήσεις, από της μεγαλύτερες στην Ελλάδα, στην κύρια. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα εταιριών που εισήχθησαν στην παράλληλη και ύστερα από επιτυχή παρουσία,την καλύτερη στιγμή (αφού αναπτύχθηκαν) μετατάχθηκαν στην κύρια. Αναφέρουμε σαν παράδειγμα τέτοιων εταιριών, την επιχείρηση «Μυτιληναίος» που το 1995 είχε τζίρο γύρω στα 5 δις δραχμές και σήμερα πλησιάζει τα 70 δις δραχμές, με προοπτικές για ακόμα μεγαλύτερα επίπεδα και σε πωλήσεις και σε κερδοφορία. Είναι ίσως από τα λαμπρότερα παραδείγματα εταιρίας που εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τις δυνατότητες της χρηματιστηριακής αγοράς. Δεν είναι τυχαίο ότι θεωρείται από τις κορυφαίες εταιρίες στην Ελλάδα. Παρόμοια παραδείγματα, αλλά όχι σε αυτό το βαθμό, είναι και ο «Μαϊλης», η «Euromedika κ.α Θα πρέπει όμως σε αυτό το σημείο να αναφερθούμε και σε ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των δύο αγορών. Χαρακτηριστικά που πρέπει να λάβει ο επενδυτής υπόψη του για να αποφύγει ορισμένους κινδύνους,που πάντα παραμονεύουν. Για την κύρια αγορά μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής: Στην κύρια αγορά γίνονται οι περισσότερες και σε όγκο και σε αξία, συναλλαγές. Η διαφορά με την παράλληλη είναι τεράστια. Επομένως, η ρευστότητα που σου παρέχει είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή της παράλληλης. > Στην κύρια αγορά διαπραγματεύονται μεγάλες επιχειρήσεις με ικανοποιητική διασπορά μετοχών. Έτσι τα όποια ''παιχνίδια χειραγώγησης μετοχών είναι πολύ δύσκολο να βρουν πρόσφορο έδαφος. r Η συμμετοχή των εταιριών στην διαμόρφωση του Γ.Δ.Τ.(Γενικού Δείκτη Τιμών) του Χ.Α.Α. είναι καταλυτική. Σαν παράδειγμα, αναφέρουμε ότι μπορεί η παράλληλη αγορά να ανέβει 5% σε μια μέρα και ο Γ.Δ.Τ να κλείσει με άνοδο 1% διότι μερικές μόνο μετοχές της κύριας αγοράς ανέβηκαν πολύ λίγο. Και όταν λέμε μερικές, κυριολεκτούμε π.χ ΟΤΕ, Εθνική Τράπεζα, Αλφα Πίστεως αρκούν για να διαμορφώσουμε τον δείκτη διαφορετικά από το ποσοστό που θα κλείσει η παράλληλη. > Η κεφαλαιοποίηση (η τρέχουσα χρηματιστηριακή τιμή X αριθμό μετοχών εταιρίας)της κύριας αγοράς είναι τρομακτικά μεγαλύτερη από αυτήν της παράλληλης. Αρκεί μία, δύο εταιρίες της κύριας για να υπερκαλύψουν την συνολική κεφαλαιοποίηση ολόκληρης της παράλληλης. Όσον αφορά τώρα την παράλληλη, αξίζει να παρατηρήσουμε τα εξής:
r Η εμπορευσιμότητα των μετοχών των εταιριών της παράλληλης κινείται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από αυτές της κύριας. Λόγω της μικρής κεφαλαιοποίησης των εταιριών της παράλληλης αγοράς, ελλοχεύει ο κίνδυνος χειραγώγησης των τιμών των μετοχών. Είναι εύκολο να ελεγχθεί μια μετοχή αν έχει χρηματιστηριακή αξία μερικά δισεκατομμύρια. Εξαιτίας της χαμηλής διασποράς των μετοχών στις εταιρίες της παράλληλης είναι εύκολο οι τιμές να ανέβουν γρήγορα και απότομα και να αποφέρουν γρήγορα και υψηλά κέρδη. Βεβαίως μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Οι εταιρίες της παράλληλης αγοράς δίνουν συνήθως χαμηλότερο μέρισμα από αυτές της κύριας. Ο λόγος αυτού του φαινομένου είναι, ότι οι εταιρίες της παράλληλης είναι εταιρίες δυναμικές, ταχύτατα αναπτυσσόμενες με επενδυτικά προγράμματα μπροστά τους να υλοποιηθούν. Επομένως χρειάζονται κεφάλαια για αυτές τις επενδύσεις και προτιμούν να δίνουν το λιγότερο μέρισμα και να χρησιμοποιούν τα μη διανεμηθέντα μερίσματα για χρηματοδότηση των προγραμμάτων τους. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, την διάσταση και τον ρόλο των δύο αγορών του Χ.Α.Α. Η μία αγορά συμπληρώνει την άλλη και οι δύο μαζί προωθούν τον σκοπό του χρηματιστηρίου. Δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι ανταγωνιστικές μεταξύ τους. Ίσα-ίσα που η μία (δηλαδή η παράλληλη) προετοιμάζει τις επιχειρήσεις να κάνουν το άλμα προς την άλλη (δηλαδή στην κύρια). Στην επενδυτική μας τακτική οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας το που θα τοποθετηθούμε, στην κύρια ή στην παράλληλη. Σίγουρα όμως αυτό στο οποίο θα δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα είναι η ίδια η επιχείρηση και τα μεγέθη αυτής. 7. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΑΓΟΡΑ Όπως ήδη έχουμε προαναφέρει, μια εταιρία προκειμένου να εισαχθεί στο χρηματιστήριο χρειάζεται να πληροί ορισμένους όρους και κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά είναι διαφορετικά ανάμεσα στην κύρια και παράλληλη αγορά. Στην παράλληλη οι όροι είναι πιο ελαστικοί για το λόγο τον οποίο έχουμε αναφέρει σε άλλη παράγραφο. Οι προϋποθέσεις που θέτει η πολιτεία για να εισαχθεί μια εταιρία στο χρηματιστήριο, σκοπό έχουν να υπάρχουν στην κεφαλαιαγορά υγιείς, δυναμικές και εξελισσόμενες επjχειpήσεις με γνώμονα την προστασία πρώτα απ όλα του επενδυτικού κοινού καθώς επίσης και από την μεριά των επιχειρήσεων η ορθολογικότερη αξιοποίηση των αντληθέντων κεφαλαίων. Παρ' όλο όμως ότι θεωρητικά ισχύουν αυτά, υπήρξαν εταιρίες οι οποίες αν και θεωρητικά πληρούσαν τα κριτήρια εισαγωγής σαν υγιείς και δυναμικές επιχειρήσεις δυστυχώς προκάλεσαν ζημιές ανεπανόρθωτες στους επενδυτές μέχρι και απώλεια σημαντικού ή ολόκληρου του κεφαλαίου τους. Ειδικά τώρα με τον νέο νόμο που ψηφίστηκε πρόσφατα για τα νέα κριτήρια εισαγωγής, που ομολογουμένως είναι ακόμα πιο ελαστικά, θα πρέπει να αξιολογούμε περισσότερο προσεκτικά τις νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις για να μην βρεθούμε κάποια στιγμή προ εκπλήξεων. Παρακάτω θα παρουσιάσουμε αναλυτικά τους όρους εισαγωγής των εταιριών στην κύρια και παράλληλη αγορά του Χ.Α.Α. Για την κύρια αγορά, σύμφωνα με τις τελευταίες αλλαγές, ισχύουν τα εξής κριτήρια:
^ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 2 ΔΙΣΔΡΧ Ο όρος αυτός αποσκοττεί στο να έχουν οι εταιρίες μια σωστή διάρθρωση κεφαλαίων και σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο που θα τις εξασφαλίζουν από τυχόν απρόβλεπτες καταστάσεις. Κυρίως, όμως είναι ένα δείγμα εξασφάλισης και των επενδυτών και των πιστωτών. ^ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΤΡΕΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ Οι καταστάσεις αυτές θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι ελεγμένες από ορκωτό ελεγκτή. Το κριτήριο αυτό κάνει διάκριση για τις εταιρίες holding και τις εταιρίες που προκύπτουν από συγχωνεύσεις ή αποσχίσεις. ^ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ, ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟ Το κριτήριο αυτό είναι ελαστικό και είναι στην κρίση των αρχών του Χ.Α.Α. να αξιολογήσουν κατά πόσο ικανοποιείται αυτό και να εγκρίνουν ή όχι την εισαγωγή της εταιρίας. Το να έχει μια εταιρία ικανοποιητική διάρθρωση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και είναι πάντα «σχετικό». Αλλωστε αυτό είναι και ένα από τα έργα των αρχών του Χ.Α.Α., να αξιολογήσουν τις νεοεισερχόμενες εταιρίες και να εγκρίνουν ή όχι την εισαγωγή αυτών. ^ ΑΥΞΗΣΗ ΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΜΕΧΡΙ 25% Για να εισαχθεί μία εταιρία στην κύρια αγορά του Χ.Α.Α. θα πρέπει να αυξήσει το μετοχικό της κεφάλαιο κατά 25% με έκδοση νέων μετοχών και διάθεση αυτών σε νέους επενδυτές του Χ.Α.Α.. Ο σκοπός της διάταξης αυτής είναι να επιτύχει η εταιρία διασπορά του μετοχικού κεφαλαίου. Αυτή η διασπορά είναι θεμιτή για να μην γίνεται η εταιρία «έρμαιο» ορισμένων μόνο ανθρώπων. Όσοι περισσότεροι μέτοχοι τόσο περισσότερη εποπτεία ασκείται προς την κεντρική διάθεση της εταιρίας. ^ ΔΥΝΑΤΑΙ Η ΠΩΛΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ Εισαγωγή στο Χ.Α.Α. χωρίς αύξηση μετοχικού κεφαλαίου αρκεί να τηρείται η διασπορά σε αντίθεση με την προηγούμενη θέση που μπορεί μια εταιρία να εισαχθεί στο Χ.Α.Α. χωρίς να έχει οπωσδήποτε αύξηση το μετοχικό της κεφάλαιο απλά αρκεί να πουλήσουν οι ήδη παλαιοί μέτοχοι μέρος των ήδη υφιστάμενων μετοχών. Στην ουσία είναι στην ευχέρεια της εταιρίας αν θα εισαχθεί με αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ή με πώληση υφιστάμενων μετοχών. ^ ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 25% Δηλαδή, θα πρέπει εάν η εταιρία δεν αυξήσει το μετοχικό της κεφάλαιο, να πωλήσει και να διανέμει το 25% των ήδη υφιστάμενων μετοχών. ^ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΜΙΚΡΟΤΕΡΟ ΤΟΥ 25% Δηλαδή, μπορεί η εταιρία να πωλήσει μικρότερο ποσοστό του 25% των ήδη υφισταμένων μετοχών, αλλά θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 2000 μέτοχοι όπου θα τους έχει παραχωρηθεί ένα ποσοστό μεταξύ 5%-25% των ήδη εκδομένων μετοχών. Όπως βλέπουμε, οι νέες προϋποθέσεις είναι ελαστικότερες. Για παράδειγμα στο παράδειγμα τριετής δημοσίευσης οικονομικής καταστάσεως ίσχυε παλιά πενταετής δημοσίευση οικονομικών κερδοφόρων καταστάσεων.
Κάτι ανάλογο και στα άλλα κριτήρια. Ο σκοττός αυτός της αναθεώρησης των κριτηρίων, ήταν να εισαχθούν μεγάλες και ταχύτατα αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις στο Χ,Α.Α., έτσι ώστε να δώσουν ένα άλλο τόνο και βαρύτητα στο Ελληνικό χρηματιστήριο καθώς επίσης και προσέλκυση νέων κεφαλαίων κυρίως από το εξωτερικό. Σίγουρα όμως, τα νέα αυτά κριτήρια θα χρίζουν περισσότερης προσοχής και η δουλειά της επιτροπής κεφαλαιαγοράς και των αρχών του Χ.Α.Α., θα πρέπει να είναι τώρα πιο προσεκτική και αυστηρή όσον αφορά τον έλεγχο και την αξιολόγηση των υποψηφίων για εισαγωγή εταιριών, με γνώμονα πάντα την προστασία των επενδυτών της Σοφοκλέους. Για την παράλληλη αγορά οι νέες τροποποιήσεις που ισχύουν συνοψίζονται στα εξής; Α) Τα ίδια κεφάλαια της εταιρίας θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 500 εκατομμύρια δρχ. στην οικονομική χρήση που προηγείται της αιτήσεως εισαγωγής στο Χ.Α.Α.. Είναι σαφώς χαμηλότερη από αυτό που απαιτεί η κύρια αγορά, όπου από αυτό και μόνο καταλαβαίνουμε σε τι είδους εταιρίες απευθύνεται η παράλληλη αγορά. Β) Δημοσίευση ετήσιων οικονομικών καταστάσεων για τουλάχιστον δύο χρόνια προ της αιτήσεως για εισαγωγή στην παράλληλη αγορά. Οι καταστάσεις αυτές θα πρέπει να είναι ελεγμένες από ορκωτό ελεγκτή. Γ) Ικανοποιητική περιουσιακή διάρθρωση με βάση τον τελευταίο ισολογισμό. Εδώ βλέπουμε και πάλι ότι είναι στην κρίση των αρχών του Χ.Α.Α. το τι σημαίνει επαρκής περιουσιακή διάρθρωση και έγκριση εισαγωγής στην παράλληλη αγορά. Δ) Με απόφαση της επιτροπής κεφαλαιαγοράς μπορεί να επιτρέψει, ύστερα από γνώμη του Δ.Σ του Χ.Α.Α. την εισαγωγή μετοχών εταιρίας με βραχύτερο βίο, εφόσον κρίνει ότι μια τέτοια παρέκκλιση είναι προς το συμφέρον της εταιρίας και των επενδυτών και ότι η πληροφόρηση που παρέχεται στο επενδυτικό κοινό είναι επαρκής, ώστε να είναι σε θέση να σχηματιστεί σαφή γνώμη για την εταιρία και τις προοπτικές της. Καταλαβαίνουμε πόσο «ανοιχτό» είναι το θέμα αυτής της διάταξης και πόσο προσεχτικός θα πρέπει να είναι ο έλεγχος για την υποψήφια προς εισαγωγή εταιρία από τις αρχές του Χ.Α.Α. Ε) Θα πρέπει να γίνει αύξηση μετοχικού κεφαλαίου τουλάχιστον 15% του ποσού που προκύπτει από το άθροισμα του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρίας και των τυχόν ποσών της αυξήσεως που δεν διατίθενται με δημόσια εγγραφή. Για να τεθεί μέρος της αύξησης χωρίς δημόσια έγγραφή θα πρέπει: 1) Οι μετοχές που δεν διατίθενται με δημόσια εγγραφή να μην υπερβαίνουν το 5% των μετοχών που διατίθενται με δημόσια εγγραφή. 2) Η τιμή διάθεσης των μετοχών με δημόσια εγγραφή να μην είναι μεγαλύτερη από αυτή των μετοχών που δεν διατίθενται με δημόσια εγγραφή. 3) Η διασπορά των μετοχών της εταιρίας να αποδεικνύεται με κατάσταση που υποβάλει η εταιρία στο Χ.Α.Α.. Επαρκής διασπορά νοείται, όταν οι μετοχές της εταιρίας βρίσκονται στα χέρια τουλάχιστον 300 φυσικών ή νομικών προσώπων. Για να μεταταχθεί μια εταιρία από την παράλληλη αγορά στην κύρια, εκτός από τα κριτήρια εισαγωγής στην κύρια αγορά απαιτούνται τα εξής: Α) Παραμονή στην παράλληλη αγορά τουλάχιστον 2 χρόνια Β) Να έχει κάνει χρήση των αντληθέντων κεφαλαίων σύμφωνα με το ενημερωτικό δελτίο κατά την εισαγωγή της. Γ) Να μην έχει υποπέσει σε σοβαρές παραβάσεις της χρηματιστηριακής νομοθεσίας.
Γενικά και εδώ όπως και στην κύρια αγορά, τα κριτήρια είναι σαφώς πιο ελαστικά από αυτά που ίσχυαν προγενέστερα. Η πολιτεία προσπαθεί να δώσει παραπάνω κίνητρα στις επιχειρήσεις για να εκμεταλλεύονται το χρηματιστήριο και να αναπτυχθούν πάνω σε υγιείς βάσεις. Μόνο έτσι θα μπορέσουν αν αναπτυχθούν και να γίνουν ανταγωνιστικές στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο το χρηματιστήριο θα έχει τον ρόλο που του αξίζει κα τον ρόλο για τον οποίο δημιουργήθηκε αυτός ο θεσμός. Στο χέρι των επιχειρήσεων είναι να το εκμεταλλεύονται από την μια μεριά, αλλά από την άλλη θα πρέπει να έχουν πάντα σαν γνώμονα και το συμφέρον των επενδυτών που τους εμπιστεύθηκαν τα κεφάλαια τους. Οι νέοι όροι εισαγωγής θα πρέπει να τύχουν περισσότερης μελέτης από τους αρμόδιους του χρηματιστηρίου, για να μην αρχίσει η αθρόα εισαγωγή εταιριών στο Χ.Α.Α. χωρίς πραγματικά να έχουν σημαντικές προοπτικές, με τελικό αποτέλεσμα να ζημιώνονται οι ανυποψίαστοι επενδυτές. Ο ρόλος των αρχών τώρα είναι ακόμα περισσότερο σημαντικός, διότι αυτοί είναι οι οποίοι πρώτα από όλους θα πρέπει να προστατέψουν το επενδυτικό κοινό και φυσικά να μην δεχτεί πλήγματα ο χρηματιστηριακός θεσμός. Με κάθε επιφύλαξη πάντως, ενδεχομένως να υπάρξουν και νέες τροποποιήσεις σε αυτές τις διατάξεις, αλλά αυτά τα οποία ισχύουν μέχρι την συγγραφή αυτού του κειμένου είναι τα προαναφερθέντα.
1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΜΕΤΟΧΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΤΟΧΕΣ - ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ Ακούμε καθημερινά για τις μετοχές και διάφορους χαρακτηρισμούς ττου προσδίδουν σε αυτές. Αλήθεια, όσες φορές δεν έχουμε διαβάσει και ακούσει για την λογιστική αξία μιας μετοχής, όταν ειδικά πρόκειται για συνχωνεύσεις ή εξαγορές. Ο όρος μετοχή έχει πολλά παρακλάδια και πολλούς χαρακτηρισμούς με διαφορετική εννοιολογία ο καθένας τους. Σε αυτήν την παράγραφο θα ασχοληθούμε με τους διάφορους αυτούς χαρακτηρισμούς. Έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να καταλάβουμε τις διάφορες έννοιες ώστε να μπορέσουμε να αποφύγουμε τις συγχύσεις που αναπόφευκτα συχνά συμβαίνουν σε όλους μας. Ας δούμε όμως τον καθένα ξεχωριστά: ΜΕΤΟΧΗ: Είναι ένα επενδυτικό αξιόγραφο που αποτελεί τίτλο ιδιοκτησίας ενός ποσοστού μιας εταιρίας. Αυτός ο τίτλος ενσωματώνει επάνω του διάφορα προνόμια για αυτόν, όπως π.χ λήψη μερισμάτων,δικαίωμα ψήφου στις συνελεύσεις της εταιρίας κλπ. Ειδικά όμως οι μετοχές των εταιριών που είναι εισαγμένες στο χρηματιστήριο χαρακτηρίζονται από διασπορά (πολλοί κάτοχοι μετοχών της ίδιας εταιρίας) και από εμπορευσιμότητα (ρευστότητα). ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Είναι οι μετοχές επί των οποίων αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του εκάστοτε μετόχου. ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Είναι αυτές επί των οποίων δεν αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του κατόχου, απλά ο κάτοχος των ανωνύμων μετοχών ταυτίζεται και με τον ιδιοκτήτη τους. ΚΟΙΝΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Είναι οι μετοχές που δεν έχουν το δικαίωμα ψήφου στην γενική συνέλευση των μετοχών, συμμετέχουν στα κέρδη της εταιρίας και έχουν δικαίωμα συμμετοχής στα ίδια κεφάλαια της επιχείρησης σε περίπτωση εκκαθάρισης αυτής. ΠΡΟΝΟΜΙΟΥΧΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Είναι οι μετοχές που συνήθως δεν έχουν δικαίωμα ψήφου στην γενική συνέλευση, αλλά έχουν άλλα πλεονεκτήματα όπως π.χ προηγούνται κατά την εκκαθάριση της εταιρίας ή μπορούν να πάρουν μέρισμα και όταν η εταιρία έχει ζημιογόνες χρήσεις ή ακόμα να πάρουν μέρισμα αναδρομικά λόγω ζημιογόνων χρήσεων. ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΜΕΤΟΧΗΣ: Είναι η αξία της μετοχής που αναγράφεται πάνω στον τίτλο. Μπορεί η ονομαστική αξία της μετοχής να μεταβληθεί είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω. Αυτό γίνεται ύστερα από απόφαση της γενικής συνέλευσης. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται συνήθως όταν η εταιρία προβαίνει σε κεφαλαιοποίηση αποθεματικών ή διενεργεί split (σπάσιμο μετοχής σε πολλές). Μια εταιρία συνήθως εκδίδει μετοχές πάνω από την ονομαστική αξία της τιμής. Για παράδειγμα μία μετοχή ονομαστικής αξίας 200δρχ. πωλήθηκε από την εταιρία 1000δρχ.στους επενδυτές. Την διαφορά ονομαστικής αξίας από την τιμή πώλησης(1000-200=800δρχ), δηλαδή τις 800δρχ την μεταφέρει σε ειδικό λογαριασμό «έκδοσης μετοχών υπέρ το άρτιο» τον οποίο αν θέλει αργότερα τον κεφαλαιοποιεί είτε προβαίνοντας σε ισόποση διανομή δωρεάν μετοχών είτε αυξάνοντας την ονομαστική αξία των μετοχών, χωρίς φυσικά να αλλάξει η αξία των ίδιων κεφαλαίων της εταιρίας. Ονομαστική αξία μετοχής χ αριθμός μετοχών = μετοχικό κεφάλαιο. ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΜΕΤΟΧΗΣ: Είναι ο λόγος των ίδιων κεφαλαίων προς τον αριθμό των μετοχών. Έτσι π.χ. αν μια εταιρία έχει μετοχικό κεφάλαιο 10εκατ. αποθεματικά κεφάλαια 5 εκατ, και σύνολο μετοχών 10.000, τότε η λογιστική αξία της ισούται με: Λογιστική αξία = 15.000.000 / 10.000 = 1500δρχ/μετοχή.
Προσοχή όμως: η λογιστική αξία της μετοχής δεν ταυτίζεται με την τρέχουσα τιμή της μετοχής ή με την ονομαστική αξία της μετοχής. ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΤΙΜΗ ΜΕΤΟΧΗΣ: Είναι τιμή που διαμορφώνεται καθημερινά στο χρηματιστήριο σαν αποτέλεσμα της προσφοράς και της ζήτησης. Στην πλειοψηφία των μετοχών η τρέχουσα τιμή είναι μεγαλύτερη από την λογιστική τιμή. Το αντίθετο συμβαίνει όταν οι εταιρίες παρουσιάζουν προβλήματα ή χαμηλή αποδοτικότητα ή χαμηλές προοπτικές βελτίωσης των κερδών. Όταν η τρέχουσα τιμή μιας μετοχής είναι μεγαλύτερη από την λογιστική, τότε λέμε ότι η μετοχή διαπραγματεύεται με ρτθίπίυπι. Το αντίθετο συμβαίνει όταν η μετοχή διαπραγματεύεται με discount. Επίσης παρατηρείται το φαινόμενο τις περισσότερες φορές οι κοινές μετοχές μιας εταιρίας να έχουν υψηλότερη τιμή από αυτές των προμινομιούχων της ίδιας εταιρίας. Ο λόγος που παρατηρείται αυτό είναι ότι πρώτον οι μεν κοινές έχουν το δικαίωμα ψήφου στην συνέλευση των μετοχών και δεύτερον οι προνομιούχες μετοχές έχουν χαμηλότερη εμπορευσιμότητα -λόγω του ότι είναι λιγότερες στον αριθμό από τις κοινές. Έτσι αν κάποιος θελήσει να έχει καλύτερη εμπορευσιμότητα στην επένδυση του, προτιμότερο είναι να τοποθετείται σε κοινές μετοχές και όχι σε προνομιούχες. Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύεται τις περισσότερες φορές στην πράξη. ΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ: Η μερισματική απόδοση μιας μετοχής εξαρτάται από το μέρισμα και από την τρέχουσα τιμή. Ο τύπος που μας δίνει την απόδοση αυτή είναι: Μερισματική απόδοση = (Μέρισμα / μετοχή) / τρέχουσα τιμή Έτσι π.χ αν το διανεμόμενο μέρισμα μιας εταιρίας είναι 100δρχ κα η τρέχουσα τιμή 1000δρχ τότε η μερισματική απόδοση είναι 10%, ενώ εάν η τρέχουσα τιμή είναι 2000δρχ τότε αυτομάτως η απόδοση είναι 5%.Η τρέχουσα τιμή της μετοχής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.το μέρισμα όμως που θα δώσει η εταιρία εξαρτάται από τους εξής: 1. Το ύψος των κερδών. Όσο υψηλότερα τόσο πιο υψηλό, πιθανόν, να είναι και το μέρισμα. 2. Την μερισματική πολιτική της εταιρίας. Κάθε εταιρία έχει μια συγκεκριμένη πολιτική όσον αφορά τα μερίσματα. Αυτή η πολιτική εξαρτάται από τους σχεδιασμούς της όπως π.χ. επενδυτικά προγράμματα που θα χρειαστούν ρευστό με αποτέλεσμα να δίνεται λιγότερο μέρισμα. 3. Η ήδη υπάρχουσα ρευστότητα της εταιρίας. Το ταμείο της εταιρίας καθορίζει πολλές φορές και το τι μέρισμα θα δώσει. 4. Το κόστος του χρήματος την συγκεκριμένη στιγμή. Όσο υψηλότερα είναι τα επιτόκια τόσο χαμηλότερα, λογικά, θα είναι το μέρισμα και το αντίθετο. Ό λόγος είναι προφανής. 5. Η σταθερότητα των κερδών. Αν για παράδειγμα τα κέρδη της εταιρίας μεταβάλλονται σημαντικά από περίοδο σε περίοδο -λόγω απρόβλεπτων καταστάσεων- τότε η εταιρία θα ασκεί μια πιο συντηρητική πολιτική όσον αφορά τα μερίσματα για παν ενδεχόμενο. Τέτοιες εταιρίες μπορεί να είναι οι κλωστοϋφαντουργίες ή οι τουριστικές επιχειρήσεις κλπ. 6. Από την φάση ανάπτυξης που βρίσκεται η εταιρία. ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ: Είναι σίγουρο ότι με το να αγοράσει ο επενδυτής κάποιες μετοχές,αυτόματα συνεπάγεται για αυτόν ότι έχει κάποιο κόστος. Το κόστος αυτό μεταφράζεται σε: Α) εναλλακτικό κόστος ή κόστος ευκαιρίας. Είναι το παραπάνω όφελος που θα έχει ο επενδυτής εάν είχε τοποθετήσει τα χρήματά του σε κάποια άλλη μορφή επένδυσης από αυτή των μετοχών π.χ σε ομόλογα με 15% ενώ με τις μετοχές την ίδια περίοδο θα είχε πετύχει ένα 10%. Άρα είχε ένα κόστος 5%. Β) τον κίνδυνο που διατρέχει ο επενδυτής σε περίπτωση μείωσης της τιμής των μετοχών που έχει στην κατοχή του.