ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΗΥ-464 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ Διδάσκων: Κωνσταντίνος Στεφανίδης HY-464: Επικοινωνία Ανθρώπου - Μηχανής Διαφάνεια 1
Jenny Preece Online Communities: Designing Usability, Supporting Sociability John Wiley & Sons (2000) Julie A. Jacko, Andrew Sears The Human-Computer Interaction Handbook Lawrence Erlbaum Associates (2002) Διαφάνεια 2
Η κοινωνική πληροφορική αφορά ψηφιακά συστήματα που υποστηρίζουν κοινωνική αλληλεπίδραση online email με κάποιο οικογενειακό μέλος, να μοιράζεσαι φωτογραφίες με φίλους, instant messaging με συναδέλφους Πρωτοτυπικά κοινωνική Δημιουργία μιας web σελίδας, πλειοδότηση στο ebay, να «ακολουθείς» κάποιον στο Twitter, κάνοντας μια αλλαγή στην Wikipedia Αυτές οι πράξεις μπορεί να μην συμπεριλαμβάνουν άλλους ανθρώπους που ξέρουμε και μπορεί να μην οδηγήσουν σε αλληλεπιδράσεις. Παρόλα αυτά είναι κοινωνικές γιατί τις κάνουμε έχοντας άλλους στο μυαλό μας: η πεποίθηση ότι έχουμε ένα κοινό ακόμα και αν αποτελείται από αγνώστους που δεν θα συναντήσουμε ποτέ διαμορφώνει αυτό που κάνουμε, πώς το κάνουμε και γιατί το κάνουμε Διαφάνεια 3
Όταν μιλάμε για κοινωνική πληροφορική μας ενδιαφέρει το πώς τα ψηφιακά συστήματα υποστηρίζουν την κοινωνική αλληλεπίδραση που είναι θεμελιώδης στο πώς ζούμε, δουλεύουμε και διασκεδάζουμε Αυτό το κάνουν παρέχοντας μηχανισμούς επικοινωνίας με τους οποίους μπορούμε Να αλληλεπιδρούμε μιλώντας και μοιραζόμενοι πληροφορίες με άλλους Με το να συλλαμβάνουμε, επεξεργαζόμαστε και παρουσιάζουμε τα ίχνη των ενεργειών και αλληλεπιδράσεών μας online Που μετά εξυπηρετούν ως ενθάρρυνση για περαιτέρω αλληλεπίδραση Ουσιαστικά παρέχουν τον απαραίτητο χώρο στις online κοινότητες για να ζήσουν Διαφάνεια 4
Στα online περιβάλλοντα με κείμενο, οι άνθρωποι εκπροσωπούν τον εαυτό τους με τα λόγια τους και η σύνταξη και η σημασιολογία μεταφέρουν νόημα Ωστόσο, μη φραστικά στοιχεία που μας βοηθούν να καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον (π.χ., γλώσσα του σώματος, εκφράσεις του προσώπου και ο τόνος της φωνής) απουσιάζουν Η ανάπτυξη κοινής κατανόησης (δηλ., η εύρεση κοινού εδάφους), η αίσθηση κοινωνικής παρουσίας, η ενσυναίσθηση και η εμπιστοσύνη είναι συνεπώς συνήθως δυσκολότερα, που ακολούθως κάνει την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων πιο αργή και πιο δύσκολη Διαφάνεια 5
Απροσδόκητα, η κατά πρόσωπον επικοινωνία δεν είναι απαραίτητα και η καλύτερη για όλα τα είδη επικοινωνίας, ούτε τα σύγχρονα (synchronous) περιβάλλοντα υψηλού bandwidth Εξαρτάται από την επικοινωνιακή διεργασία Για παράδειγμα, τα περιβάλλοντα κειμένου μπορεί να είναι προτιμότερα όταν το περιεχόμενο της συζήτησης ενδέχεται να προκαλέσει αμηχανία Ωστόσο, επειδή η κατά πρόσωπον επικοινωνία είναι η βασική που έχουμε συνηθίσει, έχει γίνει το στάνταρ που κρίνονται τα άλλα μέσα Διαφάνεια 6
Η θεωρία της κοινωνικής παρουσίας (social presence theory) μιλάει για το πώς τα επιτυχημένα μέσα μεταφέρουν μια αίσθηση φυσικής παρουσίας των συμμετεχόντων Βοηθά να εξηγήσει πώς η κοινωνική συμπεριφορά επηρεάζεται από τα χαρακτηριστικά των διαφόρων μέσων Η κοινωνική παρουσία εξαρτάται όχι μόνο από τις λέξεις που εκφέρουν οι άνθρωποι αλλά και από μη φραστικά στοιχεία, τη γλώσσα του σώματος και πληροφορίες για το ευρύτερο πλαίσιο του ομιλητή Διαφάνεια 7
Άλλο ένα χαρακτηριστικό της μειωμένης κοινωνικής παρουσίας, ειδικά σε low bandwidth περιβάλλοντα, είναι ότι ο τρόπος που σχηματίζουν εντυπώσεις οι άνθρωποι για τον άλλο είναι διαφορετικοί, κάτι που μπορεί να έχει θετικά και αρνητικά αποτελέσματα Όταν οι άνθρωποι συναντώνται για πρώτη φορά, σχηματίζουν νοητικά μοντέλα ο ένας για τον άλλο και για το περιεχόμενο της συζήτησής τους Οι απόψεις τους επηρεάζονται εν μέρει από παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η φυσική εμφάνιση, κλπ. Επιπλέον, τείνουν να αναπτύσσονται πολύ γρήγορα αλλά να είναι αξιοσημείωτα ισχυρά και να αντιστέκονται σε αλλαγές, ακόμα και όταν οι ενδείξεις δείχνουν ότι δεν είναι εντελώς σωστά Επιπροσθέτως, επειδή οι άνθρωποι επικοινωνούν χωρίς να γνωρίζουν τις συνθήκες και το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο γίνονται τα σχόλια, μπορούν να δημιουργηθούν παρεξηγήσεις Διαφάνεια 8
Αντιστρόφως, υπάρχουν στιγμές όπου το να μην μπορείς να δεις το άτομο με το οποίο συζητάς και ξέροντας ότι δεν θα τους συναντήσεις ποτέ, μπορεί να είναι ένα θετικό χαρακτηριστικό αυτού του περιβάλλοντος, γιατί οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να αποκαλύψουν περισσότερα για τον εαυτό τους Η έρευνα σε άτομα που χρησιμοποιούν low-bandwidth συστήματα έδειξε ότι αυτοί οι χρήστες συνήθως στέλνουν λιγότερα μηνύματα στον ίδιο διάστημα από αυτούς που επικοινωνούν πρόσωπο με πρόσωπο ή μέσω video-conferencing Κάποιες online σχέσεις λοιπόν, μπορεί να αναπτύσσονται πιο αργά Ο τρόπος που επιλέγουν οι άνθρωποι να απεικονίσουν τον εαυτό τους online έχει μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον Διαφάνεια 9
Η ενσυναίσθηση (empathy) ορίζεται ως: να γνωρίζεις τι αισθάνεται ένα άλλο άτομο, να νιώθεις αυτό που νιώθει το άλλο άτομο και να ανταποκρίνεσαι συμπονετικά στο άλλο άτομο Η ενσυναίσθηση είναι δυνατότερη μεταξύ παρόμοιων ανθρώπων που μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες, όπως άνθρωποι με το ίδιο επάγγελμα Αυτό το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα εμφανές στις κοινότητες υποστήριξης ασθενών, όπου οι συμμετέχοντες βιώνουν παρόμοια προβλήματα, δυσφορία και θεραπεία Ωστόσο, η ενσυναίσθηση εξαρτάται πολύ (όπως το κοινό έδαφος και η κοινωνική παρουσία) από μη φραστική επικοινωνία, όπως το βλέμμα και η γλώσσα του σώματος, οπότε και αυτή επηρεάζεται από τις ιδιότητες των διαφόρων μέσων επικοινωνίας Διαφάνεια 10
Η εμπιστοσύνη μπορεί να οριστεί ως: η προσδοκία που αναδύεται σε μια κοινότητα για κανονική, ειλικρινή και συνεργατική συμπεριφορά, βασισμένη σε κοινούς κανόνες από την μεριά των μελών της κοινότητας Η ερευνητική προσπάθεια επικεντρώνεται στην κατανόηση του πώς αναπτύσσεται η εμπιστοσύνη online, οδηγούμενη από τις ανάγκες των ηλεκτρονικών επιχειρήσεων (e-business) Αναζητούνται διαδικασίες και μηχανισμοί για να υποστηρίξουν την online εμπιστοσύνη Ένα παράδειγμα επιτυχημένης online διαχείρισης εμπιστοσύνης είναι το σύστημα διαχείρισης φήμης του e-bay. Σε αυτό το σύστημα οι βαθμολογίες της ικανοποίησης των πελατών από τις συναλλαγές με συγκεκριμένο πωλητή, συγκεντρώνονται για να παρέχεται ένα ιστορικό που μπορεί να εξεταστεί από πιθανούς πελάτες Διαφάνεια 11
http://www.e-bay.com Διαφάνεια 12
Ένα σχετικό θέμα αφορά την επιμονή των συζητήσεων online Οι έμπειροι συμμετέχοντες σε μια online κοινότητα που καταλαβαίνουν την τεχνολογία είναι διστακτικοί στο να συμμετέχουν σε μια online συζήτηση που αφορά την αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών γιατί γνωρίζουν ότι μπορούν να ανακτηθούν Διαφάνεια 13
Όπως έχουν υιοθετηθεί και εφαρμοστεί θεωρίες από την ψυχολογία και την γλωσσολογία για να εξηγηθεί το πώς επικοινωνούν οι άνθρωποι online, θεωρίες από τη κοινωνική ψυχολογία, κοινωνιολογία και άλλους κλάδους των κοινωνικών επιστημών χρησιμοποιούνται για να εξηγηθεί το πώς σχηματίζονται κοινότητες και πώς αλλάζουν Θεωρία Κοινωνικού Δικτύου (Social Network Theory) Κρίσιμη Μάζα (Critical Mass) Αμοιβαιότητα και Κοινωνικό Δίλημμα Ρόλοι, Τελετουργίες, Κανόνες και Πολιτικές Διαφάνεια 14
Η Θεωρία Κοινωνικού Δικτύου εξετάζει μοτίβα και χαρακτηριστικά των κοινωνικών διασυνδέσεων και τη σχέση τους με τις ζωές των ατόμων και της κοινωνικής οργάνωσης Χρησιμοποιείται σαν πλαίσιο μελέτης του πώς οι άνθρωποι επικοινωνούν μέσω δικτύων υπολογιστών Τα χαρακτηριστικά των δικτύων υπολογιστών που εξετάζονται συμπεριλαμβάνουν Τη σύνθεση των δικτύων, το μέγεθος του δικτύου, το εύρος του δικτύου, Τη συχνότητα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, την πυκνότητα των διαπροσωπικών δεσμών, τα χαρακτηριστικά των μελών, Την ιστορία του δικτύου και τους διαθέσιμους πόρους στο δίκτυο Διαφάνεια 15
Ο αριθμός των ατόμων που χρειάζονται για να γίνει μια online κοινότητα βιώσιμη και να ελκύσει άλλους είναι γνωστός ως κρίσιμη μάζα Αν υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι να συνεισφέρουν σε μια online συζήτηση, θα πεθάνει γιατί δεν θα υπάρχουν αρκετά νέα μηνύματα να κρατήσουν το ενδιαφέρον των μελών Παρόλο που η κρίσιμη μάζα είναι μια χρήσιμη έννοια για να ερμηνευτεί η επιτυχία και η αποτυχία, οι αλληλεπιδράσεις online, έχει περιορισμένη πρακτική αξία γιατί είναι δύσκολο να εκφραστεί ποσοτικά Αυτό που είναι αρκετό για τους ανθρώπους σε μια κοινότητα ενδεχομένως να μην είναι για μια άλλη γιατί τα μέλη σε διαφορετικά είδη κοινοτήτων έχουν διαφορετικές προσδοκίες Διαφάνεια 16
Αμοιβαιότητα σημαίνει να δίνεις στην κοινότητα καθώς και να παίρνεις από αυτήν Είναι μια κεντρική έννοια για να ερμηνευτεί η επιτυχία και αποτυχία των κοινοτήτων Το πρόβλημα είναι ότι συχνά συμπεριφορά που ωφελεί ένα άτομο μπορεί να ζημιώσει την ομάδα Επιπλέον, σε συγκεκριμένες περιστάσεις, άτομα μπορεί να ωφελούνται χωρίς να είναι φανερό στην κοινότητα ότι δεν προσφέρουν, ζημιώνοντας έτσι την κοινή προσπάθεια Π.χ., αν οι συμμετέχοντες σε μια μικρή κοινότητα αποφασίσουν να διαβάζουν μηνύματα αλλά να μην αναρτούν, η κοινότητα συνολικά θα πάσχει Η ένταση μεταξύ του τι είναι καλύτερο για ένα άτομο και τι για την ομάδα είναι το Κοινωνικό Δίλημμα Διαφάνεια 17
Οι online κοινότητες έχουν τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά (Whittaker, Issacs, & O Day, 1997): Τα μέλη έχουν ένα κοινό στόχο, ενδιαφέρον, ανάγκη ή δραστηριότητα που παρέχει τον βασικό λόγο για να ανήκεις στην κοινότητα Τα μελή δεσμεύονται σε κατ εξακολούθηση, ενεργή συμμετοχή και συχνά υπάρχουν έντονες αλληλεπιδράσεις και κοινές δραστηριότητες μεταξύ των συμμετεχόντων Τα μέλη έχουν πρόσβαση σε κοινούς πόρους, και υπάρχουν πολιτικές που καθορίζουν την πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους Υπάρχει ένα κοινό πλαίσιο των κοινωνικών συμβάσεων, γλώσσας και πρωτόκολλων Διαφάνεια 18
1966: Ε-mail 1969: ARPANET 1978: Bulletin Board System (BBS), Multi-User Dungeon (MUD) 1979: Usenet Οι χρήστες δημοσιεύουν άρθρα ή posts (τα οποία αναφέρονται ως news ) σε newsgroups 1986: Listserv 1988: Internet Relay Chat (IRC) 1997: SixDegrees (πρώτο μοντέρνο κοινωνικό δίκτυο) 1998: Open Diary Πρόδρομος των μοντέρνων blogs, επέτρεπε στους χρήστες να σχολιάζουν τις καταχωρήσεις στο ημερολόγιο άλλων χρηστών 1999: LiveJournal, Blogger, Napster Διαφάνεια 19
2001: Wikipedia 2002: Friendster Πρώτο μοντέρνο, γενικό κοινωνικό δίκτυο 2003: Couchsurfing, Hi5, LastFM, MySpace, LinkedIn, Photobucket, SecondLife 2004: flickr, digg, World of Warcraft (WoW) 2005: YouTube 2006: Facebook, Twitter 2010: Pinterest 2011: Google+ Διαφάνεια 20
Ταχυδρομικές λίστες (mailing lists) / Listserver Ομάδες συζητήσεων (Newsgroups) Forums Συνομιλίες σε πραγματικό χρόνο, βασισμένες στο κείμενο (Real-timer, text-based chats) Δικτυακές Ομάδες (Network Groups, π.χ. Yahoo! / Google) Wikis Blogs Κοινότητες περιεχομένου (Content Communities) Εμβυθιστικά γραφικά περιβάλλοντα Virtual Game Worlds Virtual Social Worlds Διαφάνεια 21
Χαρακτηριστικά Ασύγχρονα, διαθέσιμα 24/7, μπορεί να ρυθμίζονται (moderated) ή όχι, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την μαζική αποστολή μηνυμάτων, τα μέλη πρέπει να εγγραφούν Πλεονεκτήματα Εύκολα στη χρήση, καλά για νέους χρήστες. Δεν χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός πέρα από το e-mail. Καλά για την αποστολή ανακοινώσεων και ενημερωτικών δελτίων (newsletter). Καλά για την διακίνηση μηνυμάτων και συζητήσεων. Οι συμμετέχοντες μπορεί να χρειάζονται χρόνο για να σκεφτούν, συνθέσουν και να επεξεργαστούν αντικείμενα που στάλθηκαν στην λίστα Μειονεκτήματα Τα μέλη πρέπει να εγγραφούν μπορεί να αποτρέψει τη συμμετοχή. Οι λίστες με μεγάλο αριθμό αναρτήσεων μπορεί να είναι υπερβολικές για κάποιους χρήστες. Το πλαίσιο της συζήτησης πρέπει να παρέχεται για τις απαντήσεις με το να περιλαμβάνονται μέρη προηγούμενων μηνυμάτων Διαφάνεια 22
http://groups.google.com Χαρακτηριστικά Ασύγχρονα, διαθέσιμα 24/7 Συλλογές συζητήσεων σε διάφορα θέματα, φιλοξενείται στο διαδίκτυο, η ταυτόχρονη ανάρτηση μεταξύ ομάδων είναι συνηθισμένη και το spamming είναι συχνό Ανοιχτές κοινότητες, δεν χρειάζεται εγγραφή για ανάρτηση Συνήθως δεν υπάρχει ρυθμιστής Διαφάνεια 23
Πλεονεκτήματα Δεν χρειάζονται εγγραφή μπορεί να ενθαρρύνει ευρύτερη συμμετοχή. Δεν χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός πέρα από την πρόσβαση στο Internet. Υπάρχει μεγάλος αριθμός ομάδων συζητήσεων είναι εύκολο να βρεις μια ομάδα που ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντά σου. Οι συμμετέχοντες μπορεί να χρειάζονται χρόνο για να σκεφτούν, συνθέσουν και να επεξεργαστούν τα πράγματα που αναρτούν Μειονεκτήματα Δεν χρειάζονται εγγραφή μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση ανωνυμίας που μπορεί να οδηγήσει στην ανάρτηση ανάρμοστων ή εχθρικών αναρτήσεων (flaming). Το spamming είναι συχνό. Ο όγκος των μηνυμάτων σε κάποιες ομάδες μπορεί να είναι υπερβολικά μεγάλος Διαφάνεια 24
Πλεονεκτήματα Δεν χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός πέρα από την πρόσβαση στο Ίντερνετ. Οι συμμετέχοντες έχουν ώρα να σκεφτούν, να συνθέσουν και να επεξεργαστούν τα πράγματα που αναρτούν. Εύκολο να βρεθεί μια ομάδα που να ταιριάζει στα ενδιαφέροντά σου. Τα νήματα συζητήσεων παρέχουν το ιστορικό πλαίσιο. Η γραμμική οργάνωση παρέχει ξεχωριστά θέματα για κάθε συζήτηση και είναι καλή για μια βαθιά συζήτηση. Πολλοί πίνακες μηνυμάτων παρέχουν καλές υπηρεσίες αναζήτησης. Τα εικονίδια και τα emoticons γίνονται ολοένα και πιο κοινά ώστε οι συμμετέχοντες μπορούν να δείξουν το περιεχόμενο του μηνύματός τους και της διάθεσής τους Μειονεκτήματα Οι νέοι χρήστες μπορεί να δυσκολευτούν να μπουν σε μια συζήτηση. Η παρακολούθηση των νημάτων μπορεί να γίνει μπερδεμένη. Μπορεί να είναι δύσκολος ο συντονισμός ενός μεγάλου forum Διαφάνεια 25
Χαρακτηριστικά Ασύγχρονα, διαθέσιμα 24/7. Οι χρήστες πρέπει να πάνε σε ένα site για να διαβάσουν τα μηνύματα. Μπορεί να έχει συντονιστή. Συνήθως απαιτούν εγγραφή. Οι συζητήσεις είναι είτε νηματικές ή γραμμικές. Πολλές υπηρεσίες σε πίνακες μηνυμάτων ρυθμίζονται να αποστέλλουν ένα email όταν υπάρχουν νέα μηνύματα, απαντήσεις ή θέματα ενδιαφέροντος http://forums.services.in.gr/ Διαφάνεια 26
Χαρακτηριστικά Σύγχρονα, περιβάλλοντα κειμένου. Τα μηνύματα είναι μικρά και η συζήτηση κυλά γρήγορα. Μπορούν να φτιαχτούν αίθουσες σε πραγματικό χρόνο για να φιλοξενήσουν ένα μεγαλύτερο αριθμό ατόμων σε κάποιο δημόσιο chat. Η άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων (instant messaging) παρέχει chat σε πραγματικό χρόνο για κλειστές ομάδες. Οι συμμετέχοντες εγγράφονται Instant Messenger Web chat Διαφάνεια 27
Πλεονεκτήματα Παρέχει μια αίσθηση αμεσότητας. Επιτρέπει στους ανθρώπους να επικοινωνούν σε πραγματικό χρόνο. Καλό για γρήγορες συνομιλίες, για τη διεξαγωγή συναντήσεων και συνεντεύξεων, για παρέα και χαλάρωση. Οι νέοι χρήστες μπορούν να μάθουν να συμμετέχουν στη συνομιλία εύκολα Μειονεκτήματα Ο χρήστης πρέπει να είναι online σε συγκεκριμένη ώρα για να συμμετέχει. Δεν υπάρχει ώρα να σκεφτεί, συνθέσει και να επεξεργαστεί αναρτήσεις. Κάποιες συζητήσεις μπορεί να εμφανίζονται ταυτόχρονα και να μπερδεύουν τους συμμετέχοντες. Οι συζητήσεις μπορεί να μπλέκονται γιατί τα μηνύματα εμφανίζονται με την αρχή του first-come first-displayed Διαφάνεια 28
Κάποιες ομάδες είναι απλά πίνακες ανακοινώσεων, ενώ άλλες είναι φόρουμ συζητήσεων Χαρακτηριστικά Συζητήσεις σε νήματα Δημόσια / μόνο-για-μέλη πρόσβαση Αναζήτηση μηνυμάτων βάσει θέματος, ημερομηνίας ή αποστολέα Χρήση φωτογραφιών και εικονιδίων σαν avatar Βαθμολογία αναρτήσεων Διαφάνεια 29
Συνεργατικές web σελίδες οι χρήστες των οποίων μπορούν να προσθέσουν, τροποποιήσουν, διαγράψουν ή αξιολογήσουν περιεχόμενο Wiki είναι μια Χαβανέζικη λέξη που σημαίνει «γρήγορος» Η Wikipedia είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός wiki: είναι μια συνεργατική εγκυκλοπαίδεια που αναπτύχθηκε από άτομα από περισσότερες από 40 χώρες, μιλώντας περισσότερες από 250 διαφορετικές γλώσσες Η ανοιχτή πρόσβαση στα wiki ανέδειξε την έννοια του Darwikinism («Δαρβικινισμός») Μια έννοια που περιγράφει την «κοινωνικά Δαρβινική διαδικασία»: επειδή η ανοιχτή πρόσβαση και η ταχύτητα με την οποία οι σελίδες στα wiki μπορούν να επεξεργαστούν, οι σελίδες περνάνε υπό μια διαδικασία φυσικής επιλογής παρόμοια με αυτή που η φύση υποβάλλει τους ζωντανούς οργανισμούς «Ακατάλληλες» προτάσεις και τμήματα αποδεκατίζονται, τροποποιούνται και αντικαθίστανται ανελέητα αν δεν θεωρούνται «κατάλληλες», που αν όλα πάνε καλά, οδηγεί στην εξέλιξη μιας πιο ποιοτικής και σχετικής σελίδας Ενώ αυτή η ανοιχτή πρόσβαση μπορεί να οδηγήσει σε «βανδαλισμούς» και την ανάρτηση ψευδών ανακριβών πληροφοριών, η ίδια ανοιχτή πρόσβαση επίσης κάνει δυνατή την αστραπιαία διόρθωση ή επαναφορά μιας «ποιοτικής» σελίδας wiki Διαφάνεια 30
Τα blog (web logs) είναι ιστοσελίδες που παρουσιάζουν καταχωρήσεις με σήμανση της ημερομηνίας σε ανάποδη χρονολογική σειρά (OECD, 2007), συνήθως από ένα άτομο, ωστόσο παρέχουν αλληλεπίδραση στους αναγνώστες μέσω της ανάρτησης σχολίων Συνδυάζουν κείμενο, εικόνες και link σε άλλα blog, web σελίδες ή άλλα μέσα Ένα blog μπορεί να παρέχει σχολιασμό για οποιοδήποτε θέμα Τα δημοφιλή θέματα συμπεριλαμβάνουν την πολιτική, τη μουσική, λογοτεχνία, ταξίδια, ταινίες και προσωπικά blog Στο τέλος του 2011, πάνω από 181 εκατομμύρια blog είχαν μετρηθεί σε όλο τον κόσμο, σε σχέση με τα 36 εκατομμύρια μόλις πέντε χρόνια νωρίτερα το 2006 Διαφάνεια 31
Ο βασικός σκοπός των κοινοτήτων περιεχομένου είναι η ανταλλαγή (sharing) περιεχομένου πολυμέσων μεταξύ των χρηστών Υπάρχουν κοινότητες περιεχομένου για ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών κατηγοριών πολυμέσων, συμπεριλαμβανομένου του κειμένου (π.χ., BookCrossing, μέσω του οποίου 750,000+ άνθρωποι από περισσότερες από 130 χώρες μοιράζονται βιβλία), φωτογραφίες (π.χ., Flickr), video (π.χ., YouTube), και παρουσιάσεις PowerPoint (π.χ., Slideshare) Διαφάνεια 32
Χαρακτηριστικά σύγχρονα, αλληλεπιδραστικά, πλοηγήσιμα περιβάλλοντα, με 3-D γραφικά, ήχο, animation, και παραμετροποιήσιμους χαρακτήρες (avatars). Πολύ ευέλικτα περιβάλλοντα για gaming, e-business, μάθηση και διασκέδαση. Μπορούν να είναι με ή χωρίς συντονιστή, ανοιχτά ή δημόσια Moove online (www.moove.com) Διαφάνεια 33
Outerworlds (www.outerworlds.com) Activeworlds (www.activeworlds.com) Διαφάνεια 34
Πλεονεκτήματα Αλληλεπιδραστικά, οπτικά και ηχητικά περιβάλλοντα επιτρέπουν σε άτομα να εκφράζονται με δημιουργική ελευθερία. Παρέχουν ιδιαίτερα συνεργατικά περιβάλλοντα. Μπορούν να παρέχουν μια ευρύτερη εμπειρία δημιουργώντας μια ισχυρότερη αίσθηση παρουσίας και δέσμευσης για κάποιους τύπους αλληλεπίδρασης Μειονεκτήματα Πολλοί τύποι εμβυθιστικής τεχνολογίας απαιτούν υπολογιστές με μεγάλη μνήμη, θύρες ήχου, ακουστικά, μικρόφωνα και γρήγορη σύνδεση στο Ίντερνετ. Μπορεί να απαιτούν την εγκατάσταση προγραμμάτων και προσθηκών (plug-in). Ο χώρος μπορεί να γίνει συνωστισμένος με τα avatar και να περιοριστεί η αλληλεπίδραση. Δεν είναι ξεκάθαρο πόση αξία προστίθεται από αυτά τα περιβάλλοντα Διαφάνεια 35
Web-based υπηρεσίες που επιτρέπουν σε άτομα να : 1. δημιουργούν ένα δημόσιο ή ημι-δημόσιο προφίλ εντός των ορίων ενός συστήματος, 2. αναφέρονται σε μια λίστα άλλων χρηστών με τους οποίους συνδέονται με κάποιον τρόπο, και 3. βλέπουν και διατρέχουν τις λίστες με τους συνδέσμους τους και αυτές που έχουν φτιαχτεί από άλλους μέσα στο σύστημα Η φύση και η ορολογία αυτών των συνδέσεων μπορεί να διαφέρει από site σε site Boyd, D., Ellison, N (2008) Social Network Sites: Definition, history and scholarship. Journal of Computer Mediated Communication, 13(1), 210-230 Παρόλο που υπάρχουν εξαιρέσεις, η διαθέσιμη έρευνα λέει ότι τα περισσότερα SNS πρωτίστως υποστηρίζουν προϋπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις Αυτές οι σχέσεις μπορεί να έχουν αδύναμους δεσμούς αλλά τυπικά υπάρχει κάποιο κοινό offline στοιχείο μεταξύ των ατόμων που γίνονται φίλοι, όπως ότι έχουν υπάρξει συμμαθητές στο σχολείο Διαφάνεια 36
Τα κοινωνικά μέσα (Social Media) είναι ένα σύνολο Internet εφαρμογών που χτίζονται στα ιδεολογικά και τεχνολογικά θεμέλια του Web 2.0, και επιτρέπουν την δημιουργία και ανταλλαγή του Περιεχομένου που έχει παραχθεί από τους χρήστες (User Generated Content) Kaplan, A., Haenlein, M. (2010). User of the world unite! The challenges and opportunities of social media. Business Horizons, 53 (1), 59-68 Διαφάνεια 37
Το Web 2.0 είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 2004 για να περιγράψει ένα νέο τρόπο που οι προγραμματιστές και οι χρήστες άρχισαν να χρησιμοποιούν τον παγκόσμιο ιστό (World Wide Web) Μια πλατφόρμα όπου το περιεχόμενο και οι εφαρμογές δεν δημιουργούνται και εκδίδονται από άτομα αλλά συνεχώς τροποποιούνται από όλους τους χρήστες με ένα τρόπο συμμετοχικό και συνεργατικό (participatory and collaborative) Διαφάνεια 38
Παρόλο που το Web 2.0 δεν αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη τεχνική αναβάθμιση του World Wide Web, υπάρχει ένα σύνολο βασικών λειτουργιών που είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του Ανάμεσά τους είναι: Adobe Flash Δημοφιλής μέθοδος για την προσθήκη animation, αλληλεπιδραστικότας και audio/video streams σε web σελίδες RSS (Really Simple Syndication) Μια οικογένεια web feed format που χρησιμοποιείται για την δημοσίευση περιεχομένου που ανανεώνεται συχνά, όπως καταχωρήσεις blog ή τίτλοι ειδήσεων, σε τυποποιημένη μορφή AJAX (Asynchronous Java Script) Τεχνική για την ασύγχρονη ανάκτηση δεδομένων από web server, επιτρέποντας την ανανέωση του web περιεχομένου χωρίς να παρεμβαίνει με την παρουσίαση και συμπεριφορά ολόκληρης της σελίδας Διαφάνεια 39
Το User Generated Content (UGC) μπορεί να εννοηθεί σαν το άθροισμα όλων των τρόπων που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα κοινωνικά μέσα (Social Media) Ο όρος, που έγινε πολύ δημοφιλής το 2005, συνήθως χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις διάφορες μορφές media περιεχομένου που είναι διαθέσιμες στο κοινό και έχει δημιουργηθεί από τελικούς χρήστες Το UGC πρέπει να πληροί τρεις βασικές προϋποθέσεις για να θεωρείται τέτοιο: 1. Πρέπει να είναι δημοσιευμένο είτε σε κάποιο site προσβάσιμο από όλους είτε σε ένα site κοινωνικής δικτύωσης προσβάσιμο σε μια επιλεγμένη ομάδα ατόμων 2. Πρέπει να εμπεριέχει ένα κάποιο ποσοστό δημιουργικής προσπάθειας 3. Πρέπει να έχει δημιουργηθεί χωρίς επαγγελματικές μεθόδους και πρακτικές Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD, 2007) Διαφάνεια 40
1. Πρέπει να είναι δημοσιευμένο είτε σε κάποιο site προσβάσιμο από όλους είτε σε ένα site κοινωνικής δικτύωσης προσβάσιμο σε μια επιλεγμένη ομάδα ατόμων Αποκλείει περιεχόμενο που ανταλλάσσεται σε e-mails ή instant messages 2. Πρέπει να εμπεριέχει ένα κάποιο ποσοστό δημιουργικής προσπάθειας Αποκλείει απλά αντίγραφα υπάρχοντος περιεχομένου (π.χ., τη δημοσίευση ενός υπάρχοντος άρθρου εφημερίδας σε ένα προσωπικό blog χωρίς μετατροπές ή σχολιασμό) 3. Πρέπει να έχει δημιουργηθεί χωρίς επαγγελματικές μεθόδους και πρακτικές Αποκλείει όλο το περιεχόμενο που έχει δημιουργηθεί με γνώμονα εμπορικούς λόγους Διαφάνεια 41
Τα κοινωνικά δίκτυα και οι online κοινότητες είναι υποσύνολα των κοινωνικών μέσων Δεν είναι πάντοτε προφανής η διαφορά, π.χ. τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να εμπεριέχουν online κοινότητες (π.χ. Facebook groups) Κοινωνικά Δίκτυα (Social Networks) 1. Συνδέονται μεταξύ τους από προϋπάρχουσες διαπροσωπικές συνδέσεις 2. Κάθε σύνδεσμος έχει το δικό του ή δικό της προσωπικό κοινωνικό δίκτυο 3. Χαρακτηρίζεται από μια «δικτυακή» δομή σαν ιστός αράχνης Online κοινότητες 1. Συνδέονται μεταξύ τους από κάποιο κοινό ενδιαφέρον ή θέμα 2. ΚΆΘΕ άτομο μπορεί να είναι μέρος ΟΠΟΙΑΣΔΗΠΟΤΕ κοινότητας 3. Χαρακτηρίζεται από μια πιο περίπλοκη, επικαλυπτόμενη και «ένθετη» δομή Διαφάνεια 42
Βάσει των ανωτέρω: Κοινωνικά δίκτυα: Facebook, LinkedIn, MySpace, Τwitter Online κοινότητες: Newgroups, Yelp, Wikipedia, Digg, Flickr, blogs, YouTube Διαφάνεια 43
Τα microblog επιτρέπουν στους χρήστες να ανταλάσσουν μικρά στοιχεία περιεχομένου, όπως σύντομες προτάσεις, μια φωτογραφία ή link σε βίντεο Συνήθως τα microblog χρησιμοποιούνται για την περιγραφή σε σύντομες φράσεις (συνήθως με λιγότερους από 200 χαρακτήρες) των επίκαιρων γεγονότων Το Twitter είναι η πιο δημοφιλής υπηρεσία microblogging Μηνύματα αποτελούμενα από 140 χαρακτήρες (το μέγιστο) ονομάζονται tweet («τιτιβίσματα») Ένα tweet μπορεί να είναι μια πρόταση από έναν χρήστη, μια απάντηση σε ένα άλλο tweet ή ένα retweet Το retweet, το χαρακτηριστικό που έχει κάνει το Twitter ένα νέο μέσο διάδοσης πληροφορίας, αναφέρεται σε μια κοινή πρακτική της αντιγραφής του tweet κάποιου άλλου σαν δικό σου, μερικές φορές με επιπλέον σχόλια Οι χρήστες μπορούν να ακολουθήσουν άλλους χρήστες ως φίλοι ή ως απλοί ακόλουθοι Διαφάνεια 44
xkcd: 2007 Facebook: 58 εκατομ. χρήστες 145 εκατομ. το 2008 Twitter Δημοσιεύονταν 400,000 tweets ανά τετράμηνο το 2007 Δημοσιεύονταν 100 εκατομ. tweets posted ανά τετράμηνο το 2008 MySpace Περισσότεροι από 100 εκατομ. χρήστες (leader) https://xkcd.com/256/ Διαφάνεια 45
xkcd: 2010 Facebook 608 εκατομ. χρήστες Twitter Το Φεβρουάριο του 2010, οι χρήστες του Twitter έστελναν 50 εκατομ. tweets ημερησίως MySpace 95 εκατομμύρια Σταθερή καθοδική πορεία έκτοτε (μάλλον δε θα ήταν ορατό στο χάρτη σήμερα) https://xkcd.com/802/ Διαφάνεια 46
2015 Το 72% των online ενηλίκων στις ΗΠΑ μπαίνει στο facebook τουλάχιστον μια φορά το μήνα Περισσότεροι από το 30% ΟΛΩΝ των ηλικιωμένων πολιτών των ΗΠΑ είναι στο facebook 500 εκατομ. tweets ημερησίως Ρεκόρ Twitter: 143,199 Tweets ανά δευτερόλεπτο (Ιαπωνία, 2013) World of Warcraft: >10 εκατομ. συνδρομητές, το videogame με τα περισσότερα έσοδα όλων των εποχών http://www.statista.com/statistics/272014/global-social-networks-ranked-by-number-of-users/ Διαφάνεια 47
Κινητές συσκευές: Ακόμα πιο ραγδαία αύξηση, το FB αναμένεται να ξεπεράσει το 1 δισεκατομμύριο χρήστες το 2016. To 38% των MAU (Monthly active users) στο facebook μπαίνει αποκλειστικά από κινητές συσκευές παραπάνω από μισό δις χρήστες Το 60% των χρηστών του Tweeter κάνει tweets μέσω κινητών συσκευών Σχεδίαση για κινητή συσκευή γίνεται πρώτη προτεραιότητα για κάθε εταιρεία που έχει παρουσία στα κοινωνικά μέσα πρακτικά όλες Διαφάνεια 48
Η χρήση κοινωνικών μέσων έχει αλλάξει τον τρόπο που λειτουργούμε και αλληλεπιδρούμε Το ίδιο ισχύει για άτομα, ομάδες και εταιρείες Δημοσιογραφία και ενημέρωση, πολιτική (youtube προεδρικά debates με ερωτήσεις χρηστών), εμπορική παρουσία και branding, διαφήμιση, τεχνική υποστήριξη, κοινωνική οργάνωση και αυτό-οργάνωση, εκπαίδευση (η wikipedia και το YouTube είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα) ακόμα και η συλλογική ιστορική μνήμη είναι μερικοί από τους τομείς που έχουν πλέον αλλάξει οριστικά εξαιτίας των κοινωνικών μέσων Αρνητικές επιπτώσεις σε θέματα privacy, bullying, κλπ Εργοδότες ελέγχουν προφίλ υποψήφιων εργαζομένων Απρόσεκτη χρήση προσωπικών δεδομένων ανήλικοι και αρχάριοι χρήστες Διαφάνεια 49
Οι ασθενείς που συνδέονται online θέλουν να μάθουν για τις ασθένειές τους, να βρουν πληροφορίες, να βρουν υποστήριξη, να βοηθήσουν τους συμπάσχοντες και να πάρουν θάρρος Μπορούν να βρουν πληροφορίες από web sites, αλλά οι κοινότητες είναι πιο προσωπικές Οι online κοινότητες βοηθούν τους ασθενείς να συμπάσχουν και να κατανοήσει ο ένας τα προβλήματα του άλλου Σύμφωνα με μια έρευνα, το 48% εκείνων που αναζήτησαν online πληροφορίες περί υγείας δήλωσε ότι οι συμβουλές που βρήκαν βελτίωσαν τον τρόπο με τον οποίο φροντίζουν τον εαυτό τους Ωστόσο, οι online κοινότητες έχουν επίσης μια σκοτεινή πλευρά: οι γιατροί ανησυχούν για τους ασθενείς που λαμβάνουν λανθασμένες πληροφορίες Το ιδιωτικό απόρρητο (privacy) είναι επίσης ένα μεγάλο θέμα για αυτούς που προσπελάζουν site για την υγεία Διαφάνεια 50
http://www.nccn.org/ Διαφάνεια 51
Η εκπαίδευση από απόσταση, κατά την οποία οι μαθητές μελετούν ύλη από το web, γίνεται πολύ διαδεδομένη Οι online κοινότητες λοιπόν παίζουν ένα ρόλο φέρνοντας την κοινωνική αλληλεπίδραση στην μάθηση και υποστηρίζοντας την μαθητική διαδικασία Η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθούν μαθητικές κοινότητες που ευνοούν την συνεργατική μάθηση, ώστε οι μαθητές μπορούν να μαθαίνουν μαζί και να ωφελούνται μοιραζόμενοι ιδέες και πόρους, υποστηριζόμενοι από επιδέξιους συντονιστές και μέντορες Διαφάνεια 52
http://www.jasonproject.org/ Οι εκπαιδευτικές κοινότητες που βασίζονται στην γνώση εστιάζουν στην ανταλλαγή γνώσεων και συνεργατικής μάθησης μέσα από project Για παράδειγμα, παιδιά από όλο τον κόσμο συλλέγουν και μοιράζονται δεδομένα για να κατανοήσουν τα περιβαλλοντολογικά θέματα Το Jason Project επιτρέπει σε μαθητές να συμμετέχουν στην επιστημονική έρευνα μέσω αλληλεπιδραστικού videoconferencing, και ο απομακρυσμένος έλεγχος οργάνων παρέχει πλούσια συνεργατικά μαθησιακά περιβάλλοντα Διαφάνεια 53
Τα θέματα κοινωνικότητας και ευχρηστίας για εκπαιδευτικές εφαρμογές εξαρτώνται από το σκοπό της κοινότητας και αν είναι μια κλειστή, κοινότητα μιας τάξης ή μια ανοιχτή κοινότητα Οι μικρές κοινότητες τάξης έχουν μικρό αριθμό συμμετεχόντων οπότε η κρίσιμη μάζα μπορεί να είναι πρόβλημα εκτός και αν υπάρχουν στόχοι για να παρακινήσουν την ανάμειξη των μαθητών Χρειάζεται υποστήριξη για συζήτηση, για συνεργασία σε δουλειά project, και πρόσβαση σε πόρους, καθώς και επαρκής συντονισμός για να προστατευθούν οι μαθητές από ανάρμοστες συμπεριφορές και για να καθοδηγούν τη συζήτηση Το ιδιωτικό απόρρητο (privacy) είναι άλλο ένα θέμα, και για την προστασία των βαθμών των μαθητών αλλά και των σχολίων που γίνονται στις συζητήσεις Διαφάνεια 54
Διαφάνεια 55