«Αφιέρωμα στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα» Πρακτικά Ημερίδας

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΙΑΣ ΕΘΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ «Αφιέρωμα στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα» Πρακτικά Ημερίδας (Σάββατο 22 Μαΐου 2004, Κεντρικό Κτίριο Πανεπιστημίου Αθηνών) Επιμέλεια έκδοσης Ελένη Λεονταρίδη Ευδοκία Μπαλάση Κωνσταντίνα Σπανοπούλου ΑΘΗΝΑ 2006

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΙΑΣ ΕΘΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ «Αφιέρωμα στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα» Πρακτικά Ημερίδας (Σάββατο 22 Μαΐου 2004, Κεντρικό Κτίριο Πανεπιστημίου Αθηνών) Επιμέλεια έκδοσης Ελένη Λεονταρίδη Ευδοκία Μπαλάση Κωνσταντίνα Σπανοπούλου ΑΘΗΝΑ 2006

Τίτλος: Αφιέρωμα στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα Πρακτικά Ημερίδας Επιμέλεια έκδοσης: Ελένη Λεονταρίδη, Ευδοκία Μπαλάση, Κωνσταντίνα Σπανοπούλου Πρώτη έκδοση - Αθήνα 2006 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών Σύνδεσμος Φιλίας Εθνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Πολιτισμού ISBN: 978-960-6608-73-5 Copyright: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών Εκδότης: Focus on Health ΕΠΕ Ιωάννου Γενναδίου 16, Αθήνα 11521 Τηλ.: 2107223046, Φαξ: 21072123220, e-mail: info@focusonhealth.gr Ηλεκτρονική σελιδοποίηση: Νικόλαος Κυπαρίσσης, Αθήνα Εκτύπωση: MasterPrint ΟΕ, Αθήνα Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής άδειας η κατά οποιοδήποτε τρόπο ή οποιοδήποτε μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Καθηγητής Αντώνιος Κ. Δανασσής-Αφεντάκης Πρόεδρος Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Παν/μίου Αθηνών Καθηγήτρια Φρειδερίκη Μπατσαλιά Πρόεδρος Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Αναπλ. Καθηγητής Γεράσιμος Ζώρας Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Αναπλ. Καθηγητής Κάρλος Αλμπέρτο Κρίδα Άλβαρεθ Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ευαγγελία Αικατερίνη Βλυσίδου-Λεονταρίδου Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Γραμματέας Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών Παν/μίου Αθηνών Αννέτα Ζαχαροπούλου Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. Γερμανικής Γλώσσας Δ.Ξ.Γ. Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Mariangela Ielo Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. Ιταλικής Γλώσσας Δ.Ξ.Γ. Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Ελένη Λεονταρίδη Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. Ισπανικής Γλώσσας Δ.Ξ.Γ. Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Ευδοκία Μπαλάση Επίκ. Καθηγήτρια Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Αμαλία Πορτάλιου Γεν. Γραμματέας Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Κωνσταντίνα Σπανοπούλου Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. Ιταλικής Γλώσσας Δ.Ξ.Γ. Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γραμματεία Δ.Ξ.Γ./Σ.Φ.Ε. Ωρομ. Καθηγητές Δ.Ξ.Γ. Φοιτητές Δ.Ξ.Γ. Δημήτριος Κουκουλάκης Βασίλειος Κούσουλας Πέτρος Παπαδόπουλος Ελένη Βαβουράκη Ζωή Μπασμανέλου Αναστασία Αντύπα Στυλιανή Ζυγολάνη Μαρία Μωραϊτη Μαρία Σιγάλα Αικατερίνη Τσόπελα Ολυμπία Δεστούνη Αναστασία Διαμάντη Αικατερίνη Κακαρδάκου Αναστασία Καλλιμάνη Δήμητρα Καλλιμάνη Ευθύμιος Κατσούλης Ιφιγένεια Ντούμη Άννα Πασπαράκη

Περιεχόμενα Αφιέρωμα στη Γερμανική Γλώσσα 1) Φρειδερίκη Μπατσαλιά Η διδασκαλία ξένης γλώσσας ως μετάγγιση πολιτισμού... 25 2) Μάριος Χρύσου Sprachlernen im E-Mail-Tandem: Zu Merkmalen und Möglichkeiten einer netzgestützten Lernform... 29 3) Δάφνη Βηδενμάιερ Ανάπτυξη ικανοτήτων με στόχο τη γλωσσική επικοινωνία. Οι ικανότητες των χρηστών γλώσσας/ μαθητευόμενων σύμφωνα με το «Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο γλωσσικής Αναφοράς: μάθηση, διδασκαλία, αξιολόγηση»... 39 4) Αναστασία Δασκαρόλη Was für Kunst, Fleiss, Vernunft, Verstand zum guten Dolmetschen gehöret Luther und die Didaktik der Übersetzung... 50 5) Stefan Lindinger Der Schwärmer zwischen Poesie und Pathologie.Einige Anmerkungen zur Figur des Harfners in Wilhelm Meisters Lehrjahren... 59 6) Αννέτα Ζαχαροπούλου Ιστορία και τέχνη στο Γαλιλαίο του Brecht... 70 7) Γρηγόριος Ι.Σ. Καρυδάς Μπ. Μπρεχτ - Σύντομη Θεώρηση των Κυρίων Θεατρικών Πονημάτων του... 75 8) Ingrid Bernhard-Δημητρακοπούλου Natur und Kunst in Hölderlins gleichnamiger Ode... 82 9) Αλεξάνδρα Σαγανά Γλωσσικές ανάγκες και πιστοποίηση... 88 10) Στυλιανή Ζυγολάνη Anwendung der wichtigsten Komponenten zur Entschlüsselung eines authentischen Textes... 100 11) Άρτεμις Μελιάδου Schwab Μαθαίνοντας με εικόνες: Η ενασχόληση με κόμικς στο μάθημα των γερμανικών... 111 12) Αριέττα Χαρμαντά Η παιδαγωγική διάσταση του γερμανικού σχολικού εγχειριδίου... 124 3

Αφιέρωμα στην Ιταλική Γλώσσα 1) Δρ. Στέλλα Πριόβολου/Stella Priovolou, PhD Η πολιτιστική διάσταση στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας και η θέση της Ιταλικής στην ελληνική εκπαίδευση... 131 2) Mariangela Ielo, Ph.D L italiano agli stranieri su misura: quale «metodo» adottare?... 133 3) Κωνσταντίνα Σπανοπούλου/Konstantina Spanopoulou Η διδασκαλία παραγωγής προφορικού λόγου Τυπολογία ασκήσεων... 140 4) Όλγα Αγιάνογλου/Olga Agianoglou Μετάφραση και ερμηνεία: δύο δρόμοι διαφορετικοί... 159 5) Δέσποινα Ιωάννου/Despoina Ioannou Tempo: una delle condizioniper l apprendimento linguistico... 170 6) Maria Angela Cernigliaro-Tsouroula A proposito del testo e dell abilità di lettura:riflessioni... 174 7) Antonio Damascelli Tecnologia e Didattica delle lingue... 180 8) Νεκτάριος Δανέζης/Nektarios Danezis Gli errori stupidi: raccolta e valutazione degli errori dello scritto... 183 9) Maria Chiara Naldini Poesia e glottodidattica: un rapporto da evitare?... 188 10) Rosaria Gulisano Lo sviluppo della competenza culturale attraverso l insegnamento della storia della canzone italiana.... 194 11) Δρ. Χρήστος Πονηρός/Cristos Poniros, PhD Il rilevamento degli stili di apprendimento: presupposto necessario nella lezione della LS... 218 12) Αρετή Σπίνουλα/Areti Spinoula IL CANTICO DI SAN FRANCESCO: Η χρήση λογοτεχνικών κειμένων σαν «όχημα»στην εκμάθηση της Ιταλικής γλώσσας... 224 13) Marco Riccobon Sorbetti letterari nelle ore di lingua... 231 14) Βιχελμίνα Ζάχου/Vichelmina Zachou Αlle origini della lingua italiana... 235 15) Ανθούλα Πάνου/Anthoula Panou H αξιοποίηση του διαδικτύου στη διδασκαλία της Ιταλικής Γλώσσας... 238 16) Θεοδώρα Κολέζα/Theodora Koleza Come cambia l Italiano... 244 4

Αφιέρωμα στην Ισπανική Γλώσσα 1) Δημήτριος Φιλιππής/Dimitriοs E. Filippís ITAÑOLO : Ή ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΤΑΛΟΪΣΠΑΝΙΚΗΣ ΕΠΙΜΙΞΙΑΣ (Το παράδειγμα της Ισπανοεβραϊκής και η μη ίδρυση έδρας Ισπανικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 1931)... 251 2) José Ignacio González-Santiago Guerrero A la busca del genio de la lengua... 262 3) Δρ. Ελένη Λεονταρίδη/Dra. Eleni Leontaridi HOLA Ή ΤΙΠΟΤΑ ; de perlas lingüísticas y lindezas semejantes: el caso de los Falsos Amigos... 266 4) Susana Vásquez Alvear Explotación de una película de largo metraje en la clase de Español... 273 5) Beatriz Marín García El uso del cine en la clase de E/LE... 279 6) Virginia López Recio Potencial didáctico de las canciones y su tratamiento en la clase de E/LE... 284 7) Ana Isabel Ron El uso de canciones en el aula de español comolengua extranjera... 299 8) Μαρία Σιγάλα/María Sigala Cultura e interculturalidad en la clase de E/LE... 310 9) Natividad Peramos Soler Propuestas de actividades para la clase de E/LE... 319 10) Rosa María Pérez Bernal El teatro, un recurso para el aula de Español como Lengua Extranjera... 327 11) José Iván Velázquez Rodríguez El componente oral en la clase de español... 336 12) Θεοφύλακτη Ζαβιτσάνου/Teofilakti Zavitsanou Competencia pragmática y adquisición de la segunda lengua: El caso de los actos de habla directivos... 348 13) Alba Lisette Ruiz León Οι ευχές και η Ευγένεια: Σύγκριση δύο Πολιτισμών... 354 14) Σταυρούλα Σοκόλη & Σπύρος Παπαδάκης/Stavroula Sokoli & Spyros Papadakis Η Μετάφραση Ταινιών Ως Μέθοδος Διδασκαλίας των Ισπανικών και η Υλοποίηση της με Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών... 362 15) Δρ. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος/Dr. Konstantinos Paleologos JUAN MARSÉ ESTARÁ ESTA TARDE CON NOSOTROS La enseñanza del español como lengua extranjera y la literatura... 368 5

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΙΑΣ ΕΘΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ημερίδα «ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» ΑΘΗΝΑ ΣΑΒΒΑΤΟ 22 ΜΑΪΟΥ 2004 Αμφιθέατρο Ιω. Δρακόπουλου Κεντρικό Κτίριο Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30) 6

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 8:30-9:30 Εγγραφές 10:00-10:30 (Αμφιθέατρο Ιω. Δρακόπουλου) Χαιρετισμοί: - Καθηγητής Αντώνιος Κ. Δανασσής-Αφεντάκης Πρόεδρος Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Παν/μίου Αθηνών - Ευαγγελία Αικατερίνη Βλυσίδου-Λεονταρίδου Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Γραμματέας Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών - Καθηγήτρια Φρειδερίκη Μπατσαλιά Πρόεδρος Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών - Αναπλ. Καθηγητής Γεράσιμος Ζώρας Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών - Αναπλ. Καθηγητής Κάρλος Αλμπέρτο Κρίδα Άλβαρεθ Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρείο: Δρ. Ν. Συμεωνίδης Αντιπρόεδρος του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Παν/μίου Αθηνών Δρ. Φρειδερίκη Μπατσαλιά Καθηγήτρια και Πρόεδρος του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Δανάη Ράλλη Μέλος Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλίας Εθνών 10:30-10:45 Δρ. Φρειδερίκη Μπατσαλιά Καθηγήτρια και Πρόεδρος του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Η διδασκαλία ξένης γλώσσας ως μετάγγιση πολιτισμού. 10:45-11:00 Δρ. Μάριος Χρύσου Λέκτορας του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών E-Mail-Projekte im DaF-Unterricht 11:00-11:15 Δρ. Δάφνη Βηδενμάιερ Λέκτορας του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Neue Kompetenzen im Europäischen Referenzrahmen 11:15-11:30 Δρ. Αναστασία Δασκαρόλη Λέκτορας του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών was für Kunst, Fleiß, Vernuft, Verstand zum guten Dolmetschen gehört. Zur Didaktik der Übersetzung. 11:30-12:00 Διάλειμμα για καφέ 12:00-12:15 Δρ. Stefan Lindinger Λέκτορας του Ιδρύματος των Μορφωτικών Ανταλλαγών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (DAAD) Zur Figur des Harfners in Wilhelm Meisters Lehrjahre von W. Goethe 7

12:15-12:30 Αννέτα Ζαχαροπούλου Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συντονίστρια Γερμανικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Ιστορία και τέχνη στο Γαλιλαίο του Μπ. Μπρεχτ 12:30-12:45 Γρηγόριος Ι.Σ. Καρυδάς Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. Γερμανικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μπ. Μπρεχτ Συνοπτική θεώρηση του θεατρικού του έργου 12:45-13:00 Ingrid Bernhard-Δημητρακοπούλου Διδάσκουσα τη Γερμανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Hölderlin: Natur und Kunst 13:00-15:00 Διάλειμμα για φαγητό Β ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρείο: Δρ. Ευδοκία Μπαλάση Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Αννέτα Ζαχαροπούλου Μόνιμο Μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συντονίστρια Γερμανικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Δανάη Ράλλη Μέλος Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλίας Εθνών 15:00-15:15 Αλεξάνδρα Σαγανά Διδάσκουσα τη Γερμανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Γλωσσικές ανάγκες και πιστοποίηση. 15:15-15:30 Στυλιανή Ζυγολάνη Διδάσκουσα τη Γερμανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Anwendung der wichtigsten Komponenten zur Entschlüsselung eines authentischen Textes. 15:30-15:45 Άρτεμις Μελιάδου Schwab Διδάσκουσα τη Γερμανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μαθαίνοντας με εικόνες: Η ενασχόληση με κόμικς στο μάθημα των γερμανικών. 15:45-16:00 Αριέττα Χαρμαντά Διδάσκουσα τη Γερμανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Η παιδαγωγική διάσταση του σχολικού εγχειριδίου. 16:00-16:30 Συμπεράσματα Κλείσιμο 8

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΙΑΣ ΕΘΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ημερίδα «ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» ΑΘΗΝΑ ΣΑΒΒΑΤΟ 22 ΜΑΪΟΥ 2004 Αίθουσα Προπυλαίων Κεντρικό Κτίριο Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30) 9

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 8:30-9:30 Εγγραφές 10:00-10:30 (Αμφιθέατρο Ιω. Δρακόπουλου) Χαιρετισμοί: - Καθηγητής Αντώνιος Κ. Δανασσής-Αφεντάκης Πρόεδρος Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Παν/μίου Αθηνών - Ευαγγελία Αικατερίνη Βλυσίδου-Λεονταρίδου Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Γραμματέας Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών - Καθηγήτρια Φρειδερίκη Μπατσαλιά Πρόεδρος Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών - Αναπλ. Καθηγητής Γεράσιμος Ζώρας Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών - Αναπλ. Καθηγητής Κάρλος Αλμπέρτο Κρίδα Άλβαρεθ Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρείο: Δρ. Στέλλα Πριόβολου Καθηγήτρια Λατινικής και Ιταλικής Φιλολογίας του Τμήματος Ιταλικής & Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Κωνσταντίνα Σπανοπούλου Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. Ιταλικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Μάγδα Μαρκατάτου- Καρατζογιάννη Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών 10:30-10:45 Δρ. Στέλλα Πριόβολου Καθ. Λατινικής και Ιταλικής Φιλολογίας του Τμήματος Ιταλικής & Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Η πολιτιστική διάσταση στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας και η θέση της Ιταλικής στην Ελληνική Εκπαίδευση. 10:45-11:00 Δρ. Mariangela Ielo Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συντονίστρια Ιταλικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών. Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών L italiano agli stranieri su misura: Quale metodo adottare. 11:00-11:15 Κωνσταντίνα Σπανοπούλου Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συντονίστρια Ιταλικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών. Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Η διδασκαλία παραγωγής προφορικού λόγου- Τυπολογία ασκήσεων. 11:15-11:30 Όλγα Αγιάνογλου Διδάσκουσα την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μετάφραση και Ερμηνεία: Δύο δρόμοι διαφορετικοί. 11:30-12:00 Διάλειμμα για καφέ 10

12:00-12:15 Δέσποινα Ιωάννου Διδάσκουσα την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Tempo: una condizione per l apprendimento linguistico. 12:15-12:30 Maria Angela Cernigliaro-Tsouroula Διδάσκουσα την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών A proposito dell abilità di lettura. 12:30-12:45 Antonio Damascelli Διδάσκων την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Nuove Tecnologie e didattica dell italiano. 12:45-13:00 Νεκτάριος Δανέζης Διδάσκων την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Gli errori stupidi: καταγραφή και αξιολόγηση των λαθών στο γραπτό λόγο. 13:00-15:00 Διάλειμμα για φαγητό Β ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρείο: Δρ. Γεράσιμος Ζώρας Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Δρ. Mariangela Ielo Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συνονίστρια Ιταλικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Κωνσταντίνα Σπανοπούλου Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συνονίστρια Ιταλικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών 15:00-15:15 Maria Chiara Naldini Διδάσκουσα την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Poesia e Glottodidattica: un rapporto da evitare? 15:15-15:30 Rosaria Gulisano Διδάσκουσα στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσσαλονίκης Lo sviluppo della competenza culturale attraverso l insegnamento della storia della canzone italiana. 15:30-15:45 Θάνος Νάτσης Εκπαιδευτικός Aspetti valutativi ed autovalutativi nell insegnamento-apprendimento della LS. 15:45-16:00 Δρ. Χρήστος Πονηρός Διδάσκων την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μαθησιακοί Τύποι. 16:00-16:30 Διάλειμμα για καφέ 11

16:30-16:45 Αρετή Σπίνουλα Διδάσκουσα την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Il Cantico di San Francesco: Η χρήση λογοτεχνικών κειμένων σαν όχημα στην εκμάθηση της Ιταλικής γλώσσας. 16:45-17:00 Marco Riccobon Διδάσκων την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Ugo Foscolo e i principianti d italiano. 17:00-17:15 Maurizio Dessalvi Διευθυντής των τμημάτων Ιταλικής Γλώσσας και Πολιτισμού στο Ιταλικό Ινστιτούτο Αθηνών Il testo letterario e due applicazioni didattiche nell insegnamento dell italiano. Un esempio: I volatili del Beato Angelico di A. Tabucchi. 17:15-17:30 Βιχελμίνα Ζάχου Διδάσκουσα την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Alle origini della lingua italiana. 17:30-17:45 Διάλειμμα 17:45-18:00 Δρ. Μαρία Γιατράκου Iστορικός Φιλόλογος Μέλος Δ.Σ. Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Γλωσσικές επιδράσεις του ελληνισμού στην Ιταλία και στην Ευρώπη στη ροή της Ιστορίας. 18:00-18:15 Ανθούλα Πάνου Εκπαιδευτικός. Η αξιοποίηση του διαδικτύου στη διδασκαλία της Ιταλικής Γλώσσας. 18:15-18:30 Θεοδώρα Κολέζα Διδάσκουσα την Ιταλική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Come cambia l italiano. 18:30-19:00 Συμπεράσματα Κλείσιμο 12

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΙΑΣ ΕΘΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ημερίδα «ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» ΑΘΗΝΑ ΣΑΒΒΑΤΟ 22 ΜΑΪΟΥ 2004 Αμφιθέατρο Ιωάννη Δρακόπουλου Κεντρικό Κτίριο Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30) 13

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 8:30-9:30 Εγγραφές 10:00-10:30 (Αμφιθέατρο Ιω. Δρακόπουλου) Χαιρετισμοί: - Καθηγητής Αντώνιος Κ. Δανασσής-Αφεντάκης Πρόεδρος Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Παν/μίου Αθηνών - Ευαγγελία Αικατερίνη Βλυσίδου-Λεονταρίδου Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Γραμματέας Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών - Καθηγήτρια Φρειδερίκη Μπατσαλιά Πρόεδρος Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών - Αναπλ. Καθηγητής Γεράσιμος Ζώρας Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών - Αναπλ. Καθηγητής Κάρλος Αλμπέρτο Κρίδα Άλβαρεθ Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρείο: Dr. Κάρλος Αλμπέρτο Κρίδα Άλβαρεθ Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Αμαλία Πορτάλιου Καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας / Γεν. Γραμματέας του Συνδέσμου Φιλίας Εθνών 10:30-10:45 María del Valle Barbero Vaquero Καθηγήτρια Ισπανικών και Διευθύντρια στο Κέντρο Ισπανικών Σπουδών Maria Barbero Πρόεδρος του Ελληνο-Ισπανικού Συλλόγου της Λάρισας Historia de la metodología del español como lengua extranjera: del método tradicional al aprendizaje mediante tareas. Tres siglos de enseñanza. 10:45-11:00 Δημήτριος Φιλιππής / Dimitriοs Filippis Διδάσκων την Ισπανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Itañolo: Περί της Ισπανο-ιταλικής (ή της Ιταλο-ισπανικής). 11:00-11:15 José Ignacio González-Santiago Guerrero Μέλος ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου Τμήμα Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού A la busca del genio de la lengua. 11:15-11:30 Δρ. Ελένη Λεονταρίδη / Dra. Eleni Leontaridi Μόνιμο μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συντονίστρια Ισπανικής Γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου Τμήμα Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών HOLA Ή ΤΙΠΟΤΑ ; de perlas lingüísticas y lindezas semejantes: el caso de los Falsos Amigos. 11:30-12:00 Διάλειμμα για καφέ 14

12:00-12:15 Susana Vásquez Alvear Διδάσκουσα την Ισπανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Explotación de un filme de largo metraje en la clase de español. 12:15-12:30 Beatriz Marín García Cursos Internacionales de la Universidad de Salamanca El uso del cine en la clase de cultura para estudiantes de ELE. 12:30-12:45 Virginia López Recio Instituto Cervantes de Atenas Εκπαιδευτήρια Πλάτωνα Potencial didáctico de las canciones y su aplicación en la clase de E/LE. 12:45-13:00 Ana Isabel Ron Instituto Cervantes de Atenas Μέλος ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου Τμήμα Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού Διευθύντρια Σπουδών Ισπανικής Γλώσσας Φροντιστήρια ΑΧΟΝ Πρόεδρος του Συλλόγου των εν Ελλάδι Καθηγητών της Ισπανικής και Ισπανιστών (AS.P.E.) El uso de las canciones en el aula de español como lengua extranjera. 13:00-15:00 Διάλειμμα για φαγητό Β ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρείο: Δρ. Γεώργιος Μικρός Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών Δρ. Ελένη Λεονταρίδη Μέλος Ε.Ε.ΔΙ.Π. και Συντονίστρια Ισπανικής γλώσσας στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μέλος Συνδέσμου Φιλίας Εθνών 15:00-15:15 Μαρία Σιγάλα / María Sigala Διδάσκουσα την Ισπανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών La cultura, un ingrediente más para la clase de E/LE. 15:15-15:30 Natividad Peramos Soler Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης - Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Propuestas de actividades para la clase de E/LE. 15:30-15:45 Rosa María Pérez Bernal Instituto Cervantes de Atenas Σχολή Μωραΐτη Embajada de España en Atenas El teatro: un recurso para el aula de E/LE. 15:45-16:00 José Ivan Velázquez Rodríguez Διδάσκων την Ισπανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Instituto Cervantes de Atenas Καθηγητής και Συντονιστής του Ισπανικού Τμήματος του Φροντιστηρίου Σπηλιανάκη El componente oral en la clase de E/LE. 16:00-16:30 Διάλειμμα για καφέ 15

16:30-16:45 Θεοφύλακτη Ζαβιτσάνου / Teofilakti Zavitsanou Διδάσκουσα την Ισπανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Μεταφράστρια-εκφωνήτρια Ισπανικού Δελτίου Ειδήσεων - ΕΡΤ Pragmática y adquisición de lenguas: El caso de los actos de habla directivos. 16:45-17:00 Alba Lisette Ruiz León Διδάσκουσα την Ισπανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών Οι ευχές και η ευγένεια: Σύγκριση δύο πολιτισμών. 17:00-17:15 Σταυρούλα Σοκόλη & Σπύρος Παπαδάκης / Stavroula Sokoli & Spyros Papadakis Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο - Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας Η Μετάφραση Ταινιών ως εκπαιδευτική δραστηριότητα για την εκμάθηση των Ισπανικών και η υλοποίηση της με Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. 17:15-17:30 Δρ. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος / Dr. Konstantinos Paleologos Διευθυντής Ισπανικού Τμήματος Ευρωπαϊκού Κέντρου Λογοτεχνικής Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ) Μέλος ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου Τμήμα Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού Διδάσκων την Ισπανική Γλώσσα στο Δ.Ξ.Γ. του Παν/μίου Αθηνών JUAN MARSE ESTARÁ ESTA TARDE CON NOSOTROS: La enseñanza del español como lengua extranjera y la literatura. 17:30-17:45 Συμπεράσματα Κλείσιμο 16

Χαιρετισμοί για την Ημερίδα «Αφιέρωμα στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα» του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Ο 21 ος αιώνας φέρνει στο προσκήνιο περισσότερο από ποτέ άλλοτε την ανάγκη για επικοινωνία σε διεθνές επίπεδο. Η έλλειψη κοινής ανθρώπινης γλώσσας και η απουσία ολοκληρωμένων και αποτελεσματικών τεχνολογικών λύσεων για την αυτόματη μετάφραση καθιστά την εκμάθηση των ξένων γλωσσών βασικό εκπαιδευτικό στόχο των κοινωνιών για τον νέον αιώνα. Ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία εκδηλώθηκε μια παγκόσμια αναγέννηση του ενδιαφέροντος για την εκμάθηση των ξένων γλωσσών, γεγονός που είχε αντίκτυπο και στην χώρα μας. Μέσα από τις διαδικασίες της πλήρους ένταξης της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό χώρο έγινε σαφές ότι τα άτομα που γνωρίζουν ξένες γλώσσες, μπορούν να παίξουν έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε κοινωνίες που λειτουργούν πλέον ανοιχτά και ενσωματώνουν πολυπολιτισμικούς και πολυγλωσσικούς πληθυσμούς. Παράλληλα, έγιναν σαφέστερα κατανοητά τα πλεονεκτήματα της εκμάθησης των ξένων γλωσσών σε γνωσιακό, πολιτιστικό, πολιτικό, οικονομικό και ακαδημαϊκό επίπεδο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι ο στόχος για την Ευρώπη την επόμενη δεκαετία, όπως αυτός διατυπώνεται στην λευκή βίβλο για την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να γνωρίζουν τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες εκτός της μητρικής τους. Η Ελλάδα παρουσιάζει ικανοποιητική εικόνα στην εκμάθηση της ξένης γλώσσας, αφού σε σχετική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (1999) το 50% του δείγματος δήλωσε ότι μπορεί να συμμετάσχει σε συζήτηση σε μία άλλη γλώσσα εκτός της μητρικής του. Ο μέσος όρος εκμάθησης είναι 1,5 γλώσσα ανά μαθητή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (πηγή: Eurostat, 1999), ενώ 1 στους 5 Έλληνες χρησιμοποιεί τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα στον εργασιακό του χώρο (πηγή: ΕCHP Ware, 1995). Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι Έλληνες κατανοούν ότι η ικανότητα χρήσης και κατανόησης Ευρωπαϊκών γλωσσών είναι βασική προϋπόθεση για την αξιοποίηση των οικονομικών και κοινωνικών ευκαιριών της Ενωμένης Ευρώπης. Η γνώση ξένων γλωσσών, ωστόσο, είναι σημαντικό εφόδιο και για την ανάπτυξη των διακρατικών σχέσεων, την κατανόηση του Ευρωπαϊκού ιδεώδους και το χτίσιμο της κοινής Ευρωπαϊκής συνείδησης. Η γλώσσα διαμορφώνει το πολιτισμικό γίγνεσθαι και διαμορφώνεται από αυτό (αμφίδρομη διαλεκτική σχέση), καθιστώντας την εκμάθησή της ταξίδι στην ανθρώπινη γνώση, στην εμπειρία τελικά του να είσαι άνθρωπος. Άμεσο αποτέλεσμα αυτής της γνώσης είναι η αυξημένη πρόσβαση σε ανθρώπους και πηγές. Τα άτομα που μιλούν και διαβάζουν γλώσσες εκτός της μητρικής τους, έχουν την ικανότητα να επικοινωνούν με περισσότερο κόσμο, να διαβάζουν περισσότερη λογοτεχνία και να ταξιδεύουν περισσότερο σε άλλες χώρες. Η διδασκαλία των μαθητών στο να εκφράζονται σε διαφορετικά γλωσσικά συστήματα και σε διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα τούς καθιστά περισσότερο ευαίσθητους στην πολιτισμική ετερότητα και στις ποικίλες εκφάνσεις της. Σημαντική, όμως, είναι η συμβολή της πολυγλωσσίας και στην κοινωνική ανάπτυξη. Τα άτομα που κατέχουν τη γνώση μιας ή περισσότερων ξένων γλωσσών, μπορούν να ενισχύσουν την οικονομική ανταγωνιστικότητα της χώρας τους, να ενισχύσουν τις διαπολιτισμικές επαφές μέσα σ αυτήν, να διαδώσουν τον πολιτισμό της, αλλά και να επωφεληθούν από τις πολιτισμικές εκφράσεις άλλων χωρών. Μέσα από την αμοιβαία κατανόηση και τον διαπολιτισμικό διάλογο αναπτύσσονται κοινωνίες δίχως ξενοφοβία, ρατσισμό και κοινωνικές ανισότητες. Τέλος, σημαντικά είναι τα μαθησιακά πλεονεκτήματα που προκύπτουν από τη γλωσσομάθεια. Όταν αυτή γίνεται σε μικρές ηλικίες σχετίζεται και με μια σημαντική βελτίωση της συνολικής σχολικής επίδοσης. 17

Αντίθετα με ό,τι υποστηριζόταν παλαιότερα, νεώτερες έρευνες έχουν αποδείξει ότι η εκμάθηση της ξένης γλώσσας δεν εμποδίζει την εκμάθηση της μητρικής, ενώ παράλληλα αποτελεί έναν από τους σημαντικούς παράγοντες της ευρύτερης διανοητικής ανάπτυξης του παιδιού (ειδολογική μόρφωση). Η ημερίδα που διοργανώνεται σήμερα, σχετίζεται με 3 από τις σημαντικότερες ευρωπαϊκές γλώσσες. Τα Γερμανικά, Ισπανικά και Ιταλικά ομιλούνται ως μητρική γλώσσα από το 51% του πληθυσμού της Ευρώπης, ενώ το 14% τις έχει επιλέξει για να τις μάθει ως ξένη γλώσσα. Ο 1 στους 2 Ευρωπαίους πιστεύει ότι στο άμεσο μέλλον μία από τις γλώσσες αυτές θα πρέπει να αποτελέσει την πρώτη ξένη γλώσσα που θα μάθει εκτός της μητρικής του. Αυτά τα στοιχεία τεκμηριώνουν την σπουδαιότητα της ανάπτυξης της διδασκαλίας των συγκεκριμένων γλωσσών στον ελληνικό χώρο και καθιστούν τα πορίσματα της ημερίδας ιδιαίτερα σημαντικά για την επιστημονική ανάπτυξη της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι το Κέντρο εκμάθησης των ξένων γλωσσών για τους Έλληνες και ξένους φοιτητές του Ιδρύματός μας, προσφέρει μαθήματα σε 34 ξένες γλώσσες και πολιτισμούς και πρωτοστατεί στην πολυγλωσσία και τον πολυπολιτισμό με ειδικά προγράμματα Ορολογίας, Μετάφρασης και Πολιτισμού. Ο δε αριθμός των φοιτητών που παρακολουθεί τις ξένες γλώσσες ανέρχεται στις 4.000 περίπου, για ένα 4ετή κύκλο σπουδών. Το έργο που προσφέρει το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών είναι μεγάλο και αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές: στο Δ.Σ. του Διδασκαλείου, στις Διοικητικές υπηρεσίες του και το Διδακτικό προσωπικό για την πολύτιμη προσφορά και συνεργασία τους. Τέλος, ευχαριστώ θερμά τις Πρυτανικές αρχές και ιδιαίτερα τον Πρύτανη, καθηγητή κ. Γιώργο Μπαμπινιώτη (που αγωνίζεται όχι μόνο για την Ελληνική γλώσσα, αλλά και για τις ξένες γλώσσες) και τον Γενικό Γραμματέα καθηγητή κ. Π. Κοντό, για το ενδιαφέρον τους, την συμπαράστασή τους και την ενίσχυση του έργου μας. Ευχαριστίες ακόμη θερμές στην επιστημονική και οργανωτική επιτροπή της Hμερίδας για το μόχθο τους. Δρ. Αντώνιος Κ. Δανασσής-Αφεντάκης Καθηγητής και Πρόεδρος του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αξιότιμες κυρίες και κύριοι, εκ μέρους του Συνδέσμου Φιλίας Εθνών σας καλωσορίζω στην Ημερίδα Αφιερωμένη στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική Γλώσσα. Ο Σύνδεσμος Φιλίας Εθνών είναι εθελοντική Mη κερδοσκοπική, και Μη Κυβερνητική Οργάνωση που ιδρύθηκε το 1997, με έδρα την Ελλάδα (Αθήνα), με πρωτοβουλία κορυφαίων στελεχών της πνευματικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής του τόπου. Διατηρεί παραρτήματα και συνεργάζεται με αντίστοιχες Οργανώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Διοικείται από 9μελές Διοικητικό Συμβούλιο, εκλεγόμενο ανά τριετία και πλαισιώνεται από Επιτροπές. Αρχές του Συνδέσμου είναι αυτές όπως εκφράζονται στον Καταστατικό χάρτη του ΟΗΕ, στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι, στο Χάρτη των Παρισίων, στο Σύμφωνο της Ρώμης, στο Διεθνές Δίκαιο, στις αρχές και στις αξίες του εθελοντισμού. Στόχοι του Συνδέσμου Φιλίας Εθνών είναι: Η προαγωγή και η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των λαών για την προώθηση των αξιών της Ειρήνης, της Δικαιοσύνης, της Δημοκρατίας, των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Αμοιβαίου Σεβασμού. Ο σεβασμός, η διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών όπως και της σύγχρονης πολιτισμικής παραγωγής. Η συνεργασία με πρωτοβουλία κορυφαίων στελεχών της πνευματικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής σε τομείς πολιτισμικούς, εκπαιδευτικούς, κοινωνικούς, αθλητικούς και η τεκμηρίωση, επιστημονική έρευνα και μελέτη θεμάτων που άπτονται αυτών των τομέων. 18

Μέσα για την επίτευξη των στόχων είναι: Η συνεργασία με Διεθνείς Οργανισμούς, Πανεπιστήμια, Πρεσβείες, Εκπαιδευτικούς Οργανισμούς, Μουσεία, Ερευνητικά και Πολιτιστικά Κέντρα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, Οργανώσεις, Κοινότητες και εν γένει αξιόπιστους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών. Η προώθηση προγραμμάτων ανταλλαγών νέων, επιστημόνων, καλλιτεχνών, δημιουργών μέσω δικτύου σε διάφορες χώρες. Η οργάνωση συμποσίων, συνεδρίων, ημερίδων, διαλέξεων, εκθέσεων, διαγωνισμών, σεμιναρίων, για θέματα που υπηρετούν τους σκοπούς του Συνδέσμου. Το 2003, ο ΣΦΕ ξεκίνησε ένα Αφιέρωμα στα Ευρωπαϊκά Γράμματα σε συνεργασία με το Γαλλικό και Αγγλικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνεχίζοντας τον κύκλο των Ευρωπαϊκών Γραμμάτων σήμερα πραγματοποιεί Αφιέρωμα στα Γερμανικά, Ισπανικά και Ιταλικά Γράμματα, με τη συνεργασία του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών και των αντίστοιχων τμημάτων Γερμανικής, Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πιστεύω ότι η Ημερίδα αυτή θα βοηθήσει τα μέγιστα τους φοιτητές, τους διδάσκοντες και όλους εμάς που παρακολουθούμε τις εργασίες της. Εύχομαι η συνεργασία του ΣΦΕ και του Πανεπιστημίου Αθηνών να συνεχισθεί και στο μέλλον. Τελειώνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ και να ευχαριστήσω το Διοικητικό Συμβούλιο του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών, τα ξενόγλωσσα τμήματα της Γερμανικής, Ιταλικής και Ισπανικής Φιλολογίας και όλους όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της Ημερίδας αυτής. Ευχαριστούμε όλους εσάς που βρίσκεστε σήμερα εδώ και εύχομαι κάθε επιτυχία. Ευαγγελία Βλυσίδου-Λεονταρίδου Πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλίας Εθνών Αξιότιμες κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι, με ιδιαίτερη συγκίνηση θέλω να συγχαρώ το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου μας και το Σύνδεσμο Φιλίας των Εθνών για την οργάνωση αυτής της Ημερίδας. Ως Πρόεδρος του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, θεωρώ ότι είναι ιδιαίτερη τιμή για μας η προβολή της γλώσσας, η οποία συνιστά αντικείμενο έρευνας, μελέτης και διδασκαλίας μας. Με την οργάνωση αυτής της Ημερίδας, το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών και ο Σύνδεσμος Φιλίας των Εθνών αναδεικνύουν την ευαισθησία και την ανησυχία τους για ποιοτικό έργο, το οποίο δεν περιορίζεται στην εκμάθηση γλώσσας, αλλά επεκτείνεται και στην αναζήτηση ποιοτικού επιστημονικού έργου και κοινωνικής παρέμβασης. Εύχομαι, τα πορίσματα αυτής της Ημερίδας να είναι χρήσιμα και να συμβάλλουν στο πολύπλευρο και γόνιμο έργο των δύο αυτών φορέων. Συγχαρητήρια και καλή επιτυχία! Δρ. Φρειδερίκη Μπατσαλιά Καθηγήτρια και Πρόεδρος του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών 19

Ο χαιρετισμός μου ως εκπροσώπου του Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, δεν αποτελεί μια απλώς τυπική διαδικασία. Υπάρχουν λόγοι και δεσμοί ουσιαστικής συγγένειας μεταξύ των δύο φορέων της πανεπιστημιακής μας κοινότητας, οι οποίοι αιτιολογούν την εδώ παρουσία μου. Καταρχάς θα σας θυμίσω ότι το Τμήμα στο οποίο υπηρετώ, πρωτοϊδρύθηκε με μία ευρύτερη αρχικά μορφή ως Γενικό Τμήμα Ξένων Πολιτισμών, τα ποικίλα μαθήματα του οποίου απευθύνονταν ως επιλεγόμενα στους φοιτητές των διαφόρων Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής. Ωστόσο το ενδιαφέρον που επέδειξαν τότε οι φοιτητές κυρίως προς τις ιταλικές και ισπανικές σπουδές επέτρεψε στο Πανεπιστήμιο τη μετεξέλιξη του συγκεκριμένου Γενικού Τμήματος σε Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ύστερα από σύντονες προσπάθειες του τότε Προέδρου του, καθηγητή Αντώνιου Δανασσή-Αφεντάκη, και των καθηγητριών Ευθυμίας Πανδή-Παυλάκη και Στέλλας Γεωργαλά-Πριόβολου. Στην απόφαση αυτή, που συνεπαγόταν την ελάττωση των γνωστικών αντικειμένων του Τμήματος συντέλεσε προφανώς και η παράλληλη ύπαρξη του Διδασκαλείου με την πολυγλωσσική σύνθεση του προγράμματός του. Γιατί το Διδασκαλείο αποτελεί μια μονάδα παροχής γνώσεων που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, με την ευρεία έννοια του όρου, ως ένα πανεπιστημιακό Γενικό Τμήμα με μόνη τη διαφορά ότι τα μαθήματά του δε μπορούν να ενταχθούν από τους φοιτητές στο επίσημο πρόγραμμα σπουδών τους, αλλά αποτελούν ένα είδος ελευθέρων επιλογών τους στο χώρο της διαπολιτισμικής γνώσης. Έτσι, είναι φανερό ότι οι σχέσεις ανάμεσα στο Ιταλο-ισπανικό Τμήμα και το Διδασκαλείο έχουν παραπληρωματικό χαρακτήρα με αποτέλεσμα να συμπληρώνεται ο χάρτης των χωρών των οποίων οι γλώσσες προσφέρονται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών στους φοιτητές προς εκμάθηση. Αλλά και οι ήδη θεραπευόμενες γλώσσες και φιλολογίες από τα υπάρχοντα πέντε πλέον ξενόγλωσσα Τμήματα αποκτούν ισχυρότερα ερείσματα και περισσότερους θιασώτες και εκτός Φιλοσοφικής Σχολής. Το Τμήμα Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας από την πλευρά του ασκεί την εποπτεία στα παρεχόμενα από το Διδασκαλείο μορφωτικά προγράμματα σχετικά με τις δύο αυτές γλώσσες και έχει την ευθύνη της επιλογής των διδασκόντων. Όλοι οι μέχρι σήμερα υπεύθυνοι των δύο αυτών κατευθύνσεων που μετέχουν και στο Διοικητικό Συμβούλιο του Διδασκαλείου έχουν άριστη γνώμη για το διδακτικό έργο που συντελείται σε αυτό. Απόδειξη η αγαστή συνεργασία μεταξύ των δύο φορέων αλλά και η πρόσφατη πρόκριση τριών ωρομισθίων καθηγητών του Διδασκαλείου για την κατάληψη ισάριθμων θέσεων Ε.Ε.ΔΙ.Π. (δύο στο Διδασκαλείο το 2002 και μίας στο ίδιο το Τμήμα το 2004). Αποδεικνύεται έτσι έμπρακτα ότι εκτιμούμε την αποκτηθείσα διδακτική εμπειρία σας στο Διδασκαλείο αλλά και τις γνώσεις σας στον χώρο της γλωσσοδιδακτικής, γνώσεις που θα διαφανούν εναργέστερα σήμερα και θα τεκμηριωθούν με αδιάψευστο τρόπο, μέσα από την πλούσια θεματική της Ημερίδας. Συγκεκριμένα, οι εισηγήσεις όπως φαίνεται από το πρόγραμμα- θα αναφέρονται γενικά στη διδασκαλία της Ιταλικής ως ξένης γλώσσας, αλλά υπάρχουν και εξειδικευμένες θεματικές, σχετικές με τη μετάφραση, με γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα, καθώς και με ασκήσεις γλωσσοδιδακτικού περιεχομένου ή με διαπιστώσεις-ταξινομήσεις λαθών. Σε άλλες εισηγήσεις θα επισημανθεί το μαθησιακό όφελος από τη χρήση του διαδικτύου και νέων τεχνολογιών κατά την εκμάθηση ξένης γλώσσας, ενώ κάποιες ανακοινώσεις θα περιστραφούν γύρω από την εκμάθηση με τη βοήθεια λογοτεχνικών κειμένων (επί του προκειμένου των San Francesco, Ugo Foscolo και Antonio Tabucchi). Τέλος, από άλλους εισηγητές θα αναζητηθούν οι ιστορικές απαρχές της Ιταλικής Γλώσσας ή θα ανιχνευθούν μεταβολές που αυτή σήμερα υφίσταται. Η ποικιλία και η εξειδίκευση του παραπάνω θεματολογίου αποδεικνύει ότι το δυναμικό του Διδασκαλείου, πέρα από τα διδακτικά του καθήκοντα, ασχολείται εποικοδομητικά και με επιστημονικές δραστηριότητες. Ευχόμαστε, λοιπόν, γόνιμη ολοκλήρωση των εργασιών της ημερίδας, αλλά και διοργάνωση στο μέλλον παρεμφερών εκδηλώσεων. Και δεν μας διαφεύγουν, βέβαια, και τα συμπαρομαρτούντα της ημερίδας, το ότι, δηλαδή, σας φέρνει αφενός εγγύτερα μεταξύ σας, καθιστώντας σας πραγματικούς συν-εργάτες, και αφετέρου εγγύτερα προς εμάς τους συναδέλφους του Ιταλο-ισπανικού Τμήματος-, που χαιρόμαστε γιατί δικαιώνονται οι κατά καιρούς προτάσεις και εισηγήσεις μας για πρόσληψη και εξέλιξη του συγκεκριμένου και, όπως αποδεικνύεται, αξιόλογου δυναμικού του Διδασκαλείου. Δρ. Γεράσιμος Ζώρας Καθηγητής του Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών 20

Στον σύγχρονο κόσμο των ραγδαίων προόδων της τεχνολογίας, των παγκόσμιων Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, και της Παγκοσμιοποίησης, η ισπανική γλώσσα επεκτείνεται όλο και περισσότερο ως ξένη γλώσσα. Το ενδιαφέρον για τη γλώσσα και τον πολιτισμό των ισπανόφωνων χωρών αυξάνει κάθε φορά και περισσότερο σ ολόκληρο τον πλανήτη. Ένα δείγμα του προαναφερόμενου είναι αυτό που συμβαίνει στις δέκα νέες χώρες που έγιναν πλήρη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1 η Μαΐου του τρέχοντος έτους, όπου πολλαπλασιάζονται κάθε χρόνο οι φοιτητές της ισπανικής γλώσσας. Τα βιβλιοπωλεία των χωρών αυτών δέχονται κάθε φορά και μεγαλύτερη ζήτηση σε ισπανικά βιβλία και επίσης μεταφράζονται όλο και περισσότερα λογοτεχνικά έργα από την ισπανική γλώσσα. Στην Ελλάδα, ήδη από την τελευταία δεκαετία του 20 ου αιώνα η ισπανική γλώσσα έχει κάνει ένα σημαντικό άλμα. Μία απλή στατιστική έρευνα των φοιτητών του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών καταδεικνύει την αύξηση του ενδιαφέροντος για τη γλώσσα αυτή. Σημαντικό γεγονός υπήρξε η ίδρυση, το 1999, του Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρόλα αυτά, θα ήταν επιθυμητό η ισπανική γλώσσα να κατείχε στην Ελλάδα τη θέση που της αρμόζει σε σχέση με τη σπουδαιότητά της, τόσο στο Πανεπιστήμιο, με την ίδρυση ενός ανεξάρτητου Τμήματος Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, όσο και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, με τη διδασκαλεία της ισπανικής ως προαιρετικής ξένης γλώσσας. Για τους προαναφερόμενους λόγους, θα πρέπει να συγχαρούμε και να στηρίξουμε κάθε πρωτοβουλία όπως αυτή που μας φέρνει σήμερα εδώ, στην 1 η Ημερίδα που είναι αφιερωμένη στην ισπανική, την ιταλική και τη γερμανική γλώσσα. Έτσι λοιπόν, εκφράζω τα συγχαρητήριά μου στην Οργανωτική Επιτροπή, καθώς και στη Γραμματεία του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τις πολύτιμες προσπάθειές τους. Ελπίζω οι εισηγήσεις που θα παρουσιαστούν εδώ από τους ομιλητές να λειτουργήσουν ως νέο ερέθισμα για την ισπανική γλώσσα στην Ελλάδα, και να είναι μία ακόμη αιτία για να πεισθούν οι Αρχές, έτσι ώστε να υποστηρίξουν αυτή τη γλώσσα με τη ραγδαία παγκόσμια επέκταση, όπως της αξίζει. Τα συγχαρητήριά μου. Σας ευχαριστώ πολύ. Δρ. Κάρλος-Αλμπέρτο Κρίδα-Άλβαρεθ Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών 21

Επιμέλεια κειμένων Ευδοκία Μπαλάση Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ DEUTSCH Redaktionelle Betreuung: Evdokia Balassi Ass.-Professorin für Gemanistische Linguistik an der Abteilung für Deutsche Sprache und Literatur der Universität Athen

Η διδασκαλία ξένης γλώσσας ως μετάγγιση πολιτισμού Φρειδερίκη Μπατσαλιά Καθηγήτρια και Πρόεδρος του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Professorin und Leiterin der Abteilung für Deutsche Sprache und Philologie der Universität Athen 1. Εισαγωγή Βασική λειτουργία της γλώσσας είναι η επικοινωνία. Καμία γλώσσα δεν είναι απλά ένα σύνολο λέξεων, τις οποίες συνδέουμε σύμφωνα με ορισμένους κανόνες. Η γλώσσα είναι ένα πολύπλευρο και πολυδιάστατο εργαλείο έκφρασης και κατανόησης. Στην παρούσα ανακοίνωση θα εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στην πολιτισμική διάσταση της γλώσσας, υποστηρίζοντας ότι διδάσκοντας γλώσσα, διδάσκουμε πολιτισμό. Για να τεκμηριώσουμε τον ισχυρισμό μας αυτόν, θα εξετάσουμε κατ αρχήν την πολιτισμική διάσταση του γλωσσικού σημείου. 2. Η πολιτισμική διάσταση του γλωσσικού σημείου Σύμφωνα με τον F. de Saussure 1, διακρίνουμε σε κάθε γλωσσικό σημείο το σημαίνον και το σημαινόμενον. Αποδεχόμενοι, όμως, τον επικοινωνιακό χαρακτήρα της γλώσσας 2, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι ο κάθε ομιλητής, όταν προβαίνει στην εκφορά ενός όποιου εκφωνήματος, αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. 3 Η δε αυτή πραγματικότητα προσδίδει στα επιλεχθέντα γλωσσικά σημεία και -κατά συνέπεια- στο όλο εκφώνημα το σημασιολογικό εύρος του σημαινομένου. Έτσι, τα σημαίνοντα «δέντρο», «Baum», «tree» κλπ., θεωρούνται ισοδύναμα. Εάν, όμως, κληθεί ο φυσικός ομιλητής της Ν.Ε. να δηλώσει την πρότυπη εικόνα δέντρου που σχηματίζει με το άκουσμα της λέξης «δέντρο», θα αναφέρει την ελιά ή το πεύκο. Ο φυσικός ομιλητής της αγγλικής, της γερμανικής ή της ρωσικής θα σχηματίσει εικόνα άλλων δέντρων. Θα αναφερθεί στον οικείο του περιβάλλοντα χώρο. Το λεξιλογικό λοιπόν ισοδύναμο, δεν είναι πάντα και σημασιολογικό ισοδύναμο. Αντιστοιχία των σημαινόντων δεν συνεπάγεται απαραίτητα και αντιστοιχία σημαινομένων. Εκτός από τον φυσικό περιβάλλοντα χώρο, ιδιαίτερη είναι και η συμβολή της κοινωνικής οργάνωσης στην συγκρότηση των σημαινομένων. Τα μέλη μιας όποιας γλωσσικής κοινότητας είναι ταυτοχρόνως και μέλη μιας κοινωνικής κοινότητας. Κάθε δε κοινωνική κοινότητα διέπεται από κανόνες και συμβάσεις, οι οποίες συνιστούν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο της κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς. Ένα δε μέρος αυτών των κανόνων και συμβάσεων αναφέρεται στη λεκτική, δηλ. στη γλωσσική συμπεριφορά, η οποία και αυτή υπάγεται σε συγκεκριμένους κανόνες και συμβάσεις. Έτσι, κοινωνικοί κανόνες εμποδίζουν π.χ. έναν φαντάρο να διατάξει τον διοικητή του στρατοπέδου του να μαζέψει τις γόπες. Όταν διδάσκουμε μια οποιαδήποτε ξένη γλώσσα, οφείλουμε συνεπώς να εξετάσουμε, μήπως ισχύουν άλλοι κανόνες και άλλες συμβάσεις στην γλωσσική κοινότητα, της οποίας την γλώσσα θέλουμε να μεταλαμπαδεύσουμε. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το ελληνόφωνο περιβάλλον μου επιτρέπει την αναφορά μου στους φοιτητές 1 F. de Saussure, [1916] 1979 2 Στηριζόμαστε στη θεωρητική προσέγγιση των J.L. Austin, 1962 και J.R. Searle, 1969, όπως αυτές εμπλουτίστηκαν από τους D. Wunderlich, 1978, U.Maas/D. Wunderlich, 1972 3 Βλ. ενδεικτικά J.A. Fishman, 1968, 1975 και 1979, S. Romain, 1994 και F. Batsalia, 2003 25

ως «τα παιδιά». Οι κοινωνικές συμβάσεις όμως της γερμανόφωνης γλωσσικής κοινότητας ορίζουν ότι φοιτητές δεν μπορούν να αποκληθούν ως «παιδιά». Εάν λοιπόν ένας γερμανομαθής Έλληνας επιλέξει το λεξιλογικό ισοδύναμο «Kinder» και προσδώσει σε αυτό το σημασιολογικό εύρος που έχει η λέξη αυτή στην Ν.Ε., τότε παραβαίνει τα κοινωνικά αποδεκτά όρια. Αυτό δε το γεγονός επιφυλάσσει αρνητικές επιπτώσεις για την όλη επικοινωνιακή διαδικασία, καθώς οι αποκαλούμενοι ως «παιδιά» γερμανοί φοιτητές θα θεωρήσουν υποτιμητική τη στάση του ομιλητή που τους προσφωνεί έτσι. Το λεξιλογικό λοιπόν ισοδύναμο ενδέχεται να διαφοροποιείται σε σημασιολογικό επίπεδο εξ αιτίας κοινωνικών συμβάσεων και κανόνων που ορίζουν με διαφορετικό για κάθε γλωσσική κοινότητα τρόπο το πλαίσιο επιτρεπτής ή έστω αποδεκτής γλωσσικής συμπεριφοράς. Αντιστοιχία των σημαινόντων δεν συνεπάγεται απαραίτητα και αντιστοιχία επικοινωνιακά αποδεκτής γλωσσικής συμπεριφοράς.. Ένα επί πλέον στοιχείο, το οποίο επίσης οφείλουμε να επισημάνουμε, αφορά στο ότι σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, συνάπτεται και μια κοινωνική σχέση. 4 Εάν ο συνομιλητής μας, θεωρήσει ότι η γλωσσική μας συμπεριφορά υποδηλώνει ένα είδος κοινωνικής σχέσης, την οποία δεν θέλει να την αποδεχτεί, τότε θα προβεί σε γλωσσικές πράξεις, με τις οποίες δεν θα αναφερθεί στο περιεχόμενο των λεχθέντων, αλλά θα προσπαθήσει να αποκαταστήσει το είδος της διαμορφούμενης σχέσης. Ενδεικτικά αναφέρω περιπτώσεις, όπου προβαίνουμε στην εκφορά φράσεων όπως «Εμένα μην μου υψώνεις τη φωνή!» ή «Αυτό το ύφος αλλού!». Αυτές οι υφολογικού χαρακτήρα συμβάσεις πολλές φορές αντικατοπτρίζουν και το είδος των κοινωνικών σχέσεων που συγκροτούνται μεταξύ των συνομιλητών. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στην Ν.Ε. υποδηλώνεται διαφορετική κοινωνική σχέση με τον «κυρ-γιάννη» και διαφορετική με τον «κύριο Γιάννη». Σε διαφορετικές, τώρα, γλωσσικές κοινότητες ενδέχεται να απαιτείται διαφοροποίηση των λεξιλογικών επιλογών, αν και οι επικοινωνιακές περιστάσεις είναι αντίστοιχες. Έτσι είθισται σε ελληνόφωνο εργασιακό περιβάλλον οι συνάδελφοι στη μεταξύ τους επικοινωνία να χρησιμοποιούν τον ενικό, γεγονός που δεν παρατηρείται στον γερμανόφωνο χώρο. Μεταφορά, συνεπώς, λεξιλογικών ισοδυνάμων σε άλλες γλώσσες ενδέχεται να μην εναρμονίζεται με τις υφολογικές συμβάσεις που διέπουν το συγκεκριμένο είδος λόγου και αναφοράς στην άλλη γλώσσα. Το λεξιλογικό λοιπόν ισοδύναμο ενδέχεται να διαφοροποιείται σε σημασιολογικό επίπεδο εξ αιτίας του διαφορετικού για κάθε γλωσσική κοινότητα τρόπου γλωσσικής συμπεριφοράς σε αντίστοιχες κοινωνικές σχέσεις. Αντιστοιχία των σημαινόντων δεν συνεπάγεται απαραίτητα και αναφορά σε ισοδύναμες κοινωνικές σχέσεις. Με βάση τα παραπάνω διαπιστώνουμε κατ αρχήν ότι πέρα από τη βασική λειτουργία της κάθε γλώσσας, τη μετάδοση δηλαδή πληροφοριών, ο λόγος ασκεί και άλλες λειτουργίες: κωδικοποιεί το άμεσο περιβάλλον και ταυτόχρονα παρέχει τη δυνατότητα να γίνει αντιληπτός και κατανοητός ο κόσμος πέρα από αυτό το άμεσα αντιληπτό περιβάλλον. Για αυτό αντικατοπτρίζει και διαμορφώνει την προσωπικότητα τόσο του μεμονωμένου ομιλητή, όσο και της όλης γλωσσικής κοινότητας, καθώς μέσω της επικοινωνιακής διαδικασίας μεταδίδονται και τα πολιτισμικά εκείνα στοιχεία, τα οποία χαρακτηρίζουν εκάστη γλωσσική κοινότητα χωριστά, και κατά συνέπεια είναι φορέας των κοινωνικών, ιστορικών και πολιτισμικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν την κάθε γλωσσική κοινότητα. Η διδασκαλία γλώσσας, και ιδιαίτερα η διδασκαλία ξένης γλώσσας, συνιστά λοιπόν και διαδικασία κοινωνικοποίησης, 5 καθώς οι διδασκόμενοι έρχονται σε επαφή με τα παραπάνω στοιχεία, τα οποία είναι καθοριστικά για κάθε γλώσσα και τα οποία απορρέουν από τον συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίον αντικατοπτρίζεται στη γλώσσα ο κοινωνικός χώρος στον οποίο κινείται και διαμορφώνεται η κάθε γλωσσική κοινότητα. 4 Βλ. αναλυτικά F. Batsalia 1997, σελ. 87 κ. επ. 5 Bλ. επίσης Φ. Μπατσαλιά, 1998-2000, σελ. 565-586 26

3. Η μετάγγιση πολιτισμού μέσω της επικοινωνιακά προσανατολισμένης διδασκαλίας Εάν λοιπόν υιοθετήσουμε την άποψη ότι βασικός στόχος της διδασκαλίας ξένης γλώσσας είναι η επίτευξη επικοινωνιακής ικανότητας στο ξενόγλωσσο περιβάλλον, 6 τότε οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε την πραγματολογική διάσταση της γλώσσας. Οφείλουμε δηλαδή να λάβουμε υπόψη μας ότι μέσω της εκφοράς λόγου γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένο πραγματολογικό χώρο, ότι ο χρήστης του κάθε γλωσσικού σημείου προσδίδει στο γλωσσικό σημείο και κατά συνέπεια στο όλο εκφώνημά του εκείνο το σημασιολογικό εύρος, το οποίο προκύπτει από τον τρόπο αντίληψης και οργάνωσης του περιβάλλοντος της γλωσσικής του κοινότητας. Για αυτό και η μετάβαση από έναν γλωσσικό κώδικα σε έναν άλλον συνιστά ταυτόχρονα και μετάβαση από έναν πραγματολογικό χώρο σε έναν άλλον. Κατά συνέπεια, η διδασκαλία ξένων γλωσσών οφείλει να εστιάσει το ενδιαφέρον της όχι μόνο στην εκμάθηση λέξεων και γραμματικοσυντακτικών κανόνων, αλλά στην ανάπτυξη της ικανότητας να μεταβαίνουν οι διδασκόμενοι από το πραγματολογικό περιβάλλον της μητρικής τους γλώσσας στο πραγματολογικό περιβάλλον της ξένης γλώσσας. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο εστιάζεται και η πολιτισμική διάσταση της διδασκαλίας ξένων γλωσσών. Συγκεκριμένα, μετάγγιση πολιτισμού μπορεί να επιτευχθεί μέσω της επικοινωνιακά προσανατολισμένης διδασκαλίας ξένης γλώσσας, εάν και εφόσον οι διδάσκοντες λαμβάνουν υπόψη τους ότι κάθε γλωσσική κοινότητα αντιλαμβάνεται με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο την περιβάλλουσα αυτήν πραγματικότητα, αυτή η πραγματικότητα κωδικοποιείται σύμφωνα με για κάθε γλωσσική κοινότητα. Ενδεικτικά αναφέρω ότι εάν διδάσκεται η Ν.Ε. ως ξένη γλώσσα, τότε μπορούν να μεταδοθούν πολιτισμικά στοιχεία π.χ. όταν κατά το μάθημά μας δεν περιοριζόμαστε να διδάξουμε τις λέξεις στη φράση «τσουγγρίσαμε τα ποτήρια μας», αλλά αναφερθούμε και στο πασχαλινό έθιμο του τσουγκρίσματος των κόκκινων αυγών, επισημαίνοντας και την χαρακτηριστική του εθίμου αυτού φορά στην κίνηση των αυγών. 4. Συμπεράσματα Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι οι διδασκόμενοι να χειρίζονται την ξένη γλώσσα ως ένα εργαλείο επικοινωνίας, κατά την οποία θα αναφέρονται συνειδητά σε μια διαφορετική πραγματικότητα από εκείνη στην οποία αναφέρονται μέσω της μητρικής τους. Κατά συνέπεια, ο διδάσκων ξένη γλώσσα λειτουργεί ως γέφυρα, η οποία επιτρέπει στους διδασκόμενους την μετάβαση όχι μόνο από τον ένα γλωσσικό κώδικα στον άλλον, αλλά τους καθιστά ταυτόχρονα και κοινωνούς του ξένου αυτού πολιτισμού. Ο διδασκόμενος διευρύνει έτσι τις επικοινωνιακές του δυνατότητες, καθώς δεν υποκαθιστά τα σημαίνοντα της μητρικής του γλώσσας με σημαίνοντα της ξένης, αλλά προβαίνει σε εκφορά διαφορετικών σημαινομένων, μεταβαίνει, δηλαδή, στον πραγματολογικό χώρο της κοινότητας εκείνης, της οποίας τη γλώσσα διδάσκεται να χειριστεί. Έτσι γίνεται κοινωνός και του συνειρμικού και του βιωματικού επιπέδου των σημαινομένων, τα οποία ενδέχεται να διαφοροποιούνται από γλωσσική κοινότητα σε γλωσσική κοινότητα.7 Τα δε περιθώρια σχετικών παρεμβάσεων εκ μέρους των διδασκόντων είναι, προφανώς, απεριόριστα και αποκτούν ακόμη ιδιαίτερη βαρύτητα, όταν η μαθησιακή πορεία προς την κατάκτηση της ξένης γλώσσας γίνεται μόνο εντός αιθούσης διδασκαλίας, Η συστηματική διδασκαλία, εάν έχει έναν τέτοιο προσανατολισμό, μπορεί να ενσωματώσει γνώσεις, οι οποίες αποκτώνται κατά τη μη κατευθυνόμενη εκμάθηση, δηλαδή όταν ο διδασκόμενος ζει στο ξενόγλωσσο περιβάλλον και αποκτά βιωματικά την επαφή του με τα όποια πολιτισμικά στοιχεία συγκροτούν και καθορίζουν την ξενόγλωσση κοινότητα. 6 Βλ. αναλυτικά Φ. Μπατσαλιά, 2002, σελ. 14-28 7 Βασικές αρχές για την Εθνογραφία της Επικοινωνίας διατυπώθηκαν από τον D. Hymes (1979) 27