Taller de cultura TALLER DE LITERATURA Literatura Argentina del s. XX Lo fantástico como elemento inherente a la literatura argentina del s. XX Qué es la literatura fantástica argentina? «Ya Buenos Aires, más que una ciudá, es un país y hay que encontrarle la poesía y la música y la pintura y la religión y la metafísica que con su grandeza se avienen. Ese es el tamaño de mi esperanza, que a todos invita a ser dioses y a trabajar en su encarnación». (Jorge Luis Borges, "El tamaño de mi esperanza"). La literatura fantástica argentina, nacida a orillas del Río de la Plata durante el siglo XX, da origen a un universo simbólico que hunde paradójicamente sus raíces en lo cotidiano y revela aspectos insospechados de la realidad. La literatura emerge así como un tipo de gnoseología, como un intento sistemático de mirar en profundidad los distintos pliegues de aquello que convencionalmente se denomina realidad. La relación tan particular que se establece entre la realidad y la literatura, el puente hermeneútico que se va creando entre ambas gracias a la mirada particular de estos escritores argentinos, da lugar al surgimiento del elemento «fantástico" «neo-fantástico" característico de la literatura argentina. Los escritores que se estudiarán como modelos representativos de este tipo de escritura ficcional son Jorge Luis Borges, Adolfo Bioy Casares, Julio Cortázar y Juan José Saer. En el transcurso del seminario se estudiará el modo en que cada escritor recorre literariamente las fronteras entre lo real y lo ficticio, dando así origen al llamado «estilo borgeano», «estilo casariano», «estilo cortazariano» y «estilo saeriano». Estos estilos, por otra parte, se inscriben en una «poética de lo fantástico» que subyace como matriz común a los cuatro escritores. Así pues, se analizará paralelamente cómo se desarrolla el devenir de lo fantástico en el Río de la Plata. Jorge Luis Borges (1899-1986) Cómo se manifiesta el elemento fantástico en la obra borgeana? Qué es lo real para Borges y qué lo ficticio? Qué es la literatura para Borges? Cómo se relaciona el particular universo literario borgeano con la búsqueda de la identidad argentina? Qué significa lo argentino para Borges? Cómo se sitúa Borges ante la tradición literaria argentina? Presentación de la colección de cuentos «Ficciones». Análisis del primer cuento de Borges, «Pierre Menard, autor del Quijote», en donde la literatura y la reflexión sobre la naturaleza de la misma constituyen en este cuento las dos caras de una misma moneda. Análisis de los cuentos más representativos de lo «fantástico borgeano». El origen de la la escritura narrativa en la vida de Borges y el nacimiento del universo borgeano permeado de símbolos propios y de un vocabulario que va entretejiendo una matriz sutil para la manifestación de lo fantástico. «El Aleph». Análisis sintético de esta fundamental antología de cuentos: el universo narrativo borgeano se vuelve más rico, más complejo y paradójicamente más abierto. Lo fantástico encuentra aquí su máxima expresión. Análisis de los cuentos más representativos de lo «neofantástico» borgeano. Profundización del vocabulario borgeano de lo fantástico y del sistema de símbolos que recorre toda su obra narrativa. Intento de síntesis del universo borgeano. Referencia a la obra poética de Borges en donde se refleja la concepción borgeana de lo fantástico.
Adolfo Bioy Casares (1914-1999) Qué es lo fantástico para Bioy Casares? La fascinación intelectual de Bioy Casares por lo fantástico. La literatura como búsqueda a los interrogantes de la condición humana. Las manifestaciones de lo fantástico en la novela: indicios de un universo literario en sí mismo. Presentación y análisis de la novela «La invención de Morel». La metafísica del amor y el conocimiento de la realidad. La importancia de la novela dentro de la narrativa argentina. De la novela «La invención de Morel» a la novela «El sueño de los héroes». Análisis sintético de la novela «El sueño de los héroes». El sueño y la realidad como desafío literario de Bioy Casares. La escritura de Bioy Casares como reflexión de lo fantástico. Intento de delinear el universo literario de Bioy Casares. La cosmovisión de Bioy Casares y una nueva concepción de la narrativa argentina. Julio Cortázar (1914-1984) La fascinación de las palabras y la obsesión por el «otro lado» de la realidad. Presentación de la primera antología de cuentos, «Bestiario». Análisis de los cuentos más representativos en donde ya se va delineando el universo fantástico cortazariano. Presentación de la colección de cuentos «Las armas secretas». «El perseguidor»: la importancia de este cuento o novela corta en la obra narrativa cortazariana. El preludio de «Rayuela». La búsqueda existencial y la dimensión fantástica de la realidad. Presentación de la gran novela cortazariana, «Rayuela». Síntesis del universo cortazariano. Análisis del concepto de «pasaje» en la obra de Cortázar, concepto esencial e inherente a la idea de lo fantástico en el universo cortazariano. La propuesta cortazariana de un tipo diferente de lectura: «la lectura salteada». Intento de síntesis del universo cortazariano. Juan José Saer (1935-2005) Presentación y análisis del libro de cuentos de Saer Lugar. Cómo se revela lo fantástico en el universo cuentístico saeriano? La «memoria narrativa» saeriana como creadora de intersticios fantásticos dentro de la realidad. La intertextualidad y la temporalidad saeriana: dos aspectos fundamentales de la narrativa fantástica en la obra de Saer. El particular estilo saeriano como autorreflexión del acto de escribir y de leer. La propia escritura de Saer es un interrogante continuo ante la idea de la creación literaria. Presentación de la novela El limonero real. Qué es la novela para Saer? Cómo emerge lo fantástico en esta novela? Intento de síntesis de lo que se podría llamar universo narrativo saeriano. DATOS PRÁCTICOS Instructora: Marta Silvia Dios Sanz Periodicidad: del 30 de enero al 04 de junio de 2016 (sin los sábados 02, 09, 16 y 30 de abril) Duración total: 30 horas (15 sesiones) Horario: sábado de 11.00 a 13.00 h. Asistentes: adultos No de asistentes: Mínimo de 8 y máximo de 14. Idioma: español. Nivel C1. Lugar: Instituto Cervantes Precio: 300 euros (ver descuentos)
Formas de pago: o Mediante ingreso o transferencia en la cuenta bancaria del Instituto Cervantes: Pireus Bank Nº Cuenta: 5049-061092-959 IBAN: GR21 01720490005049061092 959. o Mediante tarjeta VISA y MasterCard exclusivamente (hasta 3 plazos sin recargo). Descuentos: o 10% para antiguos alumnos del Instituto Cervantes. o 5% para desempleados y jubilados o Máximo descuento acumulable: 15%. INFORMACIÓN: Nanna Papanicolau, tel. 210.3634117, ext. 6020; MATRÍCULAS: Desde el 11 de enero de 2016. De lunes a jueves: 10.00-13.00 y 16.00 h a 18.00 h. Viernes: 10.00-13.00 h. Secretaría, 2do piso. MARTA SILVIA DIOS SANZ Marta Silvia Dios Sanz es filóloga, licenciada de las Universidades de Buenos Aires y de Atenas y actualmente tiene en curso su tesis doctoral sobre la obra de Papadiamantis y sus traducciones al español. Ha participado en muchos seminarios y ha presentado los resultados de su investigación en varios congresos. Es autora de varios libros que se han publicado en Grecia y en Argentina, y de artículos que se han publicado en revistas especializadas. Se han publicado traducciones suyas del griego al español y del español al griego.
Πολιτιστικό εργαστήριο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Η λογοτεχνία της Αργεντινής τον 20 ο αι. Το φανταστικό ως σύμφυτο στοιχείο στη λογοτεχνία της Αργεντινής του 20ου αι. Τι είναι η φανταστική λογοτεχνία της Αργεντινής. «Ya Buenos Aires, más que una ciudá, es un país y hay que encontrarle la poesía y la música y la pintura y la religión y la metafísica que con su grandeza se avienen. Ese es el tamaño de mi esperanza, que a todos invita a ser dioses y a trabajar en su encarnación». (Jorge Luis Borges, "El tamaño de mi esperanza"). Η φανταστική λογοτεχνία της Αργεντινής, γεννήθηκε στις όχθες του ποταμού Ρίο ντε λα Πλάτα κατά τη διάρκεια του 20 αι. και δημιούργησε έναν συμβολικό κόσμο που, παραδόξως, ριζώνει βαθιά στην καθημερινή ζωή και αποκαλύπτει ανυποψίαστες εκδοχές της πραγματικότητας. Η λογοτεχνία αναδύεται έτσι σαν κάποιου είδους γνωσιολογία, σαν συστηματική προσπάθεια εμβάθυνσης στις πολλαπλές πτυχές εκείνου που συμβατικά ονομάζεται πραγματικότητα. Κατ αυτόν τον τρόπο, η ιδιαίτερα αξιοσημείωτη σχέση μεταξύ πραγματικότητας και λογοτεχνίας, δηλαδή, η ερμηνευτική γέφυρα που βαθμιαία διαφαίνεται ανάμεσά τους χάρη στην ιδιάζουσα ματιά των Αργεντινών συγγραφέων, συμβάλλει στη διαμόρφωση του κυρίαρχου, στην λογοτεχνία της Αργεντινής, «φανταστικού» ή «νεοφανταστικού» στοιχείου. Οι συγγραφείς που τίθενται προς μελέτη, ως αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αυτού του είδους λογοτεχνίας, είναι οι Jorge Luis Borges, Adolfo Bioy Casares, Julio Cortázar και Juan José Saer. Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου θα αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίον ο κάθε συγγραφέας διασχίζει τα λογοτεχνικά σύνορα μεταξύ πραγματικού και μη πραγματικού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται το «ύφος Μπόρχες», το «ύφος Κασάρες», το «ύφος Κορτάσαρ» και το «ύφος Σάερ». Από την άλλη πλευρά, το κάθε ύφος εγγράφεται σε μια «ποιητική του φανταστικού» η οποία λειτουργεί σαν κοινό υπόβραθρο αυτών των συγγραφέων. Παράλληλα, θα μελετηθεί και ο τρόπος με τον οποίον εξελίσσεται δυναμικά το φανταστικό λογοτεχνικό ύφος στην περιοχή του Ρίο ντε λα Πλάτα. Jorge Luis Borges (1899-1986) Πώς εκδηλώνεται το στοιχείο του φανταστικού στο έργο του Μπόρχες; Τι είναι για τον Μπόρχες το πραγματικό και τί το φανταστικό; Τι είναι κατά τον Μπόρχες η λογοτεχνία; Πώς συσχετίζεται ο μοναδικός λογοτεχνικός κόσμος του Μπόρχες με την αναζήτηση της αργεντίνικης ταυτότητας; Τι σημαίνει για τον Μπόρχες η αργεντίνικη καταγωγή-προέλευση; Ποιά είναι η θέση του ο Μπόρχες απέναντι στην λογοτεχνική παράδοση της Αργεντινής; Παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων «Ficciones». Ανάλυση του πρώτου διηγήματος του Μπόρχες, «Pierre Menard, autor del Quijote», όπου η λογοτεχνία και η φύση της αποτελούν τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών διηγημάτων του «φανταστικού» στο έργο του Μπόρχες. Η γένεση της αφηγηματικής συγγραφής στη ζωή του Μπόρχες και η γέννηση ενός δικού του σύμπαντος, με ίδια σύμβολα και υφολογικά προσωπικό λεξιλόγιο, τα οποία πλέκουν σταδιακά μια λεπτεπίλεπτη μήτρα όπου εμφανίζεται ποικιλοτρόπως το φανταστικό. Το «Aleph». Σύντομη και περιεκτική ανάλυση αυτής της σημαντικής συλλογής διηγημάτων: το αφηγηματικό σύμπαν του Μπόρχες ολοένα διευρύνεται και γίνεται πιο σύνθετο, αλλά ταυτοχρόνως και πιο ανοικτό. Το φανταστικό στοιχείο βρίσκει εδώ την υπέρτατη έκφρασή του. Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών διηγημάτων του «νέο-φανταστικού» στο έργο του Μπόρχες.
Εμβάθυνση στο λεξιλόγιο του φανταστικού που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και του συμπλέγματος των συμβόλων που κυριαρχεί σε όλο το αφηγηματικό του έργο. Σύνθεση του σύμπαντος του Μπόρχες. Αναφορά στο ποιητικό έργο του Μπόρχες όπου αντανακλάται η κοσμοθεωρία του περί φανταστικού. Adolfo Bioy Casares (1914-1999) Τι είναι το φανταστικό για τον Μπιόυ Κασάρες; Η γοητεία που ασκεί το φανταστικό στον διανοητικό κόσμο του Μπιόυ Κασάρες. Η λογοτεχνία ως αναζήτηση απαντήσεων στα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι εμφάνιση του φανταστικού στο μυθιστόρημα: μερικές ενδείξεις ενός αυτοτελούς λογοτεχνικού σύμπαντος. Παρουσίαση και ανάλυση της νουβέλας «La invención de Morel». Η μεταφυσική του έρωτα και η γνώση της πραγματικότητας. Η σπουδαιότητα αυτής της νουβέλας στην αφηγηματική παράδοση της Αργεντινής. Από τη νουβέλα «La invención de Morel» μέχρι το μυθιστόρημα «El sueño de los héroes». Συνθετική ανάλυση του μυθιστορήματος «Το όνειρο των ηρώων». Το όνειρο και η πραγματικότητα τίθενται σαν λογοτεχνική πρόκληση για τον Μπιόυ Κασάρες. Η συγγραφή ως προβληματισμός του Μπιόυ Κασάρες πάνω το φανταστικό. Θα επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε τον λογοτεχνικό κόσμο του συγγραφέα. Η κοσμοθεωρία του Μπιόυ Κασάρες: μια ανατέλλουσα αντίληψη για την αφηγηματική παράδοση της Αργεντινής. Julio Cortázar (1914-1984) Η γοητεία των λέξεων και η εμμονή του Κορτάσαρ για την «άλλη πλευρά» της πραγματικότητας. Παρουσίαση της πρώτης συλλογής διηγημάτων «Bestiario». Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών διηγημάτων, όπου μπορούμε να δούμε πώς σκιαγραφείται βαθμιαία το φανταστικό σύμπαν του Κορτάσαρ. Παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων «Las armas secretas». «El Perseguidor»: η σημασία αυτού του διηγήματος στο πλαίσιο του αφηγηματικού έργου του Κορτάσαρ. Το πρελούντιο του μυθιστορήματος «Rayuela». Η υπαρξιακή αναζήτηση και η φανταστική διάσταση της πραγματικότητας. Παρουσίαση του σπουδαίου μυθιστορήματος του Κορτάσαρ, «Rayuela». Ανάλυση του σύμπαντος του Κορτάσαρ. Ανάλυση της έννοιας του «περάσματος», μιας έννοιας ουσιώδους και σύμφυτης, άρρηκτα συνδεδεμένης με το έργο του Κορτάσαρ. Η πρόταση του Κορτάσαρ για μια διαφορετική ανάγνωση: «la lectura salteada». Σύνθεση του σύμπαντος του Κορτάσαρ. Juan José Saer (1935-2005) Παρουσίαση και ανάλυση της συλλογής διηγημάτων «Lugar» του Χουάν Χοσέ Σάερ. Πώς αποκαλύπτεται το φανταστικό στο αφηγηματικό έργο του Σάερ; Η «αφηγηματική μνήμη» του Σάερ που δημιουργεί φανταστικά διαστήματα μέσα στην ίδια την πραγματικότητα. Η διακειμενικότητα και η χρονικότητα στο έργο του Σάερ: δυο θεμελιώδεις έννοιες του φανταστικού στο αφηγηματικό έργο του Σάερ. Το ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος του Σάερ ως προβληματισμός πάνω στην ιδέα της συγγραφής και της ανάγνωσης. Η ίδια η συγγραφή του Σάερ αποτελεί ένα συνεχές ερώτημα απέναντι στη λογοτεχνική δημιουργία. Παρουσίαση του μυθιστορήματος «El limonero real». Τί είναι το μυθιστόρημα για τον Σάερ; Πώς αναδύεται το φανταστικό στοιχείο μέσα σ αυτό το μυθιστόρημα; Σύνθεση του «αφηγηματικού σύμπαντος» του Σάερ.
ΧΡΗΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Καθηγήτρια : Marta Silvia Dios Sanz Περιοδικότητα: από τις 30.01 ως τις 04.06.2016 (εκτός των Σαββάτων 02, 09, 16 και 30 Απριλίου). Συνολική διάρκεια: 30 ώρες (15 μαθήματα) Ωράριο: Σάββατο, 11.00-13.00 Μαθητές: ενήλικες Αριθμός μαθητών: Ελάχιστος 8, μέγιστος14. Γλώσσα: ισπανικά, επίπεδο C1. Τόπος: Instituto Cervantes Τιμή: 300 (δες τις εκπτώσεις) Τρόποι πληρωμής: o Με κατάθεση ή μεταφορά του ποσού στον τραπεζικό λογαριασμό του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Τράπεζα Πειραιώς: Αρ. λογαριασμού: 5049-061092-959 IBAN: GR21 01720490005049061092959. o Μέσω πιστωτικής κάρτας VISA ή MasterCard αποκλειστικά (μέχρι τρεις άτοκες δόσεις). Εκπτώσεις: o 10% για παλιούς μαθητές του Ινστιτούτου Θερβάντες. o 5% για ανέργους και συνταξιούχους. o Η συνολική έκπτωση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 15%. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Νάννα Παπανικολάου, τηλ. 210.3634117, εσωτ. 6020. ΕΓΓΡΑΦΕΣ: Από τις 11.01.2016. Δευτέρα-Πέμπτη: 10.00-13.00 και 16.00-18.00. Παρασκευή: 10.00-13.00. Γραμματεία, 2 ος όροφος. MARTA SILVIA DIOS SANZ Η Marta Silvia Dios Sanz είναι φιλόλογος, πτυχιούχος των Πανεπιστημίων του Μπουένος Άιρες και της Αθήνας και αυτή τη στιγμή κάνει διδακτορικό σχετικά με το έργο του Παπαδιαμάντη και τις μεταφράσεις του στα ισπανικά. Έχει συμμετάσχει σε πολλά σεμινάρια και έχει παρουσιάσει τα αποτελέσματα των ερευνών της σε διάφορα συνέδρια. Έχει γράψει βιβλία που έχουν εκδοθεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αργεντινή και άρθρα που έχουν δημοσιευτεί σε εξειδικευμένα περιοδικά. Έχουν επίσης εκδοθεί μεταφράσεις της από τα ισπανικά στα ελληνικά και από τα ελληνικά στα ισπανικά.